ORS

Julia dobczyńska

Zespół pozostawionego jajnika

Zespół pozostawionego jajnika (Ovarian Remnant Syndrome – ORS) jest nie tak rzadkim powikłaniem kastracji, budzącym jednak wiele kontrowersji w praktyce lekarza weterynarii. Pozostały w ciele samicy fragment jajnika jest odpowiedzialny za zmiany w profilu hormonalnym, które oprócz częściowego zniweczenia efektu samego zabiegu gonadektomii, mogą doprowadzić do rozwoju chorób macicy oraz gruczołu mlekowego.

Co to jest?

Podstawową przyczyną ORS są nieprawidłowości w przeprowadzaniu zabiegu owariohisterectomii lub owariektomii i pozostawienie części tkanki jajnikowej. Może to być niewłaściwe umieszczenie przewiązek lub zacisków, co wynika z niedokładności lekarza i (lub) słabej wizualizacji pola operacyjnego. Jajniki u suk są umieszczone w torebce tłuszczowej i to od młodego wieku, co utrudnia ich dokładne uwidocznienie w czasie zabiegu. Głównie dotyczy to prawego jajnika, który jest usytuowany bardziej doczaszkowo niż lewy. Zdarzają się sytuacje, gdy jajnik leży w nietypowym miejscu, w wyniku czego nieusunięta tkanka gonady pozostaje w jamie otrzewnej po zabiegu. Również istnieje możliwość nieumyślnego upuszczenia lub przypadkowego pozostawienia (np. dotknięcie sieci nożyczkami, którymi przecięto jajnik) w jamie brzusznej tkanki jajnika. Taki kawałek tkanki jajnikowej może ulec rewaskularyzacji, funkcjonować i cyklicznie wydzielać hormony. Osobną kwestię stanowią ponadliczbowe jajniki, które wywodzą się z innego zawiązka i są całkowicie odseparowane od normalnie umiejscowionych gonad. U suk nie zanotowano takiego przypadku, za to u kotek anomalie te były notowane.

Przyczyny

Po niecałkowitej kastracji u suk występują kliniczne objawy cieczki. Pomiędzy kastracją a wystąpieniem objawów może upłynąć nawet kilka lat, a okres ten zależy od ilości pozostawionej tkanki jajnika. Podobnie jak u niekastrowanych suk, wykazuje ona cykliczną aktywność endokrynną, stąd okresowe występowanie objawów cieczki. U zwierząt z zespołem pozostawionego jajnika można wyróżnić poszczególne fazy cyklu, czyli okres przedrujowy, rui właściwej, porujowy i bezrujowy. Długość trwania poszczególnych faz może być bardzo zmienna. Pęcherzyki, które rozwijają się w pozostawionej tkance, mają skłonność do przetrwania, względnie do tworzenia torbieli. W takiej sytuacji może dojść do rozwoju cieczki ciągłej. Szczególnym przypadkiem jest niecałkowicie wykastrowana suka z ropomaciczem kikuta. W takiej sytuacji dochodzi do zapalenia kikuta macicy i rozwoju zapalenia ziarniniakowato-ropnego.

Objawy

Rozpoznanie ORS tylko na podstawie objawów klinicznych jest mało dokładne, gdyż wypływ z pochwy u wytrzebionych suk może wynikać z obecności nowotworów pochwy lub jej zapalenia, natomiast atrakcyjność dla samców, nieznaczny obrzęk sromu i śluzowy, niekrwisty wypływ z pochwy może pozostać u wytrzebionych samic. Najbardziej wiarygodną sekwencją zjawisk jest odnotowanie u suki objawów ciąży urojonej 50-80 dni po uprzednim wystąpieniu objawów „cieczkopodobnych”. W rozpoznaniu u suk pomocne mogą być badania stężeń hormonów jajnikowych w surowicy. Nie powinno się mierzyć w surowicy stężenia estrogenów, ponieważ pojedyncza interpretacja mogłaby być myląca. Wynika to z m. in. z nieodpowiedniego terminu pobrania próbki. Należy pamiętać, że stężenie estrogenów rośnie w trakcie fazy proestrus, natomiast w trakcie oestrus dość szybko opada. Najlepiej zatem zastosować test stymulacji hormonalnej.W przypadkach diagnostycznie wątpliwych, jak i w potwierdzonych wykonuje się laparotomię diagnostyczną.

Rozpoznanie

Usunięcie pozostawionej tkanki jest zabiegiem trudniejszym od standardowej kastracji. Już samo cięcie przez lub w pobliżu blizny po poprzedniej laparotomii powoduje obfite krwawienie. Linia cięcia powinna być na tyle długa, by można było swobodnie zrewidować okolice obydwu tylnych biegunów nerek, co niejednokrotnie wiąże się z przedłużeniem cięcia dogłowowo za pępek. Znalezienie pozostawionego jajnika utrudniają zrosty w jamie otrzewnej. Sama tkanka jajnikowa często bywa zrośnięta z siecią, błoną surowiczą jelit, a po stronie prawej spotyka się nawet zrosty z dwunastnicą i trzustką. Dlatego zabieg powinien być wykonywany przez doświadczonego operatora i raczej nie przez tego, który fragment jajnika pozostawił. U suk zabieg należy wykonać w ciągu 50 dni od wystąpienia cieczki, a u kotek w ciągu 30 dni od rui, po wcześniejszym jednak sprowokowaniu owulacji poprzez podanie hCG. W przypadku zwierząt starszych, zwłaszcza po amputacji macicy, można zaproponować właścicielowi leczenie farmakologiczne. Stosuje się progestageny, głównie w formie długo działających iniekcji powtarzanych co 6 miesięcy. Jednakże skutki uboczne w postaci indukcji zmian nowotworowych w gruczole mlekowym, cukrzycy, nadczynności kory nadnerczy, otyłości czy dermatoz ograniczają długotrwałe stosowanie leków z tej grupy. Mniej ryzykowne wydaje się zastosowanie wprowadzonych ostatnio do praktyki weterynaryjnej małych zwierząt analogów GnRH w postaci podskórnych implantów, które mogą stać się alternatywą dla leczenia chirurgicznego ORS. Nie są jednak jeszcze poznane długotrwałe skutki stosowania analogów GnRH na organizm suk i kotek, dlatego przydatność ich długiego stosowania u samic z pozostawioną tkanką jajnikową jest nadal dyskusyjna.

Postępowanie

Zapobieganie polega na ścisłym przestrzeganiu techniki chirurgicznej, a więc odpowiednie nacięcie powłok brzusznych, które gwarantuje dobrą wizualizację gonad, staranność w nakładaniu przewiązek lub klipsów i całkowite odjęcie obu jajników bez upuszczenia tkanki jajnikowej. Inną kwestią jest śródoperacyjne badanie kotek w kierunku dodatkowej gonady (tzw. trzeci jajnik). W czasie kastracji, ale przed zamknięciem jamy brzusznej, należy sprawdzić, czy wycięte jajniki zostały całkowicie usunięte. W tym celu trzeba je wyjąć poza jamą brzuszną z kieszonki jajnikowej. W czasie usuwania jajników nie może dojść do ich nacięcia.

zapobieganie

oraz zasoby własne

https://weterynarzeradza.pl/a/8,uwagi-na-temat-tzw-zespolu-resztek-jajnika-u-wytrzebionych-chirurgicznie-suk-i-kotek

https://weterynarianews.pl/zespol-pozostawionego-jajnika/

https://magwet.pl/25232,zespol-pozostawionego-jajnika-u-suk-i-kotek-fakty-i-mity

źródła

dziękuję