Barok i sarmatyzm w rzeczypospolitej

Barok i Sarmatyzm w Rzeczypospolitej

Gabriela Ładno 2D1

Początek przebudowy Zamku Królewskiego w Warszawie

Przeniesienie dworu królewskiego do Warszawy

1600r.

1596r.

Przyjęcie uchwał soboru Trydenckiego przez Polski Kościół

1577r.

Budowa Pałacu w Watykanie

Budowa kościoła św.Piotra i Pawła w Krakowie

Przybycie Jezuitów do Polski

RAMY CZASOWE

1681-1696r.

1597-1635r.

1564r.

POCZĄTEK BAROKU W RZECZYPOSPOLITEJ

WSZYSTKO O EPOCE BAROKU

• Barok-to styl w kulturze, literaturze i sztuce, który w Polsce narodził się podobnie jak w innych państwach europejskich, pod koniec XVI wieku, a trwał do początku XVIII wieku.

PODZIAŁ BAROKU

1670-1730 r.-są to tzw. czasy saskie (na tronie polskim zasiadają: M. K. Wiśniowiecki (1668-1674), Jan III Sobieski (1674-1696), August II Fryderyk Mocny (1696-1704 і 1709-1733), Stanisław Leszczyński 1704-1709; następuje okres bezkrólewia do 1733). Jest to epoka kryzysu, zamierania dawnych wzorów, powstawania nowych idei i nurtów estetycznych - rokoko. Wciąż działają teatry polskie. Jednak w latach 30. XVIII wieku społeczna funkcja literatury ulega obniżeniu, rozwija się publicystyka. Z tego nurtu narodzi się wkrótce oświecenie.

Barok późny

1620-1670r.- jest to czas panowania Zygmunta III Wazy, Władysława IV i Jana II Kazimierza; przypada tu także część rządów Michała Korybuta Wiśniowieckiego. Rozkwita kultura barokowa. Dzieje polskiej prasy zapoczątkowuje Merkuriusz Polski. Powstaje i bujnie rozwija się teatr. W połowie XVII wieku następuje kryzys, który jest następstwem toczonych wojen. Powstaje kultura sarmacka, której szczytowy okres rozwoju przypada na panowanie Jana III Sobieskiego.

Barok dojrzały

1580-1620r. - jest to schytek panowania Stefana Batorego oraz część panowania Zygmunta III Wazy. W tym czasie trwają poszukiwania nowych kierunków w poezji. Powstaje twórczość poetów metafizycznych, poezja światowej rozkoszy, poezja ziemiańska oraz mieszczańsko- plebejska. W prozie następuje odnowa tradycji średniowiecznych, np. pisania żywotów świętych, a także rozwój pamiętnikarstwa, kaznodziejstwa, anegdoty.

Barok wczesny

SZTUKA BAROKOWA

• Twórcy barokowi podważyli znany z antyku kanon piękna, fascynowało ich to co niezwykłe, tajemnicze, wyrafinowane, efektowne. Zainteresowanie metafizyką skutkowało wykorzystaniem tematów takich jak przemijanie czy kruchość ludzkiego życia.

Holenderski architekt,ktory został szlachcicem

• Jednym z czołowych architektów barokowych w Rzeczypospolitej był pochodzący z Niderlandów Tylman z Gameren (1632-1706), który za swoje zasługi otrzymał szlachectwo.
• Zasłynął z przywrócenia świetności Zamkowi Królewskiemu, ograbionemu i zdewastowanemu w czasie potopu szwedzkiego.
• Do ważnych dokonań tego twórcy należą także min:
• liczne projekty założeń palacowych, takich jak palac Krasińskich w Warszawie,
• pałac w Nieborowie
• pałac Czartoryskich w Lublinie, oraz przebudowa zamku Lubomirskich w Rzeszowie. Ponadto zaprojektował wiele kościołów, w tym jedyną świątynię katolicką w protestanckim Gdańsku - kaplice Królewską, Pozostawił po sobie uczniów, którzy naśladowali jego styl

MALARSTWO I RZEŹBA

CECHY CHARAKTERYSTYCZNE

• zaburzenie proporcji, przesada, nadmiar
• dysharmonia, niepokój, kontrasty
• zaburzenie regularności operowanie efektami światło-cieniowymi
• wprowadzenie tajemniczości

• metafizyka, wyobraźnia, fantastyka, deformacja. W tym także czasie były popularne portrety trumienne)

ARCHITEKTURA

CECHY CHARAKTERYSTYCZNE

• budowle na planie koła, wieloboku lub elipsy
• kopuły z nadbudówką
• kolumny o spiralnym trzonie
• ornamenty i bogaty wystrój rzeźbiarski
• malowane plafony wykorzystujące efekty iluzjonistyczne
• pałace otoczone geometrycznymi ogrodami
• rozbudowana symbolika i alegoryzm

LITERATURA POLSKIEGO BAROKU

• Literaturę polską XVII wieku dzieli się rozmaicie: chronologicznie bądź ze względu na nurty i prądy literackie, kierunki tematyczne, czy też gatunki. Trudno też tę literaturę sklasyfikować jednoznacznie pod względem tematyki była ona tak bogata i barwna. Tematyka literacka obejmuje trzy główne kręgi:
• -refleksyjno-filozoficzny (polska poezja metafizyczna)

• -dworski - głównie o tematyce miłosnej
• -sarmacki (ziemiański)
• W baroku każdy, kto miał zainteresowania literackie mógł pisać. Na pierwszy plan w utworach wysuwają się wzorce osobowe dworzanina, sarmaty i myśliciela. Styl był wzorem towarzyskiej ogłady i wykształcenia - styl makaroniczny. Wśród celów i zadań literatury duże miejsce zajmowała twórczość dydaktyczna, głównie w nurcie religijnym.

PAŁACE I DWORKI

• Władcy i magnaci pozwalali sobie na wznoszenie okazałych i bogato zdobionych pałaców. Natomiast szlachta średnia bądź szlachta zaściankowa wznosiła zazwyczaj parterowe drewniane dworki z gankiem i kolumnami.

• Jednym z pałacow wzniesionych w tym okresie jest pałac w Wilanowie. Natomiast dworek wzniesiony w tamtych czasach to dworek w Krzykawce.

NAUKA I OŚWIATA

• Rozwój nauki w baroku był słabszy niż w renesansie. Jednak największe postępy robiono w dziedzinie nauk ścisłych i astronomii. Opracowywano i wydawano kalendarze, tworzono horoskopy, badano historię, prowadzono badania genealogiczne i heraldyczne.
• Nastąpił duży upadek polskiego szkolnictwa i oświaty.
• Zmalała liczba szkół parafialnych.
• Natomiast zaczęto rozpowszechniać kolegia zakonne, niestety byly one tylko dla elit społecznych. Innowlercy mogli zdobyć wykształcenie w gimnazjach protestanckich, a dziewczęta na tzw. pensjach, czyli żeńskich szkolach zgromadzeń zakonnych.

OŚWIATA

• szkolnictwo zaczęło upadać
• zmalała liczba szkół parafialnych
• powstały prowadzone przez jezuitów i pijarów kolegia zakonne
• poziom nauki w Krakowie, Wilnie i Zamościu malal
• Innowiercy uczęszczali do gimnazjów protestanckich
• dziewczęta ze stanu szlacheckiego edukowały się na tzw. pensjach

+ Info

+ Info

SARMATYZM

• Jeszcze w XVIw, szlachta polska zaczęła głosić przekonanie iż wywodzi się od starożytnego ludu Sarmatów, ludzi obdarzonych wielką odwagą. szlachetnością, wojowniczością.
• Pogląd ten miał uzasadniać wysoką pozycję szlachty w państwie i jej prawo do nieograniczonej wolności i przywilejów. Pierwotnie ideologia sarmacka wiązała się z zaletami, które z czasem zostały wypaczone, wyolbrzymionę przez szlachtę i stały się wadami

PORTRETY TRUMIENNE

• Przedstawiały one realityczne podobizny szlachcica lub szlachcianki przymocowywany do trumny od strony głowy zmarłego.
• Były jednym z elementów castrium doloris.

prowadził badania i szczegółowy opis komet.

4.STANISŁAW LUBIENIECKI (młodszy)

PRZEDSTAWICIELE I ICH DOKONANIA

NAUKA

• Zajmowali się konstruowaniem wielkich teleskopów,
• budową obserwatorium astronomicznego w Gdańsku,
• dokonali także odkryć astronomicznych.

3.JAN HEWELIUSZ, ELŻBIETA KOOPMAN HEWELIUSZ

zajmował się on badaniem problemów geometrii i teorii liczb.

2.JAN BROŻEK

prowadził badania genealogiczne oraz opublikował herbiarz liczący ponad 5 tyś. stron.

1. KASPER NIESIECKI

LITERATURA BAROKOWA

• TEMATYKA MIŁOSNA - jednym z twórców tej kunsztownej poezji był Jan Andrzej Morsztyn "Do trupa", "Cuda Miłości"
• TEMATYKA RELIGIJNA o takiej tematyce Jan Andrzej Morsztyn napisał wiersz "Pokuta w kwarantannie"
• TEMATYKA PANEGIRYCZNA -"Pieśni w obozie pod Żwańcem" autorstwa Jana Andrzeja Morsztyna
• TEMATYKA BATALISTYCZNA "Duma o wzięciu szturmem Pawołoczy" twórcą tego utworu jest Zbigniew Morsztyn - Wacław Potocki również pisał utwóry o takiej tematyce np. poemat" Wojna Chocimska"

• ROZWÓJ PAMIĘTNIKARSTWA-utrwalony przez Jana Chryzostoma Paska, który opisywał życie szlachcicai żołnierza.
• MAKARONIZMY-wplatanie w wypowiedź słów obcego pochodzenia

STRÓJ SZLACHECKI

• Strój szlachecki ukształtował się w XVII XVII w. i wyraziście odróżniał szlachciców od mieszczan i chłopów. Zazwyczaj był barwny i bogato zdobiony oraz wykonany z drogich materiałów.

DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ!