RISE - Elementos crave para unha seguridade centrada nas persoas

POLÍTICAS DE SEGURIDADE E CONVIVENCIA

Pensar na política de seguridade como en calquera outro ámbito de política pública: diagnosticar, deseñar unha actuación, executala e avaliala

Ampliar o número de actores que contribúen no proceso da política pública e participan nel, con accións de coprodución e acción comunitaria

Incorporar a perspectiva de dereitos, de xénero e interseccional

Desenvolver estratexias transversais de intervención para responder os problemas de seguridade e convivencia a curto e longo prazo

Temos a responsabilidade de inovar no campo da seguridade local, con accións que superen o abordaxe meramente punitivo, que resultan insuficientes e ineficaces para abordar problemáticas complexas e multicausais.

Consulta o documento completo en: https://webrise.org/

Aquí tes unha proposta. Sumaste?

Coprodución e acción comunitaria A complexidade dunha realidade social máis desigual, dinámica e diversa que nunca antes (a globalización) fixo exponencialmente máis complexos os problemas das sociedades contemporáneas. Os sistemas de goberno tradicional baseados na xerarquía e a unilateralidade resultan insuficientes ante a complexidade que iso supón. Son varias as voces que defenden que a complexidade e as desigualdades sociais requiren liñas estratéxicas que promovan o apoderamento das persoas, o traballo en rede, a solidariedade, e a participación daqueles que lles afecta (Ballester, 2013). Un dos marcos de actuación que nos permite crear estratexias con finalidade transformadora é a acción comunitaria. A acción comunitaria podémola definir como un proceso orientado á autoorganización dunha comunidade para decidir cales son as súas necesidades e para o impulso de accións que dean respostas (Manyà e Morales, 2018). Trátase de construír proxectos colectivos nos que hai un «nós», que quere e necesita facer cousas conxuntamente para poder dar respostas a problemas, retos e necesidades que son colectivas. Diferentes autores e autoras expoñen que a acción comunitaria debe ter unha tripla intencionalidade transformadora (Manyà e Morais, 2018 e Ballester, 2013):

• Apoderamiento persoal, grupal e comunitario.
• A mellora das condicións de vida (dando resposta a necesidades e reivindicando dereitos).
• A cohesión e a inclusión social.

Atopar o equilibrio para que todas as voces sexan escoitadas e todo o mundo asuma responsabilidades é un dos principais retos cos que nos atopamos. E evidentemente, desde a vontade de construción de política pública debe escoitarse a todo o mundo e ás veces hai que facer a pregunta de quen non está, a quen non estamos a preguntar ou que voz non está a ser escoitada. Neste sentido aparece a necesidade de xerar espazo para a coprodución entre actores públicos e privados que se articulen a través de fórmulas de gobernanza comunitaria que xeren estruturas e procesos de interacción entre a cidadanía e a administración, buscando fórmulas de decisión máis horizontais e equilibradas baixo os principios de transparencia, participación, complementariedade e proporcionalidade entre actores públicos e privados, co obxectivo de dar á participación das persoas o maior protagonismo posible. Algunhas propostas:

• Órganos ad hoc: son necesarios espazos de participación con obxectivos claros e concretos a partir de problemáticas. Isto facilita que as participantes sexan máis representativas en cada situación e evitar o desgaste de instancias que dean poucos resultados. Poden ser flexibles e realizarse nunha diversidade de espazos, tanto institucionais como comunitarios.
• Órgano permanente: espazo de participación con obxectivos claros que permite xerar liñas estratéxicas e o seu seguimento. Ha de estar vinculado a un territorio cunha medida concreta que permita a sustentabilidade, a viabilidade e unha relación directa coa realidade sociocultural. É máis operativo dispor de maior cantidade de órganos en diferentes unidades territoriais que facer un órgano que abaste un gran territorio.
• Equipos de acción comunitaria con presenza continuada no territorio e que pon en relación as dinámicas de conflitividade e convivencia cos órganos ad hoc e co permanente. Permite fluír a comunicación entre os órganos, as veciñas, entidades, equipamentos e servizos públicos. Estes equipos, se teñen suficientes recursos, poden ser os responsables da dinamización e xestión dos diversos órganos e as accións en territorio.
• Mecanismos de información que faciliten o acceso a todo tipo de poboación, independentemente da súa lingua, orixe ou diversidade funcional. Por exemplo, utilizar pictogramas, braille, linguas maternas, etcétera.

Diagnóstico, deseño e avaliación

• Identificación dos problemas. Un primeiro exercicio é distinguir os problemas de convivencia dos de seguridade. Aínda que moitas veces se reclama máis presenza policial, hai que integrar a idea de que a soa actuación policial non ten posibilidade de resolver o conflito. E especialmente en problemas de convivencia é especialmente importante implementar outras accións se se buscan resultados eficaces no medio prazo.
  • Seguridade Cidadá: protección de bens e integridade persoal, pondo o acento nas necesidades e dereitos da cidadanía.
  • Problemas de Convivencia: os conflitos que se producen nas relacións veciñais ou pola exposición a fenómenos que xeran molestias e que poden incluír o uso do espazo público, as relacións nunha escada de veciños, a mobilidade, etc.

• Decisións baseadas na evidencia, a partir da inclusión de múltiples fontes e perspetivas. O cumprimento efectivo de eixos como a transversalidade, a coprodución e acción comunitaria, a transparencia e a rendición de contas, requiren contar con información sólida, confiable e de calidade, a partir de múltiples fontes, que constitúan insumos para a toma de decisións, o acceso á información pública e que nutran as instancias de participación cidadá a nivel municipal. Algunhas propostas de información a xerar e integrar::
  • Enquisas de vitimización e percepción de seguridade
  • Informes de entidades da sociedade civil
  • Procesos de prospección de necesidades directamente da cidadanía

• Transparencia e rendición de contas. Ningún servizo público pode ser exercido sen control democrático, e moito menos un que poida afectar gravemente á integridade e aos dereitos fundamentais das persoas. Polo tanto, un sistema de seguridade non pode ser pensado sen incorporar mecanismos de transparencia e rendición de contas. Estes mecanismos deben ser internos, pero tamén externos e incorporar a participación social. Algunhas propostas:
  • Publicar plans e programas de goberno.
  • Publicar datos da actividade policial e de outros servizos.
  • Publicar informes de xestión e avaliacións, incluído as dos mecanismos de control.
  • A información publicada debe ser: detallada, clara, accesible e en formato aberto.
  • Xerar canles directos e sinxelos de atención á cidadanía para queixas ou suxestións sobre o servizo.

Perspectiva de dereitos, de xénero e interseccional O enfoque baseado en dereitos humanos (EBDH) é un marco conceptual desenvolvido por Nacións Unidas que ten como base as normas internacionais de dereitos humanos, e tamén é unha metodoloxía que orienta a implementación das políticas públicas cara á promoción e protección destes dereitos. Analiza causas estruturais dos problemas, expón unha actuación non só pasiva das persoas como receptoras de beneficios senón activas como titulares de dereitos, de responsabilidades e obrigacións. En relación coa cidade é importante engadir que a Carta Europea de Salvagarda dos Dereitos Humanos na Cidade (Saint-Denis 2000) define que: "A cidade é o espazo colectivo que pertence a todos os seus habitantes, que teñen dereito a atopar as condicións para a súa realización política, social, económica, cultural e ecolóxica, o que comporta tamén asumir deberes de solidariedade". O enfoque intercultural pretende fomentar a convivencia entre as persoas de diferentes orixes, culturas e relixións a través dunha mirada centrada na persoa como protagonista e titular de dereitos. Fundaméntase en tres principios: Diversidade cultural, Igualdade de dereitos, oportunidades e non discriminación e Interacción positiva e diálogo intercultural. Por último, o enfoque de xénero interseccional contribúe nunha cidade máis democrática, xusta e respectuosa. O modelo promove unha cidade na que as mulleres se sintan protagonistas e na que estean en posición de igualdade na vida cultural, económica, social e política. Así mesmo, incorpórase unha perspectiva transversal que atravesa as diferentes identidades e vulnerabilidades. A ausencia desta perspectiva nos operadores xudiciais, policiais, o persoal das diferentes áreas do goberno, pode redundar na profundización das desigualdades e violencias preexistentes. Para levar adiante accións que aborden integralmente as problemáticas, promovendo modelos de desenvolvemento sostibles e inclusivos, resulta fundamental que os diversos actores incorporen esta enfoque en todas as súas intervencións.

Desenvolver estratexias transversais de intervención: Os factores que xeran sensación de inseguridade e tamén conflitos de convivencia son moi variados. Moitos destes factores están asociados a situacións de iniquidade ou conflitos estruturais que, como tamén mencionamos, non son abordados polas políticas de seguridade hegemónicas. Seguramente por este motivo, comezouse a acuñar e difundir o concepto de seguridade humana, que, entre algunhas das súas acepcións, entende a seguridade como un marco integral para o desenvolvemento dunha vida digna e integra a seguridade económica, alimentaria, sanitaria, ambiental, persoal, comunitaria e política. Entendemos que, desde unha visión ampla, tal obxectivo debe ser abordado polas políticas sectoriais específicas (vivenda, educación, traballo, etc.). Non obstante, tamén no abordaxe dos conflitos, delitos e/ou violencias é imprescindible aplicar unha mirada de xustiza social. Debe existir unha intersección e transversalidade entre as diversas políticas, sociais, de urbanismo, de saúde pública, etc. e as políticas de seguridade cidadá, que permitan abordar as problemáticas de maneira coordinada e integral e non, tal como ocorre habitualmente, de maneira fragmentada e descoordinada (o que involucra un dispendio de recursos e perda de eficacia nas accións levadas a cabo). Este enfoque interseccional require necesariamente que as políticas públicas de seguridade e convivencia non recaian exclusivamente nos corpos policiais, é necesario abrir a xestión da seguridade a outros actores, para integrar no modelo a todos aqueles actores con responsabilidades na intervención social e a mellora da convivencia e a inseguridade (desigualdade, pobreza, reinserción social, saúde, servizos sociais, urbanismo, seguridade, emerxencias e xustiza), organizados nun sistema integral de gobernanza comunitaria das violencias e da inseguridade. Algunhas propostas:

• Ter un órgano de coordinación institucional municipal que permita integrar os diferentes actores. Se se opta pola xunta local de seguridade, debería, por tanto, integrar tamén operadores non policiais.
• Asignar a elaboración e seguimento do plan local de seguridade a unha unidade non policial e que conte con profesionais con formación suficiente para aplicar unha mirada transversal no deseño das accións (criminólogos/as, sociólogos/as, psicólogos/as sociais, etc.).
• Reforzar con recursos humanos e económicos a todos os actores e/ou áreas que integran o sistema de seguridade, e non só á policía.
• Formar para o traballo colaborativo a todo o persoal que interveña en materia de convivencia e seguridade.