Obraz starożytnego Rzymu w "Quo vadis" Henryka Sienkiewicza

start

Cel główny: Uczeń wskazuje miejsca, wydarzenia i postacie historyczne w powieści oraz różnice między życiem patrycjatu i plebsu.

Katarzyna Buchman

Temat: Obraz starożytnego Rzymu w "Quo vadis" H. Sienkiewicza.

"Quo vadis" jest powieścią historyczną, gdyż Sienkiewicz opisuje wydarzenia, które rozegrały się przed jego urodzeniem. Łączy fakty historyczne z fikcją literacką.

Autor stara się oddać atmosferę epoki (I w.n.e.), obyczaje, przedstawić wygląd miejsc i osób (uczta u Nerona, igrzyska, wygląd domu Petroniusza, stroje bogatych patrycjuszy).

Wilczyca Kapitolińska

Legenda o powstaniu Rzymu

Rzym w czasach "Quo vadis" - I w.n.e.

Akcja rozgrywa się głównie w Rzymie, podczas końcowych 6 lat panowania Nerona (63–68 r.), akcja epilogu – ok. 68 r. Wydarzenia pozwalające określić czas akcji to: przybycie Winicjusza do Rzymu po zawarciu pokoju z Partami (63 r.), pożar Rzymu (64 r.), śmierć Petroniusza (66 r.), śmierć Nerona (68 r.).

Siedem wzgórz Rzymu

Rzym - miejsce akcji "Quo vadis", miasto położone na siedmiu wzgórzach: Awentyn, Eskwilin, Kwirynał, Kapitol, Celius, Palatyn, Wiminał.

Kapitol - najmniejsze i zarazem najważniejsze z siedmiu wzgórz starożytnego Rzymu. Stanowił jego polityczne i religijne centrum.

Palatyn - wzgórze z siedzibą Nerona.

Zatybrze - najstarsza dzielnica Rzymu zniszczona przez Nerona. Miejsce, w którym Ligia pielęgnowała rannego Winicjusza.

Domus Aurea - pałac Nerona, w którym odbywały się wystawne uczty. Uczestniczyli w nich Petroniusz, Ligia, Winicjusz.

Forum Romanum - serce Rzymu, główne miejsce spotkań i najważniejszych wydarzeń. Miejsce, gdzie przechadzali się bohaterowie "Quo vadis".

Panteon - świątynia w Rzymie poświęcona wszystkim bogom.

Koloseum - tam odbywały się krwawe igrzyska i walki gladiatorów. Tam umierali chrześcijanie a Ursus bronił Ligię przywiązaną do szarżującego byka.

Więzienie Mamertyńskie - najstarsze więzienie starożytnego Rzymu. Została w nim uwięziona Ligia po rozpoczęciu nagonki na chrześcijan. Według tradycji Kościoła katolickiego więziono w nim świętych: Piotra i Pawła.

Kościół „Domine Quo Vadis” – popularna nazwa kościoła Najświętszej Marii Panny w Palmis znajdującego się na południowy wschód od Rzymu, ok. 800 m za bramą Porta San Sebastiano przy drodze Via Appia.

Karta pracy

Karta pracy dla ucznia z opinią

1. Cesarz
2. Senatorowie, ekwici, dekurioni (patrycjusze) - ludność pełnoprawna, zamożna, ludzie z tej warstwy społecznej mogli zawierać małżeństwa, byli najważniejszą warstwą społeczną Rzymu. Zdarzały się osoby, które wiązały się z plebejuszami.
3. Niewolnicy, rolnicy, ubóstwo (plebejusze) - ta grupa społeczna nie posiadała praw, byli to ludzie najbiedniejsi. Z czasem prawa dla plebejuszy zostały nieznacznie zwiększone (ponieważ pozwolono im głosować), ale niewolnicy i kobiety nadal nie mieli żadnych praw. Ostatecznie plebejusze stali się ludźmi wolnymi po wielu latach, w których byli ludem bezprawnym.

Struktura społeczna w "Quo vadis"

1. senatorowie: Petroniusz (krewny Winicjusza), Winicjusz(żołnierz, patrycjusz), Tygellin (doradca Nerona, prefekt pretorian), Seneka (filozof i nauczyciel Nerona), Lukan (uczestnik uczt cesarskich);
2. ekwici: Aulus, Pomponia Grecyna (małżeństwo, chrześcijanie), Ligia (córka królewska, ale wychowywana przez ekwitów);
3. plebs: Chilon (grecki złoczyńca i szuler), Krypsus (syn Konstantyna Wielkiego), Glaukus (medyk), Nazariusz (syn Miriam), Linus (biskup rzymski), Miriam (uboga wdowa);
4. niewolnicy: Eunice (służąca Petroniusza), Germanin Gulo;
5. wyzwoleńcy: Eunice, Akte (dawna kochanka Nerona).

Bohaterowie "Quo vadis" w strukturze społecznej:

Ponadto w lekturze znajdziemy wiele drobiazgowo "odmalowanych" portretów. Wśród nich na szczególną uwagę zasługują: Neron, Petrioniusz, Chilon oraz Marek Winicjusz.

W "Quo vadis" mamy dwóch bohaterów zbiorowych. Jednym z nich jest społeczność chrześcijan, drugim zaś - pogan.

Bohater zbiorowy to grupa postaci obecnych w utworze, reprezentujących pokolenie, środowisko lub luźno związanych ze sobą jakąś ideą bohaterów świata przedstawionego dzieła.

Bohaterowie "Quo vadis"

"Quo vadis" jest pierwszą poznaną przez Was lekturą, w której oprócz jednostkowych bohaterów występuje także bohater zbiorowy.

Wśród bohaterów "Quo vadis?" znajdziemy postacie historyczne i fikcyjne.

http://egzaminpolski.blogspot.com/p/dla-nauczyciela.html

http://egzaminpolski.blogspot.com/p/dla-nauczyciela.html

Neron – urodził się 15 grudnia 37r. w rzymskim Ancjum. Zmarł 9 czerwca 68r. w Rzymie. Był piątym cesarz rzymskim. Dał się poznać jako despota i ekscentryk. Był otyły. Jego twarz i ciało było pokryte rudymi włosami – stąd przydomek miedzianobrody. Był krótkowidzem i wykorzystywał szmaragd, aby się czemuś przypatrzeć. Był łatwowierny, okrutny, tchórzliwy, niezrównoważony emocjonalnie, próżny żądny sławy, bezwzględny. Interesował się poezją i sztuką. Lubił rzeczy piękne. Najważniejsze było dla niego życie w luksusie i szczęście jego najbliższych.

Wiarygodna rekonstrukcja wyglądu Nerona, na bazie słynnego popiersia cesarza zlokalizowanego w Muzeach Kapitolińskich w Rzymie. Rzeźba została odrestaurowana w XVII wieku.

Jak wyglądał Rzym przed pożarem, w trakcie pożaru i po pożarze?

Jan Styka, pocztówka "Pożar Rzymu"

https://myvimu.com/exhibit/54665684-quo-vadis-rzym-plonie-307-styka

Klaudia Akte – urodziła się 40 r. n.e. najprawdopodobniej w Azji Mniejszej. Była bardzo piękna, dobra, łagodna, życzliwa, pokorna, wierna i nikogo nie uznawała za swojego wroga. Nie chciała mieszać się w sprawy publiczne. Była wyzwolenicą i od 55 r. kochanką cesarza Nerona. Jej miejsce zajęła Poppea Sabina. Interesowała się naukami Chrystusa. Jak pisze o niej Tacyt w swoich "Rocznikach": "[...] głęboko wkradła się w serce Nerona drogą wystawnych uczt i podejrzanych schadzek, czemu nawet starsi przyjaciele cesarza nie sprzeciwiali się, widząc, jak młoda niewiasta bez niczyjej szkody zaspokaja jego miłosne popędy, skoro raz do żony swej Oktawii pomimo jej szlachectwa i wypróbowanej uczciwości nabrał wstrętu." Według Swetoniusza była jedną z najwierniejszych kobiet Nerona, która po jego śmierci pochowała jego ciało.

Poppea Sabina (ur. około 30r., zm. 65r.) – cesarzowa rzymska, córka Tytusa Olliusa, senatora rzymskiego i Poppei Sabiny, córki Poppeusza Sabinusa, konsula, namiestnika Mezji, Macedonii i Grecji. Od 58r. kochanka cesarza Nerona (zajęła miejsce wyzwolenicy Akte), na jego rozkaz rozwiedziona z mężem Markiem Salwiuszem Otonem. Od 62r. druga żona Nerona po tym, jak rozwiódł się z Oktawią, którą później kazał zamordować. Poppea prowadziła wystawny tryb życia i była znana jako piękna, wyrachowana kobieta. Niektóre jej zabiegi kosmetyczne zyskały wielką sławę (np. kąpiele w oślim mleku). To ona namówiła Nerona, aby zamordował swoją własną matkę – Agrypinę Młodszą. Niektórzy autorzy domyślają się, że mogła odegrać pewną rolę w podżeganiu Nerona do prześladowania chrześcijan. Otrzymała tytuł augusty.

Prawdopodobnie sam Neron doprowadził do śmierci Poppei w 65 r. Poppea była w ciąży. Kiedy jednak pewnej nocy cesarz wrócił późną nocą z cyrku, rzucił się na swą żonę z pięściami. Pijany i oszołomiony narkotykami skatował ją na śmierć – a rozpacz po jej stracie nie opuściła go już do końca życia. Została pochowana w Mauzoleum Augusta.

Gajusz Petroniusz - urodzony w 27r. , zmarł w 66r., rzymski pisarz (poeta), filozof i polityk. Przypisuje się mu autorstwo znanej anonimowo powieści „Satyricon”. Był zawsze zadbany i ubierał się w zgodzie z najnowszymi trendami mody. Charakteryzował się też inteligencją i błyskotliwością. Wyróżniał się swoimi umiejętnościami jako mówca. Dla zafascynowanego kulturą grecką i uważającego się za artystę cesarza oraz jego zmanierowanego dworu, stał się wyrocznią w sprawach dobrego smaku i wartości artystycznych. Stąd przydomek Arbiter elegantiae (elegantiarum).Seneka zarzucał mu, że zamienia noc w dzień. Jako przedstawiciel znakomitego rodu Petroniuszów nie uniknął funkcji publicznych. Uzyskał duży wpływ na Nerona. Swój wpływ na cesarza przypłacił nie tylko niechęcią Seneki, ale również nienawiścią prefekta pretorianów Ofoniusza Tygellinusa, który wykorzystał spisek na życie Nerona do oskarżenia Petroniusza o kontakty z jednym z przywódców spisku, Gajuszem Pizonem.

Podobnie jak Seneka i Lukan, popełnił w związku z tym samobójstwo. Spodziewając się nieuchronnego wyroku śmierci, urządził ucztę, w trakcie której otworzył sobie żyły i zacisnął je opaską, aby opóźnić zgon. Przez kilka godzin dokonywał dyspozycji majątkowych, ucztował, rozmawiał z przyjaciółmi, słuchał recytacji i muzyki. W końcu zapadł w sen wieczny.

Ofoniusz Tygellinus - pochodzący z Agrigento wojskowy Rzymski, bliski przyjaciel cesarza Nerona, prefekt straży nocnej a od 62r. prefekt pretorianów i prawa ręka cesarza. Cieszył się bardzo złą sławą. Wygnany w 39r. przez Kaligulę, powrócił do Rzymu dwa lata później, ułaskawiony przez Klaudiusza . W 62r. na polecenie Nerona wysłał siepaczy, którzy zamordowali spiskującego przeciw cesarzowi Faustusa Korneliusza Sullę . Od tego czasu, wspólnie z żoną cesarza Poppeą, miał decydujący wpływ na politykę cesarstwa. Przypuszcza się, iż to właśnie on podsunął Neronowi pomysł zrzucenia na chrześcijan odpowiedzialności za wielki pożar, jaki strawił dużą część Rzymu w 64 r. W 65r. wytropił spisek zawiązany przez Gajusza Pizona. Tygellinus wykorzystał tą okazję do usunięcia znienawidzonych przez siebie przyjaciół Nerona: Gajusza Petroniusza, Lukana oraz filozofa Senekę Młodszego.

Za zasługi w wykryciu spisku odznaczony przez Nerona tytułem ornamenta triumphalia. W 68 r., w obliczu upadku władzy cesarza, Tygellinus postanowił zdradzić Nerona i wsparł w dążeniach do tronu przywódcę legionów hiszpańskich, Galbę. Po jego upadku skazany na śmierć przez cesarza Otona, popełnił samobójstwo.

Pomponia Grecyna (zm. 84r.) - żona Aulusa Plaucjusza, oskarżona w 57r. o wyznawanie "obcego zabobonu", przez część literatury utożsamianego z chrześcijaństwem. Była przypuszczalnie córką konsula Gajusza Pomponiusza Grecyna. Była krewną i przyjaciółką Julii, córki Druzusa. Gdy Julia w 43 lub 44r. została stracona z inicjatywy cesarzowej Messaliny, Pomponia zaczęła nosić żałobę po przyjaciółce. Nosiła ją przez czterdzieści lat, aż do śmierci. W 57r. została oskarżona o wyznawanie "obcego zabobonu" i postawiona przed sądem domowym, któremu przewodził jej mąż, Aulus Plaucjusz. Sąd wydał wyrok uniewinniający. Justus Lipsius jako pierwszy zasugerował, że pod określeniem "obcy zabobon" kryje się chrześcijaństwo. Teza ta znalazła potwierdzenie w znaleziskach archeologicznych. Niektórzy badacze odrzucają pogląd o związkach Pomponii z chrześcijaństwem.

Aulus Plaucjusz – rzymski polityk i wojskowy, zasłużony przy podboju Brytanii przez Cesarstwo Rzymskie. Był zaangażowany w tłumienie buntu niewolników w Apulii, co miało miejsce prawdopodobnie w 24r. Był konsulem w 29r. Na początku panowania Klaudiusza był namiestnikiem Panonii. W 43r. został pierwszym namiestnikiem Brytanii, odnosząc na tym stanowisku szereg sukcesów militarnych. W 47r. powrócił do Rzymu i odbył owację (nagroda przyznawana w starożytnym Rzymie zwycięskiemu wodzowi, hierarchicznie niższa od triumfu; owację obchodzono z o wiele mniejszym przepychem, a odbywający ją wódz przechodził przez miasto pieszo bądź też przejeżdżał konno). Żonaty z Pomponią Grecyną. W 57r. Pomponia została oskarżona o wyznawanie „obcego zabobonu”. Aulus stanął wtedy na czele sądu domowego, który sądził oskarżoną i wydał wyrok uniewinniający.

Które z podanych twierdzeń są prawdziwe, a które fałszywe?

Karta pracy

Wskaż rzeczywiste składniki świata przedstawionego w "Quo vadis".

Trimino dla ucznia z opinią zamiast karty pracy

Zapisz informacje na temat sposobu życia i poglądów Petroniusza, przedstawione w rozdziale I.

• Grupa I. Opiszcie, jak wyglądał dom Petroniusza. Opowiedzcie, jak żyło się w nim jego mieszkańcom. • Grupa II. Zrekonstruujcie, jak wyglądał dzień Petroniusza. Co robił patrycjusz, czym się zajmował, czemu poświęcał czas?• Grupa III. Opowiedzcie o rozrywkach Petroniusza. Opiszcie, jak przebiegała przygotowana przez niego uczta.

Jak wyglądało życie rzymskich patrycjuszy?

Jakie wartości można odnaleźć w życiu patrycjatu rzymskiego?

Co pozwalało patrycjuszom na takie życie?

Ciekawostka:Patrycjusze i plebejusze – jak spano w starożytnym Rzymie?

Jak wyglądało życie rzymskich plebejuszy?

Pocztówki z "Quo vadis"

"Ouo vadis" - Wolne Lektury

Odczytanie fragmentu, w którym Kryspus ocenia Rzym i jego mieszkańców. Wyjaśnienie, dlaczego bohater nazywa Rzym piekłem.

Formułowanie wniosków wynikających z porównania życia dwóch warstw społecznych zamieszkujących Rzym.

Przypomnienie scen powieści, w których czytelnik poznaje życie zwykłych mieszkańców Rzymu [np. mieszkanie Ligii po uciecze z dworu cezara, zachowanie tłumu na igrzyskach, warunki, w jakich mieszkał Chilon].

Karta pracy

Wypełnij kartę pracy, w której podsumujesz w formie tabeli mocne i słabe strony życia w starożytnym Rzymie:

Ćwiczenie interaktywne dla ucznia z opinią zamiast karty pracy

Gry dydaktyczne

Jako przewodnicząca straożytnego Związku Chrześcijanek Rzymskich napisz ogłoszenie, w którym poinformujesz, że w Ostrianum odbędzie się zebranie członkiń związku.

Jako przewodniczący współczesnego Związku Dociekania Ciekawostek Historycznych napisz ogłoszenie, w którym poinformujesz, że w dawnym pałacu Nerona odbędzie się zebranie członków związku.

W imieniu Pomponii Grecyny zaproś Ligię na uroczysty obiad.

W imieniu Petroniusza zaproś Winicjusza na ucztę.

Fakultatywnie

Szybka powtórka

Zaproszenie

Praca domowa:Na podstawie wiadomości z lekcji i z lektury uzupełnij kartę pracy i wklej ją do lekturownika.

Praca domowa dla ucznia z opinią:Pokoloruj ilustrację i podpisz, co ona przedstawia. Nadaj postaciom imiona trzech dowolnych bohaterów "Quo Vadis".