Want to make creations as awesome as this one?

Transcript

XXII EDYCJA KONKURSUPOZNAJEMY PARKI KRAJOBRAZOWE POLSKI 2022/2023

„PTAKI PARKÓW KRAJOBRAZOWYCH”

Parki Krajobrazowe Polski

Ptaki w Parkach

Na terenie Polski powołano 125 Parków Krajobrazowych. Chronią one walory przyrodnicze, kulturowe, historyczne i krajobrazowe.

Parki krajobrazowe polski

W związku z tym, że w polskich parkach krajobrazowych można spotkać wiele gatunków ptaków tegoroczne hasło konkursu brzmi:„Ptaki parków krajobrazowych”

Parki krajobrazowe polski

Aby pokazać Wam różnorodność naszych parków krajobrazowych, a jednocześnie zwrócić uwagę na występujące w nich gatunki ptaków, prezentujemy Wam wybrane Parki z każdego województwa i opisujemy występujący w nim charakterystyczny gatunek ptaka.

cofnij

Welski Park Krajobrazowy

Park Krajobrazowy “Ujście Warty”

Kaszubski Park Krajobrazowy

Łomżyński Park Krajobrazowy Doliny Narwi

Krzesiński Park Krajobrazowy

Nadwarciański Park Krajobrazowy

Gostynińsko - Włocławski Park Krajobrazowy

Chojnowski Park Krajobrazowy

Chełmski Park Krajobrazowy

Przemkowski Park Krajobrazowy

Spalski Park Krajobrazowy

Stobrawski Park Krajobrazowy

Park Krajobrazowy Cysterskie Kompozycje Krajobrazowe Rud Wielkich

Rudniański Park Krajobrazowy

Nadnidziański Park Krajobrazowy

Ciśniańsko-Wetliński Park Krajobrazowy

  • ZIMORODEK
Chojnowski Park Krajobrazowy
  • BOCIAN CZARNY
Nadnidziański Park Krajobrazowy
  • KORMORAN
Rudniański Park Krajobrazowy
  • KANIA RUDA
Stobrawski Park Krajobrazowy
  • KSZYK
Krzesiński Park Krajobrazowy
  • BĄK
Przemkowski Park Krajobrazowy
  • RYBITWA RZECZNA
Park Krajobrazowy Cysterskie kompozycje Krajobrazowe Rud Wielkich

  • SÓWECZKA
Kaszubski Park Krajobrazowy
  • RYCYK
Nadwarciański Park Krajobrazowy
  • KRZYŻÓWKA
Welski Park Krajobrazowy
  • CZAJKA
Łomżyński Park Krajobrazowy Doliny Narwi
  • BIELIK
Gostynińsko - Włocławski Park Krajobrazowy
  • WODNICZKA
Chełmski Park Krajobrazowy
  • RYBITWA CZARNA
Park Krajobrazowy “Ujście Warty”
  • KUROPATWA
Spalski Park Krajobrazowy
  • ORLIK KRZYKLIWY
Ciśniańsko-Wetliński Park Krajobrazowy

ptaki w Parkach Krajobrazowych

gatunki zaznaczone tym kolorem podlegają ochronie gatunkowej (ścisłej lub częściowej)

fot. P. Chara

Wydmy śródlądowe Zespół Przyrodniczo-Krajobrazowy Porzecze

Park Krajobrazowy "ujście warty"

fot. P. Chara

Rozlewisko Porzecze - Chlewice

Park Krajobrazowy „Ujście Warty” to najmniejszy pod względem powierzchni park krajobrazowy w województwie zachodniopomorskim. Położony jest wzdłuż Odry na południowym krańcu województwa. Blisko 80 % jego powierzchni to łąki i tereny podmokłe, 15 % stanowią zbiorowiska leśne a 5 % piaszczyste wydmy śródlądowe.

Właśnie ta mozaika siedlisk stanowi o bogactwie przyrodniczym parku. Dodatkowym atutem jest położenie obszaru parku w dolinie dużej rzeki, która nie została obwałowana i okresowo rozlewa się po starorzeczach, szuwarach i olsach parku. Wysoka woda pokrywa teren całych rozlewisk a ponad jej powierzchnią wznoszą się, niby wyspy, najwyższe wydmy w dolinie Odry. Najwyższy ich szczyt sięga 25,8 m n.p.m. i nosi dumną nazwę Monte Cassino.

Tak zróżnicowany krajobraz definiuje różnorodność siedlisk zależnych od bogatych i żyznych obszarów podmokłych po ubogie w składniki biogeniczne piaszczyste wydmy. Występuje tu szereg cennych zbiorowisk roślinnych, charakterystycznych dla dolin rzecznych i muraw napiaskowych.

Znajdują się tu zbiorowiska bagiennej roślinności z przewagą turzycowisk, wśród których miejscami występują płaty szuwarów trzcinowych, mannowych oraz mozgowych. Na piaszczystym podłożu tworzą się murawy szczotlichowe i porostowe. Obszary te stanowią miejsce występowania szeregu gatunków roślin chronionych typowych dla dolin rzecznych i obszarów piaszczystych, ale największym walorem tego miejsca jest bogactwo fauny ptasiej.

Potocznie nazywana też rybitwą żałobną. Brak wyraźnego dymorfizmu płciowego, samica jest jedynie nieco jaśniejsza od samca. Gatunek ten charakteryzuje zmienne upierzenie w okresach: godowym, przejściowym i podczas spoczynku. Oko znajduje się w ciemnej otoczce, nogi są brązowoczerwone, ogon jest tylko lekko wcięty. Upierzenie osobników młodocianych jest podobne do szaty spoczynkowej dorosłych, czyli wierzch ciała jest ciemnoszary, spód biały, wierzch głowy czarny, na bokach, u nasady skrzydeł widoczne ciemne plamy, dodatkowo młode osobniki mają rzędy brązowoszarych plam na grzbiecie.

Rybitwa czarna

Środowiskiem życia rybitwy czarnej są doliny i rozlewiska rzek, bagna, śródlądowe zarośnięte zbiorniki wodne, wyspy rzeczne, podmokłe łąki. Podczas przelotów można ją spotkać na wybrzeżu.W Polsce jest objęta ścisłą ochroną gatunkową oraz wymagająca ochrony czynnej. Gatunek ten jest wymieniony w Dyrektywie ptasiej. Zagrożeniem jest likwidacja wysp na dużych rzekach i stawach hodowlanych.

fot. C.Korkosz

Rybitwa czarna

fot. C.Korkosz

Rybitwa czarna

Pary są monogamiczne. Wyprowadza 1 lęg w roku, w końcu maja lub w czerwcu. Gnieździ się w koloniach liczących od kilku do 20 par (w sprzyjających warunkach nawet kilkadziesiąt). Gniazdo buduje zwykle na wodzie na połamanych trzcinach lub podtopionych kępach, czasami wśród roślin błotnych. Z powodu drapieżnictwa sukces lęgowy wynosi 20 – 40 %, ale rybitwy nadrabiają to długowiecznością - żyją do 25 lat.

Rybitwa czarna jest gatunkiem typowo wędrownym. Nasz europejski podgatunek zimuje w Afryce. W Polsce jest nielicznym ptakiem lęgowym występującym na niżowym obszarze kraju. Najliczniej zasiedla bagienne doliny rzek. Pożywieniem tego gatunku są głównie owady wodne i ich larwy, a także pijawki, kijanki, małe płazy, narybek.

kaszubski Park Krajobrazowy

Wieża widokowa na szczycie Wieżycy

fot. R. Szutenberg

Grota żwirowo-zlepieńcowa nad jeziorem Lubygość

fot. K. Sikorska

fot. httpsoriginalhandicraft.orgplnajpiekniejsze-produktyhafthaft-kaszubski-symbolika-i-historia

Haft kaszubski

Głównym elementem rzeźby terenu Kaszubskiego Parku Krajobrazowego (KPK) są wysoczyzny morenowe, pasma moren czołowych i rozcinające je rynny polodowcowe. Wody powierzchniowe stanowią 10% powierzchni Parku. Największe i najbardziej charakterystyczne jeziora Parku to jeziora rynnowe, o charakterystycznym wydłużonym kształcie. Obszar KPK jest obszarem źródliskowym takich rzek jak: Radunia, Wierzyca, Łeba i Słupia (w otulinie).

Największy kompleks leśny na terenie KPK stanowią Lasy Mirachowskie, dawniej zwane Puszczą Mirachowską. Obszar ten obejmuje zespół jezior potęgowskich (10 jezior) i rezerwaty przyrody. Lasy Mirachowskie to głównie tereny torfowiskowe, porośnięte rzadkimi roślinami bagiennymi, źródliska, miejsca gniazdowania żurawi, brodźców i innej fauny bagiennej oraz unikatowe miejsca krajobrazowe. Można powiedzieć, że jest to raj dla przyrodników i ornitologów.

Kaszubski Park Krajobrazowy obejmuje centralny obszar etniczny Kaszub, z najwyższym wzniesieniem na Niżu Środkowoeuropejskim - szczytem Wieżyca 328,6 m n.p.m. Na szczycie góry wznosi się 35 – metrowa wieża widokowa, z której roztacza się widok na Wzgórza Szymbarskie i jeziora tzw. Kółka Raduńskiego (zespół 14 jezior).

Ciekawostką geomorfologiczną nad jeziorem Lubygość jest grota żwirowo-zlepieńcowa, wymyta przez deszcz spływający ze stromego zbocza.

Haft kaszubski inspirowany jest pięknem natury. Charakterystyczne dla niego są motywy kwiatowe: bratki, chabry, dzwonki, goździki, lilie, niezapominajki i róże. Są przedstawione z niezwykłą precyzją i dbałością o szczegóły. W hafcie kaszubskim każdy kolor ma swoje symboliczne znaczenie. Występuje tu siedem podstawowych kolorów związanych z legendą o powstaniu Kaszub: - kolor chabrowy symbolizuje piękne kaszubskie jeziora, - kolor niebieski oznacza kaszubskie niebo, - kolor granatowy jest jak niezmierzona głębia morza, - kolor żółty wyraża zboża dojrzewające na polach i słońce, - kolor zielony symbolizuje lasy pełne zwierza, - kolor czerwony jest jak krew, którą każdy Kaszub gotów przelać w obronie swojej ziemi, - kolor brązowy i czarny oznaczają ziemię na polu czekającą na zasiew.

Sóweczka

Z sóweczką jest tak, jak z przysłowiową igłą w stogu siana. Nie dość, że jest najmniejszą sową europejską, to w naszym kraju uznawana jest za gatunek bardzo nielicznie lub nielicznie lęgowy. W odróżnieniu od pozostałych gatunków sów występujących w Polsce prowadzi dzienną aktywność, przede wszystkim o świcie lub kilka godzin przed zmierzchem.

Samica sóweczki w oknie dziupli wykutej przez dzięcioła dużego

fot. G. Jaszewska

Dorosły osobnik sóweczki

fot. G. Jaszewska

Młody osobnik sóweczki, bez charakterystycznego kropkowania na piórach

fot. G. Jaszewska

,,Fałszywa twarz" sóweczki

fot. G. Jaszewska

Fałszywa sowa Do charakterystycznych cech sóweczki należą małe żółte oczy, krótkie białe brwi oraz fałszywa twarz na tyle głowy z wyraźnie zaznaczonymi ,,fałszywymi oczami”. Jej szlara jest słabo rozwinięta. Maskujące ubarwienie stanowią ciemnobrązowe, nakrapiane pióra na wierzchu ciała oraz jasne z wąskimi brązowymi pasami na spodzie. Młode osobniki charakteryzuje nieco ciemniejsze upierzenie oraz słabsze kropkowanie. A wspomniana wcześniej szlara to nic innego jak koncentrycznie ułożone wokół dzioba, delikatne pióra. Niektórzy mówią, że szlara to nic innego jak twarz sowy. Podobno działa jak antena satelitarna, czyli ma za zadanie wzmacnianie dźwięków dobiegających do sowy.

Ciasne, ale własne Własnego M1 sóweczka szuka na rynku wtórnym, wśród dziupli wykutych przez dzięcioła dużego, rzadziej dzięcioła trójpalczastego. Na terytorium lęgowym wymaga obecności kilku dziupli o różnym przeznaczeniu (nocleg, spiżarnie, lęg).

Po obfitym posiłku, bogatym w pióra i sierść, których sóweczka nie jest w stanie strawić, w jej przewodzie pokarmowym rozpoczyna się formowanie wypluwki. Czyli mieszaniny niestrawionych resztek pokarmu: kości, sierści i piór. Wypluwki usuwane są z organizmu ruchem wymiotnym. Ktoś by pomyślał, że taka wypluwka to coś okropnego, lecz znaleziona przez ornitologa jest traktowana jako materiał badawczy. W końcu to źródło wiedzy o diecie sóweczki. Mało tego, niektórzy tworzą wypluwniki, czyli zbiory zawartości wypluwek danego gatunku. Pod drzewem, w którym znajduje się dziupla, można znaleźć większe ilości wypluwek zmieszanych z piórami ptaków. Jest to efekt usuwania przez samicę wypluwek piskląt oraz resztek ofiar poza dziuplę.

Wyborne menu W menu sóweczki królują drobne ptaki wróblowe (rudziki, sikory, zięby), w mniejszym stopniu na ich ,,stół” trafiają drobne ssaki (myszy i norniki). Pomimo swoich małych rozmiarów jest bardzo agresywna podczas polowania i chętnie atakuje ptaki większe od siebie, takie jak dzięcioły duże czy drozdy. Być może dlatego, wśród ornitologów nazywana jest ,,ptasim killerem”. Sóweczka nie pogardzi jaszczurkami, wężami i skorupiakami.

Welski Park Krajobrazowy

Położony na południowo-zachodnim skraju województwa warmińsko-mazurskiego Welski Park Krajobrazowy to obszar gdzie krzyżują się dwa ważne korytarze ekologiczne: północny i północno-centralny. Dzięki temu w czasie sezonowych wędrówek ptaków można obserwować tu wielu migrantów, takich jak gęsi, nury, tracze czy siewki.

Rzeka Wel w rezerwacie przyrody Piekiełko

"My mawa, my dawa, my powiat lubawa"

fot. I.Redman-Zalewska

Welski Park Krajobrazowy powstał dla ochrony środkowego odcinka rzeki Wel, od której to pochodzi nazwa parku. Wyjątkowość Welu wynika z jej różnorodności. Mimo, że jest to nizinna rzeka, która leniwie meandruje wśród podmokłych łąk, to nagle potrafi zaskoczyć i znacznie przyśpieszyć biegu.

fot. I. Redman-Zalewska

Welski Park Krajobrazowy położony jest na terenie regionu etnograficznego ziemi lubawskiej, który cechuje się harmonijnym krajobrazem rolniczym ukształtowanym w wyniku działalności lądolodu i człowieka. Ziemia lubawska wyróżnia się na tle sąsiednich Mazur i Mazowsza. Cechami charakterystycznymi jest silnym etosem pracy na roli, pobożność i gwara lubawska. Znane powiedzenie w gwarze “My mawa, my dawa, my powiat lubawa” streszcza charakter i usposobienie autochtonów.

Jeden z najbardziej znanych odcinków Welu znajduje się na terenie rezerwatu przyrody Piekiełko, gdzie płynąc w jarze zmienia się niemal w górską rzekę. To właśnie tam można spotkać gatunki ptaków związane z potokami górskimi jak pluszcza i pliszkę górską.

krzyżówka

Ta najpospolitsza kaczka spotykana na większości akwenów wodnych. Krzyżówka jest wszystkożerna, ale żywi się głównie roślinami wodnymi. Należy do rzędu blaszkodziobych, które pobierają pokarm poprzez odcedzanie z wody zawiesiny organicznej. Żeruje także „spławikując”, czyli zanurzając głowę i wystawiając ponad wodę tylko tylną część ciała. Krzyżówki wykształciły interesujący mechanizm pozwalający im zasypiać tylko jedną półkulą mózgu. W ten sposób stale czuwają nad bezpieczeństwem swoim i całego stada. Kolejnym ciekawym przystosowaniem jest specjalnie zbudowany układ krwionośny nóg krzyżówki, dzięki któremu mają one temperaturę niższą od wnętrza ciała kaczki. W ten sposób kaczki wolniej tracą ciepło i mogą przebywać w bardzo zimnej wodzie.

Para kaczek krzyżówek

fot. M.Modrzewski

Kaczor w szacie spoczynkowej podobny jest do samicy, jednak w okresie godowym wyraźnie uwidacznia się dymorfizm płciowy. Jego głowa przybiera zieloną, opalizującą barwę i oddzielona jest od brązowej piersi białą obrożą, natomiast w ogonie widoczne są czarne zakręcone sterówki. Obie płcie mają pomarańczowe nogi i granatowe lusterko na skrzydle. Podczas toków kaczory starają się zaimponować samicom gwiżdżąc, prężąc głowę i unoszą kuper z ozdobnymi, zakręconymi piórami. Po godach kaczory tracą zainteresowanie samicą i kiedy ze złożonych jaj wyklują się pisklęta wychowaniem młodych zajmuje się samica.

łomżyński Park Krajobrazowy doliny narwi

Park jest położony w województwie podlaskim. Znajduje się w jego zachodniej części. Przez obszar Łomżyńskiego Parku Krajobrazowego Doliny Narwi przepływa rzeka Narew wraz z wąską doliną ograniczoną wysoczyznami sięgającymi do 50 m nad poziom rzeki. Celem utworzenia Parku jest ochrona zalewowych terenów doliny Narwi, wyróżniających się występowaniem wielu rzadkich, zagrożonych wyginięciem gatunków roślin i zwierząt oraz unikalnymi walorami krajobrazowymi. Herbowym ptakiem Parku jest czajka.

Wiosenne rozlewiska rzeki Narew

fot. Z. Folga

Zakola na Narwi

fot. Z. Folga

Przy Łomżyńskim Parku Krajobrazowym Doliny Narwi w Drozdowie działa Ośrodek Rehabilitacji Zwierząt, w którym mogą być leczone i rehabilitowane następujące gatunki ptaków: perkozy, rybitwy, bociany, puszczykowate, rybołowy, chruściele, żurawie, sokołowate, czaplowate, bekasowate, kukułki, jastrzębiowate, mewy, siewkowate, dzięcioły, wróblowe.

W granicach Parku Narew płynie naturalnym, nieuregulowanym korytem tworząc liczne zakola i odnogi. Corocznie wiosną cała dolina pokryta jest olbrzymimi rozlewiskami. Podczas wiosennych migracji dolina Narwi jest miejscem odpoczynku ogromnej liczby ptaków wodno-błotnych, spośród których szczególnie liczne są kaczki: świstuny, cyranki, cyraneczki, płaskonosy, gągoły, krzyżówki, gęsi: zbożowe i białoczelne, ponadto sieweczki, rybitwy.

Gatunek średniego ptaka wędrownego z rodziny sieweczkowatych. Jeden z bardziej rozpowszechnionych ptaków błotnych. W Polsce objęty ochroną gatunkową ścisłą, wymaga ochrony czynnej. Na Czerwonej liście ptaków Polski czajka uznana jest za gatunek zagrożony (EN)]. W Polsce występuje w całym kraju, choć nierównomiernie, bo najliczniej na wschodzie.

czajka

fot. M. Ogrodzki

Czajka - ptak z logo Parku

Gniazdo czajki to nieosłonięte zagłębienie w ziemi, w otoczeniu niskich roślin, wyścielone skąpo trawą. W ciągu roku wyprowadza jeden lęg, składając 4 brązowożółte jaja w ciemniejsze plamy. W gnieździe jaja ułożone są ostrzejszymi końcami do środka. Jaja wysiadywane są przez okres 21–28 dni przez obydwoje rodziców, którzy w razie zagrożenia atakują drapieżnika z powietrza. Pisklęta, zagniazdowniki, kilka godzin po wykluciu biegają i zdobywają pokarm. Usamodzielniają się po 5 tygodniach, kiedy to umieją już latać. Czajki odżywiają się owadami, małymi bezkręgowcami jak: pająki, robaki i mięczaki. Pokarmu wyszukują wśród niskiej roślinności lub na terenach zupełnie osłoniętych, zbierając go lub wydłubując z ziemi. Żerują spokojnie chodząc lub podbiegając.

Brak wyraźnego dymorfizmu płciowego. W szacie godowej przód głowy, szyi i wole czarne. Wierzch głowy również czarny, z potylicy wyrastają długie pióra tworzące charakterystyczny czub. Leci z prędkością 50 km/h. Jest wielkości gołębia, ale ma znacznie dłuższe nogi. Preferuje bagna, wilgotne łąki, pastwiska, spuszczone stawy i brzegi zbiorników wodnych. Unika wszelkich nierówności terenów jak pagórki czy zadrzewienia i krzewy zasłaniające widoczność, dlatego spotkać ją można na zupełnie odkrytym obszarze.

Krzesiński Park Krajobrazowy

Położony jest w środkowej części biegu rzeki Odry, w miejscu ujścia do niej Nysy Łużyckiej. Międzywale Odry, porastają łęgi wierzbowo-topolowe. Razem z licznymi starorzeczami, trzcinowiskami i szuwarami jest największym i najlepiej zachowanym kompleksem takich łęgów na całym odcinku Odry Środkowej. W pobliżu Jeziora Krzesińskiego godnymi uwagi zbiorowiskami roślinnymi są łąki selernicowe. Duża dostępność środowisk wodnych i podmokłych wiąże się z bogactwem gatunkowym płazów na terenie parku. Wśród nich 2 gatunki wpisane są na krajową Czerwoną Listę: traszka grzebieniasta i kumak nizinny.

Na terenie Parku znajduje się największa w zachodniej Polsce kolonia bociana białego, który gniazduje we wsi Kłopot w liczbie ok. 15-20 par.

Rozlewiska Odry

fot. K.Gajda

fot. K.Gajda

Czosnek kątowaty

Modraszek nausitous

fot. K.Gajda

Ruiny mostu przy Kłopocie

Krzesiński Park Krajobrazowy położony jest na terenie, gdzie dawniej słabo była rozwinięta sieć osadnicza. Z tego względu obiektów o walorach historycznych jest tu bardzo niewiele. Jednym z nich z nich są ruiny mostu przy Kłopocie. Most oddany do użytku w 1919 roku, wysadzony w 1945 roku przez wycofujące się wojska niemieckie. Pozostałość mostu to obecnie fragment betonowej konstrukcji długości ok. 150 m od strony Kłopotu, biegnący w głąb doliny rzecznej, który stanowi wyjątkowy punkt widokowy na rzekę Odrę.

Bogactwo siedlisk koncentruje tu większość rzadkich i chronionych stanowisk gatunków roślin łąkowych Parku, takich jak storczyki: kukułka szerokolistna, plamista, krwista, selernica żyłkowana, czosnek kątowaty, rutewka żółta i bobrek trójlistkowy. Przepych kwitnących łąk przyciąga do siebie mnóstwo kolorowych motyli oraz ważek. Gatunki objęte ścisłą ochroną, wymagające ochrony czynnej to modraszek telejus oraz modraszek nausitous.

kszyk

Kszyk jest niewielkim ptakiem bekasowatym. Ma bardzo długi dziób, którego górna część jest ruchoma, oraz stosunkowo krótkie nogi. Kszyk buduje gniazdo wśród gęstej roślinności nieopodal zbiorników wodnych. Pożywienie kszyka stanowią ślimaki, dżdżownice oraz larwy owadów. Kszyk wymacuje pokarm czubkiem dzioba na głębokości do 6 cm. Żywi się również pokarmem roślinnym – nasionami oraz owocami np. turzycy.

Najciekawszą cechą kszyka jest jego odgłos, który towarzyszy mu podczas lotu. Jest to tzw. „beczenie”. Usłyszeć je można w czasie tokowania. Ten dźwięk powstaje, gdy ptak opada w dół w tzw. locie nurkowym i ma przy tym szeroko rozpostarte skrzydła. Wówczas strumień powietrza oddziałuje na sztywne sterówki, wprawiając je tym samym w wibrację, co powoduje, że wydają charakterystyczne beczenie.

Kszyk

fot. K. Gajda

Kszyk

fot. K. Gajda

Posiada maskujące ubarwienie, czarno-brązowo-szare ze skomplikowanym wzorem na poszczególnych piórach wierzchu ciała, który układa się w podłużne pasy. Najlepsze tereny dla bytowania kszyka to otwarte obszary wilgotne − podmokłe łąki, torfowiska czy też bagna. Wszelkie kryjówki tego ptaka umieszczone są na powierzchni ziemi.

Kszyk znajduje się pod ochroną, a zagrożeniem gatunku jest: • wczesny termin pokosu (koszenie łąk już w maju lub na początku czerwca); • osuszanie podmokłych łąk; • koszenie łąk od zewnątrz do środka; • upraszczanie struktury roślinności (podsiewanie szlachetnymi gatunkami traw).

nadwarciański Park Krajobrazowy

Nadwarciański Park Krajobrazowy to nie tylko przyroda, ale i wspaniałe zabytki. W Lądzie znajduje się powstałe w średniowieczu dawne opactwo cystersów, gdzie zobaczymy m.in. gotyckie malowidła ścienne. W Ciążeniu zobaczymy dawny pałac biskupów poznańskich, a pobliskie Pyzdry to malownicze miasteczko leżące na wysokiej skarpie nad Wartą, z widocznymi z daleka wieżami kościoła i klasztoru.

Krajobraz zalewanych przez rzekę łąkw Nadwarciańskim Parku Krajobrazowym

fot. P. Młodkowski

Młody rycyk tuż po wypuszczeniu - widoczne obrączki

Nadwarciański Park Krajobrazowy został powołany dla ochrony cennej przyrodniczo, szerokiej w tym miejscu doliny rzeki Warty. Dawniej swobodnie płynąca rzeka rozlewała się co roku i zmieniała bieg, tworząc liczne starorzecza. W dolinie dzięki działalności człowieka powstały łąki, które koszono lub na których wypasano m.in. krowy i gęsi. Efektem takiego użytkowania było powstanie niezwykle bogatej przyrodniczo mozaiki różnego typu łąk, z takimi roślinami jak storczyk błotny, czarcikęs łąkowy, goździk pyszny, świbka morska i goryczka wąskolistna.

Łąki, zalewane wiosną przez wody rzeki, przyciągają też ptaki. Nadwarciański Park Krajobrazowy jest bardzo ważnym miejscem odpoczynku dla gęsi, kaczek i ptaków siewkowych podczas ich wiosennej wędrówki w kierunku lęgowisk na północnym wschodzie Europy.

Jeszcze kilkadziesiąt lat temu wiele rzadkich ptaków wodno-błotnych nie tylko zatrzymywało się na odpoczynek w Parku, ale pozostawało tu, by odbyć lęgi. Czajki, krwawodzioby i rycyki gniazdowały gromadnie na łąkach, i wspólnie broniły swoich jaj i piskląt przed drapieżnikami. Na starorzeczach zakładały gniazda tzw. kaczki łąkowe – cyranka, płaskonos i rożeniec. Niestety, po budowie wałów wzdłuż rzeki oraz zbiornika zaporowego Jeziorsko w latach 80. XX wieku, wiosenne powodzie osłabły, a dolina zaczęła wysychać. Dziś Nadwarciański Park Krajobrazowy wciąż jest ważnym siedliskiem dla ptaków, ale wiele gatunków przestało tu gniazdować – zniknęły m.in. lęgowe rycyki, płaskonosy i bataliony.

fot.Karolina Ferenc

Rycyk

rys. D. Kilon

Pisklęta rycyka w wolierze podczas odchowu

fot. Ł. Ławrysz

Rycyk to piękny ptak, typowy dla dolin rzecznych z rozległymi łąkami i pastwiskami. Jest w Polsce krytycznie zagrożony wyginięciem. W ciągu ostatnich 40 lat liczebność tego gatunku w Polsce spadła o 80-90%. W tym tempie rycyk zniknie z naszego kraju w ciągu najbliższych dekad.

Jakie są tego przyczyny? Znikają wilgotne, nadrzeczne łąki, ulubione przez rycyka. Te wciąż istniejące ubożeją i wysychają przez zmiany klimatu: brak śnieżnych zim oraz brak wiosennych powodzi. Pozostałe łąki bywają zaorywane i zamieniane w pola uprawne. Wiele innych jest porzucanych i już się ich nie kosi, przez co zarastają krzewami i drzewami. Na gniazdujące rycyki czyhają znacznie liczniejsze niż dawniej drapieżniki. Oprócz lisa i wrony siwej zagrażają im gatunki obce w naszej przyrodzie, jak jenot i norka amerykańska.

Większość rycyków co roku wraca w miejsce, z którego wyruszyły na pierwszą w swoim życiu wędrówkę na południe. Wykorzystujemy to dla ich aktywnej ochrony w Nadwarciańskim Parku Krajobrazowym. Podbieramy jaja z ostatnich pozostałych w regionie gniazd (poza granicami Parku) i sztucznie odchowujemy pisklęta. Dorosłe ptaki są przyzwyczajone do utraty potomstwa: z powodu licznych drapieżników, tylko 1 na 10 piskląt rycyka dożywa samodzielności. Pod naszą opieką młode ptaki mają znacznie większe szanse przeżycia. Wypuszczamy je w Nadwarciańskim Parku Krajobrazowym już jako podrośnięte, lotne ptaki. Dzięki wrodzonemu instynktowi same wiedzą, jak zdobywać jedzenie, a także kiedy i gdzie wyruszyć na zimowiska. Za 2 lata powinny wrócić i założyć swoje własne gniazda. Im więcej będzie rycyków – tym większą mają szansę na dotrwanie do lepszych czasów. W roku 2022 wypuściliśmy w Parku 17 młodych rycyków.

Sylwetką przypomina nieco malutkiego bociana. Ma długi dziób i nogi, czarno-biały wzór na skrzydłach i ogonie, a także charakterystyczny, wysoki głos.

gostynińsko - włocławski Park Krajobrazowy

GWPK jest ważnym elementem naturalnego korytarza ekologicznego łączącego Kampinoski Park Narodowy z Puszczą Bydgoską i dalej - z Borami Tucholskimi. O atrakcyjności tego terenu decydują wyjątkowe walory krajobrazowe i wartości przyrodnicze. W Parku występuje bogactwo form morfologicznych, w tym rynny subglacjalne, ozy, poziomy tarasowe Wisły. Z okresu postglacjalnego pochodzi jeden z największych w Polsce kompleks wydm śródlądowych.

Park obejmuje jeden z największych kompleksów leśnych Niziny Mazowieckiej. Urozmaicona rzeźba terenu, występowanie licznych jezior, rozległych terenów podmokłych i zabagnionych oraz bogatej i zróżnicowanej roślinności i fauny, przy stosunkowo niewielkim stopniu antropopresji wyróżnia ten teren wśród otoczenia i stanowi o jego walorach.

fot. L. Urbankiewicz

Rezerwat J. Rakutowskie

fot. L. Urbankiewicz

J. Gościąż

Jezioro Rakutowskie wraz z otaczającymi podmokłościami wpisano do rejestru międzynarodowych obszarów cennych dla ptaków, szczególnie wodno-błotnych ("Błota Rakutowskie").

Na terenie GWPK znajduje się ponad 40 jezior, wśród których jest unikatowe w skali światowej jezioro Gościąż, z charakterystycznym uwarstwieniem osadów dennych (13 tysięcy par lamin osadów, rejestrujących 13 tysięcy lat historii zbiornika).

Bielik

fot. K.Czubachowska

Bielik

fot. P. Twardowski

Bielik

Należy do gatunku dużego ptaka drapieżnego z rodziny jastrzębiowatych. Błędnie nazywany orłem. Osobniki przed osiągnięciem dojrzałości (czyli do około piątego roku życia) koczują. Można je wtedy zobaczyć w większych grupach w całej Europie i Zachodniej Azji. W Europie Środkowej bielik spotykany jest na zalesionych równinach w jej północno-wschodniej części, jak też nad wybrzeżem morskim. Bielik unika terenów górzystych, bezleśnych oraz bez zbiorników wodnych, ale też rozległych i zwartych kompleksów leśnych.

Lęgnie się w różnorodnych krajobrazach, w których występują akweny, tereny podmokłe lub cieki wodne (nad rzekami pojawia się zwłaszcza po lęgach), starodrzewy w pobliżu dużych, otwartych zbiorników wodnych. Chętnie gniazduje na wysokich i starych drzewach.

chojnowski ParkKrajobrazowy

Chojnowski Park Krajobrazowy leży w centralnej części Mazowsza, w powiecie Piaseczyńskim, kilka km na południe od przedmieść Warszawy. Ma 6 796 ha powierzchni i 4 727 ha otuliny. W 2023 roku park obchodzi 30 lecie istnienia. Wschodnią granicę parku wyznacza skarpa dawnej doliny Wisły, zachodnią dolina silnie meandrującej rzeki Jeziorki.

75% powierzchni parku stanowią tereny leśne, 15% łąkowe, są też stawy i kilka niewielkich rzek, dopływów Jeziorki: Czarna (zwana też Zieloną), Mała, Kraska, i Tarczynka. Lasy leżą na żyznych siedliskach. Są dość mocno przekształcone przez gospodarkę leśną. Dominującymi drzewami są sosny, ale najbardziej naturalne są bagienne lasy łęgowe i liściaste grądowe.

Najcenniejsze ich fragmenty chronione są w 11 rezerwatach przyrody. W rezerwacie „Chojnowskie Biele” znajduje się jedno z najdalej wysuniętych na zachód światowych stanowisk wiciokrzewu pomorskiego, krzewu o charakterze pnącza. W parku są dwa obszary Natura 2000: „Stawy w Żabieńcu” i „Łąki Soleckie”.

Łąki Soleckie

fot. P. Fabiajński

Stawy w Żabiencu

fot. P. Fabijański

Stawy są ważną ostoją płazów: kumaka nizinnego i traszki grzebieniastej, a także lęgowych i wędrujących ptaków wodnych i drapieżnych.

Na podmokłych Łąkach Soleckich żyją dwa rzadkie i chronione gatunki motyli modraszek telejus i czerwończyk nieparek.

zimorodek

Jest jednym z najbardziej kolorowych polskich ptaków. Ma opalizujący niebieski grzbiet i pomarańczowy brzuch. Zimorodek poluje na ryby, znacznie rzadziej na owady wodne i kijanki. Dzięki specjalnym barwnikom w receptorach wzrokowych potrafi zlikwidować odblaski na wodzie i dobrze widzieć z góry co się dzieje pod wodą. Polowanie ułatwia mu specjalna budowa oka: elastyczna zmieniająca kształt soczewka i dwie plamki żółte dzięki którym widzi tak samo ostro na powietrzu jak i pod wodą.

Zimorodek

fot. K. Kozłowska

fot. K. Kozłowska

Skarpa nadrzeczna - miejsce lęgowe zimorodka

Zimorodek

fot. P. Fabijański

Żyje nad brzegami wód, zakłada gniazda w norach wykopanych w stromych skarpach nad wodą. Nora znajduje się wysoko nad wodą, aby nie zalała jej powódź, w miejscu niedostępnym z brzegu. Nory mają do półtora metra długości i ciągną się poziomo w głąb ziemi, jak na ptaka o długości ciała 17 cm jest to imponujące .

Ryby wypatruje siedząc na gałęzi drzewa lub urwisku nad wodą. Atakuje błyskawicznie nurkując i łapiąc ofiarę silnym i długim dziobem. Nurkowanie ułatwia mu opływowy kształt ciała i głowy. Ogłusza zdobycz kilkakrotnie uderzając nią o gałąź i połyka w całości, zawsze zaczynając od głowy.

Chełmski Park Krajobrazowy rozciąga się na północny-wschód od Chełma. W logo parku znajduje się wodniczka. Park położony jest w zlewni Bugu. Zróżnicowanie warunków glebowych, wilgotnościowych, a także różnych form użytkowania tego terenu spowodowały dużą różnorodność świata roślin. Specyficzne cechy szaty roślinnej uwarunkowane są obecnością węglanu wapnia w podłożu. Zaznacza się to dużym udziałem roślin wapniolubnych w niemal każdej formacji roślinnej Parku. Najstarszymi utworami odsłaniającymi się na powierzchni są margle, opoki margliste i kreda pisząca górnej kredy. Na ich podłożu rozwinęły się formy krasowe (werteby, uwały), reprezentujące tzw. typ krasu kredy piszącej. Na terenie Parku znajdują się 4 rezerwaty przyrody.

chełmski Park Krajobrazowy

Żółw błotny

Podziemia Kredowe w Chełmie

Chełmskie Torfowiska Węglanowe

fot. P. Łapiński

fot. Chełmski Ośrodek Informacji Turystycznej

fot. OTOP

Torfowiska zamieszkują różne gatunki płazów, m.in.: traszka zwyczajna, kumak nizinny, żaba moczarowa, ropuchy: szara, zielona i paskówka oraz rzekotka drzewna. W gromadzie gadów najbardziej charakterystyczny dla całego Polesia jest żółw błotny. Spotkać go można niemal w każdym fragmencie Parku, lecz największe lęgowiska zlokalizowane są w okolicach Sawina.

Wśród zbiorowisk nieleśnych szczególnie interesujące są torfowiska. Są to w zdecydowanej większości torfowiska niskie, które występują tu w bardzo rzadkim podtypie torfowisk węglanowych, stąd ich zwyczajowa nazwa Chełmskie Torfowiska Węglanowe. Torfowiska węglanowe stanowią jedną z ostoi ptaków w Polsce, w której stwierdzono 150 gatunków ptaków, z czego 83 gniazdujących. Wśród bogatej awifauny występującej na torfowiskach, jednym z najcenniejszych przedstawicieli jest wodniczka – gatunek zagrożony wyginięciem w skali świata. Chełmskie Torfowiska Węglanowe są drugim co do wielkości lęgowiskiem tego rzadkiego ptaka.

Niezwykle ciekawym miejscem —jest jedyna w Europie średniowieczna kopalnia kredy, eksploatowana aż do pocz. XX wieku, znajdująca się w mieście Chełm leżącym w bezpośrednim sąsiedztwie parku krajobrazowego. Około 2-kilometrowym ciągiem korytarzy wykutych w białej, jak śnieg skale wiedzie podziemna trasa turystyczna.

wodniczka

Wodniczka - gatunek roku 2023 Zespołu Lubelskich Parków Krajobrazowych

fot. R. Siek

Siedlisko wodniczki w Chełmskim Parku Krajobrazowym

fot. P. Łapiński

Jest najrzadszym i zarazem jedynym globalnie zagrożonym gatunkiem z rzędu wróblowych, występującym w kontynentalnej części Europy. Wodniczka jest gatunkiem, za który Polska ponosi wyjątkową odpowiedzialność, ponieważ około 25 procent całej światowej populacji żyje właśnie tu.

Światowa populacja w 2020 roku liczyła jedynie ok. 11 tys. śpiewających samców. W Polsce żyje od 3200 - 4500 śpiewających samców. Do lęgów przystępuje na terenie Niemiec, Polski, Węgier, Litwy, Łotwy, Białorusi, Ukrainy i Rosji.

Obie płci ubarwione jednakowo. Podobna do rokitniczki, lecz przez środek głowy biegnie biały pasek otoczony z obydwu stron paskami w kolorze czarnym. Przez górną część oka przebiega biała brew. Wierzch ciała brązowy, ale w porównaniu do rokitniczki ma odcień bardziej piaskowy i ciemniejsze, intensywne kreskowanie, podkreślone jaśniejszymi pasami. Kuper rdzawy, brązowo kreskowany. Spód ciała jasny, na piersi i po bokach drobno kreskowany.

Lubelszczyzna, a dokładniej Chełmskie Torfowiska Węglanowe są drugim co do wielkości miejscem występowania tego ptaka w Polsce zaraz po Bagnach Biebrzańskich. Wodniczka gniazda zakłada w kępach turzyc, a na terenach Chełmskiego Parku Krajobrazowego upodobała sobie powierzchnie porośnięte kłocią wiechowatą odmiennie niż w Biebrzańskim Parku Narodowym, gdzie preferuje otwarte turzycowiska. Głównym powodem zmniejszenia populacji była utrata i degradacja siedlisk. Ich utrzymanie jest obecnie zależne od sposobu zagospodarowania przez człowieka, a będąc gatunkiem podatnym na zmiany w tradycyjnych metodach użytkowania ziemi, wodniczka jest uzależniona od prowadzenia działań ochronnych.

spalski Park Krajobrazowy

Kosciół Św. Idziego w Inowłodzu

Ośrodek Hodowli Żubrów w Smardzewicach

fot. P. Wypych

Spalski Park Krajobrazowy obejmuje fragment doliny rzeki Pilicy wraz z kompleksami leśnymi na odcinku od Tomaszowa Mazowieckiego do Roszkowej Woli. Park wraz z otuliną w całości leży w woj. łódzkim w południowo-wschodniej jego części. Ochronie podlegają najbardziej wartościowe elementy przyrodnicze, historyczne i kulturowe dawnej Puszczy Pilickiej z bogatym i różnorodnym światem roślin i zwierząt. Najstarsze drzewostany zachowały się w rez. Spała, w którym drzewostan ma ponad 200 lat i przedstawia prawdziwie puszczański charakter.

fot. P. Wypych

fot. D. Sommerfeld

Szaniec majora Hubala w Anielinie

Teren Parku obejmuje wiele cennych elementów dziedzictwa kulturowego. Do najważniejszych z nich należą zabytki o znaczeniu krajowym: wczesnoromański kościół p.w. Św. Idziego w Inowłodzu z XI w. oraz zespół klasztorny księży Filipinów z bazyliką p.w. Św. Filipa Neri i Jana Chrzciciela w Poświętnem z XVIII w. Innym ciekawym obiektem są ruiny zamku z czasów Kazimierza Wielkiego w Inowłodzu, pochodzące z XIV w.

Ciekawym obiektem położonym na terenie otuliny Parku jest Ośrodek Hodowli Żubrów w Smardzewicach będący w zarządzie Kampinoskiego Parku Narodowego, stanowiący jedyny fragment Parku Narodowego w woj. łódzkim.

W lasach pod Anielinem wzniesiono „Szaniec Hubala” – obelisk upamiętniający śmierć legendarnego majora Henryka Dobrzańskiego, żołnierza kampanii wrześniowej 1939 roku. Pozostałościami po wojnach są liczne okopy i bunkry, do unikatowych w skali kraju należy zaliczyć niemieckie schrony kolejowe w Konewce i Jeleniu.

kuropatwa

Kuropatwa

fot. S. Kielan

Kuropatwy

fot. S. Kielan

Kuropatwa to jeden z bardziej charakterystycznych gatunków ptaków związanych z krajobrazem rolniczym. Niegdyś ptak bardzo pospolity w naszym kraju, obecnie jednak średnio liczny gatunek, którego populacja szacowana jest na 120 -160 tyś. osobników. Jak pokazuje monitoring ptaków Polski w latach 2007-2018 jej populacja spadła o 29%. Wpływ na to mają przede wszystkim zmiany w rolnictwie, w tym: uproszczona struktura krajobrazu rolniczego, likwidacja miedz i śródpolnych zadrzewień, powszechne stosowanie pestycydów.

W Spalskim Parku Krajobrazowym jeszcze w latach 90 - tych miała być powszechnie spotykana na terenach otwartych w całym parku. Pod koniec pierwszej dekady XXI wieku jej liczebność szacowano na ok. 30 par. Obecnie kuropatwy w Spalskim Parku Krajobrazowym spotykane są głównie w jego wschodniej części, gdzie zachował się najlepiej krajobraz rolniczy z mało intensywną gospodarką rolną. Ptak łowny.

Słabo zaznaczony dymorfizm płciowy. Sylwetka krępa z krągłym tułowiem i stosunkowo małą głową. Choć z oddali wydaje się być ptakiem szarawym, obserwacje z bliska ujawniają kolorowe upierzenie: z pomarańczowobrązowym gardłem i licem, brązowymi pręgami na bokach, szarą piersią oraz dużą kasztanowobrązową plamą na brzuchu, zwłaszcza u samców.

Prowadzi naziemny tryb życia, zagrożona nieruchomieje, zwykle ucieka na pieszo, a spłoszona zrywa się nagle i odlatuje na niewielkie odległości wydając przy tym donośne odgłosy. Wiosną charakterystycznie się odzywająca – „kierr-ik”, głównie wieczorem. Zamieszkuje zwykle otwarte tereny rolne zwłaszcza pola i łąki najchętniej z usianymi niewielkimi remizami śródpolnymi, które stanowią dla nich schronienie. Ptak osiadły, w zimie często trzyma się w małych stadkach.

przemkowski Park Krajobrazowy

W Parku, warto wyróżnić takie walory historyczne i kulturowe jak: ślady osadnictwa w okolicach rzeki Szprotawy sięgające 4000 lat p.n.e, Wały Śląskie – ciąg umocnień obronnych prawdopodobnie z okresu wczesnopiastowskiej Polski, które stanowią najdłuższy zabytek archeologiczny naszego kraju (a także nazywane są „najdłuższym zabytkiem Europy”), znajdujące się na obszarze Gromadki i Przemkowa.

Park ten położony jest w zachodniej części województwa. Został on utworzony w 1997 roku i zajmuje powierzchnię 22 340 ha.

W 2013 roku Dolnośląski Zespół Parków Krajobrazowych za działania chroniące walory krajobrazowe i wartości ekologiczne na terenie Przemkowskiego Parku Krajobrazowego otrzymał Nagrodę Krajobrazową Rady Europy. W 2018 roku część Parku (Obszar Specjalnej Ochrony Ptaków „Stawy Przemkowskie” oraz „Przemkowskie Bagno) została objęta Konwencją Ramsarską, która chroni obszary wodno-błotne ze względu na występowanie lub przebywanie na nich populacji ptaków wodnych i szuwarowych.

Przemkowski PK - Staw Sercowy

fot. M. Kowalski

Przemkowski PK - las liściasty

fot. A. Witrykus

Różnorodność siedlisk powoduje, że fauna Parku licznie reprezentuje zarówno gatunki leśne (np. Borów Dolnośląskich, Buczyny Szprotawsko - Piotrowickiej): bocian czarny, kania ruda i czarna, siniak, dzięcioł zielonosiwy, popielica, wilk, jak i gatunki otwartych przestrzeni – łąk „Przemkowskiego Bagna” i stawów hodowlanych – „Stawów Przemkowskich”: czerwończyk nieparek, paź żeglarz, trzepla zielona, derkacz, bąk, bączek, łabędź krzykliwy, zausznik, wodnik. „Stawy Przemkowskie” to, najbardziej obfite w ptasie obserwacje miejsce w Parku. Rocznie notuje się tutaj 250 gatunków ptaków, z których ponad połowa (150 gatunków) to gatunki gnieżdżące się w tych kompleksach.

Na wyjątkowy krajobraz Parku składają się bory sosnowe, lasy liściaste, śródleśne torfowiska, wydmy śródlądowe oraz stawy hodowlane. Spośród gatunków roślin warto zaznaczyć występowanie m.in. rosiczki pośredniej i okrągłolistnej, żurawiny drobnoowocowej, borówki bagiennej oraz kukułki szerokolistnej, goździka pysznego, widlicza cyprysowego.

Bąk

To gatunek czaplowatych o średniej wielkości ciała i szarobrązowym upierzeniu ozdobionym pionowymi paskami wzdłuż ciała. Dzięki takiemu ubarwieniu piór bąk „wtapia się” w siedlisko, w którym żyje.

Cechy charakterystyczne tego ptaka: - ze względu na specyficzne ubarwienie oraz skryty tryb życia jest trudny do zaobserwowania w terenie, stąd, opisywany jest jako ptak, którego „częściej można usłyszeć niż zobaczyć”, - nazwa gatunku pochodzi od donośnego buczenia samca podczas tokowania (opisywanego jako głośnie ducie w szklaną butelkę), - gatunek wędrowny (zimuje w zachodniej Europie i Azji Mniejszej, pojedyncze ptaki zimują w Polsce), w kraju obserwowany od marca do października (oprócz Śląska, Małopolski, Podlasia, części Pomorza) - żywi się płazami, małymi rybami, mięczakami i innymi bezkręgowcami wodnymi, rzadziej pisklętami mniejszych ptaków wodnych - u tego gatunku występuje poligamia (tzn. w terytorium samca gniazda zakłada kilka samic, z którymi samiec nie tworzy ścisłych par – gniazdem, jajami i pisklętami opiekuje się tylko samica).

Bąk na gnieździe

fot. E. Ranoszek

Pisklęta bąka

W Polsce bąk objęty jest ścisłą ochroną gatunkową. W polskiej Czerwonej Księdze Zwierząt ma status gatunku mniejszego ryzyka, ale wymagający szczególnej uwagi. Liczenia bąka w Polsce potwierdzają trend spadkowy populacji. Obecnie w kraju notuje się około 3-5 tysięcy odzywających się samców.

Jest to, typowy gatunek szuwarowy, występujący nisko w trzcinowiskach zbiorników, kompleksów stawów rybnych, rzek, starorzeczy z brzegami porośniętymi szuwarami. Gniazdo zakłada w dolnej części trzcinowiska, nad wodą, samica składa 4-5 jaj.

Kompleks zabytków dawnej huty w Zagwiździu

Stobrawski Park Krajobrazowy

Stobrawski Park Krajobrazowy jest to najmłodszy i zarazem największy park województwa opolskiego. Położony jest w dorzeczu rzek Stobrawy, Budkowiczanki, Bogacicy, Brynicy i Smortawy. Południowa granica parku opiera się o Odrę i Nysę Kłodzką. Kompleksy leśne stanowią niemal 80% powierzchni parku. Wśród lasów przeważają bory sosnowe porastające wydmy miejscami osiągające 20 m wysokości.

W dolinach rzek znajdują się najcenniejsze przyrodniczo fragmenty parku. Są nimi położone wzdłuż Odry tereny lasów grądowych, łęgowych, podmokłych łąk oraz porośnięte roślinnością wodną i bagienną starorzecza. Cenne są również doliny pozostałych mniejszych rzek, które wraz licznymi kompleksami stawów hodowlanych są ostoją dla wielu rzadkich gatunków zwierząt (głównie ptaków) i roślin.

Średniowieczny zespół zamkowy w Karłowicach

Zabytkowy park w miejscowości Pokój

fot. archiwum ZOPK

fot. archiwum ZOPK

fot. archiwum ZOPK

W Karłowicach znajduje się średniowieczny zespół zamkowy obejmujący zamek, park oraz okalającą całość fosę. Został zbudowany w XIV wieku przez szlachecką rodzinę Bessów. Interesujące są również obiekty sakralne parku. Jednym z nich jest kościół szachulcowy w Radomierowicach. Warto również zwrócić uwagę na trudne do odnalezienia w terenie średniowieczne grodziska będące słowiańskimi warowniami, których środkową część stanowi stożek otoczony fosą i wałem obronnym. Na terenie Parku znajduje się kilka takich miejsc m.in. w okolicy Murowa.

W Zagwiździu zobaczyć możemy kompleks zabytków dawnej huty z XVIII wieku założonej przez króla pruskiego Fryderyka II.

Z zabytków kultury materialnej, które możemy podziwiać w Stobrawskim PK wymienić należy położony w samym sercu parku Pokój założony w połowie XVIII wieku przez księcia wirtemberskiego Karola Krystiana Erdmanna. Pokój był jedną z bardziej znanych miejscowości uzdrowiskowych na Śląsku, stanowił też istotne centrum kulturalne regionu. Jednym z najciekawszych obiektów pozostaje tu ogród francuski oraz park angielski wraz z pozostałościami parkowych figur i pomników, z których najbardziej znany jest żeliwny odlew lwa. Znajduje się tu również pochodząca z Ameryki Północnej najstarsza i najbardziej okazała sosna wejmutka. Fot. D. Łęgowski

kania ruda

Kania ruda

fot. T. Tańczuk

Kania ruda w locie

Pisklęta kani w gnieździe

fot. D.Łęgowski

fot. archiwum ZOPK

Gatunek ptaka z rodziny jastrzębiowatych. Jest symbolem Stobrawskiego Parku Krajobrazowego. W Polsce bardzo nieliczny ptak lęgowy, występuje prawie wyłącznie na zachodzie i północnym wschodzie naszego kraju.

W Polsce kania ruda jest objęta ochroną gatunkową ścisłą. Wymaga ochrony czynnej, dlatego wokół gniazd kań rudych obowiązuje strefa ochronna. Kani rudej zagraża wycinka starych drzew w pobliżu wody, szczególnie na międzywalach, likwidowanie bagien, zadrzewień i coraz intensywniejszy rozwój rolnictwa.

Najlepszym miejscem do obserwacji kani rudej w Stobrawskim Parku Krajobrazowym jest dolina Odry, gdzie ptak ten często patroluje przestrzeń powietrzną nad łąkami i lasami. Trudno określić jej liczebność, ponieważ gniazda kań są bardzo trudne do odnalezienia w terenie.

Dzięki długim skrzydłom i wydłużonemu ogonowi, umożliwiającemu sterowanie lotem, kania jest doskonałym lotnikiem. Ogon jej jest mocno wcięty i to właśnie po jego kształcie najłatwiej jest ją rozpoznać w locie. Ogólnie rdzawe ubarwienie, jasne pasy pokrywowe na wierzchu skrzydeł i białe plamy na ich spodzie są najbardziej uderzającymi cechami gatunkowymi.

Kania jest gatunkiem wędrownym. Do Polski przylatuje w okresie od marca do kwietnia, a odlatuje w okresie od września do października. Gniazdo zakłada wysoko na drzewie w rozwidleniu gałęzi lub konarów. Wybiera najczęściej drzewa liściaste z reguły rosnące na skraju lasu. Kanie jedno gniazdo mogą wykorzystywać przez wiele lat z rzędu. Ptaki te w ciągu roku wyprowadzają jeden lęg. Cechą charakterystyczną piskląt kani rudej są niewątpliwie ich rdzawe stopy, widoczne już od wyklucia. W wieku 2 lat ptaki te osiągają dojrzałość płciową.

Poluje na terenach otwartych na drobne gryzonie, małe ptaki, owady. Żywi się również padliną i odpadkami, a także odbiera pokarm innym ptakom, np. wronom i gawronom

Park Krajobrazowy Cysterskie Kompozycje Krajobrazowe Rud Wielkich

Park położony jest w południowo – zachodniej części województwa śląskiego i zajmuje wschodnią część Kotliny Raciborskiej oraz północne fragmenty Płaskowyżu Rybnickiego. Na terenie Parku znajduje się tylko jeden rezerwat przyrody – „Łężczok”. Wzajemne przenikanie się elementów przyrodniczych i kulturowych stanowi charakterystyczną cechę tego obszaru. Ważną przesłanką utworzenia Parku była ponadto ochrona korytarza ekologicznego łączącego dorzecza górnej Wisły i górnej Odry, a poprzez Bramę Morawską również struktury przyrodniczej Europy Środkowej ze strukturami przyrodniczymi Europy Południowej. W systemie wodnym Parku znaczną rolę odgrywają zbiorniki wodne. Naliczono ich tutaj ponad 270, a jak wskazuje rozkład suchych grobli w przeszłości było ich jeszcze więcej.

Obszar Parku Krajobrazowego Cysterskie Kompozycje Krajobrazowe Rud Wielkich położony jest w obrębie zlewni rzek Rudy, Suminy i Bierawki. Wymienione rzeki, choć stosunkowo krótkie, odznaczają się znaczną zasobnością w wodę. Najbogatszym przyrodniczo terenem w obrębie PK CKKRW jest kompleks leśno-stawowy Łężczok w okolicach Raciborza, będący obecnie jedynym rezerwatem w granicach Parku. Utworzono go w celu zachowania wielogatunkowego lasu łęgowego, alei zabytkowych drzew, starorzeczy rzeki Odry ze stanowiskiem kotewki orzecha wodnego oraz miejsc lęgowych awifauny. Rezerwat przyrody Łężczok” zajmuje około 4 km².

Zalew Gzel - Rybnik Chwałęcice na którym znajduje się platforma lęgowa dla rybitw.

fot. P. Kania

rybitwa rzeczna

Gatunek małego, wędrownego ptaka z rodziny mewowatych. Długość ciała 32 – 35 cm. Smukła sylwetka z długimi, wąskimi skrzydłami i rozwidlonym ogonem. Ubarwienie białe z wyjątkiem popielatego wierzchu skrzydeł i grzbietu. Na głowie czarna czapeczka. Dziób krwistoczerwony z czarnym końcem. Doskonale lata i poluje rzucając się do wody z powietrza. Żywi się głównie drobnymi rybami i bezkręgowcami wodnymi.

Gniazduje kolonijnie w różnych środowiskach, zarówno na wybrzeżu, jak i nad wodami śródlądowymi (na piaszczystych lub żwirowych wyspach), najchętniej w miejscach trudno dostępnych z lądu. Jest to gatunek chroniony, wymieniony w Dyrektywie ptasiej, zagrożona przez likwidację wysp na dużych rzekach i stawach hodowlanych. Populacja liczy 6-8 tys. par.

Rybitwa rzeczna

fot. T. Sczansny

Pisklęta rybitwy rzecznej

fot. P. Kania

Rybitwy rzeczne na platformie lęgowej na Zbiorniku Gzel

fot. P. Kania

Jest najmniejszym parkiem krajobrazowym w województwie małopolskim. Na tak niewielkim obszarze znajduje się jednak wiele cennych miejsc i obiektów przyrodniczych oraz historycznych. Nazwa Parku pochodzi od potoku Rudno. Dno jego doliny w znacznej części jest podmokłe i trudno dostępne. Porastają je zbiorowiska łęgowe z typowo bagienną roślinnością. W kilku miejscach można obserwować ogromne połacie wysokich traw, tworzące charakterystyczne dla tego obszaru „dywany”. Również królestwo zwierząt ma tu wielu swoich przedstawicieli. Wśród bezkręgowców szczególnie cenne są motyle z rodziny modraszkowatych. Rozlewisko Wisły przy miejscowości Kamień to natomiast obowiązkowy przystanek dla każdego miłośnika ptaków.

rudniańskiPark Krajobrazowy

Rezerwat "Dolina Potoku Rudno"

fot. P. Dmytrowski

Ścieżka ornitologiczna w Kamieniu

fot. J. Dragon

fot. J. Dragon

Rezerwat przyrody Kajasówka

Kajasówka to wapienne wzgórze o długości ok. 2,5 km. Na jego terenie ustanowiono rezerwat przyrody nieożywionej. Chroni cenny ze względów geologicznych, duży zrąb tektoniczny, zbudowany z wapieni jurajskich. Znajduje się tu również niewielka jaskinia Przegińska. Jest to świetny punkt widokowy.

Poprowadzona wałami Wisły ścieżka początek swój ma przy stopniu wodnym pomiędzy miejscowościami Łączany i Kamień. Miejsce to obfituje w różnorodne gatunki ptaków (obserwowano tu ok. 140 gatunków).

Rezerwa utworzono w celu ochrony doliny potoku Rudno wraz z jej zbiorowiskami roślinnymi, przede wszystkim leśnymi: łęgiem olszowym i olsem.

kormoran

fot. Pixabay

Kormoran suszy skrzydła

fot. Pixabay

Oko kormorana

Kormorany na drzewie

fot. J. Dragon

Kormoran nie cieszy się powszechną sympatią. Dawniej kojarzono go ze śmiercią, złymi mocami i szatanem. Być może miało na to wpływ jego ciemne upierzenie: przeważająco czarne z zielonym czy niebieskim metalicznym połyskiem (choć młode kormorany mają jasny brzuch).

Kormorany żywią się wyłącznie rybami. Karmią nimi (po wcześniejszym częściowym przetrawieniu) również swoje pisklęta. Dziennie pojedynczy ptak zjada około pół kilograma ryb. W związku z tym często określany jest mianem szkodnika i nielubiany przez rybaków oraz właścicieli stawów rybnych. Czy jednak słusznie? Z badań naukowych jednoznacznie wynika, że kormorany polują przede wszystkim na gatunki ryb najliczniejsze w danym środowisku, a więc najłatwiej dostępne. W ich diecie przeważają kiełbie, jazgarze, płocie, okonie i leszcze. Trzy pierwsze z wymienionych tu gatunków uważane są za mało wartościowe gospodarczo i rzadko poławiane przez rybaków. Okazyjnie jedynie zdarza się, że kormorany złowią gatunki bardziej cenione przez człowieka, takie jak szczupak czy węgorz.

W Rudniańskim Parku Krajobrazowym najłatwiej zaobserwować kormorany nad Wisłą przy stopniu wodnym w Kamieniu i Łączanach.

Kormorany mają niezwykłe, morskiej barwy oczy, otoczone turkusową obwódką.

Kormorany często widuje się, kiedy suszą pióra rozpościerając skrzydła, co sprawia, że przypominają jakieś prehistoryczne stworzenia. Większość ptaków wodnych natłuszcza swe pióra, żeby nie przemakały. Tymczasem kormorany wykorzystują ciężar nasiąkniętego wodą upierzenia, by głębiej nurkować w poszukiwaniu ryb, którymi się żywią. Tylko kormorany i wężówki stosują taką taktykę.

Kolonie gniazdowe kormoranów trudno nazwać uroczymi miejscami. W Polsce budują one swe gniazda (z patyków, trzciny i wodorostów) głównie na drzewach, często w sąsiedztwie kolonii czapli siwej. Zdarza się, że gniazda powstają w szuwarach lub na ziemi. Miejsca takie są z daleka widoczne, a to ze względu na ptasie odchody. Zakwaszają one podłoże i pokryte nimi drzewa w ciągu kilku lat zamierają.

Nadnidziański Park Krajobrazowy

Nadnidziański Park Krajobrazowy jest położony w województwie świętokrzyskim. Znajduje się w jego południowej części. Park został utworzony w celu ochrony i zachowania wyjątkowych walorów przyrodniczych związanych między innymi z występowaniem rzadkich skał gipsowych, tworzących niepowtarzalne formy krasu gipsowego. Jego obszar wyróżnia się dużym zróżnicowaniem siedlisk przyrodniczych od skrajnie suchych - murawy kserotermiczne poprzez bagienne, a nawet wodne. Można tu spotkać rzadkie gatunki słonolubne (halofity).

Środkowy i dolny fragment rzeki Nidy objęty jest ochroną jako Obszar Specjalny Ochrony ptaków NATURA 2000 „DOLINA NIDY”.

fot. R. Pisarczyk

fot. R. Pisarczyk

Rzeka Nida

Rzeka Nida

Przez teren Nadnidziańskiego Parku Krajobrazowego przepływa rzeka Nida. Stąd pochodzi jego nazwa. Powstaje ona z połączenia dwóch rzek: Białej i Czarnej Nidy. Ta, najdłuższa w województwie świętokrzyskim rzeka, po ok. 152 km niedaleko miejscowości Nowy Korczyn wpływa do Wisły.

Wody Nidy należą do najcieplejszych w Polsce, temperatura w niej może dochodzić do 27o C. Nida mimo, że nie uchodzi do morza, ma swoją własną deltę śródlądową. Siedlisko to stanowi doskonałe miejsce żerowania i rozrodu dla rzadkich i chronionych gatunków zwierząt wodno-błotnych. Przedstawiciele ornitofauny o których warto wspomnieć to m.in.: bociany czarny i biały, żuraw, zimorodek, bąk, bielik, derkacz, przepiórka, kulik wielki, dudek, turkawka, podróżniczek. Bogaty świat ichtiofauny reprezentują powszechnie znane gatunki ryb. Na szczególną uwagę, zasługują chronione: koza, różanka oraz piskorz. W wodach Nidy żyje słodkowodny małż - skójka gruboskorupowa.

bocian czarny

Bocian czarny

fot. K. Ptak

W Europie Środkowej jest rzadkim ptakiem lęgowym, żyjącym w lasach liściastych i mieszanych. W Polsce jest obecny w rozproszeniu na terenie całego kraju. Występuje na terenie Świętokrzyskich i Nadnidziańskich Parków Krajobrazowych. Jest okazałym ptakiem o rozpiętości skrzydeł do 2 m i wadze do 3 kg. Jego populacja w naszym kraju jest ustabilizowana i liczy ok. 1400-1600 par. Bociany czarne polują na ryby, rzadziej na małe gryzonie, płazy, gady i bezkręgowce. Gdy woda jest oświetlona przez słońce, co utrudnia wypatrzenie zdobyczy, rozpościerają skrzydła nad głową, ocieniając miejsce polowania. Bocian czarny podlega ścisłej ochronie gatunkowej oraz ochronie strefowej. Wokół gniazd bociana czarnego obowiązuje strefa ochronna, której rozmiary zmieniają się okresowo. W trakcie lęgów wynosi 500 metrów od gniazda, w pozostałej części roku 200 metrów.

Bociany czarne zakładają gniazda w dolnej części korony starych drzew. Są do nich bardzo przywiązane i co rok wracają na stare miejsce. Na przełomie kwietnia i maja samica składa 3 do 5 jaj, które wysiadują obydwoje rodzice. Wyklute po 35 dniach młode, przebywają w gnieździe przez dwa miesiące. Po jego opuszczeniu, jeszcze przez kilka tygodni są pod opieką rodziców.

Ciśniańsko - Wetliński Park Krajobrazowy

Bieszczadzka Kolejka Leśna

Na panującą tu wszechwładnie buczynę karpacką składa się przede wszystkim buk, a dalej jodła, jawor i świerk. Park jest miejscem życia niedźwiedzia brunatnego, wilka, rysia i żbika. Bardzo popularny jest jeleń karpacki. Znaczną osobliwością faunistyczną jest występowanie kilku par lęgowych orła przedniego. Z innych ptaków na uwagę zasługuje m.in. orlik krzykliwy, a także gadożer, płochacz halny, siwerniak, muchołówka białoszyja i nagórnik.

fot. archiwum ZKPK w Krośnie

fot. archiwum ZKPK w Krośnie

Park chroni walory przyrodnicze i krajobrazowe Bieszczadów Zachodnich. Stanowi od zachodu naturalną otulinę dla Bieszczadzkiego Parku Narodowego wraz z którym wchodzi w skład Międzynarodowego Rezerwatu Biosfery „Karpaty Wschodnie”. Jest to największy park krajobrazowy administrowany przez Zespół Karpackich Parków Krajobrazowych w Krośnie. Całą długością pasma granicznego biegnie główny europejski dział wodny, oddzielający zlewiska Bałtyku i Morza Czarnego.

Obszar Parku leży w dorzeczu Sanu. Do najważniejszych rzek Parku należą - Solinka, Wetlina i Osława. Płynąc krętymi, głęboko wciętymi dolinami o stromych stokach, tworzą one piękne przełomy. Na wielu rzekach i potokach występują progi skalne. Zdarza się, że woda i kamień formują niewielkie wodospady.

Lasumiła - ścieżka przyrodnicza do najgrubszej polskiej jodły

Jest wyjątkowym zabytkiem Parku. W jej skład wchodzi m.in. układ komunikacyjny wraz z mostami, przepustami i murami oporowymi, składy pociągów, zespoły funkcjonalne stacji oraz zespół parowozowni. Historia jej sięga lat 1890-1895, kiedy wybudowano ją z inicjatywy kilku firm z Budapesztu oraz Wiednia - eksploatujących wtedy bieszczadzkie lasy i posiadających na tym terenie tartaki. W ówczesnym czasie kolejka ta spełniała doniosłą rolę, gdyż umożliwiała wykorzystanie bogactwa tych stron jakim było i jest drewno, a także stanowiła miejsce pracy dla miejscowej ludności i wnosiła postęp cywilizacyjny na te zaniedbane, trudno dostępne obszary.

Ścieżka prowadzi do najgrubszej w Polsce jodły - Lasumiła, która ma 519 cm obwodu pnia i 35 m wysokości. W miejscowości Jabłonki jest ustawiony witacz, wskazujący miejsce gdzie znajduje się ścieżka, która rozpoczyna się przy stawach na Jabłonkach. Lasumiła rośnie w masywie Łopiennika na terenie Nadleśnictwa Baligród - Leśnictwo Jabłonki.

orlik krzykliwy

Orlik jest jednym z najmniejszych gatunków orłów występujących w naszym kraju. Orlik krzykliwy objęty jest ścisłą ochroną gatunkową i wymaga czynnej ochrony. Wokół gniazd orlika obowiązuje strefa ochronna, której rozmiary zmieniają się okresowo. W ciągu roku wynosi 100 metrów, zaś w trakcie lęgów 500 metrów. Orlik krzykliwy umieszczony został na Czerwonej Liście Ptaków Polski. Na miejsca gniazdowania orliki najczęściej wybierają drzewa iglaste. Ptaki przywiązują się do danego drzewa i wracają do niego nawet przez kilka lat, co roku dokładając świeże gałęzie. W swoim rewirze para orlików może posiadać nawet kilka gniazd. Dieta orlików składa się z małych ssaków, gadów i płazów. Najczęściej jednak wybiera gryzonie, które wypatruje z wysokości nawet 100 metrów, zawisając nad nimi bez ruchu.

Orlik krzykliwy

fot. S. Bartosz

Samiec jak i samica nie różnią się znacząco barwą upierzenia, są ciemnobrązowe z szarymi przebłyskami. Jego nogi upierzone są aż po palce, co jest cechą charakterystyczną orłów. Młode orliki są znacznie ciemniejsze od dorosłego osobnika, ale odznaczają się dużą ilością jasnych plamek oraz rudą plamką z tyłu głowy.