Praktyczny przewodnik po epokach literackich...

Praktyczny przewodnikpo epokach literackichi ich wybitnych przedstawicielach

10. Współczesność

9. Dwudziestolecie wojenne

8. Młoda Polska

7. Pozytywizm

6. Romantyzm

5. Oświecenie

4. Barok

3. Renesans

2. Średniowiecze

1. Starożytność

Epoki literackie

W naukach filologicznych przyjęło się stosowanie periodyzacji, która pozwala wyróżnić następujące epoki literackie: starożytność, średniowiecze, renesans, barok, oświecenie, romantyzm, pozytywizm, Młoda Polska, dwudziestolecie międzywojenne, współczesność. Odmienność następujących po sobie epok przedstawia się za pomocą wykresu zwanego sinusoidą Juliana Krzyżanowskiego.

Epoki literackie

Sinusoida Juliana Krzyżanowskiego

Wykres pomaga w uporządkowaniu następujących po sobie epok w literaturze. Jednak jego przydatność osłabia kilka czynników: 1. Błędnie sugeruje, że w każdym miejscu w Europie układ epok był taki sam, choć w kulturze polskiej nie istniał antyk, a np. w literaturze rumuńskiej nie wyróżnia się baroku. 2. Podpowiada, że poszczególne epoki trwały tyle samo czasu, ponieważ każdą z nich przedstawia odcinek o równej długości, podczas gdy antyk oblicza się niemal na 1300 lat, natomiast dwuedziestolecie międzywojenne to jedynie okres od 1918 do 1939 r.3. Podsuwa myśl, że istnieją "punkty zerowe", w których zaczynała się dana epoka.4. Nakłaniała do patrzenia na następujące po sobie epoki jako całkowicie odmienne propozycje artystyczno - filozoficzne.

Uwagi do wykresu

3. Literatura, którą warto znać..."Antygona", "Król Edyp" Sofokles"Mitologia" Jan Parandowski"Iliada", "Odyseja" Homer"Obrona Sokratesa" Platon"Biblia"

2. Wybitni twórcy antyczni:greccy: Homer, Sofokles, Eurypides, Ajschylosrzymscy: Cyceron, Wergiliusz, Horacy, Owidiusz

1. Cechy literatury antyku:- etos - zespół norm i wartości, pewien wzorzec postępowania;- mimezis - stworzenie wyidealizowanej iluzji rzeczywistości;- patos - podniosły styl stwarzający atmosferę powagi;- dobór odpowiedniego rodzaju wypowiedzi do treści;- decorum - forma utworu jest zgodna z jego treścią;- topos - powtarzający się w kulturze motyw;- przenikanie się sacrum i profanum;- katharsis - oczyszczenie;- fatum - przeznaczenie;- harmonia;- mity.

Starożytność (Antyk)

- dwa nurty: religijny i świecki;- hagiografia - żywoty świętych;- literatura parenetyczna - wskazywała wzorce życia i postępowania: asceta, rycerz, władca;- często anonimowa;- alegoryczna - poza znaczeniem dosłownym miała także znaczenie przenośne;- uniwersalna - podejmowała podobne tematy;- tworzona po łacinie.2. Wybitni twórcy średniowieczni:Gall Anonim, Dante Alighieri, Joseph Bedier3. Literatura, którą warto znać..."Kronika polska" Galla Anonima"Boska komedia" Dante Alighieri"Dzieje Tristana i Izoldy" Josepfa Bediera"Bogurodzica""Rozmowa Mistrza Polikarpa ze Śmiercią""Pieśń o Rolandzie""Legenda o św. Aleksym"

1. Cechy literatury średniowiecza:

Średniowiecze

3. Literatura, którą warto znać...polscy: treny, "Odprawa posłów greckich" Jan Kochanowski,"Kazania sejmowe" Piotr Skargazagraniczni: "Boska komedia" Dante Alighieri,"Makbet", "Hamlet", "Romeo i Julia" William Shakespeare,"Dekameron" Giovanni Boccaccio

2. Wybitni twórcy remesansowi:polscy: Jan Kochanowski, Mikołaj Rej, Piotr Skargazagraniczni: William Shakespeare, Miquel de Cervantes, Giovanni Boccaccio, Francisco Petrarca

1. Cechy literatury odrodzenia:- czerpanie z antyku;- humanizm - człowiek przede wszystkim;- coraz częstsze wykorzystanie druku;- pisanie w języku narodowym;- różnorodna tematyka

renesans(odrodzenie)

3. Literatura, którą warto znać:"Pamiętniki" Jan Chryzostom Pasek, "Skąpiec", "Świętoszek" Molier

2. Wybitni twórcy baroku:polscy: Jan Chryzostom Pasek, Jan Andrzej Morsztynzagraniczni: Jan Baptiste Poquelin - MOLIER

1. Cechy literatury baroku:- egzystencjonalna, wyrafinowana, konceptualna, refleksyjna, pełna przeciwieństw;- wzorce osobowe: szlachcic, sarmata, dworzanin;- popularne motywy: Bóg, vanitas, życie szlacheckie;- rozwój dramatu.

barok

3. Literatura, którą warto znać:"Powrót posła" Julian Ursyn Niemcewicz"Przypadki Robinsona Cruzoe" Daniel Defoe"Monachomachia", czyli Wojna mnichów Ignacy Krasicki"Kandyd" Voltaire

2. Wybitni twórcy oświecenia:polscy: Ignacy Krasicki, Julian Ursyn Niemcewiczzagraniczni: Denis Diderot, Daniel Defoe, Jonathan Swift Voltaire, Monteskiusz

1. Cechy literatury oświecenia:- oświecenie to wiek rozumu, dlatego literatura oświeceniowa miała często charakter dydaktyczny;- w tym okresie najbardziej popularny był klasycyzm, rokoko i sentymentalizm;- klasycyzm oznaczał nawiązanie do literatury antyku:powściągliwość, symetrię, ład oraz korzystanie z antycznych form literackich;- sentymentalizm z kolei bazował przede wszystkim na szerokim spektrum ludzkich uczuć i emocji.

oświecenie

3. Literatura, którą warto znać:"Pan Tadeusz", "Dziady", "Konrad Wallenrod" Adam Mickiewicz"Kordian", "Beniowski", "Lilla Veneda" Juliusz Słowacki"Nie-Boska komedia" Zygmunt Krasiński"Cierpienia młodego Wertera", "Faust" J. W. Goethe

2. Wybitni twórcy romantyzmu:polscy: Trójca Wieszczów Narodowych:Adam Mickiewicz, Juliusz Słowacki, Zygmunt Krasińskizagraniczni: Johann Wolfgang Goethe

1. Cechy literatury romantyzmu:- natura odzwiercedla uczucia bohatera;- najczęściej ukazywano mi.łość nieszczęśliwą, gdyż tylko taka miała dla romantyków znaczenie;- ogromne zainteresowanie kulturą ludową;- pisarz to człowiek wolny, jednostka wybitna, stojąca ponad społeczeństwem.

romantyzm

3. Literatura, którą warto znać:Trylogia Henryk Sienkiewicz

2. Wybitni twórcy pozytywizmu:polscy: Maria Konopnicka, Eliza Orzeszkowa, Bolesław Prus, Henryk Sienkiewicz, Eliza Orzeszkowazagraniczni: Honoriusz Balzac, Fiodor Dostojewski"Lalka", "Z legend dawnego Egiptu" Bolesław Prus"Nad Niemnem", "Gloria victis" Eliza Orzeszkowa"Mendel gdański" Maria Konopnicka"Ojciec Goriot" Honoriusz Balzac "Zbrodnia i kara" Fiodor Dostojewski

1. Cechy literatury pozytywizmu:- wierne odwzorowanie rzeczywistości;- brak metafizycznych i nadprzyrodzonych motywów; - bazowanie głównie na tym, co naukowe i rozumowe;- literatura pozytywistyczna jako środek dydaktyczny;- kluczowe hasła epoki: praca organiczna i praca u podstaw->praca organiczna - działania mające na celu obronę polskiego bytu narodowego w warunkach niewoli porozbiorowej,główny nacisk kładziono tutaj na gałęzie gospodarki->praca u podstaw - praca nad uświadomieniem, oświeceniem ludu, celem stworzenia z przedstawicieli najbiedniejszych warstw społecznych pełnoprawnych członków społeczeństwa

pozytywizm

3. Literatura, którą warto znać:"Chłopi" Władysław Reymont,"Wesele" Stanisław Wyspiański, "Moralność Pani Dulskiej" Gabriela Zapolska,"Lord Jim, Jądro ciemności" Joseph Conrad

2. Wybitni twórcy Młodej Polski:polscy: Władysław Reymont, Stanisław Wyspiański, Gabriela Zapolskazagraniczni: Joseph Conrad

1. Cechy literatury Młodej Polski:- mieszanie stylów;- pojawienie się prądów literackich: dekadentyzm, symbolizm, impresjonizm, ekspresjonizm.

młoda polska

3. Literatura, którą warto znać:"Przediośnie" Stefan Żeromski"Medaliony", "Granica" Zofia Nałkowska"Noce i dnie" Maria Dąbrowska"Ferdydurke" Witold Gombrowicz"Szewcy" Witkacy"Mały książę" Antoine de Saint-Exupery

2. Wybitni twórcy dwudziestolecia międzywojennego:polscy: Zofia Nałkowska, Maria Dąbrowska, Stefan Żeromski, Witkacy, Witold Gombrowiczzagraniczni: Franz Kafka, Michaił Bułhakow, Antoine de Saint-Exupery

1. Cechy literatury dwudziestolecia międzywojennego:- różnorodność i wielość konwencji;- realizm, naturalizm, ekspresjonizm, symbolizm, awangarda;- prozaizacja liryki (język codzienny);- grupy literackie indywidualności;- nowe środki wyrazu, eksperymenty;- odejście od tematyki narodowowyzwoleńczej na rzecz zainteresowanie człowiekiem, jego psychiką, codziennością.

dwudziestolecie międzywojenne

3. Literatura, którą warto znać:"Inny świat" Gustaw Herling-GrudzińskiOpowiadania Tadeusz Borowski"Zdążyć przed Panem Bogiem Hanna Krall"Tango" Sławomir Mrożek"Rok 1984" George Orwell"Inny świat" Gustaw Herling-Grudziński"Madame" Antoni Libera"Ojciec wolnych ludzi" Paweł Zuchniewicz"Mała apokalipsa" Tadeusz Konwicki"Dżuma" Albert Camus

2. Wybitni twórcy współczesności:polscy: Stefan Wyszyński, Tadeusz Borowski, Sławomir Mrożek, Hanna Krall, Paweł Zuchniewicz, Gustaw Herling-Grudziński, Antoni Libera, Tadeusz Konwickizagraniczni: George Orwell, Albert Camus

1. Cechy literatury wspólczesności:- przenikanie się różnych form literackich;- dominacja dokumentaryzmu;- często spotykana autobiograficzność;- rozwój gatunków awangardowych: antyteatr, antypowieść, kariera groteski i absurdu;- wielka popularność gatunków paraliterackich.

współczesność

post scriptumgatunki literackie