Marek Edelman

start

Marek Edelman

11. Powstanie w mediach

10. Powstanie w getcie warszawskim

9. Getto warszawskie

8. Początek okupacji

7. Lata młodzieńcze

6. Dzieciństwo Edelmna

5. Najważniejsze wiadomości

4. Po 1945 roku

3. Życiorys

2. Zdążyć przed Panem Bogiem

1. Krótki biogram

index

Data urodzenia: 1 stycznia 1919Miejsce urodzenia: Homel (dzisiaj Białoruś)Data śmierci: 2 października 2009Miejsce śmierci: WarszawaZawód: lekarz kardiolog; działacz społeczny; działacz politycznyPowiązane miejscowości: Łódź

Biogram

Write a subtitle here

Data urodzenia: 1 stycznia 1919Miejsce urodzenia: Homel (dzisiaj Białoruś)Data śmierci: 2 października 2009Miejsce śmierci: WarszawaZawód: lekarz kardiolog; działacz społeczny; działacz politycznyPowiązane miejscowości: Łódź

Biogram

Write a subtitle here

Marek Edelman z Hanną Krall, autorką książki: ,, Zdążyć przed Panem Bogiem"

Pan Bóg już chce zgasić świeczkę, a ja muszę szybko osłonić płomień, wykorzystująć Jego chwilową nieuwagę. Niech się pali coś trochę dłużej, niż On by sobie życzył" cytat pochodzi z książki : ,, Zdążyć przed Panem Bogiem".

Niezwykły Życiorys Marka Edelmana

Marek Edelman jest niezwykle utożsamiany z Powstaniem w getcie warszawskim. Był ostatnim przywódcą powstania w getcie, zastępcą Mordechaja Anielewicza, głównego komendanta Żydowskiej Organizacji Bojowej. Jednak jego biografii starczyłoby dla kilkunastu osób. Przed wojną był sympatykiem Bundu, lewicowej, a antykomunistycznej partii żydowskiej. Brał udział w Powstaniu Warszawskim w szeregach ŻOB-u w Armii Ludowej na Starym Mieście i Żoliborzu.

Mordechaj Anielewicz

Marzenie mojego życia spełniło się. Żydowska samoobrona w getcie stała się faktem. Żydowski zbrojny opór i odwet urzeczywistnił się. Byłem świadkiem wspaniałej heroicznej walki bojówników żydowskich,,

• Działał w opozycji demokratycznej-podpisał ,,List 101 intelektualistów" przeciwko zmianom konsytucji".
• Był członkiem Solidarności".

• W stanie wojennym został internowany.
• W 1988 roku zorganizował niezależne obchody 45. rocznicy powstania w getcie warszawskim.

Marek Edelman

Protestuje przeciwko czystkom etnicznym w Rwandzie i Zairze

W 1989 r. bierze udział w obradach Okrągłego Stołu

Pracował jako kardiochirurg

Marek Edelman- Najważniejsze Wiadomości

W latach 90- tych angażuję się w obronę Sarajewa

Edelman: ,,Najstarszy zapamiętany obraz z dzieciństwa? Spadłem z okna, z parpapetu na podłogę. Miałem cztery lata. Może pięć. Mamę pamiętam. Ojca- nie. Nawet przez mgłę".

Kiedy dokładnie urodził się Edelman?

Dzieciństwo Edelmana

Marek Edelman urodził się w Homlu (dzisiejsza Białoruś), ale szybko cała rodzina przeniosła się do Warszawy. Gdy Edelman był małym chłopcem zmarł mu ojciec, także matka wychowywała syna samotnie. Cecylia Edelman, od zawsze działała w lewicowej organizacji Bund. Matka zabierała małego Marka na partyjne manifestacje. W końcu naturalną koleją rzeczy on też trafił do Budu, a ściśle mówiąc do jego dziecięcej przybudówki, Skifu .

Rodzice

Lata Młodzieńcze

Następny etapem rozwoju politycznych inklinacji Edelmana był przejście do Cukunftu(Przyszłość). W roku 1934 roku, gdy umarła mama Edelmana, zaczyna utrzymywać się sam.

Edelman o nauce w młodzieńczych latach.

Mówię: ja się naprawdę nie uczyłem. Ledwo zdawałem. Ledwo maturę zdałem. To była państwowa szkoła. Lubiłem się nie uczyć"

Początek OKupacji

• Po agresji Niemiec na Polskę, Edelman opuszcza stolicę wraz ze swoją pierwsza dziewczyną Stasią.
• Edelman wraca do Warszawy 30 września, to wtedy przydarzyła mu się historia, którą będzie wielokrotnie wspominał:

Po raz pierwszy widzieliśmy żołnierzy niemieckich w jakimś miasteczku w środkowej Polsce, na rynku. Było ich czterech, pięciu. Wszyscy się ich bali. Już wtedy było wiadomo, do czego zdolny jest Wehrmacht".

Na zdjęciu pierwsza miłość Marka Edelmana

W Warszawie pod koniec października 1939 roku jest 359 827 Żydów. Więcej mieszka tylko w Nowym Jorku. 8 października 1939 roku zostaje utworzone pierwsze getto- w Piotrkowie Trybunalskim.

• Do getta w Piotrkowie Trybunalskim trafiło 25 000 Żydów z miasteczka i okolic
• Wkrótce powstają następne. Największe jest warszawskie. Powstaje na mocy decyzji generalnego gubernatora Hansa Franka.
• 16 listopada 1940 roku zostaje ostatecznie odizolowane od aryjskiej strony.

Getto

Co było na początku? Tysiące ludzi pchają przed sobą dziecinne wózeczki wypełnione resztkami dobytku i idą w kierunku ulic, gdzie wolno im mieszkać. Mur powstanie później. Będą musieli go zresztą zbudować sami Żydzi"

16 listopada 1940 Niemcy utworzyli getto w Warszawie, największe w okupowanej Polsce. Na obszarze ponad 300 ha znalazło się około 400 tysięcy Żydów, zmuszonych do życia w nieludzkich warunkach.

getto Warszawskie

Do getta się nie trafiało. W getcie się było. Albo się szło do gett, jak cię wyrzucali z mieszkania, bo Żydzi nie mogli mieszkać poza dzielnicą żydowską. Ja też trafiłem normalnie jak wszyscy Żydzi. Od wybuchu wojny mieszkałem od razu w getcie, koło Pawiaka, na Dzielnej"

Życie w getcie

Głód. Brak nadziei Człowiek musi sie czegoś złapać . Wygłodniali ludzie tak chcą dostać od Niemców przyobiecany chleb i marmoladę za pójście na ochotnika do transportu, że tracą wszelkie opory. Już czują smak tego chleba, już widzą tę brązową skórkę. Sam zapach odurza i zabija wszelkie wątpliwości".

Żydowska Organizacja Bojowa (w skrócie ŻOB)

Wszyscy zostali skoszarowani. Niemcy znowu podzielili getto murami i zmniejszyli je. A między murami była martwa cisza i taki mdły zapach niepochowanych trupów".

Edeleman

Gdy Marek Edelman znalazł się w getcie warszawskim został gońcem w szpitalu. Przysługująca mu z tej racji przepustka za mury getta ułatwiała pracę w konspiracji. Był jednym z redaktorów prasy Cukunftu, a po powołaniu w 1942 r. Żydowskiej Organizacji Bojowej wszedł do jej ścisłej komendy. W powstaniu w getcie warszawskim. dowodził pięcioma grupami bojowymi ŻOB na terenie tzw. szopu szczotkarzy w rejonie ulic Bonifraterskiej, Świętojerskiej i Wałowej. Było to jedno z miejsc najcięższych walk.

2. Napotkały zbrojny opór ze strony jej mieszkańców – kilkuset słabo uzbrojonych członków ŻOB-u i ŻZW. Rozpoczęło się powstanie w getcie warszawskim.

1. O świcie, w poniedziałek 19 kwietnia 1943 r., niemieckie oddziały (ok. 2 tys. ludzi) dowodzone przez pułkownika Ferdinanda von Sammern-Frankenegga wkroczyły bramą od strony ul. Nalewki do opustoszałej dzielnicy żydowskiej z zamiarem jej ostatecznej likwidacji.

Kwiecień1943

PowstaNie w Getcie Warszawskim

PowstaNie w Getcie Warszawskim

Bunkier Anielewicza

To było zupełnie inne powstanie... Ważne było, że się strzela. To trzeba było pokazać. Nie Niemcom. Oni to potrafili lepiej. Temu innemu światu, który nie był niemieckim światem, musieliśmy pokazać. Ludzie zawsze uważali, że strzelanie jest największym bohaterstwem. No to żeśmy strzelali".

Powstanie w getcie Warszawskim

Powstanie W Getcie Warszawskim

PowstanIe W meDiach Społecznościowych

Postać Marka Edelmana W MediachSpołecznościowych

W powstaniu warszawskim 1944 r. walczył w plutonie ŻOB w szeregach Armii Ludowej.

Nie wiem czy powstanie warszawskie było potrzebne, czy nie było, czy było nieuniknione czy nie. Dla mnie był to kolejny etap wojny z faszyzmem. Więc się przyłączyłem"

Po Wojnie

W połowie 1945 roku Edelman osiada się w Łodzi. W Łodzi Edelman zaczął studiować medycynę. W 1999 roku odbiera tytuł Łodzianina roku.

Kariera LekaRza

,,Stworzyliśmy zespół, który w Łodzi zaczęto nazywać ,,oddziałem wskrzeszeń", bo udawało się nam reanimować wielu chorych, którzy wydawali się bez szans".

Chcesz wiedzieć więcej o niezwykłej relacji? Skanuj QR Kod

Żona MArka Edelman-Alina Margolis-Edelman

13 grudnia 1981, po wprowadzeniu stanu wojennego, został internowany w ośrodku odosobnienia w ŁęczycyW 1983 odmówił wejścia w skład Honorowego Komitetu Obchodów 40. rocznicy Powstania w Getcie Warszawskim, natomiast Służba Bezpieczeństwa uniemożliwiła mu udział w obchodach niezależnych.

Działalność W OPozycji

". W połowie lat 70. związał się z opozycyjnym Komitetem Obrony Robotników, w którym widział kontynuację lewicowych ideałów Bundu, a potem z ruchem "Solidarności"Jaka była rola Edelmana w KOR?- zbierał pieniądze dla prześladowanych robotników; - kolportował bibułę; - udostępniał mieszkanie na wieczory autorskie źle kojarzonych przez władze pisarzy;

Od wojny tylko raz- w 1983- nie byłem w getcie w rocznicę wybuchu powstania. Fiaty z bezpieką stały z obu stron uliczki koło mojego domu. Konwojowali mnie wszędzie: jak jechałem do szpitala i jak wracałem, jak szedłem po zakupy i do sąsiadów. Ale obchody zrobiła podziemna ,, Solidarność".

Wyróżnienia

W kwietniu 1989 r. wraz z Bronisławem Gieremkiem pojechał odebrać doktorat honoris causa Uniwersyetu Yale.

Edelman otrzymał Order Komandora Legii Honorowej - najwyższe francuskie odznaczenie, nadawane wybitnym, zasłużonym osobistościom. Order przyznał mu prezydent Francji Nicolas Sarkozy.

Wyróżnienia

17 kwietnia 1998 roku Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej Aleksander Kwaśniewski wręczył w Pałacu Prezydenckim Markowi Edelmanowi Order Orła Białego.

WYróżnienia

W Wolnej Polsce

W wolnej Polsce był posłem na Sejm z ramienia Unii Demokratycznej i Unii Wolności. Podczas wojny w Jugosławii Edelman pojechał z konwojem humanitarnym do oblężonego Sarajewa. Później zwrócił się z apelem do przywódców państw NATO o rozpoczęcie aktywnej interwencji wojskowej w Kosowie w obronie represjonowanych Albańczyków. Całe swoje życie bronił mniejszości oraz wartości, którymi się kierował. Marek Edelman zmarł 2 października 2009 r.

Chcesz Wiedzieć więcej: SKanuj QR Kody!

BiblioGrafia

Bereś W, Burnetko Krzysztof, Edelman. Życie. Do końca, Warszawa 2019. Krall H, Zdążyć przed Panem Bogiem, Warszawa 2013).https://sztetl.org.pl/pl/biogramy/5111-edelman-marek, [dostęp online: 1.12.2022r.].https://www.wprost.pl/swiat/127813/legia-honorowa-dla-marka-edelmana.html, [ dostęp online: 05.12.2022r.]. https://sztetl.org.pl/pl, [ dostęp online:05.12.2022r.]. .

Dziękuję za Uwagę