1 - 3 Cząstki elementarne i chemia w życiu codziennym

Patronat honorowy:

Organizator:

Lekcja 1

Klasy 1 - 3

Pobierz scenariusz do tego tematu tu.

Raporty za etapy możesz wgrać tu.

Pobierz załączniki do tego tematu tu.

Aby otrzymywać punkty za raporty z etapów, należy na każdym z etapów przesłać jedno zdjęcie, kolaż lub zestaw zdjęć prezentujących realizację zajęć na podstawie scenariuszy - czyli np. wykonywanie dowolnego zadania ze scenariusza. Koła Naukowe otrzymują po 250 pkt za przesłanie raportu do każdego z etapów.

FORMY PRACY:

• indywidualna
• grupowa

METODY PRACY:

• gry dydaktyczne
• praca z tekstem
• zadanie plastyczne

do 20 osób

45 minut

sala lekcyjna, świetlica

klasy 1-3 szkoły podstawowej

CELE SZCZEGÓŁOWE:

• uczeń wie, czym są pierwiastki
• uczeń zna pojęcie „atom” i jego składniki
• uczeń wie, z czego znana jest Maria Skłodowska-Curie;
• uczeń potrafi zbudować model pierwiastka
• uczeń zna nazwy często spotykanych pierwiastków i miejsca ich występowania

CELE OGÓLNE:

• Zapoznanie uczniów z pierwiastkami i budową atomu
• poznanie postaci Marii Skłodowskiej-Curie

Lekcja 1

Złap pierwiastek

Nauczyciel odtwarza film z załącznika nr 1 tłumaczący, czym są pierwiastki. Następnie wyjaśnia, że nadszedł czas na grę Złap pierwiastek. Oto jej zasady: Dzieci ustawiają się w kręgu. Do środka wchodzi prowadzący, który trzyma piłkę. Ma on za zadanie podawać piłkę do dzieci, wypowiadając w tym czasie nazwy różnych pierwiastków. Dzieci natomiast, mają za zadanie łapać piłkę, która leci w ich stronę. Zasada jest taka, że na każdą nazwę pierwiastka trzeba złapać piłkę, z wyjątkiem hasła „węgiel!” (symbol C). Jeśli dziecko złapie na to hasło piłkę, zamienia się z osobą w środku. Nauczyciel wypisuje na tablicy pulę pierwiastków, która służy jako pomoc w zabawie (załącznik nr 2).

ok. 5 minut

Zadanie 1

Lekcja 1

Film o pierwiastkach

Załącznik 1

<tu będzie link do naszego filmu>

Lekcja 1

Wybrane pierwiastki i układ okresowy pierwiastków

Załącznik 2

Lekcja 1

Układ okresowy pierwiastków.

Załącznik 3

Lekcja 1

Budowa atomu

Nauczyciel posiada cztery grupy karteczek: 1 grupa – z napisem ELEKTRONY (napis znajduje się na każdej kartce) 2 grupa – z napisem PROTONY (napis znajduje się na każdej kartce) 3 grupa – z napisem NEUTRONY (napis znajduje się na każdej kartce) 4 grupa – bez napisuNauczyciel sadza wszystkich uczniów w kole. W środku koła kładzie (napisem do dołu) wydruki z załącznika nr 4, przedstawiające skład atomów, które dzieci za chwilę będą budować przy wsparciu nauczyciela. Nauczyciel prosi wybrane dziecko o odsłonięcie pierwszej kartki z załącznika. Następnie z grup karteczek odkłada do jednego naczynia/woreczka tyle karteczek ile jest wskazanych w załączniku.

ok. 10 minut

Zadanie 2

Lekcja 1

Instrukcja

• Jeśli na kartce z załącznika mamy zapis:

2 protony, 2 elektrony, 2 neutrony (razem 6), to nauczyciel do naczynia odkłada 2 karteczki z napisem PROTON, 2 karteczki z napisem ELEKTRON, 2 karteczki z napisem NEUTRON (razem 6) + puste karteczki.

• Liczba pustych karteczek:

liczba dzieci minus liczba karteczek z napisem PROTON, minus liczba karteczek z napisem ELEKTRON, minus liczba karteczek z napisem NEUTRON.

Lekcja 1

Każde dziecko biorące udział w ćwiczeniu powinno wylosować 1 karteczkę.Nauczyciel prosi dzieci, by odczytały, co wylosowały, a następnie dobrały się w grupy na podstawie swoich losów. Nauczyciel prosi, by wstały protony i usiadły na środku sali blisko siebie. Następnie prosi, by wstały neutrony i dosiadły się do protonów. Wówczas na środku sali znajduje się już jądro atomu. Nauczyciel pyta, czy jest jeszcze jakaś grupa, która powinna dołączyć. Prosi, by wstały dzieci z grupy elektronów i stanęły dookoła siedzących dzieci (protonów i neutronów). Zadaniem elektronów jest chodzić dookoła siedzących uczniów. Nauczyciel podkreśla, że elektrony stworzyły piękną chmurę elektronową. Dzieci podczas zajęć mogą budować tyle atomów na ile starczy im czasu. W załączniku nr 4 znajdują się trzy schematy proponowanych atomów.

Przebieg ćwiczenia

Budowa atomu

Załącznik 4

Lekcja 1

Lekcja 1

Nauczyciel czyta treść załącznika nr 5 lub odtwarza nagranie dźwiękowe.

List od BLU

Następnie zadaje dzieciom pytania:1. Jakie pierwiastki odkryła Maria Skłodowska-Curie? 2. Ile Nagród Nobla otrzymała?

ok. 5 minut

Zadanie 3

List od BLU

Załącznik 5

Lekcja 1

Cześć dzieciaki, z tej strony Wasz ulubiony robot BLU! Tym razem przygotowałem dla Was coś specjalnego — kilka ważnych informacji o Marii Skłodowskiej-Curie! To naprawdę wybitna postać, dlatego warto wiedzieć co nieco o jej życiu. Gotowi? Zaczynajmy! Maria Skłodowska-Curie, jak można domyślać się po jej nazwisku, była żoną francuskiego naukowca Piotra Curie. Ta zgrana para wspierała się podczas prowadzonych badań. Ich tematem było — uwaga, uwaga — promieniowanie. W tamtym czasie niewiele jeszcze o nim wiedziano, gdyż zostało dopiero niedawno odkryte. Badania nowego, tajemniczego zjawiska polegały m.in. na obserwacji pierwiastka o ciekawej nazwie uran. Maria wraz z mężem zaobserwowała, że związki uranu promieniują mocniej, niż powinny. Wówczas stwierdziła, że musi znajdować się w nich jeszcze jakiś, nieodkryty pierwiastek. Był nim — nazwany przez Marię na cześć swojej ojczyzny — polon. Kilka miesięcy później małżeństwo odkryło kolejny pierwiastek, rad, który świecił bladoniebieskim światłem. Było to odkrycie, które przywróciło zdrowie wielu osobom na świecie, a Marii Skłodowskiej-Curie zapewniło drugą Nagrodę Nobla.

Lekcja 1

Gdzie szukać pierwiastków

ok. 10 minut

Nauczyciel mówi: Drodzy! Wiemy już, że świat zbudowany jest z różnych atomów, a grupy takich samych atomów to pierwiastki. Pierwiastki lubią bawić się w chowanego. Poszukajmy ich teraz razem, a dowiemy się, gdzie możemy je znaleźć. Dzieci łączą się w pary i siadają we wspólnym kręgu, a nauczyciel rozkłada wewnątrz zasłonięte karty, tj. leżące obrazkiem do dołu (załącznik nr 6). Gra polega na znalezieniu pary kart. Każdą parę stanowi: nazwa pierwiastka z symbolem oraz jego miejsce występowania w otaczającej rzeczywistości. Np. jedna karta to: H – wodór, a druga pasująca do niej to: prom kosmiczny. Jeżeli uda się któremuś z uczniów odnaleźć parę, to każdą z nich omawiamy wspólnie z prowadzącym, nazywając, co znaleźliśmy. Wszystkie karty związane są z materiałem realizowanym na wszystkich zajęciach.

Zadanie 4

Karty z obrazkami pierwiastków

Załącznik 6

Lekcja 1

Lekcja 1

Budowanie modeli pierwiastków

ok. 15 minut

Przed zajęciami nauczyciel musi przygotować plastelinę, wykałaczki lub zapałki. Czas na zadanie plastyczne. Dzieci mają za zadanie, korzystając z plasteliny i wykałaczek/zapałek, wykonać modele wybranych pierwiastków. Przygotowana plastelina powinna być dostępna w trzech kolorach:

• protony — czerwone kulki,
• neutrony — niebieskie kulki,
• elektrony — zielone kulki.

Dzieci wybierają pierwiastek z tablicy Mendelejewa, a nauczyciel informuje je, jaką liczbę cząstek elementarnych posiada. Uczniowie wykonują model zgodnie z zasadą:

1. Protony i neutrony wspólnie tworzą jądro (zlepiamy je razem).
2. Elektrony krążą wokół jądra.

Nauczyciel może pokazać zdjęcie poglądowe jądra atomu. (Załącznik nr 7).

Zadanie 5

Lekcja 1

Jądro atomu

Załącznik 7

Patronat honorowy:

Organizator:

Lekcja 2

Klasy 1 - 3

Pobierz scenariusz do tego tematu tu.

Raporty za etapy możesz wgrać tu.

Pobierz załączniki do tego tematu tu.

Aby otrzymywać punkty za raporty z etapów, należy na każdym z etapów przesłać jedno zdjęcie, kolaż lub zestaw zdjęć prezentujących realizację zajęć na podstawie scenariuszy - czyli np. wykonywanie dowolnego zadania ze scenariusza. Koła Naukowe otrzymują po 250 pkt za przesłanie raportu do każdego z etapów.

FORMY PRACY:

• indywidualna
• w parach
• grupowa

METODY PRACY:

• doświadczenia
• gry dydaktyczne

do 20 osób

45 minut

sala lekcyjna, świetlica

klasy 1-3 szkoły podstawowej

CELE SZCZEGÓŁOWE:

• uczeń zna kluczowe elementy ubioru chemika
• uczeń potrafi, przeprowadzić najprostszy eksperyment chemiczny i opowiedzieć o poczynionych obserwacjach
• uczeń zna pojęcie “chromatografia”
• uczeń zna zagadnienie reakcji chemicznych

CELE OGÓLNE:

• Zapoznanie uczniów z zasadami bezpieczeństwa przy prowadzeniu eksperymentów chemicznych
• zainspirowanie dzieci do zdobywania wiedzy z dziedziny chemii

Ułóż rymowanki

Nauczyciel przykleja wycięte z załącznika nr 1 słowa na drewniane (lub plastikowe) sześcienne klocki. Wszystkich uczniów dzielimy na pary bądź małe 3 lub 4-osobowe grupy. Dla każdej pary/grupy przygotowujemy zestaw klocków do ułożenia w rymowanki związane z elementami ubioru chemika. Z takich haseł uczniowie mają za zadanie ułożyć trzy poniższe rymowanki:

• Gdy zaczynasz z chemią czary, lepiej miej na nosie okulary.
• Jeśli nie chcesz być kolorowy, lepiej fartuch miej gotowy.
• Chemik co substancje bada, rękawiczki szybko wkłada.

Gdy dzieciom uda się ułożyć rymowanki, czytają je wspólnie na głos po kolei, a prowadzący zapisuje je na tablicy. W przypadku braku możliwości skorzystania z klocków można alternatywnie użyć tylko wyciętych kartek. W wariancie dla dzieci młodszych, które nie potrafią jeszcze składać liter: proponujemy, by nauczyciel pisał na tablicy te rymowanki, następnie czytał ich fragmenty i pozwalał je dokończyć.

ok. 8 minut

Zadanie 1

Lekcja 2

Lekcja 2

Rymowanki do klocków

Załącznik 1

Materiały:

• balon
• karta A4 lub lejek
• pełna łyżka sody oczyszczonej
• butelka plastikowa 1 litr (ewentualnie 1,5 l)
• ¼ szklanki octu

Dzieci mają za zadanie (w parach bądź w grupach) przeprowadzić doświadczenie chemiczne pod nadzorem prowadzącego. Obrazuje on wydzielanie gazu (dwutlenku węgla) pod wpływem reakcji chemicznej (zmieszania sody z octem). Zadaniem nauczyciela jest nie tylko pomaganie i dbałość o bezpieczeństwo, ale również wytłumaczenie małym chemikom, na czym polega zachodzący proces chemiczny.

Lekcja 2

Balonowe doświadczenie

ok. 15 minut

Zadanie 2

1. Do pustej plastikowej butelki wlewamy ocet.
2. Z kartki papieru tworzymy papierowy lejek, za pomocą którego do balonu wsypujemy sodę. Bardzo ostrożnie wyjmujemy lejek z balonu.
3. Nakładamy końcówkę balonu napełnionego sodą na gwint butelki.
4. Następnie podnosimy balon pionowo, tak aby soda z balonu wsypała się do butelki, nie wyjmując końcówki balonu z główki przedmiotu.
5. Obserwujemy napełnianie balonu gazem (dwutlenkiem węgla) i uśmiechy na dziecięcych twarzach.
6. Po doświadczeniu należy posprzątać swoje stanowisko pracy laboratoryjnej.

Lekcja 2

Przebieg doświadczenia

Play

Z przebiegiem doświadczenia można się zapoznać w filmie

Przed lekcją nauczyciel musi przygotować bibułę lub filtry do kawy z niej wykonane, szklankę z wodą, pisaki. Nauczyciel tłumaczy dzieciom, że dziś wykonają doświadczenie określane mianem chromatografii. Pozwoli ono rozdzielić barwniki zawarte w pisakach na poszczególne kolory, z jakich się składają. Opiekun rozpoczyna przygotowania do doświadczenia, a dzieci uważnie go obserwują.

Chromatografia

Lekcja 2

ok. 12 minut

Zadanie 3

Lekcja 2

Przebieg doświadczenia

1. Nauczyciel z filtrów do kawy/bibuły wycina dwa prostokąty.
2. Następnie dzieci pod nadzorem opiekuna korzystając z różnokolorowych pisaków, nanoszą na bibułę kropki. Ważne, aby były one — mniej więcej — równej wielkości i na tej samej wysokości. Pisaki trzeba mocno docisnąć, aby materiał wchłonął wystarczająco dużo barwnika. Prostokąty muszą być identyczne — to samo ułożenie kropek, te same kolory.
3. Powinniśmy dysponować dwoma prostokątami, ponieważ na jednym wykonamy doświadczenie, a drugi będzie materiałem porównawczym. W kolejnym kroku opiekun nalewa do szklanki wodę (ok. 1 cm płynu). Teraz jesteśmy gotowi do działania!
4. Prostokąt wkładamy do wody (tak, aby naniesione barwniki nie były zanurzone). Zacznie on nasiąkać nią, jednocześnie “wciągając” barwniki do góry. Po kilku minutach zauważymy, że wyodrębniają się z nich poszczególne kolory użyte do przygotowania danego barwnika.

Na koniec doświadczenia dzieci zestawiają prostokąt porównawczy z tym, który wykorzystano w doświadczeniu. Teraz łatwo można określić kolor początkowy i kolory składowe.UwagaNauczyciel może wcześniej wykonać to samo doświadczenie, aby móc pokazać dzieciom już wysuszoną bibułę, na której łatwiej interpretować wyniki.

Przed lekcją nauczyciel musi przygotować kolorowe kartki (niebieskie, czerwone, żółte, zielone) oraz agrafki. Podczas tej gry ruchowej dzieci zapoznają się z zagadnieniem reakcji chemicznych. Na początek nauczyciel dzieli klasę na cztery grupy, a każdą oznacza jednym z kolorów — niebieskim, żółtym, czerwonym lub zielonym. Dzieci wycinają z kolorowych kartek koła w odpowiednim dla ich grupy kolorze, a nauczyciel przypina je w widocznym miejscu agrafką. Uczniowie wraz z nauczycielem rozsuwają ławki na boki, aby stworzyć miejsce, w którym odbędzie się zabawa. Nad jej przebiegiem czuwa opiekun. Nauczyciel informuje dzieci, że teraz poznają typy reakcji chemicznych.

Lekcja 2

Reakcje chimiczne

ok. 15 minut

Zadanie 4

Na początek na środek klasy wychodzą dzieci oznaczone kolorem żółtym. Po chwili łączą się z nimi dzieci w kolorze zielonym. Nauczyciel wyjaśnia dzieciom, że tak wygląda reakcja syntezy, czyli tworzenia. Z dwóch substratów powstaje związek chemiczny. Następnie nauczyciel prosi oznaczone kolorem żółtym, aby odczepiły się od kolegów/koleżanek i odeszły na bok. Nauczyciel wyjaśnia dzieciom, że tak wygląda reakcja analizy, czyli rozkładu. Jeden substrat rozkłada się na dwa bądź więcej produktów. W kolejnym kroku nauczyciel prosi dzieci żółte, aby ponownie połączyły się z dziećmi zielonymi. Następnie niebieskie wymieniają się z dziećmi zielonymi, łącząc się z żółtymi. Nauczyciel wyjaśnia dzieciom, że tak wygląda reakcja wymiany pojedynczej. Związek chemiczny reaguje z pierwiastkiem, w wyniku czego powstaje inny związek i inny pierwiastek.

Lekcja 2

Przebieg ćwiczenia

Oto wszystkie typy reakcji chemicznych. Nauczyciel na zakończenie wyjaśnia dzieciom, że reakcje chemiczne to — upraszczając — procesy zmiany. W ich efekcie zawsze powstaje nowy/inny produkt.

Teraz nauczyciel prosi, aby na środek klasy wyszły wszystkie dzieci i połączyły się w pary: żółty z zielonym, niebieski z czerwonym. Następuje zamiana, żółte dzieci odczepiają się od zielonych i przyczepiają do niebieskich, a czerwone odczepiają od niebieskich i przyczepiają do zielonych. Nauczyciel wyjaśnia dzieciom, że tak wygląda reakcja wymiany podwójnej. Dwa związki chemiczne reagują ze sobą i powstają dwa nowe związki.

Lekcja 2

Przebieg ćwiczenia

Źródła

https://www.polityka.pl/tygodnikpolityka/spoleczenstwo/150695,1,pierwiastki-we-wszechswiecie.read

https://www.youtube.com/watch?v=OHvLng0Ispw

https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Nucleus_drawing.svg

https://zpe.gov.pl/a/jadro-atomowe-i-jego-skladniki/D50w5h6mF

https://zpe.gov.pl/a/reakcje-chemiczne/D1AkHuSDf

https://www.youtube.com/watch?v=uiGiL3mF3lM