FORTEPIAN SZOPENA

CYPRIAN KAMIL NORWID

Oprac. Ilona Stawczyk

Krótka biografia

1. Notka biograficzna

Młodość spędził w Warszawie, studiował malarstwo. W 1842 wyjechał do Niemiec, a następnie do Włoch, gdzie kontynuował studia plastyczne. W 1846 w Berlinie został aresztowany i uwięziony z powodów politycznych, na krótko wprawdzie, ale to prawdopodobnie zapoczątkowało kłopoty ze zdrowiem. Z Berlina wyjechał do Brukseli, gdzie dobrowolnie przyjął status emigranta. W Rzymie, dokąd się udał następnie, utrzymywał przyjacielskie stosunki z Zygmuntem Krasińskim i ze zgromadzeniem Księży Zmartwychwstańców. W 1849 przybył do Paryża, gdzie utrzymywał kontakty z wybitnymi przedstawicielami polskiej i międzynarodowej emigracji (jak np. Adam Mickiewicz, Juliusz Słowacki, Adam Jerzy Czartoryski, Georg Herwegh, Aleksander Hercen). Zawód miłosny i brak środków do życia spowodowały, że szukał szczęścia w Nowym Jorku. Próbował – mało skutecznie – utrzymywać się z rzeźby i rysunku. W 1854 powrócił do Paryża na stałe. W środowisku artystycznym znany był głównie jako deklamator, rysownik i rytownik (w 1868 został przyjęty do Société des Artistes). Ciągłe kłopoty finansowe i pogłębiająca się głuchota spowodowały, że w 1877 zamieszkał w Zakładzie św. Kazimierza, przytułku dla ubogich polskich weteranów i sierot, gdzie spędził resztę życia. Pochowany został na cmentarzu w Ivry, niedaleko Zakładu. W 1888 zwłoki zostały przeniesione na polski cmentarz w Mortmorency i pogrzebane w zbiorowej mogile.

https://culture.pl/pl/tworca/cyprian-kamil-norwid

Wybitny twórca romantyczny, poeta, prozaik, dramatopisarz, rzeźbiarz, malarz i rysownik. Urodzony 24 września 1821 roku w miejscowości Laskowo-Głuchy, zmarł 23 maja 1883 roku w Paryżu.

Cyprian Kamil Norwid

Działalność artystyczna

2. Rysunki

Norwid był dziwakiem i samotnikiem, kontakty z otoczeniem utrudniały mu dodatkowo postępujące kłopoty ze słuchem. Niewielkie grono osób z najbliższego otoczenia potrafiło dostrzec jego intelektualną i artystyczną oryginalność.

Cyprian Kamil Norwid

https://www.wrotapodlasia.pl/pl/region_i_gospodarka/wiadomosci/historia/200-lat-temu-urodzil-sie-cyprian-kamil-norwid.html

Twórczość literacka

3. Na Norwida nie było miejsca...

Sztuka Norwida mogła być szansą – i taką miała być w zamierzeniu poety – na nową, dojrzalszą fazę romantyzmu.

Rzecz w tym, że na tę fazę nie było już miejsca. Norwid tworzył w okresie schyłkowego epigońskiego romantyzmu, zdominowanego przez poetykę Mickiewicza, i rozkwitającego pozytywizmu, przynoszącego odmienną problematykę i konwencje literackie. Obie te formacje krytykował i z obu czerpał. Doceniał wielkość literatury romantycznej, lecz krytykował mesjanizm za absolutyzację narodu, gloryfikację cierpienia, patos niezwykłych bohaterów i wybitnych czynów.

https://culture.pl/pl/tworca/cyprian-kamil-norwid

W twórczości literackiej Norwid poruszał problemy filozoficzne, artystyczne i społeczne współczesności. Niestety jego utwory czytelnicy oceniali jako niejasne i manieryczne. Jedyny za jego życia wybór pt. "Poezje" wydany w Lipsku w 1863 nie miał większego odzewu.

Cyprian Kamil Norwid

https://culture.pl/pl/tworca/cyprian-kamil-norwid

Proza

4. Czarne kwiaty , Białe kwiaty

„Czar­ne kwia­ty”, cykl po­świę­co­ny ostat­nim chwi­lom ży­cia jego przy­ja­ciół (Witwickiego, Chopina, Słowackiego, Mickiewicza, ma­la­rza Pau­la De­la­ro­che) - uzna­nych ar­ty­stów cza­sów, w któ­rych two­rzył. Utwór na­le­ży do jed­ne­go z tych dzieł, w któ­rych po­eta po­szu­ki­wał for­my ar­ty­stycz­nej, w ja­kiej mógł­by od­dać wszyst­kie emo­cje to­wa­rzy­szą­ce mu w trak­cie opi­sy­wa­nych prze­zeń spo­tkań.

Szcze­gó­ło­we opi­sy miejsc oraz daty, któ­re Nor­wid umiesz­cza w swo­ich hi­sto­riach przy­wo­łu­ją na myśl ga­tu­nek, ja­kim jest kronika.

„Białe kwia­ty”

"Je­że­li mó­wię: ci­sze róż­ne, to i wy­ra­zy one bia­łe, bez­myśl­ne, nie opo­wia­da­ją­ce nic, a któ­rych kil­ka tu i owdzie sły­sza­łem, albo któ­rym ra­czej świad­kiem by­łem, bo od tła, na któ­rym miej­sca swe znaj­do­wa­ły, nie­od­łącz­ny­mi są".

https://poezja.org/wz/Norwid_Cyprian_Kamil/30244/Bia%C5%82e_kwiaty

Cyprian Kamil Norwid

Do najwybitniejszych nowel Norwida należą także "Ad leones" – opowieść o rzeźbiarzu.W noweli tej w mistrzowski sposób przełożył Norwid język rzeźby na język literatury; "Cywilizacja" – nowela będąca metaforą, w której statek o tej właśnie nazwie z licznymi pasażerami na pokładzie pędzi ku katastrofie.

https://culture.pl/pl/tworca/cyprian-kamil-norwid

Poezja

5.Vademecum czyli pójdź za mną

,,Vade-mecum” Norwida to zbiór stu wierszy autora powstałych w latach 1865-1866. Autor prezentuje i zarazem realizuje w utworach program odnowy poezji polskiej. Jak wskazuje sam tytuł ,,Vade-mecum”, Norwid zachęca do ,,pójścia za nim”, co odnosi się głównie do polskiej twórczości.

https://tnkul.pl/sklep,produkt,vade-mecum

Jego poezja jest trudna, intelektualna, aforystyczna, pozbawiona opisowości i melodyjności typowej poezji romantycznej. Operuje skrótem, szczegółem, wielopiętrową metaforą, stosuje zróżnicowaną nieregularną wersyfikację dla podkreślenia puenty. .

Gomulicki nazwał ten cykl "bezcennym klejnotem całej liryki europejskiej"

Cyprian Kamil Norwid

https://culture.pl/pl/tworca/cyprian-kamil-norwid

Fortepian Szopena

6. Chopin u Norwida

"Taka rozmowa była o Chopinie

(Który n a c z e l n y m u nas jest artystą):

[...]

I - chociaż małe mam wyobrażenie

O sztuce - przecie wiem, co jest muzyka".

Promethidion, Klasyka mistrzów, C.K.Norwid, Wybór poezji, Konin 2021, s.180

"Umiał on najtrudniejsze sztuki zadanie rozwiązywać z tajemniczą biegłością - umiał bowiem zbierać kwiaty polne, rosy z nich ani puchu nie otrząsając najlżejszego".

Framgent nekrologu z 1849 roku (źródło: Życie Cypriana Norwida, Józef Franciszek Fert, Wyd.PEWNE 2021, s.30)

"Znasz Ty ten kraj, znasz tę Narodu chwilę,
Gdy grajkom, wam, świat wtacza się do ręki,
Bo z żadnych słów nie dowie się nikt tyle,
Co z łkań, co z łez – bo Idee są dźwięki! ".
Cyprian Kamil Norwid – "Słuchacz" (1876), (źródło: culture.pl)

Chopin to jedna z najważniejszych postaci historycznych w pisarstwie Norwida.

Cyprian Kamil Norwid

Fortepian Szopena

7. Geneza utworu

Do powstania utworu przyczyniło się wydarzenie historyczne z 19 września 1863. Miał wtedy miejsce nieudany zamach na generała Teodora Berga, carskiego namiestnika w Królestwie Polskim.

W odwecie z Pałacu Zamoyskich w Warszawie, w którym mieszkała siostra Chopina, Izabella, wyrzucono, a następnie spalono pamiątki rodzinne mieszkańców, w tym fortepian Chopina.

Fortepian Szopena" powstawał w latach 1863–1864, został opublikowany w 1865 roku. Norwid włączył go do cyklu "Vade-mecum" – tomu podsumowującego jego poezję i poglądy, które – jak mniemał – miało zmienić obraz poezji polskiej.

"Chopin był mu potrzebny jako niezwykle ważny konstrukt intelektualny, jako jeden z arcywzorów artysty w społeczeństwie i jako arcywzór artysty narodowego, tak ważnego dla zbiorowości żyjącej w niewoli".

Cyprian Kamil Norwid

Andrzej Fabianowski w "Sonacie Norwidowskiej"

Fortepian Szopena

8. Analiza i interpretacja

Poemat napisany jest wierszem nieregularnym, składa się z dziesięciu numerowanych strofoid o różnej długości, zamknięty jest czterowersową kodą.

MUZYKA TO RZECZ OSOBLIWA(BYRON), SZTUKA?...TO SZTUKA - I TO WSZYTSKO (BARANGER)

W pierwszych trzech strofach poeta wspomina ostatnie spotkanie z Chopinem, które opisał też w prozatorskim cyklu "Czarne kwiaty". Wpisuje prawdziwe wydarzenie w rzeczywistość mityczną. Poeta przemawia do czytelnika popryez wymowne obrazy, wyzwalające uczucia żalu i smutku.

Już tutaj pojawiają się charakterystyczne dla Norwida niedopowiedzenia, wykropkowania, myślniki.

Chopin i jego fortepian stawiane są obok Orfeusza i jego liry. Muzyka Orfeusza była oszołamiająco piękna, czarowała zwierzęta, drzewa, nawet kamienie. W wizji Norwida kompozytor scala się ze swoim instrumentem, który trudno nazywać przedmiotem martwym. Dokonuje się metamorfoza osoby kompozytora w idącą w wieczność moc jego dzieła:

Gdy życia koniec szepce do początku :/> Nie stargam Cię ja - nie! - Ja u-wydatnię"

Strofy IV do VI Próba odpowiedzi na ptytanie co dzieje się z dziełem po śmierci autora? W jakich wymiarach muzyka nadal żyje?

To właśnie szczególna tajemnica twórczości i wartości, która sięga ideału doskonałości.

Porównanie do Peryklesa -"otoczonego chwałą", nawiązanie do polskich tradycji "przemienionych kołodziejów" to ojczysty kraj. W takim krajobrazie dźwięczą akordy Chopina. Dzieło przenosi się w nowy wymiar nie tylko jako abstrakcyjny ideał, ale wartość oddziałująca na rzeczywistość i ludzi. Śmierć artysty nie przerywa dźwięków melodii: A to jeszcze kłócą się klawisze/O nie dośpiewaną chęć.

Strofa VII to refleksja na temat sztuki. To co ludzkie powinno łączyć się zawsze z tym co boskie (Dopełnienie i Miłość profilem).

W VIII i IX obraz Warszawy w przeddzień powstania styczniowego. Używając licznych czasowników (rwą, runął, wydźwigają) podkreśla dynamikę wydarzeń.

X Strofa - śmierć intrumentu to śmierć Chopina, ale nie śmierć jego muzyki (a każda wyje:> nie ja).

Coda: Niedocenianie dzieła za życia artysty to konieczny warunek do osiągnięcia sławy i nieśmiertelności po śmierci. Ideał musi sięgnąć bruku, aby sztuka rozpoczęła nowe, niezaleźne od artysty istnnienie.

źródło: Norwid – Interpretacje, praca zbiorowa pod.red.T.Korpysza,Warszawa 2021

Klasyka mistrzów, C.K.Norwid, Wybór poezji, Konin 2021

https://culture.pl/pl/dzielo/cyprian-kamil-norwid-fortepian-szopena

Z pełnym przekonaniem pozwolę sobie zauważyć, że Fortepian Szopena wart jest analizy od pierwszego do ostatniego wyrazu. Dosłownie.

Cyprian Kamil Norwid

„Tytuł pracy, Upadły fortepian, to oczywiste nawiązanie do wiersza Cypriana Kamila Norwida Fortepian Chopina”. Dlaczego? Poza postacią Chopina i jego geniuszem najważniejsze jest bowiem w tym utworze pytanie o sens sztuki i jej odbiór a w zasadzie... brak jej zrozumienia przez współczesnych. Czy od tamtego czasu coś się zmieniło?” – pyta Aleksander Janicki.

Upadły fortepian

Ciekawostka...

9. Instalacja Aleksandra Janickiego

Fortepian Szopena

10. Bibliografia

Bibliografia

Norwid – Interpretacje, praca zbiorowa pod.red.T.Korpysza,Warszawa 2021

Oprac. A. Cedro, P. Chlebowski, J. Fert, M. Bus i J. Leociak. Lublin 2001

Studia Norwidiana 30:2012, A. Cedro, Fortepian Szopena. Poezja i historia

Klasyka mistrzów, C.K.Norwid, Wybór poezji, Konin 2021

Życie Cypriana Norwida, Józef Franciszek Fert, Wyd.pewne 2021

Historia literatury polskiej w zarysie, Tom 1, PWN, Warszawa 1987

Sonata Norwidowska, Andrzej Fabianowski, Warszawa 2019

- Cyprian Kamil Norwid i pani Kalegris – czar wielkiej damy, Sylwia Zientek https://niezlasztuka.net/o-sztuce/cyprian-kamil-norwid-i-maria-kalergis-czar-wielkiej-damy

- C.K.Norwid Fortepian Szopena, Adrianna Stróżyńska https://poezja.org/wz/interpretacja/2948/Fortepian_Szopena

- Vade-mecum, Cyprian Kamil Norwid https://polona.pl/item/poezje-ii-vade-mecum,MTA1ODEx/7/#info:metadata

- C.K.Norwid Fortepian Szopena, Filip Leach https://culture.pl/pl/dzielo/cyprian-kamil-norwid-fortepian-szopena

- Gazeta Prawna, Pogrzeb Fryderyka Chopina był wielkim wydarzeniem w życiu Paryża

https://kultura.gazetaprawna.pl/artykuly/1437381,pogrzeb-fryderyka-chopina-w-paryzu.html

- Mazowsze Fryderyka Chopina, http://www.polskanapiechote.waw.pl/8-podroze/33-mazowsze-fryderyka-chopina

- C.K.Norwid, Czarne Kwiaty https://literat.ug.edu.pl/nproza/black.htm

- Lektury Gov pl , O utworze C.K.Norwid Fortepian Szopena, https://lektury.gov.pl/lektura/fortepian-chopina

- Chopin Norwida. Było to intelektualne porozumienie artystów. Audycja Polskiego Radia z dn.13.10.2021 Https://www.polskieradio.pl/8/2222/Artykul/2823756,Chopin-Norwida-Bylo-to-intelektualne-porozumienie-artystow

-C.K.Norwid Vademecum, Agnieszka Warnke https://culture.pl/pl/dzielo/cyprian-kamil-norwid-vade-mecum

- Muzeum Norwida http://www.muzeumnorwida.pl/

-Upadły fortepian na skwerze w centrum Krakowa, 16.11.2010 https://www.krakow.pl/aktualnosci/3299,31,komunikat,upadly_fortepian_na_skwerze_w_centrum_krakowa.html

-200 lat temu urodził się Cyprian Kamil Norwid, Aneta Kursa https://www.wrotapodlasia.pl/pl/region_i_gospodarka/wiadomosci/historia/200-lat-temu-urodzil-sie-cyprian-kamil-norwid.html

Cyprian Kamil Norwid

Mało który utwór doczekał sie˛ tak wielu i tak rozmaitych analiz. W wydanej przeszło 10 lat temu Bibliografii interpretacji wierszy Cypriana Norwida dział dotyczący Fortepianu Szopena odsyła nas do kilkudziesięciu pozycji.