Ewa Michalska

Zapraszamy na ekscytującą wyprawę w tajemniczy świat storczyków...

Storczyki fascynują badaczy przyrody i zwykłych obserwatorów. Zachwycają bogactwem kształtów, kolorów, wzorów i zapachów kwiatów. Niestety wielu gatunkom grozi wyginięcie. To, czy przeżyją, zależy również od nas… a dokładniej od naszej wiedzy o ich intrygującej biologii.

Storczykowy EscapeRoom jest botanicznym wyzwaniem - sprawdzianem wiedzy o ekologii, morfologii i występowaniu tych niezwykłych roślin. Żeby odnaleźć drogę, trzeba będzie wytężyć umysł, uważnie wertować strony gry w poszukiwaniu wskazówek, aby wykraść tajemnice największym oszustom wśród roślin. W razie potrzeby możecie liczyć na (ukryte) podpowiedzi i wskazówki.

NEXT

Nie będzie tak łatwo :)

Poszukaj przejścia

obserwując owady

Gdzie spotkać?

Strona główna

Jak rozpoznać?

Jak chronić?

Fakty i Ciekawostki!

Ciekawe linki!

Co wiesz o storczykach:

Poszerz i sprawdź swoją wiedzę

https://plantday18may.org/category/europe/poland/

Wiele ciekawostek,

faktów, informacji

możesz znaleźć

klikając w każde zdjęcie

Wybierz kategorię zagadek

i ruszaj na poszukiwanie wiedzy ;)

klikając ten symbol

na kolejnych slajdach

powrócisz

do tego spisu treści

1

Gdzie wyruszysz na poszukiwania storczyków?

2

PYTANIE 1/3

3

1. Storczykowate spotykamy w strefie międzyzwrotnikowej, gdzie panują warunki odpowiednie do wzrostu i rozmnażania. Jedynym przedstawicielem storczykowatych występującym kosmopolitycznie jest obuwik pospolity Cypripedium calceolus.

2. Współczesne storczykowate są gatunkami reliktowymi - mających w przeszłości szerszy zasięg geograficzny, lecz obecnie występujących jedynie w Europie i tropikalnej Ameryce Południowej. Zmniejszenie zasięgu może świadczyć o tendencji gatunków do wymierania na stanowiskach naturalnych.

3. Storczykowate są rodziną kosmopolityczną. Spotkamy je na wszystkich kontynentach, z wyjątkiem Antarktydy.

to nie jest

dobry kierunek

poszukiwania storczyków

Zawróć !

TAK

to nie jest

dobry kierunek

poszukiwania storczyków

Zawróć !

Brawo!

Już wiemy gdzie występują storczyki:

1. Storczykowate są ciepłolubne, a rosną jedynie w siedliskach otwartych, niezalesionych, w pełni nasłonecznionych, zasobnych w wodę i żyznych.

1

Ochrona storczyków wymaga znajomości ich siedlisk.

2

PYTANIE 2/3

3

.

Dendrobium sp.

fot. z bazy Genially

nie,

rozszerz swoje poszukiwania

TAK

potrzebujesz

poszerzyć wiedzę

o ekologii roślin

Dactylorhiza sp.
fot. z bazy Genially

Brawo!

podążaj w kierunku

zachodzącego

słońca

Zapamiętaj, że szukając storczyków należy patrzeć nie tylko pod nogi!

PYTANIE 3/3

W naszym regionie storczykowate rosną w gruncie. Natomiast w strefie tropikalnej dominującą formą życiową są storczyki rosnące na innych roślinach - uczepione korzeniami powietrznymi do pni i gałęzi drzew, lian i kaktusów. Cały ich cykl życiowy przebiega bez kontaktu z powierzchnią ziemi. Wszystko co jest im potrzebne do życia czerpią z wody deszczowej, z wilgotnego powietrza oraz z rozkładających się w zasięgu ich korzeni organicznych szczątków.

epifity

epifory

epifitia

epifilia

Dendrobium falcorostrum -

epifit występujący wyłącznie

na drzewach Nothofagus mooreii,

w Parku Narodowym Barrington Tops w Australii

http://www.nzepiphytenetwork.org/blog/previous/8

storczyk

Brassavola nodosa

https://www.monaconatureencyclopedia.com/brassavola-nodosa-2/?lang=en

tak!

Rozejrzyjmy się teraz

w poszukiwaniu

ciekawych gatunków!

nie

nie

nie

CIEKAWOSTKA spod ziemii:

Gdy w poszukiwaniu storczyków trafisz do zachodniej Australii

Jeśli jeszcze nie rozpoznałeś

tej różowej "cebulki"

to na następnym slajdzie

znajdziesz (ukryte) wyjaśnienia...

https://www.abc.net.au/local/stories/2014/11/05/4121820.htm

Melaleuca uncinata pochodzi z południowej Australii.

https://en.wikipedia.org/wiki/Melaleuca_uncinata#/media/File:Melaleuca_uncinata_(flowers).JPG

CIEKAWOSTKA spod ziemii:

fot. http://chookman.id.au/wp_orchids/?page_id=442

Kwiaty są zapylane prawdopodobnie przez maleńką muchę, która zakopuje się, by złożyć jaja w kwiecie, myląc go z grzybem. Dojrzałe owoce pachną jak wanilia i są wykopywane przez nietoperze, które je zjadają i rozsiewają nasiona.

To, co wydaje się być różowymi płatkami, to w rzeczywistości przylistki, które tworzą osłonkę w kształcie

tulipana nad kwiatami. Małe grudki wewnątrz kwiatostanu to pojedyncze kwiaty.

Każda główka kwiatowa może wyprodukować do 100 kwiatów. Cała kwitnąca główka ma około 2,5-3 cm średnicy.

http://chookman.id.au/wp_orchids/?page_id=442

W Australii rosną bardzo interesujące storczyki. Długa izolacja kontynentu

stworzyła możliwość powstania gatunków endemicznych, nie rosnących nigdzie indziej.

http://chookman.id.au/wp_orchids/?page_id=442

Roślina ta rośnie

całkowicie pod ziemią.

Tam też zakwita i wytwarza nasiona.

Pasożytuje na krzewach Melaleuca -

zasysając z ich korzeni substancje pokarmowe.

Pośredniczy w tym grzyb Thanatephorus gardneri,

którego strzępki funkcjonują jak rurociąg

pomiędzy krzewem a storczykiem

Ochrona tej podziemnej orchidei

jest skomplikowana, gdyż trudno

stwierdzić gdzie rośnie -

bez rozgrzebywania ściółki.

https://wanoscg.com/rhizanthella/rhizanthella-gardneri/gardneri11/

Poniższe zdjęcia pokazują, jak wygląda orchidea po usunięciu ściółki i niewielkiej ilości ziemi wokół storczyka. Różowe przylistki otwierają się wtedy. W naturze rośliny zwykle w ogóle nie są widoczne. Oznacza to, że znalezienie tej orchidei jest bardzo trudne, wymaga zeskrobania dużej ilości ściółki w nadziei na odkrycie cennego stanowiska.

https://nph.onlinelibrary.wiley.com/doi/full/10.1002/ppp3.45

1. Kwiaty storczyków są grzbieciste - przez kwiat daje się poprowadzić tylko jedną płaszczyznę symetrii. Tak, ale... (sprawdź storczykowe tajemnice)

2. Okwiat składa się z sześciu listków, zebranych w dwóch okółkach, po trzy. Spośród listków okółka wewnętrznego dolny listek, wygląda często

3. Część storczyków przez całe życie

TAK, ale... uważaj na oszustów,

którzy będą próbować zaprzeczyć tej regule -

jak widoczna na zdjęciu

Thelymitra speciosa z Australii zachodniej

Taaak? ale jak rozwija się Bulbophyllum monoliforme?

Przez "pączkowanie"?

ryc.optolov.ru

Tak, ale jak wyróżnić listki okwiatu

u Bulbophyllum medusae

(fot. Phaius sp. - z bazy Genially)

Trzy listki zewnętrznego okółka,

choć do złudzenia przypominają

płatki kwiatu są tak naprawdę

przekształconymi liśćmi,

które u innych niż storczyki roślin

pozostają zwykle zielone

2.

ważka, parabellum

Pytanie: Jak nazywa się jeden z listków okwiatu, który wyróżnia się kształtem, kolorem i wielkością oraz pełniący funkcję lądowiska dla zapylaczy, powabni a czasem pułapki?

3.

1.

Zygopetalum sp.

fot. Genially

Storzan bezlistny - Epipogium aphyllum

fot. http://mirki2.web-album.org/photo-tag/138,3,storczyk

Paphiopedilum maudiae

https://orchidinnusa.com/paph-hilo-super-citron-x-sib-green-citron-hcc-aos-x-green-monster/

U kwiatów na etapie pączka warżka usytuowana jest u góry. W trakcie rozwoju kwiaty okręcają się jednak wzdłuż swojej osi i ostatecznie warżka „ląduje” na dole. Proces ten nosi nazwę resuspinacji. Dzieje się tak u większości gatunków. Storzan bezlistny jest jednym z wyjątków od tej reguły

nie

tak

nie

Pytanie:

1

2

3

fot. Pixabay

fot. Pixabay

W naszej florze występują trzy gatunki storczyków,

Mam nadzieję, ze rozpoznasz te gatunki w terenie

Gnieźnik leśny (Neottia nidus-avis) - jeden z trzech bezzieleniowych storczyków występujących w Polsce. Przez większą część roku ukryty jest pod ziemią. Jedynie w okresie kwitnienia wypuszcza nadziemne pędy, a zakwita dopiero w dziewiątym roku życia .

https://przyrodniczo.pl/rosliny/gnieznik-lesny/

Storzan bezlistny - Epipogium aphyllum

Mimo, że nazwany "bezlistnym" posiada 2-3 łuskowate, półprzezroczyste liście bezzieleniowe. Występuje w lasach świerkowych i jodłowych, ale także w grądach i kwaśnej buczynie.

https://pl.wikipedia.org/wiki/Storzan_bezlistny

Żłobik koralowy - Corallorhiza trifida

Niepozorna roślina z łuskowatymi bezzieleniowymi liśćmi i drobnymi kwiatami. Posiada koralowato rozgałęzione kłącze - stąd właśnie gatunkowa nazwa rośliny. Poszukajcie jej na dnie cienistych lasów bukowych, sosnowych, świerkowych i jodłowych.

https://pl.wikipedia.org/wiki/%C5%BB%C5%82obik_koralowy#/media/Plik:Corallorrhiza_trifida_05_mg-k.jpg

I tak od niepozornych przejdźmy do naprawdę okazałych storczyków - oto ona: orchidea tygrysia - Grammatophyllum speciosum -

Królowa orchidei, uważana za największą ze wszystkich storczyków, z liściastymi łodygami i wieloma kwiatostanami, które niosą od 30 do 50 pachnących, długotrwałych kwiatów. Liście wznoszą się wysoko w górę łodygi, nadając im wygląd palmy. Może ważyć od kilkuset kilogramów do ponad jednej tony.

Kwitnie tylko raz na dwa do czterech lat.

Pochodzi z Nowej Gwinei, Tajlandii, Indonezji, Malezji i Filipin.

https://spain.inaturalist.org/taxa/344825-Grammatophyllum-speciosum

https://www.nparks.gov.sg/florafaunaweb/flora/2/0/2041

fot. Marta Kolanowska

fot. amesmissier.blogspot.com

https://www.nparks.gov.sg/florafaunaweb/flora/2/0/2041

poszukajmy teraz

najmniejszych

storczyków

Calineczka wśród storczyków, jeden z najmniejszych znanych gatunków – Platystele jungermannioides mierzy zaledwie kilka mm. Został odkryty w 1912 roku, w korzeniach innego storczyka, w rezerwacie Cerro Candelaria

W 2018 w Gwatemali odkryto niezwykle

Platystele imperialis występujący w lasach Meksyku, Gwatemali i Salwadoru konkuruje o miano najmniejszego gatunku. Choć różnice dotyczą 1-2 mm uznano go za najmniejszy gatunek... ale tylko w rodzaju Platystele.

Jego rozmiary czynią

Photo credit: Orchids Wiki

Photo © Lou Jost/EcoMinga.

https://www.researchgate.net/publication/303842428_Platystele_imperialis_la_plus_petite_orchidee_au_monde?fbclid=IwAR2tvcn2De7wM680jlOHIWZjxvDvpB1IeYyTMnVTmUvi-8DYYfz9KmBFZFE

https://www.researchgate.net/publication/303842428_Platystele_imperialis_la_plus_petite_orchidee_au_monde?fbclid=IwAR2tvcn2De7wM680jlOHIWZjxvDvpB1IeYyTMnVTmUvi-8DYYfz9KmBFZFE

fot. Fredy Archila

https://www.researchgate.net/publication/330168705_The_smallest_orchid_in_the_world_is_now_a_Lepanthes

Platystele tica, najmniejsza kostarykańska orchidea.

fot. Adam Karremans

najdłuższe pędy ma...

1.

2

:)

Gdy będziesz poszukiwać storczyków na Madagaskarze zwróć uwagę na ogromne niebieskie płachty rozwieszone na palikach. Pod nimi uprawia się wanilię, która preferuje lekkie zacienienie...

fot. foodprocessing-technology

Każdy zna zapach wanilii, łatwo ją więc rozpoznasz, ale nie po kwiatach, bo te kwitną krótko i nie pachną.

Znana i lubiana wanilia. W handlu wykorzystywane są dwa gatunki, V. planifolia i V. pompona. Oba gatunki pochodzą z Meksyku i Ameryki Środkowej.

Wanilia to wiecznie zielona winorośl, która może osiągnąć nawet 20 m długości. Wanilia ma mięsiste korzenie powietrzne, które przylegają do drzew i pozwalają jej się wspinać. Liście są podłużne, grube, o skórzastej teksturze. Zielonkawo-żółte kwiaty są krótkotrwałe - dojrzałe kwiaty kwitną rano i zamykają się po południu.

Owoce to długie, cienkie strąki, zawierające tysiące maleńkich nasion. Owoc dojrzewa stopniowo przez 5-9 miesięcy. Gdy dojrzeje, zmienia kolor na czarny i wydziela silny przyjemny aromat.

Kwiaty zapylają pszczoły bezżądłe i kolibry. W handlu wanilia jest ręcznie zapylana.

https://www.canopytower.com/vanilla-orchid/

kwiat wanilii

https://www.canopytower.com/vanilla-orchid/

dojrzewające owoce

https://www.canopytower.com/vanilla-orchid/

dojrzałe owoce

https://www.canopytower.com/vanilla-orchid/

Podobnie jak winogrona, z których produkuje się wino, żadne dwa strąki wanilii nie są takie same pod względem smaku, aromatu czy koloru.

Angraecum sesquipedale - storczyk, który nie zdradził swoich tajemnic nawet Karolowi Darwinowi

ćma

Xanthopan morganii praedicta

fot.Wikipedia

Angraecum sesquipedale z lasów Madagaskaru.

Storczyk ten ma kwiaty z niezwykle długą ostrogą osiągającą 25-35 cm. Na końcu rurki zbiera się nektar. Na podstawie budowy kwiatu Darwin wysnuł hipotezę, że na Madagaskarze żyje nocny owad z tak długą trąbką, że może nią sięgnąć do dna ostrogi i wysysać głęboko ukryty nektar. Wysunął przypuszczenie, że podczas wykradania nektaru owad przenosi pyłek i zapyla kwiaty.

https://photos.chienclee.com/image/I0000o7FkLN3b_Sw

Wiele storczyków jest oszałamiająco pięknych, podczas gdy inne wyglądają dość dziwacznie. Ich kwiaty, które są tak atrakcyjne ze względu na piękno, zapach lub złożoność budowy są wynikiem przystosowania się do sposobu, w jaki są zapylane przez owady, oraz dowodem na to, że wyewoluowały w bliskim sąsiedztwie konkretnych zapylaczy.

Storczyki nie są wyposażone w inteligencję. Budowa kwiatów i strategie zapylania są wynikiem ewolucji, osiągniętym metodą prób i błędów, poprzez długoterminową selekcję genetyczną cech i reprodukcję odnoszących sukcesy osobników.

Kwiaty storczyków zapylane są przez:

Pterostylis sp.

i jego zapylacz

niosący na grzbiecie

pakiety pyłku.

https://wanoscg.com/wp-content/uploads/2017/11/2017-Winner-Trish-Newman-Pterostylis-sp-Eire.jpg

Ophrys bombyliforma -

z zapylaczem Eucera sp.

fot. Horacio Costa

fot. Genially

Storczyki z rodzaju Ophrys wabią samce owadów.

By uwiarygodnić oszustwo, storczyk wydziela woń, która jest bardzo zbliżona do pszczelich feromonów. Ten zapach wabi jedynie samce konkretnego gatunku owada, dzięki czemu roślina może być pewna, że pyłek wyląduje dokładnie tam, gdzie chce: na znamieniu jakiegoś oddalonego storczyka należącego do tego samego gatunku.

http://pwforster.co.uk/botanical/orchids/

Zwabiony samiec pszczoły siada na pszczołokształtnej warżce i próbuje kopulować. W trakcie tych bezowocnych wysiłków ociera się o prętosłup (strukturę zawierającą i męskie, i żeńskie „organy płciowe” storczyka), a wówczas pyłkowiny powstałe ze sklejonych ziaren pyłku przylepiają się do jego grzbietu za pomocą szybkoschnącej, przypominającej klej substancji.

Samiec Andrena nigroaenea na Ophrys lupercalis (Orchidaceae) podczas pseudokopulacji z warżką (labellum)

https://pl.pinterest.com/pin/483644447463770623/

Zwabiony samiec pszczoły siada na pszczołokształtnej warżce i próbuje kopulować. W trakcie tych bezowocnych wysiłków ociera się o prętosłup (strukturę zawierającą męskie i żeńskie organy płciowe storczyka), a wówczas pyłkowiny (powstałe ze sklejonych ziaren pyłku) przylepiają się do jego grzbietu za pomocą szybkoschnącej, przypominającej klej substancji.

Samiec Andrena nigroaenea na Ophrys lupercalis (Orchidaceae) podczas pseudokopulacji z warżką

https://pl.pinterest.com/pin/483644447463770623/

By uwiarygodnić oszustwo, storczyk wydziela woń, która jest bardzo zbliżona do pszczelich feromonów. Ten zapach wabi jedynie samce konkretnego gatunku pszczoły, dzięki czemu roślina może być pewna, że pyłek wyląduje dokładnie tam, gdzie chce: na znamieniu jakiegoś oddalonego storczyka należącego do tego samego gatunku.

4. Nie wystarczy naśladować samicę – trzeba to zrobić dobrze. Subtelne różnice w kształcie i wielkości kwiatów mogą podlegać selekcji przez zapylacze. Ważne jest ścisłe dopasowanie wielkości i kształtu kwiatów oraz ich zapylaczy, ponieważ może to zoptymalizować przenoszenie pyłku poprzez wydłużenie czasu kontaktu między elementami generatywnymi kwiatu a zapylaczem.

I wreszcie do samca dociera, że dał się nabrać. Wtedy gwałtownie podrywa się do lotu, z mocno przyczepionymi pyłkowinami, i rusza na szaleńcze poszukiwanie prawdziwszej pszczoły. A gdy trafi na kolejny kwiat – pyłkowiny przykleją się do słupka kwiatu – i w ten sposób pszczoła zapyla odwiedzane kwiaty.

Spośród 30 000 opisanych gatunków storczyków, aż 10 000 to oszuści. Storczyki wykształciły intrygujące cechy w wyglądzie i zapachu kwiatów, które czynią je atrakcyjne dla zapylaczy. Rośliny stosują różne strategie, aby zwabić zapylające je owady i potem wydać jak najwięcej nasion.

https://fr.wikipedia.org/wiki/Ophrys_miroir#/media/Fichier:Ophrys_ciliata.jpg

Seksualne oszustwo udaje się dzięki podrobieniu wyglądu, zapachu, a nawet wrażeń dotykowych, jakich dostarcza samica owada. Z bliska dolna warżka (czyli labellum) tych niewielkich storczyków łudząco przypomina samicę pszczoły widzianą od tyłu. Ta pseudopszczoła ma nawet futro, coś, co przypomina nóżki i złożone, połyskliwe skrzydła i wygląda tak, jakby siedziała z głową zanurzoną w płatkach kwiatu.

https://es.wikipedia.org/wiki/Ophrys_speculum#/media/Archivo:Dasyscolia_ciliata.jpg

Osy te są wyjątkowe, ponieważ samice są nielotne. Wiosną wykluwają się w podziemnych gniazdach, wychodzą na powierzchnię, wspinają się na źdźbło trawy, uwalniają feromony

Storczyki z rodzaju Drakaea występują w Australii Zachodniej. Rodzaj liczy 10 gatunków. Charakterystycznym elementem ich kwiatu jest mięsisty, barwny płatek (warżka) - przymocowany zawiasem do łodygi. Zawias może odchylać się w kierunku środka kwiatu - gdzie znajduje się słupek

Ale zanim to się wydarzy dojść może do uwiedzenia samca przez ... kwiaty storczyków. Warżka w kwiecie Drakea wytwarza zapach, który naśladuje feromony produkowane przez przez samice os. I robi to tak perfekcyjnie, że zwabia samce, które poszukują samic. Interakcja jest tak skuteczna, że oszukany owad próbuje odlecieć wraz z częścią kwiatu. A wtedy zawias składa się i osa uderza w pylniki. Lepkie pakiety pyłku przyklejają się do jego ciała i gdy kolejna "pseudosamica" skusi owada - procedura się powtórzy - pyłek zostanie przeniesiony na znamię słupka i zapyli kwiat.

storczyk Drakea livida - labellum przypomina nielotną samicę osy Zaspilothynnus nigripes

https://wanoscg.com/wp-content/uploads/2020/11/2020-WANOSCG-Photo-Comp-Winner-Trish-Newmann.jpeg

w linkach, udostępnionych na końcu, znajdziesz film pokazujący zmagania zapylacza z przebiegłą orchideą

Rośliny z ruchomymi częściami są zawsze fascynujące – wystarczy pomyśleć o aktywnych pułapkach na roślinach owadożernych. Chociaż u storczyków ruch jest w większości bierny, to sposób, w jaki niektóre części kwiatów poruszają się w celu ułatwienia zapylania, jest bardzo interesujący.

Czy jest coś,

Dracula robledorum

Epicranthes

Epicranthes abbrevilavia - epifit odkryty na Madagaskarze 1912 roku. Występuje w Tajlandii, Malezji i Wietnamie. Ma pająkokształtne kwiaty o szerokości około ośmiu milimetrów.

http://orchidofpeninsularmalaya.blogspot.com/2012/03/epicranthes-abbrevilabia-carr-garay.html

Epicranthes abbrevilavia przypomina pająka, siedzącego na płatkach. Może przyciągać drapieżne pająki, pasożytnicze muchy lub osy. Owady atakując kwiat pobierają i przenoszą pyłek. Oszustwo zapylania może więc tutaj obejmować pseudomięsożerność lub pseudopasożytnictwo.

http://orchidofpeninsularmalaya.blogspot.com/2012/03/epicranthes-abbrevilabia-carr-garay.html

Smaczkiem kwiatów jest zaskakujący kształt i zapach ich warżki - mocno grzybowy, a przez to przyciągający owady, głównie samice muchówek, zainteresowane złożeniem jaj pomiędzy „blaszkami”. Odwiedziny kończą się często zapyleniem kwiatów. Cała strategia jest korzystna jedynie dla rośliny, ponieważ larwy much zwykle nie mogą rozwijać się w takich warunkach, bo kwiat zamiera za szybko…

fot. zoonooz.sandiegozoo.org, AColores, Tom Ballinger

W andyjskich lasach mglistych występują 42 gatunki storczyków Dracula (połowa znanych gatunków z tego rodzaju). Piękno ich kwiatów wyraża się w bogactwie kolorów i przyciągającym uwagę kształcie. Ale – jak to u storczyków – to nie wszystko…

fot. zoonooz.sandiegozoo.org, AColores, Tom Ballinger

Dracula robledorum

fot. Amor Cefiro - quiterareplants.com

Disa pulchra czy

Kwiaty południowoafrykańskiej orchidei Disa pulchra są niezwykle podobne do współwystępującego z nią gatunku Watsonia lepida, z rodziny kosaćcowatych. Obie rośliny wytwarzają podobnej wielkości, bezzapachowe, różowe kwiaty. Badania potwierdzają, że kwiaty storczyka nie mają nektaru, podczas gdy kwiaty W. lepida są nektarodajne.

Disa (storczyk) - po lewej

Obydwa gatunki mają wspólnego zapylacza - muchę Philoliche aethiopica (rodzina bąkowate - Tabanidae), z dłuuugą ssawką. Ta gigantyczna słomka jest narzędziem stworzonym przez ewolucję do wysysania nektaru (o ile go znajdzie) z dna długich rurek kwiatowych i może urosnąć do 5 cm (czyli więcej niż długość ciała muchy). W przeciwieństwie do motyli, które zwijają trąbkę, muchy z długą ssawką po prostu podwijają instrument, chowając go pod swoim tułowiem.

W biologii mimikrą nazywamy zjawisko, polegające na ewolucji u gatunków cech, pozwalających im się upodobnić do przedstawicieli innych gatunków. Eksponowane cechy często dotyczą wyglądu, ale zachowanie, wydzielany zapach czy dźwięk umacniają podobieństwo.

Orchidee stosują różne strategie, aby zwabić zapylające je owady.

Piękne kwiaty Oncidium wyglądają jak rój pszczół Centris. Ich małe kwiaty na wygiętych w łuk pędach poruszają się przy najmniejszym wietrze.

Samce pszczół Centris są z natury bardzo terytorialne, patrolują swój rewir i obserwują teren - odpoczywając na gałązkach lub liściach. Wypatrują owadów ze swojego gatunku, albo też z innych gatunków - potencjalnie zainteresowanych tym samym pożywieniem lub niszą ekologiczną (np. chcących zająć ten sam śpiulkolot). Gdy dostrzegą konkurenta – atakują go i próbują przegnać ze swojego terytorium.

fot. AndreasKay

W procesie koewolucji doszło do upodobnienia kwiatów Oncidium do owadów. Kwiaty naśladują trutnie pszczół w locie, „w nadziei”, że nierozgarnięty owad weźmie kwiat za rywala, dojdzie do bójki, a wynikiem walki będzie zapylenie.

I rzeczywiście - myląc kwiaty z wrogami, pszczoły kilka razy mocno uderzają w środek kwiatu a wynikiem takiego czołowego zderzenia są przyklejone do czubka głowy pakiety pyłku. Podczas atakowania jednego kwiatu pyłek jest pobierany i może zostać przeniesiony na inny kwiat, gdy owad napadnie na kolejną roślinę…

fot. hanasakiyama.web.fc2.com/orchid/sp/Oncidium_hyphaematicum

Centris sp. - zapylacz storczyków Oncidium sp.

fot. hanasakiyama.web.fc2.com/orchid/sp/Oncidium_hyphaematicum

Centris sp. - zapylacz storczyków Oncidium sp.

fot. hanasakiyama.web.fc2.com/orchid/sp/Oncidium_hyphaematicum

W kwiatach chodzi o seks.

Bulbophyllum variegatum Dendrobium sinense

Intrygującym odkryciem są kwiaty Dendrobium sinense (z chińskiej wyspy Hainan), które pachną jak zestresowana pszczoła… aby przyciągnąć szerszenie Vespa bicolor.

Drapieżne szerszenie, tak jak zresztą wszystkie inne gatunki os, karmią swoje potomstwo mięsem. W tym celu łapią inne owady, w tym pszczoły miodne, bezpośrednio przy wejściu do uli lub na kwiatach, gdy zbierają nektar. Zaatakowana lub zaalarmowana pszczoła uwalnia feromon alarmowy, aby ostrzec pobratymców. A szerszeń rozpoznaje ten zapach i podąża jego śladem, by tropić swoje ofiary i dopaść je gdy chcą ukryć się w ulu.

fot. baike.baidu.com

na podstawie: Brodman, J. R. Twele, W. Francke, L. Yi-Bo, S. Xi-quiang, and M. Ayasse. 2009. Orchid mimics bee alarm pheromone in order to attract hornets for pollination. Current Biol. 19:1368-1472.

Kwiaty Dendrobium produkują związek chemiczny, który pasuje do chemicznego sygnału alarmowego pszczół miodnych. Szerszenie nie lądują na kwiatach, zamiast tego „rzucają się” na czerwoną plamkę wewnątrz płatków, dokładnie tak jak polująca osa rzuca się na pszczołę. A ten skok wystarczy, aby przykleić pakiet pyłku do drapieżnika.

Polowanie kończy się rozczarowaniem. Owad odlatuje z pustymi łapami, ale przenosi cenny pyłek do następnego kwiatu.

fot. baike.baidu.com

na podstawie: Brodman, J. R. Twele, W. Francke, L. Yi-Bo, S. Xi-quiang, and M. Ayasse. 2009. Orchid mimics bee alarm pheromone in order to attract hornets for pollination. Current Biol. 19:1368-1472.

Coryanthes

Owady wpadają do wypełnionego płynem "wiadra". Ich skrzydła są teraz mokre i nie mogą uciec, ściany wiadra są śliskie, więc jedynym wyjściem jest wspinaczka. Kiedy pszczoła niosąca pyłek mija słupek, pyłkowiny są zdrapywane przez specjalną strukturę rostellum. Żmudne przejście trwa około pół godziny. Wrażenie pozostawione przez wizytę jest tak negatywne, że pszczoła przez jakiś czas nie próbuje go ponownie. W ten sposób kwiat rozwinął skuteczny mechanizm unikania samozapylenia.

https://alchetron.com/Coryanthes

Samce Euglosa zbierają aromatyczne esencje ze storczyków i przechowują je w specjalnych pojemnikach na tylnych łapach. Uważa się, że używają tych esencji do przyciągania samic. Pszczoły poszukują konkretnego zestawu składników, zbierając je nie tylko ze storczyków, ale także z pewnych liści i grzybów, a następnie mieszają je „ręcznie”, otrzymując żądane perfumy.

Taką miksturę samiec rozprowadza po swoim ciele, po czym trzepocze skrzydłami, by rozpylić uwodzicielski zapach kamfory i kwiatów – i zwabić samicę.

fot. Adam Karremans

Rodzaj Coryanthes występuje od pn Meksyku do Boliwii i pd Brazylii. Rośliny preferują siedliska o dużej wilgotności i wysokich temperaturach, często w pobliżu rzek w lesie. Rosną na wysokościach do 1200 m.n.p.m.

Coryanthes wchodzi w symbiozę z mrówkami. Rośliny oferują nektar i ich korzenie stanowią bazę do budowy gniazd. Mrówki bronią roślin przed roślinożercami i dodatkowo nawożą je odchodami.

https://www.botmuc.de/en/about/guenter_gerlach/genus_coryanthes.html

Zapylacze z różnych gatunków Coryanthes pasują dokładnie do rozmiaru tunelu utworzonego przez warżkę i kolumnę. Zbyt duża pszczoła nie może przejść przez kwiat i topi się w wypełnionym płynem wiadrze, podczas gdy pszczoła zbyt mała może przejść przez kwiat, nie powodując zapylania. Charakterystyczny aromat kwiatów sprawia, że takie wypadki się nie zdarzają i przyciągają tylko odpowiedniego zapylacza.

https://stringfixer.com/pt/Coryanthes_macrantha

Owady może nie są zbyt inteligentne, ale się uczą. W rezultacie unikają odwiedzania kolejnych napotkanych kwiatów, pamiętając katastrofalne skutki wcześniejszego flirtu.

Osa Lissopimpla sp. zapylająca kwiaty Cryptostylis sp. w procesie pseudokopulacji

https://southernforestlife.net/happenings/2020/12/sexual_deception

Owady doskonale rozpoznają kwiaty.

A.

Caleana major jest tak wyjątkowa dla australijskiej flory, jak kangur i dziobak dla australijskiej fauny. Pochodzi ze wschodniej i południowej Australii. Ten gatunek orchidei ma niezwykłe kwiaty podobne do latającej kaczki.

https://nossa.org.au/2016/01/29/2348/

Arachnorchis cardiochila - storczyk endemiczny dla południowej Australii.

Labellum (zmodyfikowany środkowy płatek kwiatu) działa jako platforma do lądowania dla owadów. W dolnej środkowej części znajdują się dwa lub cztery rzędy grubych, maczugowatych calli (mięsistych grudek), które służą do przyciągania zapylaczy.

fot. https://nossa.org.au/2020/05/28/south-australias-arachnorchis-cardiochila/

Corybas diemenicus, to gatunek storczyka lądowego endemiczny dla południowo-wschodniej Australii. Ma okrągły lub sercowaty liść i czerwonofioletowy kwiat z białą plamą pośrodku.

fot.

https://inaturalist.ala.org.au/taxa/323906-Corybas-diemenicus

Pterostylis elegans, jest australijskim storczykiem endemicznym. Roślina ma pojedynczy półprzezroczysty biało-zielony kwiat. Listki okwiatu zrośnięte są w kaptur otaczający warżkę i części generatywne.

..

https://plantnet.rbgsyd.nsw.gov.au/cgi-bin/NSWfl.pl?page=nswfl&lvl=sp&name=Pterostylis~elegans

Dracula benedictii - storczyk z Las Orquideas Natural National Park, Kolumbia

fot. Thomas Marent (MindenPictures)

Habenaria radiata - podobieństwo kwiatu tego gatunku do czapli łączy się też z faktem, że storczyk i wspomniany ptak współwystepują w tym samym ekosystemie - bagiennych terenach Azji Wschodniej...

https://orquideasjph.wordpress.com/2019/01/13/habenaria-radiata/

Caladenia melanema - storczykowa balerina - jest endemicznym storczykiem z południowo-zachodniej Australii. Jej kremowo-czerwone listki okwiatu oraz biaława, szeroka warżka nasuwają skojarzenie z sylwetką tancerki...

Thelymitra sargentii - nazywana "piegowatą orchideą" - storczyk z zachodniej Australii.

https://wanoscg.com/wp-content/uploads/2016/10/Thelymitra-sargentii-Nth-Galena-Bridge-15-September-2016-2.jpg

Phalenopsis (ćmówka) - nazwa rodzaju wywodzi się z greki: phalaina (ćma), oraz opsis (wygląd).

Przez tysiące lat orchidee i owady zapylające koewoluowały, a ich zdumiewające adaptacje zachwycają różnorodnością kształtów, kolorów, wzorów i zapachów kwiatów - z sukcesem wabiących zapylacze.

Niektóre nawet przypadkowo przypominają różnorodne zwierzęta, przedmioty i postacie ludzkie.

B.

Chiloglottis sp.

https://nossa.org.au/2017/03/11/watering-when-chiloglottis/

Anguloa uniflora jest jednym z największych storczyków, o wysokości blisko 60 cm, występującym w Kolumbii i Chille. Nazwa nawiązuje do skojarzenia wyglądu kwiatu z malutkim dzieckiem owiniętym w becik. Płatki przyjemnie pachną cynamonem...

http://mindfulness-garden.blogspot.com/2016/04/anguloa-uniflora.html

Gastrodia umbrosa - bezchlorofilowa orchidea, endemiczna dla Australii. Została niedawno odkryta w podgórskim lesie deszczowym Atherton Tableland w północnym Queensland. Jest jak dotąd znana tylko z jednego stanowiska w rezerwacie Las Baldy Mountain. Rośnie na wysokości około 1000 m n.p.m.

Gastrodia ma kwiaty rurkowate o ciemnoczerwono-brązowych płatkach, zrośniętych na prawie całej długości; 3–6 łuskowatych, spiczastych liści i mięsiste kłącze. Labellum zielone, widoczne tylko w otwartych kwiatach.

Nazwa „umbra” (cień) odnosi się do preferowanego siedliska - w głębokim cieniu, na wilgotnym dnie podgórskiego lasu deszczowego.

https://www.researchgate.net/publication/321937287_Gastrodia_umbrosa_BGray_Orchidaceae_Gastrodieae_A_new_mycoheterotrophic_orchid_endemic_to_the_Atherton_Tableland_Queensland_Australia/figures?lo=1

Catasetum sanguineum występuje w Ekwadorze, Kolumbii, Wenezueli i Kostaryce. Nazwa gatunkowa zwraca uwagę na czerwone "krwawe" plamki na płatkach.

fot. bbb-orchids.com

Storczyki z rodzaju Dracula, przywabiają padlinożerne i krwiopijne muchówki. Wydzielają całą gamą fetorów, od woni pleśni i gnijącego mięsa po smród kociego moczu i dziecięcej pieluchy. Niektóre pachną "grzybowo".

Ich piękne kwiaty mają warżkę łudząco (przynajmniej dla owadów) przypominającą grzyb blaszkowaty.

Dracula simia.

Charakterystyczny wygląd jest najbardziej rozpoznawalną cechą tego storczyka. Układ listków okwiatu przypomina twarz małpy. Kwiaty pachną zapachem dojrzałej pomarańczy. Jej pierwotnym środowiskiem są góry Peru i Kolumbii.

Cryptostylis leptochila - orchidea endemiczna dla wschodniej Australii. Ma zielone kwiaty z ciemnoczerwoną warżką z czarnym paskiem i rzędami czarnych kropek. Kwiaty są zapylane przez samce os Lissopimpla excelsa, które mylą labellum z samicą swojego gatunku i próbują się z nimi kojarzyć...

https://lotsafreshair.com/wp-content/uploads/2016/01/Small-tongue-orchid-Cryptostylis-leptochila-in-Blackheath.jpg

Orchis italica - nazywany również „wiszącymi nagimi mężczyznami”.

Z oczywistych powodów, najzabawniejsza rzecz w tej roślinie nie wymaga wielu wyjaśnień.

Myślę, że obraz mówi sam za siebie...

Storczyki stwarzają duże pole do popisu dla naukowców, badaczy i odkrywców, pasjonatów -

Prof. Marta Kolanowska z Wydziału Biologii i Ochrony Środowiska

Prof. Marta Kolanowska przewodniczy Fundacji Biodiversitatis, organizacji non-profit wspierającej ochronę różnorodności biologicznej, skupiającej naukowców oraz aktywistów działających na rzecz ochrony przyrody. Fundacja stworzyła rezerwat LaPalma chroniący 30 ha górskiego lasu tropikalnego w Kolumbii.

Materiał źródłowy: prof. Marta Kolanowska

Telipogon diabolicus - znaleziony w Kolumbii w 2016 roku przez polskich naukowców: prof. Martę Kolanowską oraz prof. Dariusza Szlachetkę i kolumbijskiego badacza Ramiro M. Trejo.

Storczyk jest znany jak dotąd tylko z jednego stanowiska, gdzie rośnie zaledwie 30 roślin. Nowy gatunek otrzymał przydomek diabolicus, gdyż środkowa część kwiatu (fachowo nazywana prętosłupem) przypomina twarz diabła.

Oczywiście ten nowo odkryty gatunek storczyka - jak i wiele innych - jest w sposób krytyczny zagrożony wyginięciem.

Nie wystarczy chronić samych roślin. Aby uratować cenny gatunek ochroną należy również objąć: siedlisko w którym występuje, inne rośliny - ważne szczególnie dla epifitów, owady zapylające, zasoby wody, glebę, itd...

Materiał źródłowy: prof. Marta Kolanowska

Materiał źródłowy: prof. Marta Kolanowska

Hirtzia barrerana - jeden z nowych dla nauki gatunków storczyków - odkrytych przez prof. Martę Kolanowską

https://www.jstor.org/stable/24546118?seq=1

Myoxanthus ortizianus - jeden z nieznanych dotąd nauce storczyków odkrytych przez prof. Martę Kolanowską

https://sciendo.com/it/article/10.2478/biorc-2014-0025

Hofmeisterella biglobulosa - jeden z nieznanych dotąd nauce storczyków odkrytych przez prof. Martę Kolanowską

https://www.jstor.org/stable/43745787?seq=1

-> Linki do Informacji o storczykowatych:

zostań odkrywcą....

Mam nadzieję, że był to relaksujący moment Twojej przygody

Gratulacje!