Ancient Dodona

Ancient dodona

The oldest Hellenic Oracle

Οι ξεναγοί μας

Υπεύθυνοικαθηγητές

Εδώ υπήρχε το στάδιο. Δεν είναι πλήρως ανεσκαμμένο. Είναι από τα λίγα αρχαία στάδια με λίθινα καθίσματα (21 ή 22 σειρές). Είναι σύγχρονο με τη δεύτερη οικοδομική φάση του θεάτρου.

Στο σημείο αυτό βρισκόταν το πρυτανείο. Είναι ένα ορθογώνιο οικοδόμημα του 4ου αιώνα π.χ., το αρχαιότερο κτίριο του ιερού μετά την «Ιερά Οικία». Χρησίμευε ως κατάλυμα των ιερέων του Δία ή των ηγεμόνων του Κοινού των Μολοσσών. Καταστράφηκε το 219 π.χ. από τους Αιτωλούς.

Σ’ αυτόν τον χώρο που στεκόμαστε σήμερα, στην κλειστή κοιλάδα στους πρόποδες του όρους Τόμαρος η λατρεία συνδέθηκε πρώτα με την φύση, καθώς βρισκόταν μέσα σ’ ένα πανέμορφο τοπίο. Ξεκινώντας την περιήγησή μας λοιπόν πρέπει να αναφερθεί πως ήταν αφιερωμένο στη λατρεία του ουρανού και τη γης ή αλλιώς του Δία και της Διώνης. Σύμφωνα με την τοπική παράδοση, η Διώνη ήταν σύζυγος του Δία και πιθανόν από εκείνην πήρε το όνομά της η Δωδώνη. Η αρχαία λατρεία ήθελε το ζευγάρι των θεών να κατοικεί σε μια βελανιδιά που τη θεωρούσαν ιερή. Ας περιδιαβούμε λοιπόν στα σημαντικότερα μνημεία του ιερού χώρου…

Το κοίλον του θεάτρου της Δωδώνης ήταν πολύ μεγάλο σε διαστάσεις. Για το λόγο αυτό δημιουργήθηκε επίχωση, η οποία συγκρατούνταν από αναλημματικούς τοίχους, χτισμένους κατά το ισοδομικό σύστημα. Οι τοίχοι αυτοί ενισχύθηκαν με έξι πύργους που προσδίδουν στην πρόσοψη μνημειακό χαρακτήρα. Οι πλησιέστεροι προς την ορχήστρα πύργοι ήταν μεγαλύτεροι από τους άλλους, λόγω του ότι χρησίμευαν και ως κλίμακες για να ανεβαίνουν οι θεατές στο πάνω διάζωμα Το κοίλον χωριζόταν σε τρία τμήματα από τέσσερις οριζόντιους διαδρόμους. Το κάτω μέρος είχε 19 σειρές εδωλίων, το μεσαίο 15 και το επάνω μέρος 21. Ο χώρος των θεατών χωριζόταν με 10 κλίμακες σε 9 κερκίδες. Η κατώτερη σειρά εδωλίων που ονομαζόταν ΠΡΟΕΔΡΙΑ και είχε λίθινα καθίσματα, προοριζόταν για τους επισήμους και τα τιμώμενα πρόσωπα. Η πρόσβαση των θεατών για την παρακολούθηση των παραστάσεων γινόταν με μεγάλες κλίμακες που ξεκινούσαν από τις παρόδους. Στην κορυφή της κεντρικής κερκίδας υπήρχε πλατιά έξοδος από την οποία αποχωρούσαν οι θεατές.

Επιστρέφοντας προς το θέατρο και απέναντι από το Πρυτανείο συναντάμε το Βουλευτήριο. Αποτελείται από αίθουσα διαστάσεων 43,60 Χ 32,35 μ. και δωρική στοά στην πρόσοψη. Κατασκευάστηκε στα τέλη του 4ου ή στις αρχές του 3ου π.χ. αιώνα. Ανοικοδομήθηκε μετά την πυρπόλησή του από τους Αιτωλούς το 219 π.χ. και μετά την καταστροφή του από τους Ρωμαίους το 167 π.χ.. Επισκευάστηκε επί Αυγούστου και λειτουργούσε ως τα τέλη του 1ου π.χ. αιώνα.

Στην κορυφή του λόφου βρίσκεται η Ακρόπολη και περιβάλλεται από πολυγωνικό τείχος του 4ου π.χ. αιώνα, περιμέτρου περίπου 750 μέτρων. Το τείχος ενισχύεται κατά τόπους με ορθογώνιους πύργους. Διακρίνονται τρεις πύλες. Στο εσωτερικό του διακρίνονται θεμέλια κτιρίων και υπόγεια δεξαμενή νερού λαξευμένη σε βράχο.

Η ΙΕΡΑ ΟΙΚΙΑ Με αυτά τα λόγια απευθύνεται ο Αχιλλέας στο Δία της Δωδώνης, στο αρχαιότατο ελληνικό μαντείο, εκεί όπου τη θέληση του θεού, του πατέρα θεών και ανθρώπων, ερμηνεύουν οι υποφήτες Σελλοί που αντλούν τη δύναμή τους από την επαφή τους με τη γη Η αρχαιότερη μορφή του ιερού δεν είναι γνωστή. Αρχικά ήταν υπαίθριο με ένα κύκλο χάλκινων λεβήτων σε τρίποδες γύρω από την ιερή βελανιδιά. Ο πρώτος ναός κτίστηκε στις αρχές του 4ου π.χ. αιώνα. Ακολούθησαν επεκτάσεις και διορθωτικές επεμβάσεις κατά τον 4ο, τον 3ο και τον 2ο π.χ. αιώνα. Σύμφωνα με τον Ηρόδοτο, ως ιέρειες του μαντείου αναφέρονται και οι γκριζομάλλες Πελειάδες, με νύξεις στην πέλεια, ένα από τα μαύρα περιστέρια που ξεκινώντας από τη Θήβα της Αιγύπτου, έφτασε στη Δωδώνη και αφού κάθισε στην ιερή βελανιδιά με ανθρώπινη φωνή υπέδειξε την περιοχή ως ιερή. Από αυτήν και από άλλες πηγές μαθαίνουμε ακόμη ότι στη Δωδώνη χρησμοί δίνονταν από την ερμηνεία του θροΐσματος των φύλλων της βελανιδιάς, ή το κουκούρισμα των ιερών πελειών, την πτήση των πουλιών που φώλιαζαν στις βελανιδιές, ή το κελάρυσμα των νερών της ιερής πηγής κοντά στο βωμό ή τον ήχο μεταλλικών αντικειμένων που βρίσκονταν γύρω από το βωμό ή που πιθανώς κρέμονταν από τα ιερά δέντρα. Το ιερό και το μαντείο συνέχισαν να λειτουργούν μέχρι τον 4ο αι. μ.Χ. και μετά εγκαταλείφθηκαν, αφού ο χριστιανισμός είχε πια αρχίσει να παίρνει τη θέση της αρχαίας λατρείας. Έτσι, στο χώρο του ιερού χτίστηκε ένας παλαιοχριστιανικός ναός, μία βασιλική, όπως λέγεται διαφορετικά. Στον αρχαιολογικό χώρο της Δωδώνης, ο σημερινός επισκέπτης μπορεί να δει τα κατάλοιπα από τα κτήρια που κάποτε έδιναν ζωή στο ιερό.

Οι "ξεναγοί" μας (με αλφαβητική σειρά):

• Διαμάντη Ισιδώρα
• Μακρής Κωνσταντίνος
• Μάνθος Γιάννης
• Μπανδέλη Δήμητρα
• Νούσια Μαρία
• Ντάνος Γιώργος
• Παπανικολάου Αποστόλης
• Ρούβαλης Γιώργος
• Σαλούκας Γιώργος

Μαυροσκούφη Βασιλική, ΠΕ86 Τσιούρη Μίνα, ΠΕ02 Χατζή Αθηνά, ΠΕ88.05

"Δία της Δωδώνης, πρωτοκύβερνε, πελασγικέ που μένεις μακριά, την παγερή αφεντεύοντας Δωδώνη, και τρογύρα χαμοκοιτάμενοι, ανιπτόποδες, ζουν οι Σελλοί οι δικοί σου προφήτες" (Ομήρου Ιλιάς, μετ. Ν. Καζαντζάκη, Ι. Θ. Κακριδή)

Το μεγαλύτερο όμως κτήριο του ιερού που ξεχωρίζει ακόμη και σήμερα μέσα στον αρχαιολογικό χώρο είναι το αρχαίο θέατρο. ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΑΔΡΟΜΗ Το θέατρο της Δωδώνης είναι ένα από τα μεγαλύτερα και καλύτερα σωζόμενα αρχαία ελληνικά θέατρα. Κατασκευάστηκε τον 3ο αιώνα π.χ. επί βασιλείας Πύρρου, ο οποίος στα πλαίσια του φιλόδοξου οικοδομικού του προγράμματος είχε ως βασικό του στόχο να αναμορφώσει το Πανελλήνιο Ιερό του Δία και να στολίσει τις περιοχές του βασιλείου του με αρχιτεκτονικά μνημεία και λαμπρά οικοδομήματα. Την περίοδο αυτή, περίοδος ακμής, χτίζονται στο χώρο, εκτός από το θέατρο, και πολλά άλλα κτίρια. Συγκεκριμένα χτίζεται το Βουλευτήριο, το Πρυτανείο, οι Στοές. Έτσι η Δωδώνη γίνεται για ένα διάστημα πρωτεύουσα των Ηπειρωτών. Το αρχιτεκτονικό σχέδιο του θεάτρου της Δωδώνης είναι το ίδιο που έχουν όλα τα αρχαία ελληνικά θέατρα.

Η ορχήστρα δεν αποτελούσε ολόκληρο κύκλο, είχε δηλαδή ημικυκλικό σχήμα διαμέτρου 18,70 μέτρων. Τη βάση του βωμού του Διονύσου, τη Θυμέλη, που βρισκόταν στο κέντρο της ορχήστρας, αποτελούσε ένας λαξευμένος βράχος. Η σκηνή ήταν ένα διώροφο κτίριο ορθογωνικού σχήματος με ισοδομική τοιχοποιία διαστάσεων 31,20 Χ 9,10 μέτρα. Στις δύο άκρες της σκηνής υπήρχαν τα παρασκήνια, δηλαδή 2 τετράγωνες αίθουσες και ανάμεσά τους 4 πεσσοί. Στο βόρειο και νότιο μέρος της σκηνής είχαν διαμορφωθεί δωρικές στοές που περιέβαλαν το δρόμο που οδηγούσε προς το ιερό. Στο ανατολικό και δυτικό άκρο της σκηνής βρίσκονταν οι πάροδοι που χρησίμευαν για την είσοδο των θεατών και των ηθοποιών. Το 219 π.χ. δηλαδή μετά την καταστροφή του ιερού της Δωδώνης από τους Αιτωλούς, όλα τα οικοδομήματα, όπως και το θέατρο, επανακατασκευάστηκαν. Το προσκήνιο έγινε λίθινο και στο μπροστινό μέρος χτίστηκαν δύο μνημειακά πρόπυλα με ημικίονες ιωνικού ρυθμού. Τη μορφή αυτή διατήρησε το θέατρο ως το 167π.Χ. με την κατάληψη της Μακεδονίας και της Ηπείρου από τους Ρωμαίους, οπότε το ιερό υπέστη νέα καταστροφή. Ίχνη φωτιάς στο χώρο, τα οποία διαπιστώθηκαν κατά τις ανασκαφές, μαρτυρούν ότι η σκηνή του θεάτρου πυρπολήθηκε. Ανοικοδομήθηκε, όμως, με την ανασύσταση του Κοινού των Ηπειρωτών το 148 π.χ. Στη θέση των κιόνων κτίσθηκαν πλέον τοίχοι με λιθάρια και ασβέστη. Η μορφή αυτή του θεάτρου διατηρήθηκε για μικρό χρονικό διάστημα, γιατί τον 1ο αιώνα π.χ στα χρόνια του Αυγούστου το μνημείο χρησιμοποιήθηκε από τους Ρωμαίους ως αρένα. Για το λόγο αυτό οι πρώτες σειρές των εδωλίων αφαιρέθηκαν και κτίσθηκε τοίχος ύψους 2,80 μέτρων, για την προστασία των θεατών από τα άγρια ζώα. Η ορχήστρα και η σκηνή καλύφθηκαν με επιχώσεις ύψους 0,50 μέτρων. Η αρένα επομένως έφτανε ως τη σκηνή και είχε σχήμα ωοειδές. Τα άγρια ζώα που χρησιμοποιούσαν οι Ρωμαίοι στις θηριομαχίες φυλάσσονταν στα δύο τριγωνικά δωμάτια που σχηματίστηκαν από τον προστατευτικό τοίχο και τον τοίχο της σκηνής. Με τη μορφή αυτή διατηρήθηκε το θέατρο ως τα τέλη του 4ου π.χ. αιώνα, οπότε σταμάτησε η λειτουργία του.

ΑΚΟΥΣΤΙΚΗ ΤΟΥ ΘΕΑΤΡΟΥ Το αρχαίο θέατρο της Δωδώνης, όπως και όλα τα αρχαία ελληνικά θέατρα, συνδυάζει την απλότητα και το μεγαλείο. Σύμφωνα με τους επιστήμονες και τους μελετητές των αρχαίων ελληνικών θεάτρων η ηχητική εξασφαλιζόταν με τα αντηχούντα αγγεία. Τα αγγεία αυτά, που λειτουργούσαν σαν ηχεία, τοποθετούνταν σύμφωνα με ένα μαθηματικό υπολογισμό σε κόγχες κάτω από τα σκαλιά του κοίλου, διηρημένα σε αγγεία τέταρτης, πέμπτης, όγδοης και διπλής όγδοης, με βάση τις αντηχήσεις τους στις διάφορες νότες. Όταν η φωνή των ηθοποιών, περιβάλλοντας τα αγγεία, που είναι στον ίδιο τόνο με αυτήν, προκαλεί την αντήχησή τους, γίνεται πιο δυνατή και πιο καθαρή. Το θέατρο της Δωδώνης ήταν απαραίτητο στοιχείο του πολιτικού βίου, αφού αποτελούσε δημόσιο και πολιτικό γεγονός προοριζόμενο για όλους τους πολίτες. Οι Ηπειρώτες είχαν τη δυνατότητα να παρακολουθούν κατά τη διάρκεια των εορτών των Ναϊων θεατρικές παραστάσεις και άλλους αγώνες. Τα θέατρα δεν γέμιζαν μόνο την εποχή των εορτών και των αγώνων αλλά σε όλη τη διάρκεια του έτους διοργανώνονταν ερασιτεχνικές θεατρικές παραστάσεις πιθανώς και με τη συμμετοχή επαγγελματιών σε βασικούς ρόλους, καθώς και άλλες καλλιτεχνικές εκδηλώσεις. Δεν αποκλείονται επίσης τακτικές πολιτικές συγκεντρώσεις του Κοινού των Ηπειρωτών στο χώρο του θεάτρου, αφού το Βουλευτήριο του Ιερού δεν πρόσφερε χώρο σε μεγάλο αριθμό ατόμων. Βασική επίσης λειτουργία του θεάτρου στο δημόσιο βίο ήταν η δημοσιοποίηση εγγράφων και απονομών τιμών σε βασιλείς και επιφανείς πολίτες. Σε περιόδους σκληρών αντιπαραθέσεων και εύθραυστων ισορροπιών ο πληθυσμός συγκεντρωνόταν στο θέατρο για να ενημερωθεί για κρίσιμα γεγονότα Έμμεσες μαρτυρίες αποδεικνύουν την αυξανόμενη δημοτικότητα των θεατρικών παραστάσεων και την καλλιτεχνική ευαισθησία του ηπειρωτικού κοινού.

ΠΡΟΣΦΟΡΑ ΤΟΥ ΘΕΑΤΡΟΥ ΣΤΟΝ ΑΝΘΡΩΠΟ Το θέατρο καταδεικνύει τις ανθρώπινες εμπειρίες και ανάγκες, δίνει ρυθμό στη ζωή, ώστε να δύναται ο καθένας μας να «ορθώνεται» και να μη «συνθλίβεται» από τις χαρές και τις λύπες του, από τις επιτυχίες και τα δεινά του. Το θέατρο δεν έχει θεωρητικό ή πρακτικό ρόλο, δεν είναι ένα απλό ψυχαγωγικό δρώμενο. Έχει παιδαγωγική και κοινωνική αποστολή, διαμορφώνει συνειδήσεις, πλουτίζει τον εσωτερικό μας κόσμο, εξευγενίζει το ήθος μας, ξυπνά την κριτική μας απέναντι στο <<ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ ΓΙΓΝΕΣΘΑΙ>>. Για αυτό άλλωστε στην αρχαιότητα η παιδαγωγική επίδραση του θεάτρου είχε αναγνωρισθεί από την ίδια την πολιτεία με το θεσμό των Θεωρικών. Οδηγούμαστε., λοιπόν, θεατρόφιλοι σε ψυχική ευφορία σε <<κάθαρση>> σύμφωνα με τον φιλόσοφο Αριστοτέλη: «διελέου και φόβου περαίνουσα την των τοιούτων παθημάτων κάθαρσιν».

Παρουσίαση δύο χορικών από την "Ιφιγένεια εν Αυλίδι"

• Επιτέλεση: Γυμνάσιο με Λ.Τ. Ζίτσας
• Χορωδία: 9ο Γυμνάσιο Ιωαννίνων

Στις 12 Μαϊου 2022, στον ευλογημένο τόπο της Αρχαίας Δωδώνης, το Γυμνάσιο Ελεούσας (με ξενάγηση από μαθητές), το Γυμνάσιο με Λ.Τ. Ζίτσας και το 9ο Γυμνάσιο Ιωαννίνων (με παρουσίαση δύο χορικών από την "Ιφιγένεια εν Αυλίδι") συναντήθηκαν και συνεργάστηκαν σε κοινή δράση στα πλαίσια του εκπαιδευτικού προγράμματος του Διαζώματος: "Υιοθεσία αρχαίων θεάτρων. Μαθητές ξεναγούν μαθητές στα αρχαία θέατρα".