Józef Wybicki. Patron roku 2022.

Źródło: Cyfrowa Biblioteka Narodowa Polona.

Józef Wybicki

Patron roku 2022

Józef Rufin Wybicki herbu Rogala(1747-1822)

Edward Karol Nicz, Portret Józefa Wybickiego.Źródło: Cyfrowa Biblioteka Narodowa Polona.

Józef Wybicki

Dworek Józefa Wybickiego w Będominie.

Źródło: Muzeum Hymnu Narodowego w Będominie.

Józef Rufin Wybicki herbu Rogala urodził się 29 września 1747 roku w Będominie, zmarł w Manieczkach w 1822 roku. Polski pisarz i polityk, szambelan Stanisława Augusta Poniatowskiego, napisał słowa Pieśni Legionów Polskich we Włoszech – późniejszego polskiego hymnu narodowego – Mazurka Dąbrowskiego.

Z wizytą u Józefa Wybickiego

Źródło: Muzeum Narodowe w Gdańsku.Wystawa stała: Muzeum Hymnu Polskiego w Będominie.

Źródło: Muzeum Narodowe w Gdańsku.Wystawa stała Muzeum Hymnu Polskiego w Będominie.

Dwór Wybickiego, wystawa Józef Wybicki i jego czasy, salon.

Dwór Wybickiego, wystawa Józef Wybicki i jego czasy, salonik.

Józef Wybicki polityk i patriota

Źródło: Pedagogiczna Biblioteka Wojewódzka w Krakowie.

"[...]przywróconego nie widzę posła, nie widzę wolnego sejmu, ale widzę tylko gwałt i przemoc moskiewską, przeciwko tej więc się protestuje."J.Wybicki.

W 1767 roku Wybicki na sejmiku generalnym w Grudziądzu wybrany został posłem na sejm i wyjechał do Warszawy. Sejm obradujący w latach 1767–1768, stał się później znany jako tzw. „Sejm repninowski”. Podczas obrad sejmu, na rozkaz Repnina, porwano zasiadających w Senacie biskupów: Kajetana Sołtyka i Józefa Andrzeja Załuskiego oraz hetmana Wacława Rzewuskiego i jego syna Seweryna. W takiej atmosferze, Wybicki na posiedzeniu sejmu 27 lutego 1768 roku, w obecności króla i Repnina, zdecydował się na wystąpienie, które okazało się przełomowym momentem w jego działalności politycznej. Zaprotestował przeciwko uwięzieniom i ogólnie polityce rosyjskiej.

Konfederacja barska

„Nigdy z królami nie będziem w aliansach, Nigdy przed mocą nie ugniemy szyi [...]"(Pieśń Konfederatów)

Artur Grottger, Modlitwa konfederatów barskich przed bitwą pod Lanckoroną. Źródło: Fot. Wikimedia Commons.

Mowa wygłoszona przez Józefa Wybickiego sprawiła, że musiał ukrywać się w Warszawie i po kryjomu uciekać ze stolicy. Brał udział w konfederacji barskiej (1768), był emisariuszem konfederatów na Gdańsk. W 1770 roku pod przybranym nazwiskiem Josephus Enkler studiował prawo, nauki przyrodnicze i filozofię na uniwersytecie w Lejdzie. Do Polski powrócił po I rozbiorze w 1772 roku.

Początki działalności pisarskiej

Józef Wybicki, Listy patriotyczne do Jaśnie Wielmożnego eks-kanclerza Zamoyskiego. Źródło: Wikipedia.

W 1776 r. Wybicki przeniósł się do Warszawy i wszedł w skład komisji przygotowującej Kodeks Andrzeja Zamoyskiego. Prowadził ożywioną działalność pisarską, owocem tej pracy było jedno z najważniejszych dzieł : Listy patriotyczne do Jaśnie Wielmożnego eks-kanclerza Zamoyskiego, prawa układającego pisane. To cykl 14 tekstów z lat 1776-1777, w których autor zawarł poglądy społeczne i polityczne. W 1777 roku został członkiem Towarzystwa do Ksiąg Elementarnych, a następnie generalnym wizytatorem szkół okręgu wileńskiego. W1781 roku osiadł w zakupionym majątku w Manieczkach k. Śremu, gdzie zajmował się twórczością literacką i gospodarowaniem na roli.

Józef Wybicki po śmierci pierwszej żony - Kunegundy Drwęskiej, w 1780 roku ożenił się z Esterą Wierusz-Kowalską. Rok później zakupił majątek w Manieczkach, koło Śremu w Wielkopolsce. Tam na świat przyszła trójka jego dzieci. Atmosfera rodzinna sprzyjała twórczości literackiej. Wybicki pisał wiersze, dramatyi opery.W Manieczkach dokończył zaczętą jeszcze w Warszawie komedię Kulig i tragedię Zygmunt August, później napisał jeszcze pięć oper: Kmiotka, Samnitkę, Pasterkę zabłąkaną, Polkę, oraz komedie, m.in. Warro na wsi. Niewiele z tych utworów miało ujrzeć zawodową scenę: Kulig i Polkę wystawił w Teatrze Narodowym w 1783 roku Wojciech Bogusławski, inne sztuki Wybickiego grano w amatorskim teatrze w Manieczkach.

Rodzina i twórczość literacka

"Domku mój luby – Opatrzności darze! Domku – pokoju i dawco wygody [...]"(Józef Wybicki)

Dwór w Manieczkach.Źródło: www.galeriawielkopolska.info

Józef Wybicki, Kulig : komedya w piąciu aktach.Źródło: Cyfrowa Biblioteka Narodowa Polona.

Józef Wybicki, Zigmunt August : tragedya oryginalna w piąciu aktach.Źródło: Cyfrowa Biblioteka Narodowa Polona.

Wybrane dramaty

Józef Wybicki, Opera oryginalna Samnitka : we trzech aktach r. 1787Źródło: Cyfrowa Biblioteka Narodowa Polona.

Józef Wybicki, Opera oryginalna Kmiotek w dwoch aktach roku 1788. Źródło: Cyfrowa Biblioteka Narodowa Polona.

Józef Wybicki, Polka: opera w trzech aktach.Źródło: Cyfrowa Biblioteka Narodowa Polona.

Opery

Jan Henryk Dąbrowski.Źródło: Cyfrowa Bibloteka Narodowa Polona

Powstanie kościuszkowskie

Józef Wybicki. Źródło: Cyfrowa Bibloteka Narodowa Polona

Po wybuchu powstania w 1794 roku, Józef Wybicki wraz z rodziną przeniósł się w okolice Warszawy.W tym czasie w jego życiu wydarzyło się spotkanie, które miało mu przynieść nieśmiertelną sławę: poznał generała Jana Henryka Dąbrowskiego, przyszłego twórcę Legionów Polskich we Włoszech. Wybicki odegrał ważną rolę w insurekcji, był autorem odezwy Tadeusza Kościuszki do mieszkańców Wielkopolski. We władzach powstania został pełnomocnikiem rządowym dla spraw wojskowych przy księciu Józefie Poniatowskim. Po klęsce powstania wyemigrował do Paryża, gdzie wraz z gen. Janem Henrykiem Dąbrowskim rozpoczęli rozmowy z Dyrektoriatem w sprawie utworzenia Legionów Polskich.

9 stycznia 1797 roku w Mediolanie gen. Jan Henryk Dąbrowski, przy udziale Józefa Wybickiego podpisał z rządem Republiki Lombardzkiej umowę o utworzeniu Legionów. Po przybyciu do Reggio Wybicki był pod wrażeniem patriotycznej atmosfery panującej w mieście. Widok polskich mundurów wywołał w nim silne emocje.Właśnie wtedy w 1797 roku powstała pieśń Jeszcze Polska nie umarła, śpiewana dziś ze zmienionymi słowami Jeszcze Polska nie zginęła – pieśń znana jako Mazurek Dąbrowskiego, której 225. rocznicę powstania obchodzimy w 2022 roku.

Juliusz Kossak, Marsz, marsz Dąbrowski...Źródło: Cyfrowa Biblioteka Narodowa Polona.

Legiony Polskie we Włoszech

Mazurek Dąbrowskiego w 1798 roku znany był już na wszystkich polskich ziemiach podzielonych między trzech zaborców. Po raz pierwszy drukiem ogłoszono gow gazetce „Dekada Legionowa” w początkach 1799 roku. Śpiewany był podczas powstań narodowych, dodawał sił w czasie I i II wojny światowej. Od 1927 roku Mazurek Dąbrowskiego jest oficjalnym hymnem narodowym Polski.Widoczny na kopii rękopisu pierwotny tekst Mazurka Dabrowskiego zaczyna się od słów "Jeszcze Polska nie umarła...", ma sześć zwrotek zamiast dzisiejszych czterech, odwrotna niż dziś jest również kolejność drugiej i trzeciej zwrotki.

Faksymile rękopisu Pieśni Legionów Polskich we Włoszech. Źródło: Wikipedia.

Pieśń Legionów Polskich we Włoszech

Zaginiony rękopis Pieśni Legionów

Mazurek Dąbrowskiego - 225. rocznica powstania

Polski hymn państwowy: "Jeszcze Polska nie zginęła"Źródło: Cyfrowa Biblioteka Narodowa Polona.

Nagranie pierwotnej wersji mazura na unikalnej płycie przeznaczonej do stacjonarnej pozytywki gabinetowej, znajdującej się w zbiorach Narodowego Muzeum Techniki w Warszawie.

Mazurek Dąbrowskiego - 225. rocznica powstania

Marcello Bacciarelli, Nadanie konstytucji Księstwu Warszawskiemu przez Napoleona.Źródło: Cyfrowe zbiory Muzeum Narodowego w Warszawie.

W 1806 roku Wybicki wraz z Dąbrowskim uczestniczyli w rozmowach z Napoleonem. 3 listopada cesarz złożył im obietnicę przywrócenia Polsce niepodległości. Na jego polecenie wystosowano odezwę do Polaków z Wielkopolski, by ci rozpoczęli powstanie. Wybicki przybył do Warszawy i tu w 1807 roku zapoczątkował tworzenie zrębów nowej administracji. Pracował w napoleońskiej Komisji Rządzącej. Niestety po klęsce Napoleona w 1815 roku, Wybicki był poszukiwany przez władze pruskie. Od śmierci wybawiło go wstawiennictwo księcia Adama Czartoryskiego u cara Aleksandra I. W 1821 roku wycofał się z życia publicznego i osiadł w Manieczkach.

Księstwo Warszawskie

Kościół Św. Wojciecha w Poznaniu.Źródłlo: Wikipedia

Józef Wybicki - ostatnie lata

Józef Wybicki ostatnie miesiące życia spędził w Manieczkach. Tu zmarł 10 marca 1822 roku. Początkowo pochowano go w parafialnym kościele w Brodnicy. Ponad wiek później w1923 roku ekshumowano jego ciało, by wraz z innymi uczestnikami wojen napoleońskich spoczął w Krypcie Zasłużonych Wielkopolan kościoła św. Wojciecha w Poznaniu, miejscu zwanym "Poznańską Skałką". Literacki dorobek Wybickiego, jego dzieła polityczne, prawne, a także poezje i sztuki teatralne są dziś niemal całkowicie zapomniane. Oprócz Mazurka Dąbrowskiego pozostawił po sobie liczne pisma publicystyczne, mowy sejmowe, rozprawy polityczne, także pamiętniki. Pisma te wydawano za życia autora, jednak utwory dramatyczne publikacji doczekały się dopiero w XX wieku.

1. Listy patriotyczne / Józef Wybicki ; oprac. Kazimierz Opałek. - Wrocław : Zakład im. Ossolińskich - Wydawnictwo, 1955.
2. Myśli polityczne o wolności cywilnej / Józef Wybicki ; wstęp Emanuel Rostworowski. - Wrocław [etc.] : Zakład Narodowy im. Ossolińskich. Wydawnictwo, 1984.
3. Poezje wybrane / Józef Wybicki ; wyboru dokonał i opracował Andrzej Krzysztof Guzek. - Warszawa : Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, 1982.
4. Utwory dramatyczne / Józef Wybicki ; wybrał, oprac. i wstępem opatrzył Roman Kaleta. - Warszawa : Państwowy Instytut Wydawniczy, 1963.
5. Wiersze i arietki / Józef Wybicki ; oprac. Edmund Rabowicz i Tadeusz Swat. - Gdańsk : Wydawnictwo Morskie, 1973.
6. Życie moje oraz Wspomnienie o Andrzeju i Konstancji Zamoyskich / Józef Wybicki ; z rękopisów wydał i objaśnił A. M. Skałkowski. - Kraków : nakładem Krakowskiej Spółki Wydawniczej, 1927.

Źródło: Pedagogiczna Biblioteka Wojewódzka w Krakowie.

Twórczość Józefa Wybickiego w zbiorach Pedagogicznej Biblioteki Wojewódzkiej w Krakowie.

Zestawienie bibliograficzne PBW w Krakowie

Gra planszowa

Józef Wybicki. Źródło: Wikipedia.

Materiały pomocnicze

Materiały audiowizualne

Quizy

Scenariusze lekcji

Materiały edukacyjne i pomocnicze

Dziękujemy i zapraszamy do Pedagogicznej Biblioteki Wojewódzkiej w krakowie.