HISTORY PRESENTATION III

Mitologia Śląskameluzyna

Ród Lusignan to francuski ród wywodzący się z miejscowości Lusignan w okolicach Poitou.

Herb Lusignanów

*** Meluzyna to bohaterka tradycyjnych legend popularnych we Francji co najmniej od XII wieku. Przedstawiana jest w nich w jako kobieta wyposażona od pasa w dół w smoczo-wężowe atrybuty. Meluzyna to także tytułowa bohaterka średniowiecznego romansu rycerskiego, znanego w dwóch wersjach literacko - prozatorskiej oraz wierszowanej. Najsilniej kojarzy się rodem Lusignanów.

*** Mélusine oznacza „cud” lub „mgłę morza”. Przez Lusignanów nazywana była „Mère Lusigne” matką Lusignanów.

*** Starożytne początki Meluzyny: Wzmiankę o wężowej kobiecie podaje Herodot, historyk grecki, zwany Ojcem historii, czasem także Ojcem geografii. *** Herakles przybył do regionu zwanego Hylaia; tam znalazł w jaskini młodą wężową dziewczynę uformowaną z dwóch natur; górne partie jej ciała, począwszy od bioder, były kobiece; dolne części gada. Spojrzał na nią ze zdumieniem; potem zapytał ją, czy nie widziała gdzieś błąkających się klaczy. Odpowiedziała, że ​​to ona sama je ma i że nie zwróci mu ich, zanim się z nią nie zjednoczy; i Herakles ulekł namowie Meluzyny.

Odkrycie sekretu Meluzyny. Z Le Roman de Mélusine, ilustracja Guilleberta de Mets, ok. 1410 roku

Zdaniem wielu badaczy przekazy o Meluzynie mają znacznie starsze źródła, których jedni doszukują się w mitologii europejskiej głównie greckiej i celtyckiej inni zaś w orientalnej.

Raymond wchodzi do swojej żony Melusine w kąpieli i odkrywa, że ​​ma dolne ciało węża. Ilustracja z dzieła Jean d'Arras, Le livre de Mélusine (Księga Meluzyny), 1478.

*** Pierwsze utwory przedstawiające Meluzynę opisali dwaj francuscy pisarze działający pod koniec XIV i na początku XV stulecia: Je-ana d’Arras (roimans prozą) oraz Coudrette’a (Couldrette’a) z Poitiers (poemat epicki). Jean d'Arras był dworzaninem Jana Wspaniałego, księcia Berry i Owerni, zaś Coudrette był duchownym, który opracował dzieje zagadkowej bohaterki "Le roman de Melusine, ou de Parthenay, ou de Lusignan". Przy wielu dzielących obydwa utwory różnicach, obydwa stanowiły rodzaj legendy herbowej, nawiązującej właśnie do historii rodu Lusignanów.

Historia tejemniczej Meluzyny początkowo ograniczona była jedynie do elit dworskich, dość szybko jednak zaczęła obejmować coraz szersze kręgi odbiorców. Istotną rolę odegrały tutaj tłumaczenia dzieła na języki obce. W roku 1456 ukazał się przekład tego utworu na język niemiecki. W następnym stuleciu utwór przetłumaczono na język czeski i polski. Tłumaczenie na język polski ukazało się w 1569 roku za sprawą Marcina Siennika tytuł dzieła to:,,Historya wdzięczna o szlachetnej a pięknej Meluzynie". Romans o Meluzynie napisany prozą został przetłumaczony na język łaciński, hiszpański i portugalski. Dzięki przekładom na inne języki, a także ich wznowieniom w poszczególnych krajach obydwa utwory weszły do europejskiego kanonu literatury jarmarcznej.

*** Meluzyna w śląskich podaniach jest nazywana wietrzną panną, panną wodną, śliczną panną, zaczarowaną, dziewczyną utkaną z mgły i tęczy, zamorską księżniczką.*** W śląskich legendach Meluzyna żyła w dawnych czasach, kiedy ziemię porastały tajemnicze lasy. W każdej z nich zachowano jednak najważniejsze elementy historii i cechy charakteryzujące bohaterów.*** Pierwszy śląski przekład historii o Meluzynie ukazał się w 1847 roku. Autorem tego przekładu był Józef Lompa.

Stanisław Wasylewski pomija znaczący w kulturze Lusignanów żywioł wody, łacząc swoją bohaterkę z żywiołem wiatru. Pisarz w utworze nawiązuje do śląskich wierzeń i porywy gwałtownego wiatru określa jako jęki nieszczęśliwej Meluzyny. Motyw Meluzyny-wietrznicy znajduje odzwierciedlenie w drugiej cześci utworu Wasylewskiego, która obejmuje akcję wyzwolenia kobiety z zaklęcia.

Stanisław Wasylewski urodził się 18 grudnia 1885 w Stanisławowie, zmarł 26 lipca 1953 w Opolu.

Dziennikarz, eseista, krytyk literacki, tłumacz, autor opracowań pamiętników.

"meluzyna, czyli panna ze śląskiego wiatru".Stanisław Wasylewski

1. Chłopak/książę spotyka piękna i tajemniczą dziewczynę – Meluzynę. Niewiele wiadomo o jej pochodzeniu. 2. W krótkim czasie postanawiają się pobrać. 3. Meluzyna wymusza na przyszłym mężu niezwykłą przysięgę. W jeden dzień w tygodniu/roku nie może na nią spojrzeć, jest to czas tylko dla niej. Najczęściej tym dniem jest sobota. 4. Na Meluzynie ciąży klątwa – jest w połowie kobietą a w połowie rybą/wężem. 5. Zdrada męża - złamanie przysięgi i odkrycie tajemnicy Meluzyny. 6. Zdemaskowana Meluzyna znika.

Ramy legendy najczęściej obejmują następujące wydarzenia:

*** Księżniczka, mieszkająca w zaczarowanym pałacu, rozmawia z prostym człowiekiem i sama prosi, by się z nią ożenił. *** Element wspólny dla wątku śląskiego i ogólnoeuropejskiego to nielojalność mężczyzny, podglądającego żonę w sobotę, podczas przemiany jej człowieczej postaci w demoniczną półrybę. *** Uwagę zwraca również fakt, że pisarz zacytował w tekście fragment "Świtezianki", ballady Adama Mickiewicza.

*** ,,Meluzyna, czyli panna z śląskiego wiatru'' oparta jest na legendzie francuskiego rodu Lusignanów. *** Miejsce akcji lokuje w Łosocicach, w powiecie głubczyckim. Jednak w baśni pisarza postać głównej bohaterki jest nakreślona zdecydowanie odmiennie od popularnych wersji.

„Meluzyna” Juliusa Hübnera

Wydawnictwa ciągłe:1. Langner Beata: Panna ze śląskiego wiatru: rzecz o baśniach i legendach Stanisława Wasylewskiego, ,,Guliwer" 2012, nr 1, s. 21-26.2. Malicki Jan: Meluzyna. Fenomen wiecznego trwania, ,,Śląsk" 2021, nr 8, s.37.3. Rzepnikowska Iwona: Piękna (nie)obecna, czyli Meluzyna w polskim folklorze bajkowym, ,,Roczniki humanistyczne" 2020, nr 7, s. 2-20.

Bibliografia:Wydawnictwa zwarte:1. Podgórscy Barbara i Adam: Mitologia Śląska: przywiarki ślónskie, Katowice: ,,Kos", 2011.2. Simonides Dorota (red.): Folklor Górnego Śląska, Katowice: "Śląsk" 1989. ISBN 8321606040.

*** Polecane strony

dziękuję za uwagę