Wysłuchaj uważnie, śledząc oczami tekst, legendy o panu Twardowskim. Odpowiedz na pytania:

1. Dlaczego Jan Twardowski zawarł pakt z diabłem?

2. Jak wykorzystywał swoje czarnoksięskie moce?

3. Jakim podstępem posłużył się diabeł, aby schwytać Twardowskiego?

4. W jaki sposób Twardowski znalazł sie na Księżycu?

LEGENDA O PANU TWARDOWSKIM

Wiele wieków temu w Krakowie żył pewien szlachcic. Nazywał się Jan Twardowski. Był on człowiekiem wykształconym, kochał księgi, kochał naukę. Interesowała go magia i alchemia, jednak po wielu latach badań uznał, iż czary nie są możliwe bez udziału sił nadprzyrodzonych. Odnalazł więc Twardowski w swoich księgozbiorach tomy traktujące o przywoływaniu diabłów i zastosował znajdujące się w nich wskazówki. Po odprawieniu rytuałów świece w komnacie, w której przebywał uczony przygasły, a oczom Twardowskiego ukazał się wysoki, szczupły i ubrany na czarno diabeł. Na głowie miał małe czarne różki, palce rąk zakończone ostrymi szponami, kopyta zamiast stóp i kosmaty ogon wiszący z tyłu. Czart spojrzał na człowieka i uśmiechnął się przebiegle, odsłaniając swoje ostre zęby. Odczytał myśli uczonego i wiedział, że zyskał właśnie kolejną duszyczkę do swoich piekielnych kotłów. Zapytał więc:

- Czym mogę służyć panie Twardowski?

Twardowski opowiedział krótko o swoich badaniach nad magią i pragnieniu czynienia prawdziwych czarów. Czart zapewnił, iż marzenia człowieka już niedługo się spełnią. Wystarczy tylko podpisać diabelski cyrograf, na mocy którego Twardowski miał oddać swoją duszę czartowi. Szlachcic przejrzał zamiary biesa i tak rzekł;

- Oferta twoja diable jest wielce szczodra. Pozwól, że skrócę twoje oczekiwania na moją duszę i dodam do cyrografu zapis, iż będziesz mógł mnie zabrać, jak tylko zjawię się w Rzymie. Długo nie będziesz czekał, bo za kilka tygodni planuję odbyć pielgrzymkę do tego miasta. Czart wielce się ucieszył z dodatkowego zapisu i z tego, że już niedługo zdobędzie nową duszę. Nie wiedział jednak, że Twardowski wcale nie ma zamiaru odwiedzania Rzymu.

Chwilę później cyrograf został podpisany przez obie strony. Diabeł miał służyć człowiekowi w czynieniu każdej magii, jaką ten tylko sobie wyduma. Zacierał ręce bo zadanie powinno być niezwykle proste i przyjemne. Dusze ludzkie są przecież krnąbrne, chciwe i złe, a szlachcic na pewno wykorzysta diabelską magię do niecnych celów.

Twardowski z nowymi mocami ruszył w podróż po Rzeczpospolitej. Magią stworzył ogromnego koguta, którego dosiadał jak rumaka i odwiedzał polskie wioski i miasta. Jakież było zdziwienie diabła, kiedy czarownik zaczął używać diabelskich mocy do czynienia dobra. Mistrz w magiczny sposób ludzi leczył, zwierzęta uzdrawiał. Raz nawet zjawy z domu burmistrza Bydgoszczy przepędził, a samego włodarza cudownie odmłodził.

Rosły więc bogactwo i sława Twardowskiego w Rzeczypospolitej. Pewnego dnia sam król Zygmunt August wezwał go do siebie i poprosił go o pomoc w przywołaniu ducha zmarłej królowej. Czarnoksiężnik oczywiście zadaniu podołał, przywołując obraz kobiety na jednym z pałacowych luster, czym ogromną łaskę u króla uzyskał.

Złościł się diabeł, bo minęły już nie tylko tygodnie od dnia podpisania umowy, ale i miesiące, i lata. Twardowski zaś, ani myślał do Rzymu się udać. Myślał więc czart i myślał, aż wpadł na pomysł. Przemienił się w chłopa i przyszedł do Twardowskiego z prośbą o pomoc w uzdrowieniu niby to chorej matki. Czarnoksiężnik oczywiście zgodził się pójść z wieśniakiem do pobliskiej gospody, gdzie miała leżeć chora kobieta. Kiedy tylko przekroczyli próg karczmy, diabeł przybrał swoją prawdziwą postać, zaczął się głośno śmiać i rzekł:

- Mam Cię teraz panie Twardowski. Dusza twa do mnie należy. Warunków umowy w końcuś dotrzymał. Karczma ta Rzym się nazywa!

Czarnoksiężnik zbladł i zaczął przeklinać swoją nieuwagę. Jednak działać trzeba szybko, bo diabeł już go porwał w górę i wysoko nad ziemią do piekła niesie. Sprawa poważna, z diabłem nie ma już żartów, postanowił więc Twardowski modlitwę do Matki Świętej odmówić. Już po pierwszych słowach czart widocznie osłabł. Kiedy modlitwa dobiegała końca diabeł cierpiał już takie katusze, że krzyknął i upuścił swoją zdobycz, a potem do piekła uciekł.

Tak się stało, że w tym momencie akurat przelatywali nad księżycem i tam właśnie spadł Twardowski. Podobno siedzi tam do dnia dzisiejszego i tęsknie obserwuje Ziemię i ukochaną Rzeczpospolitą

Weź jedno z ziarenek maku i wbij w nie trzy gwoździe.

Jak oceniasz wynik swojej pracy?

Jak myślisz, dlaczego uzyskałeś/uzyskałaś taki efekt?

Scenariusz przedstawienia kukiełkowego

Karczma "Rzym"

(na podstawie ballady "Pani Twardowska"

W karczmie „Rzym” jest zabawa. Jest bardzo głośno. Ludzie tańczą, piją, żartują.

TWARDOWSKI woła

Hulaj dusza! Hulaj!

Twardowski siada przy stole i robi czarodziejskie sztuczki. Podchodzi do żołnierza.

TWARDOWSKI

Już z żołnierza masz zająca!

Gość 1

Ha, ha,

GOŚĆ 2

Hi, hi,

GOŚĆ 3

Hejże hola

Twardowski zamienia prawnika w psa.

TWARDOWSKI

Z patrona robi się kundel!

Z głowy szewca leje wódkę.

Twardowski pije wódkę. Nagle z kieliszka wyskakuje diabeł.

Diabeł

Ha, Twardowski! Witaj, bracie! Jestem Mefistofelesem.

Sprzedałeś mi swoją duszę, dlatego umiesz czarować. Ale miałeś pojechać do Rzymu i oddać oddać się w moje ręce. Minęło już siedem lat, a ty wcale nie myślisz o podróży.

śmieje się

Ale mam cię. Ta karczma Rzym się nazywa. Zabieram cię ze sobą!

Twardowski próbuje uciec, ale diabeł go łapie. Po chwili szlachcic staje.

Twardowski

Sprawdź naszą umowę! Gdy przyjdziesz po moją duszę, musisz jeszcze zrobić trzy czarodziejskie sztuczki.

Diabeł niechętnie

No, dobrze.

TWARDOWSKI

Zamień namalowanego konia w prawdziwego. Zrób z piasku bicz i wybuduj z ziarenek orzecha w lesie zamek. Do budowy użyj maku, a w każde ziarenko wbij trzy grube gwoździe!

Mefistofeles uwija się i wszystko szybko robi.

Twardowski

No, no, bracie! Udało ci się! Teraz drugie zadanie. Trudniejsze! Wykąp się w wodzie święconej.

Pojawia się misa z wodą święconą.

Mefistofeles

Brrr, Wrr, Uuu, Rzecz skończona!

Wchodzi pani Twardowska

Twardowski

Jeszcze ostatnie zadanie. Zobacz, tam stoi moja żona, pani Twardowska. Ja będę przez rok mieszkał w piekle, a ty będziesz żył z panią Twardowską. Będziesz musiał się jej słuchać.

Mefistofeles przygląda się pani Twardowskiej. Próbuje się wycofać z karczmy, ale kobieta zastawia wyjście. Potem szybko ucieka przez dziurkę od klucza.

Twardowska

Ale czmychnął! Ciekawe, dlaczego?

Przygotujcie przedstawienie teatrzyku kukiełkowego według zaproponowanego scenariusza albo według własnego pomysłu.

Napisz zaproszenie dla Twoich rodziców (babci, dziadka lub innej bliskiej osoby) na przedstawienie teatrzyku kukiełkowego pt. "Karczma Rzym". Pamiętaj, aby podać datę i godzinę przedstawienia, miejsce wydarzenia, Nie zapomnij się podpisać. Postaraj się zachęcić do przyjścia. Zadbaj o elegancką formę graficzną swojej pracy.

Lubisz podróżować, wędrować po najbliższej okolicy, zwiedzać nieznane miejsca? Jak się wtedy czujesz? Co Cię najbardziej pociąga? Spróbuj nazwać swoje emocje wywołane następującymi sytuacjami:

Dowiadujesz się, że pojedziesz na zagraniczne wakacje do Francji.

Twój tata wyjechał do Niemiec, ale nie wrócił w umówionym dniu.

Jesteś w górach, nagle się mocno zachmurzyło, spodziewasz się burzy.

Na pobliskiej łące znajdujesz czterolistną koniczynę.

Podczas spaceru w parku lub lesie słyszysz nieznane ci ćwierkanie ptaka.

Ułóż trimino.

Zadanie polega na opracowaniu gry planszowej. na motywach "Powrotu taty"

1. Co będzie celem gry? Jakie wydarzenie ballady jest rozwiązaniem akcji?

2.Trzeba przygotować planszę. Jak będzie wyglądała? Jakie elementy powinny na niej być? Jakie dodatkowe chcecie wprowadzić?

3. Kim będą bohaterowie gry? Możecie wprowadzić bohaterów poza postaciami z ballady, ale trzeba określić ich rolę tak, aby nie wpłynęła na wymowę utworu (np. żona starszego zbójcy, wędrowiec, któremu pomógł tata, co opóźniło jego powrót, wróżka itp.)

4. Jakie wydarzenia muszą być, aby sens utworu został utrzymany? Jakie wydarzenia są związane z bohaterami (tu też możecie wprowadzić nowe, niezakłócające wymowy)?

5. Na czy będzie polegała gra? Czy gracz- bohater [tata] będzie wcielał się w postać i wykonywał zadania, czy bohaterowie będą mu zadawali zagadki, pytania, zadania do wykonania, czy dzięki spotkaniom bohater nabędzie nowych umiejętności, przeżyje nowe emocje? Czy po drodze będzie zbierał punkty, artefakty?

6. Dla ilu graczy przeznaczycie swoją grę? Jakie będą warunki zwycięstwa?

7. Jakie niespodzianki przygotujecie na drodze graczy?

A może chcecie przygotować karty postaci i innych elementów, korzystając z generatora kart?

Przeczytaliśmy balladę Adama Mickiewicza, przyjrzyjmy się przemianie starszego zbójcy.

Tabela- notatka

Napisz w imieniu mamy z ballady podziękowanie dla starszego zbójcy.

Wydarzenia

Uporządkuj punkty plany tak, aby wystąpiły w kolejności wydarzeń w balladzie.

Modlitwa dzieci.

Spotkanie z ojcem.

Uwolnienie kupca i dzieci.

Opowiadanie herszta bandy.

Prośba matki.

Napad zbójców.

Narrator

1. Kto to jest narrator?

2. Czy osoba opowiadająca o wydarzeniach w „Powrocie taty” uczestniczy w nich?

3. Czy jest jednym z bohaterów utworu, czy tylko uważnie „obserwuje” je i nie bierze udziału w zdarzeniach?

Bohaterowie

Wpisz do tabeli wydarzenia związane z podanymi postaciami (1 - 5) oraz cechy charakteru tych osób (a - e).

1. Zaniepokojona długą nieobecnością męża.

2. Modlą się o szczęśliwy powrót taty.

3. Jest gotowy oddać wszystko, żeby ocalić rodzinę

4. Rozczuliła go modlitwa dzieci. Darował życie kupcowi.

5. Straszą i okradają.

a) pracowity odpowiedzialny troskliwy przywiązany do rodziny

b) okrutni bezwzględni chciwi przerażający

c) troskliwa kochająca wrażliwa dobra

d) okrutny stanowczy opanowany litościwy

e) posłuszne kochające stęsknione zatroskane

Narrator i bohaterowie

Adam Mickiewicz

Świtezianka

BALLADA

Jakiż to chłopiec piękny i młody? Jaki nastrój tworzą podkreślone elementy natury?
Jaka to obok dziewica?
Brzegami sinej Świteziu wody Na co wskazują elementy przyrody?
Idą przy świetle księżyca.

Ona mu z kosza daje maliny,
A on jej kwiatki do wianka;
Pewnie kochankiem jest tej dziewczyny,
Pewnie to jego kochanka.

Każdą noc prawie, o jednej porze,
Pod tym się widzą modrzewiem.
Młody jest strzelcem w tutejszym borze,
Kto jest dziewczyna? – ja nie wiem.

Skąd przyszła? – darmo śledzić kto pragnie,
Gdzie uszła? – nikt jej nie zbada.
Jak mokry jaskier wschodzi na bagnie,
Jak ognik nocny przepada.

«Powiedz mi, piękna, luba dziewczyno,
Na co nam te tajemnice,
Jaką przybiegłaś do mnie drożyną?
Gdzie dom twój, gdzie są rodzice?

Minęło lato, zżółkniały liścia Określ czas zdarzeń.
I dżdżysta nadchodzi pora,
Zawsze mam czekać twojego przyścia
Na dzikich brzegach jeziora? Jaki nastrój wprowadzają "dzikie brzegi jeziora"?

Zawszeż po kniejach jak sarna płocha,
Jak upiór błądzisz w noc ciemną?
Zostań się lepiej z tym, kto cię kocha,
Zostań się, o luba! ze mną.

Chateczka moja stąd niedaleka Co zapewnia strzelcowi natura?
Pośrodku gęstej leszczyny;
Jest tam dostatkiem owoców, mleka,
Jest tam dostatkiem źwierzyny».

«Stój, stój – odpowie – hardy młokosie,
Pomnę, co ojciec rzekł stary:
Słowicze wdzięki w mężczyzny głosie,
A w sercu lisie zamiary.

Więcej się waszej obłudy boję,
Niż w zmienne ufam zapały,
Może bym prośby przyjęła twoje;
Ale czy będziesz mnie stały?»

Chłopiec przyklęknął, chwycił w dłoń piasku,
Piekielne wzywał potęgi,
Klął się przy świętym księżyca blasku, Co może symbolizować "święty blask księżyca"?
Lecz czy dochowa przysięgi?

«Dochowaj, strzelcze, to moja rada:
Bo kto przysięgę naruszy,
Ach, biada jemu, za życia biada!
I biada jego złej duszy!»

To mówiąc, dziewka więcej nie czeka,
Wieniec włożyla na skronie
I pożegnawszy strzelca z daleka,
Na zwykłe uchodzi błonie.

Próżno się za nią strzelec pomyka,
Rączym wybiegom nie sprostał,
Znikła jak lekki powiew wietrzyka,
A on sam jeden pozostał.

Sam został, dziką powraca drogą, Jak wyróżnione elementy natury charakteryzują emocje chłopca?
Ziemia uchyla się grząska,
Cisza wokoło, tylko pod nogą
Zwiędła szeleszcze gałązka.

Idzie nad wodą, błędny krok niesie,
Błędnymi strzela oczyma;
Wtem wiatr zaszumiał po gęstym lesie, Co może zapowiadać zachowanie przyrody?
Woda się burzy i wzdyma.

Burzy się, wzdyma, pękają tonie,
O niesłychane zjawiska!
Ponad srebrzyste Świtezi błonie Czemu służy wykorzystywanie skojarzeń z przyrodą do opisu postaci?
Dziewicza piękność wytryska.

Jej twarz jak róży bladej zawoje,
Skropione jutrzenki łezką;
Jako mgła lekka, tak lekkie stroje
Obwiały postać niebieską.

«Chłopcze mój piękny, chłopcze mój młody –
Zanuci czule dziewica –
Po co wokoło Świteziu wody
Błądzisz przy świetle księżyca?

Po co żałujesz dzikiej wietrznicy,
Która cię zwabia w te knieje:
Zawraca głowę, rzuca w tęsknicy
I może jeszcze się śmieje?

Daj się namówić czułym wyrazem,
Porzuć wzdychania i żale,
Do mnie tu, do mnie, tu będziem razem
Po wodnym pląsać krysztale.

Czy zechcesz niby jaskółka chybka
Oblicze tylko wód muskać,
Czy zdrów jak rybka, wesół jak rybka,
Cały dzień ze mną się pluskać.

A na noc w łożu srebrnej topieli
Pod namiotami źwierciadeł,
Na miękkiej wodnych lilijek bieli.
Śród boskich usnąć widziadeł».

Wtem z zasłon błysną piersi łabędzie,
Strzelec w ziemię patrzy skromnie,
Dziewica w lekkim zbliża się pędzie
I «Do mnie, woła, pójdź do mnie».

I na wiatr lotne rzuciwszy stopy,
Jak tęcza śmiga w krąg wielki,
To znowu siekąc wodne zatopy,
Srebrnymi pryska kropelki.

Podbiega strzelec i staje w biegu,
I chciałby skoczyć, i nie chce;
Wtem modra fala, prysnąwszy z brzegu, Jak zmieniają się emocje strzelca?
Z lekka mu w stopy załechce.

I tak go łechce, i tak go znęca,
Tak się w nim serce rozpływa,
Jak gdy tajemnie rękę młodzieńca
Ściśnie kochanka wstydliwa.

Zapomniał strzelec o swej dziewczynie,
Przysięgą pogardził świętą,
Na zgubę oślep bieży w głębinie,
Nową zwabiony ponętą.

Bieży i patrzy, patrzy i bieży;
Niesie go wodne przestworze,
Już z dala suchych odbiegł wybrzeży,
Na średnim igra jeziorze.

I już dłoń śnieżną w swej ciśnie dłoni,
W pięknych licach topi oczy,
Ustami usta różane goni
I skoczne okręgi toczy.

Wtem wietrzyk świsnął, obłoczek pryska, Co odkrywa powiew wietrzyka?
Co ją w łudzącym krył blasku;
Poznaje strzelec dziewczynę z bliska,
Ach, to dziewczyna spod lasku!

«A gdzie przysięga? gdzie moja rada?
Wszak kto przysięgę naruszy,
Ach, biada jemu, za życia biada!
I biada jego złej duszy!

Nie tobie igrać przez srebrne tonie
Lub nurkiem pluskać w głąb jasną;
Surowa ziemia ciało pochłonie,
Oczy twe żwirem zagasną.

A dusza przy tym świadomym drzewie
Niech lat doczeka tysiąca,
Wiecznie piekielne cierpiąc żarzewie,
Nie ma czym zgasić gorąca».

Słyszy to strzelec, błędny krok niesie,
Błędnymi rzuca oczyma;
A wicher szumi po gęstym lesie, W jakiej roli występuje przyroda w podkreślonym fragmencie?
Woda się burzy i wzdyma.

Burzy się, wzdyma i wre aż do dna,
Kręconym nurtem pochwyca,
Roztwiera paszczę otchłań podwodna,
Ginie z młodzieńcem dziewica.

Woda się dotąd burzy i pieni,
Dotąd przy świetle księżyca
Snuje się para znikomych cieni;
Jest to z młodzieńcem dziewica.

Ona po srebrnym pląsa jeziorze,
On pod tym jęczy modrzewiem.
Kto jest młodzieniec? – strzelcem był w borze.
A kto dziewczyna? – ja nie wiem.

Świtezianka

Uzupełnij wnioski na temat roli przyrody w utworze, wpisując odpowiednio dobrane wyrazy we właściwej formie gramatycznej.

charakterystyka, czas, kara, tło, bór, prawda, owoce, mięso, natura, nastrój, zachowanie, sielankowy, emocje, woda

Przyroda w balladzie Adama Mickiewicza pt. "Świtezianka" jest nie tylko ________ zdarzeń. Określa też ich _______ . Służy także ________________ bohaterów. Strzelec żyje ______, więc w jego chatce jest pod dostatkiem ___________ i _______________. Pannę poeta opisuje, przy pomocy skojarzeń z ____________. Najważniejszą jednak funkcją przyrody w tym utworze jest budowanie _____________. Początkowo wprowadza ona ______________ nastrój. Jednak wraz ze zmianą ___________ chłopca, zmienia się jej __________ . Woda jeziora jakby współpracowała z nimfą. Początkowo kusi bohatera, który ulega czarowi i biegnie na środek jeziora. Wiatr jednak szybko odkrywa __________, odsłaniając oblicze dziewczyny. Wówczas _______ go pochłania. To właśnie natura wymierza strzelcowi ___________. Świadkami miłości i cierpienia młodych są "święty blask księżyca" i "świadome drzewo" - modrzew.

Pracując w parach, oceńcie postępowanie strzelca i dziewczyny. Formułujcie na zmianę argumenty i kontrargumenty. Wyciągnijcie wnioski.

Nawiązania do utworu Adama Mickiewicza

Ballada – gatunek a jego cechy w balladzie Świtezianka

Ballada romantyczna to gatunek, który cechuje się:

• synkretyzmem rodzajowym (i gatunkowym): jest narrator jak w epice, są fragmenty dialogowe jak w dramacie i nastrojowe partie poetyckie oraz środki artystyczne jak w liryce
• dużą rytmicznością, nadaje się do śpiewania
• fantastyką
• ludowością
• istotną rolą przyrody, która jest świadkiem wydarzeń i reaguje na zachowania bohaterów
• nastrojem tajemniczości i grozy
• obecnością romantycznego pejzażu
• niezwykłą, dramatyczną akcją, łączącą wydarzenia realistyczne i fantastyczne
• ograniczoną wiedzą narratora, co podkreśla tajemniczość

Wskaż cechy ballady w zacytowanym fragmencie Świtezianki. Kolorami oznaczono fragmenty ukazujące poszczególne cechy.

Adam Mickiewicz

Świtezianka

BALLADA

Jakiż to chłopiec piękny i młody? W tym kolorze zaznaczono elementy budujące nastrój tajemniczości.
Jaka to obok dziewica?
Brzegami sinej Świteziu wody Tak oznaczono pejzaż romantyczny
Idą przy świetle księżyca.

Ona mu z kosza daje maliny,
A on jej kwiatki do wianka;
Pewnie kochankiem jest tej dziewczyny,
Pewnie to jego kochanka.

Każdą noc prawie, o jednej porze,
Pod tym się widzą modrzewiem.
Młody jest strzelcem w tutejszym borze, Ludowy bohater
Kto jest dziewczyna? – ja nie wiem.

Skąd przyszła? – darmo śledzić kto pragnie,
Gdzie uszła? – nikt jej nie zbada.
Jak mokry jaskier wschodzi na bagnie,
Jak ognik nocny przepada.

«Powiedz mi, piękna, luba dziewczyno, Tu wyróżniono ______________________
Na co nam te tajemnice,
Jaką przybiegłaś do mnie drożyną?
Gdzie dom twój, gdzie są rodzice?

Minęło lato, zżółkniały liścia Zwróć uwagę na budowę utworu.
I dżdżysta nadchodzi pora,
Zawsze mam czekać twojego przyścia
Na dzikich brzegach jeziora?

Zawszeż po kniejach jak sarna płocha,
Jak upiór błądzisz w noc ciemną?
Zostań się lepiej z tym, kto cię kocha,
Zostań się, o luba! ze mną.

Chateczka moja stąd niedaleka
Pośrodku gęstej leszczyny;
Jest tam dostatkiem owoców, mleka,
Jest tam dostatkiem źwierzyny».

«Stój, stój – odpowie – hardy młokosie,
Pomnę, co ojciec rzekł stary:
Słowicze wdzięki w mężczyzny głosie,
A w sercu lisie zamiary.

Więcej się waszej obłudy boję,
Niż w zmienne ufam zapały,
Może bym prośby przyjęła twoje;
Ale czy będziesz mnie stały?»

Chłopiec przyklęknął, chwycił w dłoń piasku,
Piekielne wzywał potęgi, Nastrój ____________________
Klął się przy świętym księżyca blasku,
Lecz czy dochowa przysięgi? Nastrój ____________________

[...]
Wtem wiatr zaszumiał po gęstym lesie, Reakcja ___________________
Woda się burzy i wzdyma.

Burzy się, wzdyma, pękają tonie,
O niesłychane zjawiska!

Ponad srebrzyste Świtezi błonie __________________________
Dziewicza piękność wytryska. Rusałka, nimfa, tytułowa Świtezianka - postać

Jej twarz jak róży bladej zawoje, z ludowych opowieści.
Skropione jutrzenki łezką;

{...]

Wtem modra fala, prysnąwszy z brzegu, ______________________________
Z lekka mu w stopy załechce.

I tak go łechce, i tak go znęca,
Tak się w nim serce rozpływa, Emocje _________________________
Jak gdy tajemnie rękę młodzieńca
Ściśnie kochanka wstydliwa.

{...}

A wicher szumi po gęstym lesie, ________________________________
Woda się burzy i wzdyma.

Burzy się, wzdyma i wre aż do dna,
Kręconym nurtem pochwyca,
Roztwiera paszczę otchłań podwodna, _______________________________
Ginie z młodzieńcem dziewica.

Woda się dotąd burzy i pieni, ______________________________
Dotąd przy świetle księżyca
Snuje się para znikomych cieni;
Jest to z młodzieńcem dziewica.

Ona po srebrnym pląsa jeziorze, Tutaj nazwij wyróżnione środki stylistyczne
On pod tym jęczy modrzewiem.
Kto jest młodzieniec? – strzelcem był w borze. Porównaj z trzecią zwrotką i nazwij zabieg
A kto dziewczyna? – ja nie wiem. kompozycyjny

Przygotuj chmurę wyrazową dotyczącą ballady jako gatunku literackiego. Skorzystaj z aplikacji WordArt

Stwórzcie profil dziewczyny.

Wygenerujcie jak najwięcej pomysłów. Wykorzystajcie metodę 6 myślowych kapeluszy.

Wybierzcie te rozwiązania, które wydają Wam się najlepsze.

Przygotujcie w formie malarskiej (kolażu, grafiki, rysunku, szkicu) współczesną wersję ballady. Na podstawie karty persony umieśćcie bohaterów we współczesnej scenerii oraz wymierzcie strzelcowi karę odpowiadającą współczesnym realiom…

Obejrzyjcie film przygotowany przez młodzież

Zdobywcy II miejsca w V Konkursie Filmowym "Lektury w kadrze", kategoria wiekowa: gimnazjum. Film przygotowany przez zespół uczniowski z Publicznego Gimnazjum nr 53 Sióstr Prezentek w Krakowie, pod opieką p. Anny Wanic.

Świtezianka

A tutaj świetny film krótkometrażowy sióstr Bui uwspółcześniający problem ukazany w Świteziance

,,Świtezianka” to film krótkometrażowy Sióstr Bui (Julii Bui-Ngoc oraz Mail Bui-Ngoc) i jednocześnie pierwszy z serii krótkometrażowych filmów eksperymentalnych na podstawie „Ballad i Romansów” Adama Mickiewicza. To thriller romantyczny, w którym współczesność świata realnego przeplata się ze światem baśniowym, magicznym, pełnym oddechów mgieł, ulotnych spojrzeń kochanków. Projekt nawiązuje o XIX wiecznego romantyzmu. Jest inspirowany twórczością m.in. prerafaelitów. Bogate ręcznie robione kostiumy, bajkowa scenografia, zdjęcia podwodne sprawią, że film poza walorami artystycznymi będzie wyjątkową ekranizacją literatury.

Propozycja omówienia filmu

Adam Mickiewicz zainspirował również artystów innych dziedzin sztuki, np.:

Kazimierz Alchimowicz: Świtezianka

Przyjrzyj się obrazowi Kazimierza Alchimowicza „Świtezianka” i odpowiedz na pytania:

a) Jaką sytuację z ballady A. Mickiewicza uwiecznił artysta? Podaj cytat w funkcji argumentacyjnej.

b) Jaki nastrój wywołuje u odbiorcy dzieła zaprezentowana scena?

Fryderyk Chopina - Ballada F dur op 38

Wsłuchaj się w muzykę, wyobraź sobie zdarzenia nad Świtezią.

A teraz piosenka kabaretowa

Oddajmy głos młodemu pokoleniu Julia Wieniawa Świtezianka i

Filharmonia Dowcipu Laskowik & Malicki & Kiełpiński „Świtezianka" HD

Wybierz jedno wyzwanie:

1. Wykonaj zdjęcie inspirowane tekstem "Świtezianki". Może w tym celu wybierzesz się na spacer...

2. Zaprojektuj okładkę najnowszego wydania "Świtezianki".

3. Korzystając z generatorów memów, przygotuj mem, dla którego bazę stanowić będzie "Świtezianka".

4. Ballada "Świtezianka" obfituje w złote myśli, aforyzmy. Wybierz jeden i zaprojektuj gadżet z cytatem - aforyzmem - kubek, t-shirt, etui na telefon, pudełko... (foto poglądowe: gadżety z cytatami filozoficznymi)

Gażety

5. A może zechcesz opracować okładkę płyty Julii Wieniawy?

Ballady i romanse. Kwintesencja polskiego romantyzmu - audycja radiowa

Przygotowanie komiksu

Widzenie w biały dzień. O Romantyczności Mickiewicza

Przeczytaj tekst Aliny Kowalczykowej i wykonaj polecenia.

Widzenie w biały dzień. O „Romantyczności” Mickiewicza

Gdyby postawić proste i nieco naiwne pytanie, dlaczego właśnie do tego utworu – powtórzmy: programowego – Mickiewicz wprowadził bohaterkę o zachwianej równowadze umysłu, odpowiedź pozornie mogłaby być nieskomplikowana. Romantyczność była poetycką repliką na artykuł Jana Śniadeckiego O pismach klasycznych i romantycznych. W tym ataku, wywołanym przenikaniem idei romantycznych do kultury polskiej, Śniadecki między innymi w znamiennym kontekście wymieniał szaleństwo. Przewrotnie broniąc młodych, stwierdził: „Wszakże nie godzi ich się o to posądzać, że nie słuchają żadnych przepisów rozumu, prawdy i przyzwoitości, bo by to było wyniść na Donkiszotów i uorganizować szaleństwo”. A ponieważ – zdaniem Śniadeckiego – nie można przypuszczać, by ktokolwiek rozumny chciał „uorganizować szaleństwo”, tym samym zostaje przekreślony sens romantycznych idei twórczych [...].

Szaleństwo przedzierzga się pod piórem Śniadeckiego w argument rozstrzygający: wystarczy dowieść, że coś jest szalone, aby tym samym zamknąć dyskusję. W Romantyczności odwrotnie: szaleństwo Karusi dyskusję otwiera. Paralelizm chyba nieprzypadkowy. Można przypuszczać, że gdy Mickiewicz wprowadzał do wiersza obłąkaną dziewczynę, a także gdy opatrywał balladę zaczerpniętym z Szekspira mottem, miał w pamięci wywody retoryczne uczonego profesora. [...]

Można sądzić, że na genezie obu tekstów ważyła przede wszystkim atmosfera intelektualna epoki, atmosfera, która skłaniała do zainteresowania pojawiającymi się w człowieku anomaliami; za objawami zaburzeń umysłu można było doszukiwać się głębszych znaczeń, w „maniach”, „omamach” lub „katalepsji”[1]upatrywać znaki innego widzenia, kontaktów z innym światem. Paralelnie narastały nowe zjawiska w preromantycznej literaturze – inwazja grozy, fantastyki, nadzmysłowości w konwencji serio, pozbawionych racjonalnego wyjaśnienia. Te przemiany, zachodzące w kulturze umysłowej, mogły być inaczej oceniane przez Śniadeckiego, a inaczej przez Mickiewicza; uczonego przerażać jako znak zacofania, poetę intrygować jako wyraz rozbudzenia ciekawości poznawczej. [...]

Treść ballady, w której obłąkana, prosta dziewczyna otoczona jest gawiedzią, a także Przedmowa do „Ballad i romansów”, w której Mickiewicz zwraca uwagę na folklorystyczne inspiracje tomiku, sugeruje istnienie jakichś powiązań choćby tematycznych między postacią Karusi a postaciami z literatury ludowej. Czy jednak w powieściach ludu znajdziemy motyw dziewczyny wpadającej w obłąkanie po śmierci kochanka, czy będzie w nich w ogóle pojawiał się motyw szaleństwa? [...]

W folklorze epoki nie ma pierwowzorów dla bohaterów tracących zmysły z rozpaczy po utracie kochanka lub upadku ojczyzny, dla tych, których gwałtowne namiętności doprowadziły do obłąkania, ani dla tych, którym szaleństwo pozwala głębiej i doskonalej poznać świat. Wierzenia i baśnie ludu nie były wzorem dla romantycznego portretu szaleńca. Można więc przypuszczać, że przyczyn osadzania szaleńców w utworach literackich na tle gminu trzeba szukać raczej po prostu w równoległym zainteresowaniu romantyków folklorem, w wierze w niezbadane głębie mądrości ludu, przez którą, podobnie jak przez obłęd szaleńca, przeświecają prawdy jeszcze nieodgadnione. Zatem inspiracją dla literackiej postaci szaleńca z ludu byłyby nie tyle autentyczne teksty folklorystyczne, ile raczej impuls intelektualny, każący romantykom tak w ludzie, jak w szaleństwie poszukiwać szansy otwarcia nowych perspektyw poznawczych. Z tego punktu widzenia istniało szczególne pokrewieństwo między tymi dwiema kategoriami, między irracjonalizmem szaleństwa a tajemniczością wierzeń ludowych. [...]

Kwestia obłąkania Karusi okazuje się zatem ważna, gdyż już u wstępu przekreśla możliwość jakiego­kolwiek porozumienia między bohaterami ballady – między ludem a uczonym. Wprowadzenie szaleństwa do utworu jaskrawo ukazało przeciwstawność obu stanowisk. W tej sytuacji wyższość jednego z nich musi być oczywista – i, co więcej, wydawałoby się, że bezsprzecznie rację ma starzec, nietraktujący poważnie majaków istoty obłąkanej. [...] Młody romantyk mógł oceniać rzecz inaczej. W ówczesnej wiedzy znalazłby nawet racjonalne podstawy, by obłąkaniu przypisać różne nadzwyczajne walory poznawcze. Z pewnością – ujawnianie niezwykłych talentów artystycznych, dar „widzenia”. [...] Starzec chorobę umysłu oceniał jako upośledzenie, romantyk mógł widzieć w niej wyraz tajemniczych zaburzeń. [...] W tym rozumieniu Karusia nie jest „chora”, lecz jest „inna”, szalona, przeżywa wieszcze napięcie, które rozbija porządek świata.

Alina Kowalczykowa, Widzenie w biały dzień. O „Romantyczności” Mickiewicza [w:] Mickiewicz w „Pamiętniku Literackim”, pod red. Stanisława Rośka, Gdańsk 2011, s. 176–191.


1. Napisz, czyje poglądy reprezentował Jan Śniadecki.

2. Omów, w jaki sposób naukowiec postrzegał szaleństwo.

3. Wymień zainteresowania epoki, za których sprawą w literaturze pojawiły się osoby obłąkane (akapit 2.).

4. Określ, jakie powiązania pomiędzy motywem obłąkania a literaturą ludową dostrzega Alina Kowalczykowa.

5. Podaj, co – według autorki – mogło w oczach romantyków łączyć mądrość ludu z szaleństwem.

6. Wyjaśnij, jak rozumiesz wypowiedź Aliny Kowalczykowej: „Zatem inspiracją dla literackiej postaci szaleńca z ludu byłyby nie tyle autentyczne teksty folklorystyczne, ile raczej impuls intelektualny, każący romantykom tak w ludzie, jak w szaleństwie poszukiwać szansy otwarcia nowych perspektyw poznawczych”.

7. Sformułuj trzy główne tezy artykułu.

8. Wytłumacz, czym było szaleństwo Karusi dla starca, a co oznaczało dla narratora ballady Romantyczność.

Krystyna Budzianowska

"Szkiełko i oko" czy "czucie i wiara"?

Cechy ballady w postaci wskazówek w tekście

1. Utwór przedstawia konflikt miedzy narratorem i starcem. Przyporządkujcie sądy o świecie postaciom. i - ćwiczenie 8 z e podręcznika

2. Nazwijcie te postawy, wykorzystując poniższy słowniczek pojęć związanych z balladą:

Słownik

3. Przygotujcie się do debaty "Szkiełko i oko" czy "czucie i wiara" silniej mówią do mnie - młodego człowieka XXI wieku. Zajmijcie swoje stanowisko, skonfrontujcie je ze zdaniem kolegów i koleżanek w debacie. Na koniec niech każdy zapisze własne stanowisko poparte trzema argumentami.

Przygotuj konspekt wypowiedzi - tj. wstęp z tezą + argumentacja wypunktowana z przykładami krótko omówionymi + kontekst - wypunktowane najważniejsze informacje + wnioski końcowe (w całości) - na jeden z podanych tematów:

1. Świat ducha a świat rozumu. Omów zagadnienie na podstawie Romantyczności Adama Mickiewicza. W swojej odpowiedzi uwzględnij również wybrany kontekst.

2. Jak jest przedstawiana w literaturze relacja rozum – uczucia w odniesieniu do przemian ideowych przełomu epok? Omów zagadnienie na podstawie Romantyczności Adama Mickiewicza. W swojej odpowiedzi uwzględnij również wybrany kontekst.

Balladę Świteź Adam Mickiewicz zadedykował Michałowi Wereszczace – bratu swej ukochanej Maryli. Historia jeziora i miejscowości Tuhanowicze (obecnie Korczowa lub Karczowa – miejscowość na terenie Białorusi), która znajduje się nieopodal jeziora, wiąże się z ludową legendą. W średniowieczu miejscowość była siedzibą książęcego rodu Tuhanów. Kiedy właściciel – Tuhan opuścił wieś, aby pomóc księciu Mendogowi w walce z wojskami cara pod Nowogrodem, wojska ruskie zaatakowały osamotnioną Świteź. Od końca XVIII wieku Tuhanowicze znajdowały się w rękach rodu Wereszczaków. Tu urodziła się Maryla Wereszczakówna.

Zinterpretuj poniższe fragmenty utworu. Wskaż metafory i określ ich funkcję w tekście.

Świteź tam jasne rozprzestrzenia łona,
W wielkiego kształcie obwodu,
Gęstą po bokach puszczą oczerniona,
A gładka jak szyba lodu.

Jeżeli nocną przybliżysz się dobą
I zwrócisz ku wodom lice,
Gwiazdy nad tobą i gwiazdy pod tobą,
I dwa obaczysz księżyce.

Przygotuj galerię zdjęć, które przedstawią wywołany Świtezią w Twojej wyobraźni obraz jeziora. Podpisz zdjęcia fragmentami ballady. Skorzystaj z baz legalnie dostępnych grafik:

• polona– biblioteka cyfrowa udostępniająca zasoby Biblioteki Narodowej;
• europeana – biblioteka cyfrowa udostępniająca dzieła z ponad 3000 europejskich instytucji kultury;
• skitterphoto – baza zdjęć i grafik z domeny publicznej;
• foter – baza zdjęć i grafik z domeny publicznej;
• pixabay – baza zdjęć udostępionych bezpłatnie;
• publicdomainpictures– zbiór zdjęć i grafik z domeny publicznej;
• magdeleine.co – zdjęcia udostępnione na licencji Creative Commons;
• kaboompics – baza zdjęć udostępionych bezpłatnie;
• startupstockphotos – bezpłatne zdjęcia dla startupów;
• canva – baza zdjęć udostępionych bezpłatnie;
• unsplash – duży zbiór zdjęć w bardzo dobrej jakości udostępnionych na licencji CC0;
• everypixel.com/free -zbiór zdjęć i grafik udostępnionych na licencji CC0.

Praca nad czytaniem performatywnym będzie przebiegać w następujący sposób:

• Najpierw niech grupy przeczytają przydzielone im fragmenty ballady.

• Potem niech porozmawiają o tym, jak odebrali dany fragment. Jakie emocje kryją się w tym fragmencie? Kto mówi i jak?

• Członkowie każdej grupy niech wspólnie zadecydują o koncepcji czytania, zastanawiając się, jaki klimat, nastrój chcieliby nadać swojemu fragmentowi.

• Po podjęciu tych decyzji grupy wypiszą z tekstu wszystkie te elementy, które są ważne w kontekście budowania nastroju i którym można nadać konkretny dźwięk.

• Grupy wyznaczą te osoby, które dany fragment ballady będą czytać z podziałem na role (narrator lub narratorzy, bohaterowie).

• Pozostali członkowie grupy niech utworzą chór odpowiedzialny za nastrój. Niech wybiorą spośród poprzednio wypisanych elementów tekstu te, które chcieliby razem udźwiękowić i ustalą sposób na odtworzenia tych dźwięków (za pomocą głosu lub muzyki).

• Po podziale na role i podjęciu decyzji o dźwiękach dla chóru, niech powrócą do swojego fragmentu tekstu i wyłonią z niego momenty, kiedy w tekście następuje pauza. To jest możliwość dla chóru na dłuższy fragment dźwiękowy. Członkowie chóru muszą też wiedzieć, kiedy mają wydawać swój dźwięk, a kiedy nie. Niech zdecydują również wspólnie o tym, kiedy ma być słychać dźwięki razem z tekstem, a kiedy tylko sam tekst.

• Jako ostatni etap pracy niech grupy przeprowadzą próbę czytania uwzględniając wszystkie ustalenia.

Zastanów się, o czym byłaby Twoja ballada utrzymana w stylu romantycznej literatury grozy. Wymyśl jej tytuł i takie elementy świata przedstawionego, które zdecydują o jej gatunkowej przynależności. Zadanie polega na przygotowaniu okładki do swojej ballady. Zadbaj, by na jej podstawie można było dostrzec jej elementy grozy. Budując projekt okładki wykorzystaj wiadomości zdobyte podczas zajęć.

Pracę możesz wykonać w aplikacji Canva lub innym programie do obróbki grafiki. (Canva oferuje szablony okładek książek)

Podzielcie się na grupy. Każda grupa ma za zadanie analizę tekstu ballady i wyodrębnienie elementów grozy w utworze. Szczególną uwagę zwróćcie na następujące elementy:

kreacja bohatera,

przestrzeni, w której rozgrywa się akcja utworu,

nastrój,

obecność świata nadnaturalnego.

Porównajcie wyniki Waszej pracy, podzielcie sie refleksjami.

1. Spośród grafik wybierz trzy i uzasadnij wybór. Postaraj się tak dobrać grafiki, aby na jednej pojawiły się postacie ludzkie, druga oddaje nastrój ballady, a trzecia ukazuje symbolicznie jest przesłanie.

1. Swobodnie porozmawiajcie o tym, jak rozumiecie pojęcie grozy. Dobierzcie się w pary i porozmawiajcie o utworach (filmowych, literackich etc.), które w Was budziły grozę. Spróbujcie określić, co konkretnie budowało grozę.

2. Informacja:

Romantyczna literatura grozy:

- czerpie z opowieści i wierzeń ludowych;

- łączy elementy nadnaturalne z realistycznymi – te dwa światy wzajemnie się przenikają;

- wywołuje w czytelnikach wrażenie niepokoju;

- akcja książek umieszczana jest w mrocznej scenerii (np. stary zamek, opuszczony dom, ciemny las, miejsca uważane za przeklęte);

- akcja często dzieje się nocą;

- wydarzeniom towarzyszą gwałtowne zjawiska atmosferyczne (burza, ulewa etc.);

- bohaterowie są targani emocjami, często skrywają jakiś mroczny sekret, który jest stopniowo odsłaniany w toku fabuły;

- często historia rozpoczyna się zwyczajnie, a dopiero w toku akcji przyjmuje nieprawdopodobny obrót.

3. Wróćcie do tych utworów, o których rozmawialiście w poprzednim etapie i sprawdźcie, jakie elementy romantycznego podejścia do grozy odnajdujecie przytoczonych przykładach.

Mickiewicz influencerem?

Wynotuj z artykułu Mickiewicz influencerem? O popularności ballady romantycznej:

1. Informacje, które można umieścić w bio twórcy

2. Chwyty marketingowe zastosowane przez Mickiewicza.

3. Informacje o subskrybentach.

4. Zasięgi "Ballad i romansów"

5. Informacje o obserwujących - wybierz jeden komentarz, który Ci się spodobał.

6. Hejterzy. Wyjaśnij, kto i dlaczego krytykował zbiorek poety.

Przygotuj materiały do stworzenia profilu poety w jednym z mediów społecznościowych.

Wśród przygotowanych materiałów powinno się znaleźć:

- zdjęcie profilowe / zdjęcie w tle

- biogram

- 3 posty dotyczące ballad najlepiej ze zdjęciami

- Komentarze: jeden z epoki romantyzmu, co najmniej jeden współczesny

Do przygotowania materiałów możesz wykorzystać program Canva lub inny program graficzny.

1. Stworzyć klasowy Wakelet:

a) z opracowaniami tematów na maturę ustną dotyczących ballad

b) z opracowaniami tematów, w których ballady mogą być jednym z kontekstów

c) z opracowaniem motywów pojawiających się w balladach

d) z opracowaniem kontekstów, które można przywołać przy omawianiu ballad (bez kontekstu literackiego)

Warto uwzględnić także ballady omawiane w szkole podstawowej.

2. Zaprezentować dowolną balladę w formie, która najbardziej odpowiada zainteresowaniom uczniów (np. film, przedstawienie, obraz, komiks, gra, opowiadanie, piosenka itp)

3. Ballada romantyczna - kontynuacje i nawiązania - esej

4. Ballada współczesna w poezji i piosence - esej

https://youtu.be/HnM2hv7BFsE

https://dodn.dolnyslask.pl/materialy/skryptybelfra/SkrBNr29.pdf

https://lekcjewsieci.pl/jak-uwspolczesnic-romantyczna-wizje-swiata-filmowa-adaptacja-ballady-adama-mickiewicza-pt-switezianka/

zapiskipolonistki.pl

radgor@onet.pl