1 marca Dzień Żołnierzy Wyklętych

Narodowy Dzień Pamięci Żołnierzy wyklętych (album ze starymi zdjęciami)

1 marca, obchodzimy Narodowy Dzień Pamięci Żołnierzy Wyklętych. To święto państwowe zostało ustanowione 11 lat temu.

Pierwszy dzień marca jest dniem szczególnie symbolicznym dla żołnierzy podziemia – tego dnia w 1951 roku wykonany został wyrok śmierci na kierownictwie IV Komendy Zrzeszenia „Wolność i Niezawisłość”.

Żołnierze Niezłomni tworzyli niepodległościowy ruch partyzancki stawiający opór sowietyzacji Polski i podporządkowaniu jej Związkowi Socjalistycznych Republik Radzieckich. Toczył walkę ze służbami bezpieczeństwa ZSRR i podległymi im służbami w Polsce.

Liczbę członków wszystkich organizacji i grup konspiracyjnych szacuje się na około 150 tysięcy osób. Ostatni członek ruchu oporu, Józef Franczak pseudonim „Lalek” z oddziału kapitana Zdzisława Brońskiego, zginął w obławie osiemnaście lat po wojnie – 21 października 1963 roku.

Już w roku 1943 w związku z klęskami Wehrmachtu na froncie wschodnim dowództwo Armii Krajowej rozpoczęło tworzenie struktur na wypadek okupacji terytorium Polski przez Armię Czerwoną. Po jej wkroczeniu w roku 1944 rozpoczęły się aresztowania, deportacje i terror wobec polskiej ludności cywilnej. działalność radzieckich dywersantów spadochronowych polegała głównie na tropieniu i rozszyfrowywaniu oddziałów Armii Krajowej, mordowaniu ludności wiejskiej udzielającej pomocy Żołnierzom ak, napadaniu na dwory, paleniu kościołów i likwidowaniu inteligencji polskiej.

NKWD i bezpieka walczyły z konspiracją niepodległościową podstępnymi metodami. W 1945 roku zwróciły się do byłych żołnierzy Armii Krajowej z apelem o ujawnienie się i skorzystanie z amnestii. Była ona jednak podwójnym oszustwem: nie dość że obiecywała „łaskę”, mimo iż żołnierze AK nie popełnili przestępstw przeciwko narodowi, to jeszcze ubecy mieli tajną instrukcję, by ujawniających się AK-owców po ich ewidencji „internować i odosobnić”. W 1945 roku ujawniło się około 50 tysięcy żołnierzy podziemia. Taktykę tę powtórzono również w amnestii z 1947 roku - ujawniło się wtedy ponad 70 tysięcy osób.

Zebrana w toku przesłuchań wiedza posłużyła do późniejszych represji wobec ujawnionych i dotarcia do osób nadal prowadzących walkę. W sumie ponad 20 tysięcy żołnierzy zginęło bądź zostało zamordowanych skrytobójczo lub w więzieniach NKWD i UB, część wywieziono na Wschód, wielu skazano na kary pozbawienia wolności i przetrzymywano w obozach pracy.

Uczestnicy ruchu partyzanckiego określani są jako „żołnierze wyklęci”, „żołnierze drugiej konspiracji” czy jako „żołnierze niezłomni”. pojęcie „żołnierze wyklęci” powstało w 1993. użyto go pierwszy raz w tytule wystawy „Żołnierze Wyklęci – antykomunistyczne podziemie zbrojne po 1944 roku”.

Marian Bernaciak – „Orlik”, podporucznik rezerwy Wojska Polskiego, członek Związku Walki Zbrojnej-AK, dowódca oddziału partyzanckiego AK.

Spójrzmy na sylwetki najbardziej znanych żołnierzy i dowódców polskiego podziemia.

Zygmunt Szendzielarz – „Łupaszka”, major kawalerii Wojska Polskiego i Armii Krajowej. Dowódca 5 Wileńskiej Brygady AK. Pośmiertnie awansowany do stopnia pułkownika.

Józef Kuraś– „Ogień”, żołnierz Wojska Polskiego i Armii Krajowej, partyzant na Podhalu w czasie II wojny światowej, pod koniec życia jeden z dowódców oddziałów podziemia antykomunistycznego.

Stanisław Sojczyński – „Warszyc”, kapitan piechoty Armii Krajowej, organizator i dowódca Konspiracyjnego Wojska Polskiego.

Witold Pilecki – „Witold”, rotmistrz kawalerii Wojska Polskiego, współzałożyciel Tajnej Armii Polskiej, żołnierz Armii Krajowej, więzień i organizator ruchu oporu w KL Auschwitz. Autor raportów o Holocauście, tzw. Raportów Pileckiego. Oskarżony i skazany przez władze komunistyczne Polski Ludowej na karę śmierci, stracony w 1948 r. Pośmiertnie otrzymał Order Orła Białego i został awansowany do stopnia pułkownika.

August Emil Fieldorf – „Nil”, generał brygady Wojska Polskiego, organizator i dowódca Kedywu Armii Krajowej, zastępca Komendanta Głównego AK, pośmiertnie odznaczony Orderem Orła Białego.

Władysław Liniarski – „Mścisław”, podpułkownik Wojska Polskiego, komendant Okręgu Białystok Związku Walki Zbrojnej od lutego do września 1941 roku, komendant Białostockiego Okręgu Związku Walki Zbrojnej-AK (nieprzerwanie przez 5 lat), działacz podziemia niepodległościowego, ofiara represji komunistycznych. Pośmiertnie otrzymał stopień generała brygady.

Łukasz Ciepliński – „Ludwik”, podpułkownik piechoty Wojska Polskiego (awansowany pośmiertnie do stopnia pułkownika), żołnierz Organizacji Orła Białego, Związku Walki Zbrojnej-AK, prezes IV Komendy Zrzeszenia Wolność i Niezawisłość, kawaler Orderu Orła Białego.

Anatol Radziwonik – „Olech”, podporucznik Wojska Polskiego, od 1943 r. w AK, jeden z dowódców oddziałów podziemia antykomunistycznego i niepodległościowego, ostatni dowódca zorganizowanych struktur polskiego podziemia niepodległościowego na ziemi nowogródzkiej.

Danuta Siedzikówna – „Inka”, sanitariuszka 4. szwadronu odtworzonej na Białostocczyźnie 5 Wileńskiej Brygady AK, w 1946 r. w 1 szwadronie Brygady działającym na Pomorzu, pośmiertnie mianowana podporucznikiem Wojska Polskiego.

Henryk Flame – „Grot”, polski dowódca wojskowy, kapral, pilot Wojska Polskiego, kapitan Narodowych Sił Zbrojnych, dowódca grup leśnych Śląskiego Okręgu NSZ.

Stanisław Kasznica – „Wąsowski”, polski dowódca wojskowy, podporucznik Wojska Polskiego, podpułkownik i ostatni komendant główny Narodowych Sił Zbrojnych.

Mieczysław Dziemieszkiewicz – „Rój”, żołnierz Narodowych Sił Zbrojnych i Narodowego Zjednoczenia Wojskowego, uczestnik polskiego niepodległościowego podziemia antykomunistycznego na północnym Mazowszu.

Antoni Żubryd – „Zuch”, podoficer piechoty Wojska Polskiego, oficer Narodowych Sił Zbrojnych, dowódca oddziału partyzanckiego Narodowych Sił Zbrojnych – „Zuch”. Zastrzelony wraz z żoną z polecenia władz Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego, pośmiertnie zrehabilitowany w 1994r.

Wincenty Kwieciński – „Głóg”, podpułkownik artylerii Wojska Polskiego, żołnierz Związku Walki Zbrojnej, Armii Krajowej, Delegatury Sił Zbrojnych na Kraj oraz Zrzeszenia Wolność i Niezawisłość, kawaler Orderu Orła Białego.

Józef Franczak - „Lalek", sierżant Wojska Polskiego, uczestnik wojny obronnej Polski w 1939 r., później związany ze strukturami Związku Walki Zbrojnej-AK, ostatni żołnierz polskiego podziemia antykomunistycznego i niepodległościowego.

Żołnierze Wyklęci otrzymali współcześnie jakby drugie życie. Przywrócono pamięć o nich przez ustanowienie święta państwowego. Są też bohaterami wielu piosenek, programów, spektakli teatralnych, filmów dokumentalnych i fabularnych, np. „Historia Roja”, „Wyklęty”.PAradoksalnie odnieśli zwycięstwo dopiero teraz, gdyż młode pokolenie może odnaleźć w postawie wielu Żołnierzy Niezłomnych kodeks wartości, źródło siły czy punkt odniesienia w kształtowaniu własnych postaw patriotycznych.

Nie zabrakło im cnót, które kształtują od wieków Rzeczpospolitą: wiary (w sprawiedliwość), nadziei (że prawda zwycięży) i miłości (do ojczyzny). Żołnierze Wyklęci udowodnili, że mimo beznadziejnej sytuacji nie należy się poddawać. Poświęcili się dla wolnej Polski, nie zabrakło im miłości do rodaków, których trzeba było bronić.Zatem i wy bądźcie strażnikami zbiorowej pamięci, kultywujcie tradycje. znajdźcie w sobie siłę, by przekazać miłość do Ojczyzny następnym pokoleniom.

Dziękuję za wspólne ,,przeglądanie albumu" ze zdjęciami Żołnierzy Wyklętych. ------------------opracowała Agnieszka Krysta