#gaurkohitza2021

lakasta

sorgin-gurpil

arkanbele

koiudu ad. Bizk. koiu, koiu, koiuten. || Hartu, harrapatu. Deskuidaturik zaudenean koiuko zaitu heriotzak. (Hiztegi Batua) Sinonimoak: ad. Bizk. [hartu]: atzeman, harrapatu, hartu, azarkatu Ipar. zah. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia) Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak): es du ad. (B) coger, alcanzar, atrapar, pillarfr du ad. (B) attraper, atteindreen du ad. (B) catch, reachport du ad. (B) pegar, alcançar Deskuidaturik zaudenean koiuko zaitu heriotzak. (Hiztegi Batua)

arean

ipurdikatu

haizu

labaka

mustra

irenster

azalprintz

amabortze

lanbera

#gaurkohitza2021

Urteko hitza 2021

lakasta iz. Ipar. Akaina. Sinonimoak: ad. g.e. [akaina]: akain, kapar, zigar Beste hizkuntza batzuetan es iz. (Ipar.) garrapatafr iz. (Ipar.) tiqueen iz. (Ipar.) tickport iz. (Ipar.) carrapato Hondora goazela, lortutako txertoen formulak zergatik ez libre utzi eta unibertsaldu hori bada denontzat potinak lortzeko bidea, galdera arrunt lakasta da, galdera humano gehienak bezain desegokia. [Titanic-en gu, Iñigo Aranbarri (berria.eus, 2021-01-31)]

sorgin-gurpiliz. Gurpil zoroa. Bortizkeria sorgin-gurpil honi geldialdi bat emateko. (Hiztegi Batua) Sinonimoak: iz. [gurpil zoroa]: gurpil zoro (UZEIren Sinonimoen Hiztegia) Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak): es iz. círculo vicioso; [la]/[una] pescadilla que se muerde la colafr iz. cercle vicieuxen iz. vicious circleport iz. círculo vicioso Testuinguruan Zero COVID: sorgin-gurpiletik ateratzeko proposamena. [Ana Galarraga, berria.eus (2021-02-02)]

arkanbeleiz. Kakalardoaren antzeko intsektu handia, oskol beltza duena eta oreinaren adarren itxurako baraila handia ezaugarri duena (Lucanus cervus). Ik. akulamendi. (Hiztegi Batua) ARKANBELE KANTA. Norbait behin eta berriz beti erretolika berarekin, beti berearekin, temoso aritzea. (Bakoitzak bere arkanbele-kanta, Mikel Taberna Irazoki ) Sinonimoak: iz. Ipar. [tamaina handiko intsektua]: akulamendi, kakalardo adardun (UZEIren Sinonimoen Hiztegia) Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak): es iz. (Zool.) ciervo volante (Lucanus cervus)fr iz. (Zool.) cerf-volanten iz. (Zool.) European stag beetleport iz. (Zool.) Testuinguruan Lehen ere agertu da gaia Ekografia hauetan —nire arkanbele kantetako bat dela esan daiteke—: debate sakonen falta sumatzen da ETBn, eta euskal kulturan oro har. Patxadatsuak, gogoetatuak, arrazoituak, argumentatuak, haserrerik eta oihurik gabekoak ahal baldin bada, baina sakonak, eta horretatik, duen balioa eta interesa ukatu gabe, oraingoz behintzat, urrun samar sumatzen dut Ezberdinak. [Ezberdin irizkideak, Juan Luis Zabala (berria.eus, 2021-03-30)]

arean 1 (Ezezko esaldietan). Ezer ez. Arean ez dago: ez dago ezer. Edaria non eta zelan izango ote den, arean ez daki. 2 (Baiezko esaldietan). Zerbait. Dirua, arean badaukat, askorik ez baina. 3 adb. Segurki, dudarik gabe. Eskupeko txikerra bota; batere ez baino gehiago da, arean. Ez zegoen alde handirik, arean, batzuengandik besteengana. arean bai Zerbait bai, zer edo zer bai. —Baduzu dirurik? —Arean bai. arean ere lok. Izan ere. Arean ere, laster izango da hemen andre hori. arean ez Deus ez. (Hiztegi Batua) Sinonimoak: adlag. Bizk. zah. [dudarik gabe]: ziur, ziurki, aments Ipar., segur Ipar., segurki Ipar., seguru Heg., eskier neol., gertuz zah., segurik Ipar. g.e., gertuki Ipar. zah., ziertoro Heg. zah. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia) Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak): es (1) adb. (B) (ezezko testuinguruetan; ondoan ere har dezake) nada, ninguna cosa; nadie, ninguna persona (2) adb. (B) (baiezko testuinguruetan eta galde-perpausetan) algo (3) adb. (B) sin duda, ciertamente Testuinguruan Nik neuk ez dakit arean. (Elhuyar hiztegia)

ipurdikatudu ad. (Ipar.) Azpikoz goratu, ipurdiz gora jarri. (Harluxet hiztegi Entziklopedikoa) Orotariko Euskal Hiztegian ipurdikatu. (L ap. A ; Foix ap. Lh.). Poner del revés. Sinonimoak: ad. Ipar. [azpikoz goratu]: gainazpikatu, hankaz gora jarri, hankaz goratu, irauli, itxulastu, itzuli, itzulipurdikatu, uzkaili, zilipurdikatu, itzulikatu Ipar., azpikoz goratu g.e., gorabeheratu g.e., bueltatu Heg. beh. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia) Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak): es du ad. (Ipar.) poner boca abajofr du ad. (Ipar.) retourneren du ad. (Ipar.) turn upside downport du ad. (Ipar.) virar de cabeça para baixo Testuinguruan Haurra ipurdikatu zuen. (Elhuyar hiztegia)

haizuez haizu izan da ad. Ipar. Zilegi ez izan. Noizdanik ote da hori ez haizu? || Angeluko serora guztiak berdin: ez haizu inon eskola ematera. haizu izan 1 da ad. Ipar. Zilegi izan. (Aditza hirugarren pertsonan). Zotzetik da ziria, hazitik bihia; gezurra lege bada, haizu da gaizkia. Gezurrak haizu ziren. Neurriz kanpo hitz egitea inorentzat ez da haizu. Eskolan ez dela haizu euskaraz katixima. || Ala ez naiz haizu nahi dudanaren egitera?: ala ez zait zilegi nahi dudana egitea?. 2 zaio ad. Larunbata da, ez zaizu haizu ohea eramatea. haizu utzi Ipar. Baimendu, onartu. Debekatu zituen erlijiozko antzerki oro, besteak haizu uzten zituelarik. (Hiztegi Batua) Sinonimoak: [haizu] : ik. zilegi (Adorez Sinonimoen Hiztegia) Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak): es adb. lícito, -a; permitido, -afr adb. licite, permis ; libreen adb. licit; allowed, permittedport adb. lícito, -a; autorizado/a Testuinguruan Neurriz kanpo hitz egitea inorentzat ez da haizu. (Orotariko Euskal Hiztegia)

labakaiz. 1. Labekada, labealdia. 2. dirdira, distira, dirdai Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak): es (1) iz. (Z) hornada (2) iz. (Z) [eguzkiarena] reverberación, brillofr (1) iz. (Z) fournée (2) iz. (Z) [eguzkiarena] réverbération, éclaten (1) iz. (Z) batch (2) iz. (Z) [eguzkiarena] reverberation, brilliance, brightnessport (1) iz. (Z) fornada (2) iz. (Z) [eguzkiarena] reverberação, revérbero, brilho Testuinguruan Ekia labakan ari da. (Elhuyar hiztegia)

mustra1 iz. Ipar. Itxura. Aurten mahatsak mustra ederra du. 2 iz. Antzezpen edo kideko baten, bereziki pastoral baten, errepikatzea, saioa. Ik. mustraka. || tobera mustra, tobera-mustra iz. Ezkontza hausteren bat-edo gertatzen denean, herriko plazan antolatzen den antzerkia. Ik. xaribari. Tobera-mustra batzuk muntatu. (Hiztegi Batua) Sinonimoak: iz. Ipar. [itxura]: aire, egitura, eite, irudi, itxura, karantza, kera, planta, tankera, aparantzia Ipar., egindura Ipar., kara Ipar., egitamu Bizk., traza beh., kuntza g.e., azalpe zah., presentzia zah. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia) Beste hizkuntza batzuetan (Labyru eta Word Reference hiztegiak): es (1) iz. figura, aspecto, muestra, apariencia (2) iz. puesta en escena. Esp. ref. a la pastoral.fr iz. figure, apparence, échantillonen iz. figure, appearance, sampleport iz. figura, aparência, amostra Testuinguruan Mustra ederra du. (Orotariko Euskal hiztegia)

irenster adb. Irensteko zorian. Orotariko Euskal Hiztegian IRENSTER. A punto de tragar. Itsasoa gaitz zen eta bietan irester gintuen. Prop 1886, 245. Sinonimoak: iz. [irenster] : irenstear Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak): es a punto de tragarfr sur le point d’avaleren about to swallowport prestes a engolir Testuinguruan Itsasoa gaitz zen eta bietan irenster gintuen. Prop 1886, 245. (mold.)

azalprintziz. g.er. Larruazala. Ik. azalmintz. (Hiztegi Batua) Sinonimoak: iz. g.e. [larruazala]: azal, larmintz, larruazal, azalmintz g.e. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia) Beste hizkuntza batzuetan (Labayru eta Word Reference hiztegiak): es (1) iz. piel humana (2) iz. aspecto exteriorfr (1) iz. peau (2) iz. aspect extérieuren (1) iz. skin (2) iz. appearanceport (1) iz. pele (2) iz. aparência exterior Testuinguruan Gainerakoari dagokionez, ederra zen eta gorputzez luzea, eta oso azalprintz desiragarrikoa. [Bizi alegiazkoak, Marcel Schwob / Juan Garzia (Ibaizabal, 2002)]

amabortze1. iz. Amona. 2. iz. Amabitxia. Sinonimoak: iz. [amona] : amona, amama, amandre, amatxi, amaso, amañi, amagoi (UZEIren Sinonimoen Hiztegia) [amabitxi] : ama ponteko, amabitxi, ama besoetako Beste hizkuntza batzuetan (Orotariko Euskal Hiztegian): es iz. abuela; madrinafr iz. grand-mère; marraine en iz. grandmother; godmotherport iz. avó; madrinha Testuinguruan Non da gure aurkau? —Amorzearnean (Amaborzearenean). –Zetan? –Txitxi ta papa xaten. (Sal). A EY IV 351.

lanberaiz. (B) Elurbustia. (Harluxet Hiztegi Entziklopedikoa) Orotariko Euskal Hiztegian lanbera. “(V-och-gip), aguanieve, agua que cae de las nubes mezclada con nieve” A. Sinonimoak: iz. [lanbera] : (Meteorol.) elurbusti Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak): es iz. aguanievefr iz. neige fondueen iz. sleetport iz. granizo; Testuinguruan Zirimiria lanbera bihurtu zela nabaritu zuen. #gaurkohitza