Boże Narodzenie

Oprac. Jolanta KozikowskaPCWE/Powiatowa Biblioteka Pedagogiczna w Olecku

Oprac. Jolanta KozikowskaPCWE/Powiatowa Biblioteka Pedagogiczna w Olecku

BOŻE NARODZENIE - Tradycje i zwyczaje

START

Boże Narodzenie

Boże Narodzenie to najważniejsze święto w polskim roku obrzędowym. Obchodzone jest już od wielu wieków, a pierwsze wzmiankowane celebrowanie datowane jest na 354 rok. Jest to czas niezwykle uroczysty i towarzyszy mu wiele różnorodnych zwyczajów. Przez wieki tradycje bożonarodzeniowe połączyły się z przesądami i wierzeniami różnych kultur.

12 potraw wigilijnych

Wigilia w polskiej poezji

Wigilia świąt Bożego Narodzenia to w tradycji chrześcijańskiej dzień poprzedzający Boże Narodzenie, kończący okres adwentu. Wigilijna kolacja w Polsce ma bardzo szczególne znaczenie. Jest to w naszych domach najbardziej uroczysty posiłek. Przy wspólnym stole gromadzi się cała rodzina. Potrawy podawane w tym dniu są postne, najczęściej przygotowywane tylko na tę jedną okazję. W zależności od regionu naszego kraju bywają one różne.

Wigilia u BorynówWigilię w prostej chłopskiej chacie opisuje W.St. Reymont:"Uroczysta cichość zaległa izbę. Boryna się przeżegnał i podzielił opłatek pomiędzy wszystkich, pojedli go z czcią, kieby ten chleb Pański.- Chrystus się w onej godzinie narodził, to niech każde stworzenie krzeci się tym chlebem świętym!"W. St. Reymont, Chłopi, Warszawa 1982

Wigilia

Symbolika wigilijnego stołu

Według tradycji ludowej podczas kolacji wigilijnej nie może zabraknąć żadnych darów natury. Miały one pochodzić z pól, łąk, ogrodów, lasów a także z wody.Składniki wigilijnych potraw miały znaczenie symboliczne:Ryby – symbol chrześcijaństwa, również odradzania się życia;zboże – symbol mocy i dostatku;mak – symbol płodności i wszelkiej obfitości;kiszona kapusta – symbol życiodajnej mocygrzyby – potrawy z kapustą i grzybami miały zapewnić szczęście i dostatek;orzechy – symbol tajemnicy, pieniędzy i płodności;owoce – symbol płodności i witalności

Piękne drzewko i jego tradycja

Zanim w polskich domach pojawiła się choinka, do dekoracji służyły podłaźniczki. Były to najczęściej gałęzie sosnowe lub czubek jodły albo świerka. Taka zielona dekoracja wieszana była pod sufitem. Dekorowano ją jabłuszkami, orzechami, pierniczkami. Choinka w polskich domach pojawiła się stosunkowo późno, bo na przełomie XVIII i XIX wieku. Początkowo spotykana byłą jedynie w miejskich domach, później trafiła na wieś.

Od podłaźniczki do choinki

Dzień Bożego Narodzenia Pierwszy dzień świąt Bożego Narodzenia tradycyjnie przeżywano w gronie rodzinnym. Ten dzień spędzano przy obficie zastawionym stole i przy akompaniamencie kolęd. Nie należało odwiedzać sąsiadów, nie urządzano hucznych zabaw. Był to czas przeznaczony wyłącznie najbliższym.

Dzień świętego Szczepana

26 grudnia obchodzone jest święto upamiętniające świętego Szczepana, uważanego za pierwszego męczennika za wiarę chrześcijańską.

W drugi dzień świąt po wsiach zaczynali chodzić kolędnicy. Byli to weseli, kolorowi przebierańcy, który odwiedzając domy składali życzenia, śpiewali pastorałki, kolędy i odgrywali scenki związane z Bożym Narodzeniem. Zwyczaj kolędowania znany był w całej Europie, ale najbardziej upowszechnił się: w Polsce, Rosji, Czechach, na Słowacji, Białorusi i Ukrainie.

Kolędnicy

Jan Paweł II podczas wigilijnego spotkania z rodakami 23 grudnia 1996 roku w Watykanie powiedział:

Kolęda w wykonaniu zespołu śpiewaczego "Sedranianki"

KOLĘDY Śpiewane kolędy pojawiły się na polskich ziemiach na początku XIII wieku wraz z przybyciem franciszkanów. Pierwsze kolędy miały charakter hymniczny . Łacińska pieśń „Buccinemus in hac die” Bartłomieja z Jasła uchodzi za najstarszy polski hymn bożonarodzeniowy i jest datowana na lata 1360-1407.Najbardziej znaną polską kolędę „Bóg się rodzi”, napisał Franciszek Karpiński.

źródło: J.Gmitruk, T.Skoczek, Polska pastorałka, Warszawa 2014

Czym różni sie pastorałka od kolędy?Kolęda to pieśń religijna związana z tematyką Bożego Narodzenia, ściślej z narodzeniem Jezusa, mająca wyraźne źródła sakralne.Pastorałka to utwór udramatyzowany, posiadający również religine prowenincje, ale nastawiony bardziej na wesoły charakter, sielankę. Jest lżejszy w warstwie muzycznej i tekstowej.

Była noc w wykonaniu zespołu śpiewaczego Sedranianki

Pastorałki

Jarmark bożonarodzeniowy w Olecku- stoisko Sedranki

film krótkometrażowy ilustrujący historię szopki krakowskiej

Założyciela zakonu franciszkanów, św. Franciszka z Asyżu, uznaje się za ojca tej tradycji.Pierwszą szopkę przygotował on w 1223 roku w grocie w Greccio zaaranżowanej na podobieństwo stajenki betlejemskiej. Na sianie została ułożona wyrzeźbiona figurka Jezusa. W postacie Jezusa i Marii wcielili się, udpowiednio ucharakteryzowani, mieszkańcy Greccio, a towarzyszyły im żywe zwierzęta.Niebawem szopki zaczęły powstawać w klasztorach franciszkańskich, a następnie stały się popularne w kościołach całej Europy. Do Polski ta tradycja dotarła u schyłku XIII wieku, a szopki krakowskie stały się fenomenem na skalę światową.

szopkarstwo

Źródła