Destanlar

DESTAN KAVRAMI

Hazırlayan:Eylül Doğan

3-Destan Türleri

9-Bitiş

8-Türk Destanlarının İncelenmesi

7-Destanların Toplum İçin Önemi

6-Türk Edebiyatında Destan

5-Dünya Edebiyatında Destan

4-Destanların oluşumu

2-Destanların Özellikleri

1-Destan Nedir

İçindekiler

Milletleri derinden etkileyen tarihî ve sosyal olayları anlatan çoğunlukla manzum şekilde olan edebî eserlere “destan” denir. Destanlar henüz aklın ve bilimin toplum hayatına tam anlamıyla hâkim olmadığı ilk çağlarda ortaya çıkmış sözlü edebiyat ürünleridir. Destanlar ve destansı öyküler, ilk çağlardan beri, dünyanın her yerinde, gelenekleri sonraki kuşaklara aktarmak için kolektif olarak yaratılmış edebî biçimlerdir. Destanlar, efsanelerden sonra bilinen en eski edebiyat türlerinden biridir. Yunanca “espos” sözcüğünden gelmektedir. Destanlar; mitoloji, efsane, folklor ve tarihî öğeleri içerir. Destanlar zaman ve mekân içinde iradesini elinde tutan “kahraman-bilge” kişiliklerin efsanevi ve gerçek hayat hikâyeleri etrafında oluşmuş uzun, didaktik (bilgi verici) hikâyelerden oluşur.

Destan Nedir?

1-Anonim olup halkın ortak belleğinin ürünüdür.2- Belli bir ulusun özelliklerini yansıtır. 3-Genellikle manzum, yani şiir şeklindedir.4- Günümüze nesir hâlinde ulaşmıştır. 5-Tarihî ve sosyal olaylardan doğar, beslenir. 6-Destanlarda olağan ve olağanüstü olaylar iç içedir.7- Toplumun hafızasında iz bırakmış önemli olayları anlatır. 8-Kahramanlar olağanüstü özelliklere sahip olabilir.9- Genellikle, yiğitlik, aşk, dostluk, ölüm ve yurt sevgisi gibi temalar işlenir.10- Coşkulu bir söyleyişi vardır.

Destanların Özellikleri

Destanlar “doğal (tabiî) destanlar” ve “yapma (yapay) destanlar” olmak üzere ikiye ayrılır.

Destan Türleri

DESTANLARIN OLuşumu

Destanlar “doğuş, yayılma ve yazılış safhası” olmak üzere üç safhada oluşur: Doğuş safhası: Bu safhada milletin hayatında iz bırakan önemli tarihî ve sosyal olaylar, bu olaylar içinde yüceltilmiş efsanevî kahramanlar görülür. Yayılma safhası: Bu safhada, söz konusu olay ve kahramanlıklar, sözlü gelenek yoluyla yayılır. Böylece bölgeden bölgeye ve nesilden nesle geçer. Derleme (yazıya geçirme) safhası: Bu safhada, sözlü gelenekte yaşayan destanı, güçlü bir şair, bir bütün hâlinde derleyip manzum olarak yazıya geçirir. Çoğu zaman bu destanların kim tarafından derlendiği ve yazıya geçirildiği belli değildir.

“Ramayana ; Japonya’da Heike Monogatari” destanları çok ünlüdür.

Dünya edebiyatında doğal destan olarak özellikle “Gılgamış” destanı ile “İlyada ve Odysseia’ destanı öne çıkmaktadır. Bilinen en eski destan olan “Gılgamış” destanı MÖ 3000 yıllarında Mezopotamya’da ortaya çıkmıştır. Eski Yunan Tarihçisi Homeros’un aktardığı destanlar olarak bilinen “İlyada ve Odysseia”nın ise MÖ 11-12. yüzyıllarda geçtiği sanılmaktadır. Özellikle Odysseia, Yunan tragedyası ve Batı edebiyatının önemli bir kaynağıdır. İspanya’da “El Cantar de MioCid”;Hindistan’da “Mahabharata”,

Dünya Edebiyatında Destan

Destan, efsaneden sonra ortaya çıkmış bir edebî türdür. Türk edebiyatı da dünyanın belki de en zengin destan kültürüne sahip edebiyatlarındadır. Asya kıtasının çeşitli bölgelerinde yaşayan Türk boyları arasında zengin bir destan geleneği vardır. İslâmiyet’ten önceki Türk destanlarının orijinal, tam metinleri elimize geçmemiştir.Bilinen Türk destanları arasında en eskisi “Yaratılış Destanı “dır.

Türk Edebiyatında destan

Destan, gerçek üstü ile gerçeğin, efsane ile tarihin birbirine karıştığı, bir kahraman ya da önemli bir tarihsel olayı övüp yücelten manzume yazılardır. Destan, kültürleri yeniden üretir. Destanlar, milletlerin kültür kodlarını taşır. Aynı destanı bilen kuşaklar birbirine benzer ve milletin devamlılığını sağlar. Örneğin Manas Destanı o dönemin kültürünü ve Türklerin yaşam tarzını anlatır. Yine Ergenekon Destanı’nı bilen, duyan ve dinleyen kuşaklar kendilerini yeniden kurtarır. Destanlar yeni kuşaklara önerilerde bulunur, örneğin Manas Destanı’nda “mankurt” kelimesini öğrendik. Manas Destanı’nda atalarımız sanki olacakları sezmiş gibi çocukların mankurtlaşmaması gerektiğini söylemektedirler.

Destanların toplum için önemi

Geçmişteki büyük olayların, savaşlarının, kahramanlıkların şiirleşmiş şekli olan millî destâna mâlik bulunmak millet için bir tâlihtir. Her millet bu tâlihe erişememiştir. Geçmiş zamanı, tüller arkasından görülen belirsiz görüntüler gibi gösterip bizi büyük karanlıktan kurtaran, bir soyun geleceği hakkındaki ümitlerini hayal meyâl belirten, bir milletin yüksek edebiyatının tohumlarını taşıyan millî destan, milli hazinenin en yüksek değerli mücevherlerinden birisidir. Fakat, bu mücevherin tam değerini bulabilmesi için yüksek bir sanatçının elinde, yıllarca işlenmesi, şekillendirilmesi gerektir. Bu işin en mükemmel örneği olarak İran destanı ile onu işleyip “Şehnâme” haline koyan Firdevsî gösterilir. Biz, büyük parçalar halinde, çoğu birbirinin devamı olan destanlara malik bahtiyar milletlerden birisiyiz. Talihsizliğimiz, şimdiye kadar, içimizden bu destan parçalarını birleştirip işleyecek büyük bir sanatçımızın çıkmamış olmasıdır.

Türk destanlarının İncelenmesi

Yabancı kavimler birleştiler, Türklerin üzerine yürüdüler. Bunun üzerine Türkler çadırlarını, sürülerini bir araya topladılar; çevresine hendek kazıp beklediler. Düşman gelince vuruşma da başladı. On gün savaştılar. Sonuçta Türkler üstün geldi.

Ergenekon Destanı

Şu destanı, MÖ 330-MÖ 327 yıllarındaki olaylarla bağlantılı olan eski Türk destanıdır. Bu dönemde Saka hükümdarının adı Şu idi. Bu Destanda Türklerin İskender'le mücadeleleri ve geriye çekilmeleri anlatılmaktadır.

ŞU DEstanı

Kırgızların millî destanıdır. Mani dinini yaşayan Karahitaylar ile Müslüman Karahanlılar arasındaki mücadelede Kırgızların durumunu ve Manas adlı kişinin başından geçenleri anlatan destandır.

Manas Destanı

Kao-che'nin yaratılış destanıdır. Fuat Köprülü ise Hüvey-Hü'lerin destanı olarak aktarılan bir Türk Destanıdır.

Türeyiş Destanı

Türk destanlarından, Hun-Oğuz destanları grubundandır.

Oğuz kağan Destanı

bir Uygur destanıdır. Türeyiş Destanı’nın devamı niteliğindedir. Destanda, Türklerin, kutsal taşı, Çinlilere verince, Tanrı tara­fından cezalandırılması, açlık ve kuraklığın başlaması ile ana vatanlarından göç etmeleri anlatılır.

Göç destanı

1. Kazak - Kırgız: Manas Destanı 2. Türk - Moğol: Cengiz Han Destanı 3. Tatar - Kırım: Timur ve Edige Destanları 4. Karahanlı Dönemi: Saltuk Buğra Han Destanı 5. Selçuklu - Beylikler ve Osmanlı Dönemleri a. Seyid Battal Gazi Destanı b. Danişmend Gazi Destanı c. Köroğlu Destanı

1. Yaratılış Destanı 2. Saka Destanları a. Alp Er Tunga Destanı ( İ.Ö. 7. yy) b. Şu Destanı ( İ.Ö. 4. yy) 3. Hun-Oğuz Destanları a. Oğuz Kağan Destanı ( İ.Ö. 4. yy) b. Atilla Destanı 4. Göktürk Destanları a. Bozkurt Destanı ( İ.Ö. 2. yy) b. Ergenekon Destanı (7-8. yy) 5. Siyempi Destanları 6. Uygur Destanları a. Türeyiş Destanı (8-9. yy) b. Mani Dininin Kabulü Destanı c. Göç Destanı (8-9. yy)

İslamiyetten Sonraki Türk Destanları

İslamiyetten Önceki Türk Destanları

Soru 3) Aşağıdakilerden hangisi destanların özelliklerinden biri değildir? A-) Anonimdirler. B-) Olağanüstü olaylar vardır. C-) Genellikle manzumdurlar. D-) Tarihi ve sosyal olaylardan doğarlar. E-) Genellikle zengin kafiye kullanılmıştır.

Soru 2)Aşağıdakilerden hangisi doğal destan değildir? A-) Nibelungen B-) Gılgamış C-) Şehname D-) Kalevela E-) Selçukname

Soru 1)Aşağıdaki şıklardan hangisi destanın tanımıdır? A-) İnsanları derinden etkileyen, savaş, göç, kıtlık gibi olayları anlatan yazılardır. B-) Mansur şekilde yazılan hikayelere denir. C-) 50.000 beyitin üzerinde yazılan ve insanları ilgilendiren olayları anlatan yazılardır. D-) Belli bir şair tarafından insanların başından geçen sıradan olayları anlatan yazılardır. E-) Nesir şekilde yazılan kısa ve özlü yazılardır.

destanlar hakkında bazı sorular

Soru 7) İlk Türk destanı aşağıdakilerden hangisidir? A)Bozkurt Destanı B)Türeyiş Destanı C)Şu Destanı D) Alp Er Tunga Destanı E) Ergenekon Destanı

1-A 2-E 3-E 4-B 5-C 6-E 7-B

Soru 6)Aşağıdaki destanlardan hangisi karşısındaki ülkeye ait değildir? A)Üç Şehitler Destanı-Türkler B)Göç-Uygur C)Manas-Kırgız D)Saltuk Buğra Han-Karahanlı E)İgor-Çin

Soru 5)Aşağıdaki şıklardan hangisinde destanın özelliği yanlış verilmiştir? A)Bir millete ait ortak görüştür. B)Olağanüstü özellikler taşır. C)Mensur ağırlıklı yazılmıştır. D)Genellikle uzundur. E)Milleti derinden etkileyen olayları anlatır.

Soru 4) Aşağıdakilerden hangisi Türk destanı değildir? A-) Alp Er Tunga B-) Gılgamış C-) Göç D-) Türeyiş E-) Ergenekon

Adı:EylülSoyadı:DoğanSınıfı:10\ANo:2024727Öğretmen:Selver Davutoğlu

Hazırlayanın;

1. www.arslanhocam.com
2. tr.wikipedia.org
3. edebiyatogretmeni.org
4. .dersturkce.com

KAYNAKÇA