Τα μαρτυρικά χωριά της Ηπείρου.

est. 2019

Subtitle here

Καλουτάς

Ασπράγγελοι

Κεράσοβο

Μεσοβούνι

Κομμένο

Καταρράκτης

Το διαδραστικό χάρτη δημιούργησαν οι μαθητές:Μάτσιος Νίκος, Μερτζάνης Θοδωρής, Μπαράτσας Μιχαήλ

Παραμυθιά

Λιγκιάδες

Φλαμπουράρι

Τρίστενο

Γρεβενίτι

Μουσιωτίτσα

Κεφαλόβρυσο

Άλλα μαρτυρικάχωριάΑνατολικού Ζαγορίου

Ελάτη

Φανάρι Πρέβεζας

Καραγιάννης Κωνσταντίνος Ήταν 3 Οκτωβρίου του 1943 όταν έξι καμιόνια γεμάτα με Γερμανούς καταδρομείς της σκληρής μεραρχίας «Εντελβάις» εισέβαλαν στο χωριό Λιγκιάδες Ιωαννίνων και ήταν έτοιμοι να διαπράξουν ένα αποτρόπαιο και φριχτό έγκλημα. Η θηριωδία των γερµανικών στρατευµάτων άρχισε στις12.00 το µεσηµέρι στην Αµφιθέα. Οι Γερµανοί ανηφορίζουν στο βουνό και φθάνουν στους Λιγκιάδες. Εκείνη την ώρα στο χωριό βρίσκονταν λίγα άτοµα, οι περισσότεροι ηλικιωµένοι και µερικές γυναίκες µε τα παιδιά τους.Όταν κατόπιν επέστρεψαν στο χωριό οι εικόνες που αντίκρισαν ήταν φρικιαστικές!Οι Γερμανοί είχαν κάψει ζωντανούς πολλούς κατοίκους εκτός από τα σπίτια τους. Η ατμόσφαιρα ήταν αποπνικτική! Οι ναζί είχαν δημιουργήσει ένα σκηνικό φρίκης. Άλλους κατοίκους τους έκαψαν ζωντανούς και άλλους τους πυροβόλησαν εν ψυχρώ αφού τους κατέβασαν στα υπόγεια των σπιτιών τους.Μητέρες αγκαλιά με τα νεκρά παιδιά τους, ηλικιωμένοι πνιγμένοι στο αίμα και σωροί από πτώματα στην πλατεία του χωριού συνέθεταν το σκηνικό στους Λιγκιάδες μετά το πέρασμα των Γερμανοναζιστών.Γλίτωσαν τον θάνατο µόνο τέσσερις: ένα βρέφος, µια νεαρή γυναίκα και δύο 24χρονοι άνδρες που οι σφαίρες τούς τραυµάτισαν επιπόλαια. Πηγές: ligiades.info, http://dialogoi.plato-academy.gr/uploads/699e83fc-f263-486a-9cba-c8fb26acc393.pdf

Μερτζάνης Θοδωρής - Μάτσιος Νίκος - Μπαράτσας Μιχαήλ Το μνημείο των εκτελεσθέντων στο Μεσοβούνι. Το Μεσοβούνι είναι χωριό του νομού Ιωαννίνων του δήμου Κεντρικού Ζαγορίου. Το 1940 με τον Ελληνοϊταλικό Πόλεμο εγκαταλείπεται και λεηλατείται από τους Ιταλούς.Κάηκαν 2 σπίτια και υπήρξαν 7 θύματα.Το χωριό πυρπολήθηκε στις 23 Οκτωβρίου 1943 από γερμανικό στρατιωτικό τμήμα της Ορεινής Μεραρχίας Εντελβάις.Την 1η Αυγούστου της ίδιας χρονιάς το χωριό κανονιοβολήθηκε από το Γερμανικό Πυροβολικό που έδρευε στην περιοχή Ελεούσα έξω από τα Ιωάννινα και σκοτώθηκαν δύο άτομα.

Κοκκίνης Θάνος Στις 15 Αυγούστου 1944, τα ναζιστικά στρατεύματα κατοχής κύκλωσαν και καταστρέψανε ολοσχερώς το χωριό Κεράσοβο. Τις ίδιες περίπου μέρες έκαψαν πλήρως ή μερικώς και άλλα χωριά της Λάκας Πωγωνίου. Στο Κεράσοβο όμως χάθηκαν είτε από τους κατακτητές είτε από τις κακουχίες συνολικά είκοσι οχτώ άνθρωποι, έντεκα από τους οποίους εκτέλεσαν ομαδικά τα κατοχικά στρατεύματα έξω από μια σπηλιά, γνωστή ως τότε με το όνομα «χτικιαρότρυπα», αφού εκεί αφήνονταν να πεθάνουν όσοι υπέφεραν στα παλιά τα χρόνια από τη φυματίωση («χτικιό»). Πρόκειται για μεγάλη απώλεια, αν σκεφτούμε ότι αναφερόμαστε ένα μικρό χωριό, με πενήντα περίπου σπίτια και όχι πάνω από διακόσιους πενήντα μόνιμους κατοίκους εκείνη την εποχή.

Γκουντέβενος Σέργιος - Κανταρέλης Άλκιμος Κατά τη διάρκεια της Γερμανικής κατοχής το 1943 και ειδικότερα το πρωί της επομένης της εορτής της κοιμήσεως της Θεοτόκου, στις 16 Αυγούστου, το χωριό Κομμένο αυτό υπέστη μια ολοκληρωτική καταστροφή από τις γερμανικές κατοχικές δυνάμεις κατά την οποία σφαγιάσθηκε σχεδόν ο μισός πληθυσμός, 317 άμαχοι, εκ των οποίων οι 97 ήταν μικρά παιδιά και 2 ιερείς. Στη συνέχεια ακολούθησε πυρπόληση όλων των οικιών από την οποία σώθηκαν μόνο δύο. Στη προσπάθεια να διαφύγουν τον όλεθρο οι υπόλοιποι κάτοικοι, 17 ακόμη εξ εκείνων πνίγηκαν στον ποταμό Άραχθο από ανατροπή υπερφορτωμένης λέμβου. Η σφαγή του Κομμένου Άρτας είναι ισοδύναμη με αυτή των Καλαβρύτων και του Διστόμου Ο αείμνηστος Στέφανος Παππάς, μετέπειτα γυμνασιάρχης, από το Κομμένο, νεαρός τότε επέζησε της σφαγής και έγραψε βιβλίο με πλήρη περιγραφή των γεγονότων. Ένα απόσπασμα από το βιβλίο του είναι το εξής«Οι πρώτοι προστρέξαντες μετά την ανθρωποσφαγή Γρηγόρης Κολιοκώτσης και Ευστάθιος Κολιοκώτσης, ευρήκαν τις δύο ξαδέρφες των Αθηνά και Θεοδοσία νεκρές από σφαίρες πιστολιού και φανερότατα τα ίχνη του βιασμού. Αλλα παραδείγματα μακαβρίου εγκληματικότητας είναι τα δύο μωρά του μακαρίτη Ευστάθιου Κολιοκώτση ηλικίας 7 μηνών, που ευρέθηκαν νεκρά από ασφυξία, γιατί οι κακούργοι εγέμισαν τα στόματά των με βαμβάκι βρεγμένο με βενζίνη και κατόπιν το άναψαν για να απολαύσουν ένα σαδιστικό πυροτέχνημα. Ευρέθη επίσης ο δεύτερος παππάς του χωριού Ζώης Παππάς σκοτωμένος με μαχαίρι και με εξωρυγμένους τους οφθαλμούς. Ως επισφράγισμα της θηριωδίας των ανωτέρω αναφέρω ένα πρωτάκουστο κακούργημα. Η ετοιμογέννητη Παναγιώτα σύζυγος του Λεωνίδα Τσιμπούκη βρέθηκε νεκρή με την κοιλιά ξεσχισμένη και το έμβρυο νεκρό δίπλα της, όπως βεβαιώνει ο αυτόπτης μάρτυρας Θεόδωρος Σταμάτης… Το γεγονός εκείνο που προστέθηκε στις θηριωδίες του πολέμου, φέρεται στην νεότερη ελληνική ιστορία ως Σφαγή του Κομμένου.

Κωστούλας Απόστολος-Λέκκας Δημήτρης Αρχείο Ντίνου Καραγιάννη. Οι Ασπράγγελοι Ζαγορίου στις φλόγες στις 15 Ιουλίου 1943 από τη γερμανική Μεραρχία Edelweeis. Η φωτογραφία αδιάψευστος μάρτυρας της αλήθειας. Φωτογράφος στρατιώτης της γερμανικής Μεραρχίας που απολάμβανε τα αποτελέσματα της προσπάθειας. Στις πλαγιές του όρους Μιτσικέλι και σε υψόμετρο περίπου 1.000 μέτρων, οι Ασπράγγελοι, που μέχρι το 1927 ονομάζονταν Δοβρά ή Ντοβρά ,είναι ένα από τα πιο ιστορικά χωριά της περιοχής -η ταμπέλα στην είσοδο του χωριού αναγράφει «Ασπράγγελοι, Μαρτυρικό Χωριό».Η αντιστασιακή δράση των κατοίκων του ήταν τόσο έντονη, που οδήγησε τους Γερμανούς να πυρπολήσουν ολοκληρωτικά το χωριό στις 15 Ιουλίου του 1943. Ο απολογισμός ήταν 2 νεκροί και 115 καμμένα σπίτια, με τα σημάδια της καταστροφής να είναι σε κάποια σημεία του χωριού ορατά μέχρι σήμερα.Το καλοκαίρι του 1944, οι Γερμανοί συνέλαβαν δεκαεννιά άτομα και τους φυλάκισαν στο υπόγειο της Ζωσιμαίας Σχολής. Οι συλληφθέντες έμειναν εκεί για καιρό αλλά τελικά διασώθηκαν.Πηγές: https://el.wikipedia.org/wiki/Ασπράγγελοι_Ιωαννίνωνhttps://travel.eleftheriaonline.gr/travel/item/7107-aspraggeloi-to-istoriko-chwrio-sto-zagori-me-thn-martyrikh-istoria-fwtografieshttps://www.newsbeast.gr/travel/arthro/6881503/to-martyriko-chorio-toy-zagorioy-poy-pyrpolithike-apo-toys-germanoys

Μαλάϊ Ναταλία - Κασόλα Βασιλική Χτισμένο σε υψόμετρο 800 μέτρων στα Αθαμανικά Όρη, που είναι γνωστότερα με την παραδοσιακή ονομασία Τζουμέρκα, το μαρτυρικό χωριό Καταρράκτης Άρτας είναι το πρώτο στην περιοχή (των Τζουμέρκων), που εντάσσεται πλέον στον κατάλογο των Μαρτυρικών χωριών, με Προεδρικό διάταγμα που δημοσιεύτηκε το 2017 (ΦΕΚ Α/79/1-06-2017).Ήταν το διήμερο 26 και 27 Οκτωβρίου του 1943, όταν η ορεινή ταξιαρχία Εντελβάις των Ναζί πυρπόλησε σπίτια, έκαψε σοδειές και εκτέλεσε 11 κατοίκους, οι οποίοι δεν μπόρεσαν να διαφύγουν από το χωριό.Η θηριωδία είχε χαρακτήρα αντιποίνων, όπως υποστήριξαν οι Ναζί, για τις εχθροπραξίες που προκάλεσαν οι δυνάμεις της Εθνικής Αντίστασης σε εκκαθαριστικές επιχειρήσεις των κατακτητών.

Εύα Γκούβα , Σωτηρία Μήτση , Βασιλική Μήτταρη , Κυριακή Μπατζιόλα Τη νύχτα της 27ης Σεπτεμβρίου 1943 αποσπάσματα ένοπλων μουσουλμάνων με επικεφαλής Γερμανό αξιωματικό συνέλαβαν 53 άνδρες κάθε ηλικίας στη Παραμυθιά Θεσπρωτίας. Η έναρξη των συλλήψεων δόθηκε με τη ρίψη φωτοβολίδων, ενώ ταυτόχρονα η πόλη βούιζε από τους θρήνους γυναικών και παιδιών. Οι συλληφθέντες μεταφέρθηκαν στις υπόγειες αίθουσες του Δημοτικού Σχολείου. Σαν αιτιολογία προβάλλεται το γεγονός του φόνου έξι Γερμανών στρατιωτών στη θέση “Σκάλα” της Παραμυθιάς που τη φρουρούσαν αντάρτες του Ε.Δ.Ε.Σ. του λόχου Ποπόβου. Οι δυνάμεις κατοχής είχαν ήδη θυροκολλήσει από τις 17-9-1943 στο οίκημα που στεγάζονταν τα γραφεία της τότε Κοινότητας Παραμυθιάς ανακοίνωση στην οποία αναφερόταν ότι “…για κάθε δολοφονία ή τραυματισμό Γερμανού στρατιώτη θα εκτελούνται δέκα χριστιανοί Έλληνες από την Παραμυθιά και τα πέριξ χωριά…”, μέτρο που οι στυγεροί δολοφόνοι εφάρμοζαν σ’ όλους τους κατακτημένους λαούς. Όμως η διεστραμμένη φιλοσοφία της φασιστικής ιδεολογίας στηρίζεται σε αυστηρά στατιστικά δεδομένα, εξαιρέθηκαν τρεις, γιατί έντεκα άλλοι πατριώτες είχαν δώσει το αίμα τους ως αντίποινο τις προηγούμενες μέρες για τον θάνατο έξι Γερμανών. Ανάμεσα στους 49 ο παπα-Βαγγέλης Τσαμάτος και ο Γυμνασιάρχης Κων. Σιωμόπουλος. Στις 28-9-1943 με την εποπτεία των Γερμανών, 35 πατριώτες κρατούμενοι από τα γύρω χωριά άνοιξαν στο χωράφι ιδιοκτησίας Τσαμάτου, στη θέση «Άγιος Γεώργιος» (όπου σήμερα το Ηρώο των πεσόντων), τους ομαδικούς τάφους. Στις 29-9-1943 το χάραμα της μέρας, μεταφέρθηκαν στον προκαθορισμένο τόπο της εκτέλεσης οι μελλοθάνατοι φρουρούμενοι από μουσουλμάνους Τσάμηδες και λίγους Γερμανούς. Ακολούθησαν σκηνές φρίκης. Πατέρας παρακαλούσε ν’ αφήσουν ελεύθερο το 16χρονο γιο του και ο γιος ικέτευε να σκοτώσουν αυτόν και να αφήσουν τον πατέρα να αναθρέψει τις μικρότερες αδελφές. Τελικά εκτελέσθηκαν πατέρας και γιος. Άλλοι προσπάθησαν με γενναιότητα να δραπετεύσουν αλλά χτυπήθηκαν από τις σφαίρες των μουσουλμάνων Τσάμηδων που είχαν περιζώσει την περιοχή. Ώρα 7 το πρωί το κροτάλισμα των πολυβόλων έσβησε το χαμόγελο των αγέρωχων ανδρών.

Κασόλα Βασιλική Η καταστροφή του χωριού Το χωριό Καλουτά πυρπολήθηκε στις 23 Οκτωβρίου 1943 από γερμανικό στρατιωτικό τμήμα της Ορεινής Μεραρχίας Εντελβάις. Την 1η Αυγούστου της ίδιας χρονιάς το χωριό κανονιοβολήθηκε από το Γερμανικό Πυροβολικό που έδρευε στην περιοχή Ελεούσα έξω από τα Ιωάννινα και σκοτώθηκαν δύο άτομα. 23 Οκτωβρίου 1943: Οι Γερμανοί καίνε την Καλουτά στο Ζαγόρι.

Μάλαϊ Ναταλία - Κασόλα Βάσια Το Φλαμπουράρι είναι χωριό του Ζαγορίου, βρίσκεται σε υψόμετρο 1.000 μέτρων, κτισμένο στην πλαγιά του όρους Τσούκα Ρόσα. Οι κάτοικοί του σήμερα είναι κυρίως ξυλοκόποι λόγω της πλούσιας βλάστησης. Κατά τον 18ο αιώνα στο χωριό κατοικούσαν 900 οικογένειες. Κατά την γερμανική κατοχή (1941-1944) πυρπολήθηκε μεγάλο μέρος του οικισμού, ως αποτέλεσμα σήμερα η παραδοσιακή ζαγορίσια αρχιτεκτονική έχει διατηρηθεί μόνο σε τμήμα του χωριού. Στις 17 Οκτωβρίου 1943 το 22ο ορεινό σώμα στρατού, των Γερμανικών δυνάμεων κατοχής στην Ήπειρο, ανέλαβε τη διεύθυνση της επιχείρησης «Πάνθηρας».Το σχέδιο «Πάνθηρας» προέβλεπε την εισβολή στον Ηπειρωτικό ορεινό όγκο της Πίνδου, από τέσσερα σημεία. Οι γερμανικές δυνάμεις κινήθηκαν προς τα ορεινά χωριά της περιοχής μας ξεκινώντας από την Κόνιτσα, τα Γιάννινα, από την περιοχή της Άρτας και από την ανατολική πλευρά του περάσματος του Μετσόβου. Τις πρώτες πρωινές ώρες της 18ης Οκτωβρίου 1943, τα ναζιστικά στρατεύματα ξεκίνησαν τις εκκαθαρίσεις τους. Χωριά πυρπολούνται, κάτοικοι εκτελούνται, περιουσίες διαρπάζονται. Στο Φλαμπουράρι οι Γερμανοί κατέστρεψαν 92 σπίτια και εκτέλεσαν 6 κατοίκους.

Κανταρέλης Άλκιμος, Γκουντέβενος Σέργιος, Λούπα Φωτεινή Λίγα είναι τα κτίσματα του χωριού διατηρούν την κλασική Ζαγορίσια αρχιτεκτονική αφού όπως και τα υπόλοιπα χωριά του Ανατολικού του (φτωχού) Ζαγορίου, έτσι και το Τρίστενο γνώρισε τρομακτικές καταστροφές από τους βομβαρδισμούς των Γερμανών κατά το 1943. Έτσι τα περισσότερα σπίτια έχουν την χαρακτηριστική κόκκινη τσίγκινη στέγη από χρηματοδοτήσεις του σχεδίου Μάρσαλ μετά τον πόλεμο. .Επί Ιταλικής κατοχής, πριν την εμφάνιση των Γερμανών 150 κάτοικοι του χωριού φυλακίστηκαν διαδοχικά. Στις 17 Οκτωβρίου 1943 το 22ο ορεινό σώμα στρατού, των Γερμανικών δυνάμεων κατοχής στην Ήπειρο, ανέλαβε τη διεύθυνση της επιχείρησης «Πάνθηρας». Το σχέδιο «Πάνθηρας» προέβλεπε την εισβολή στον Ηπειρωτικό ορεινό όγκο της Πίνδου, από τέσσερα σημεία. Οι γερμανικές δυνάμεις κινήθηκαν προς τα ορεινά χωριά της περιοχής μας ξεκινώντας από την Κόνιτσα, τα Γιάννινα, από την περιοχή της Άρτας και από την ανατολική πλευρά του περάσματος του Μετσόβου. Τις πρώτες πρωινές ώρες της 18ης Οκτωβρίου 1943, τα ναζιστικά στρατεύματα ξεκίνησαν τις εκκαθαρίσεις τους. Χωριά πυρπολούνται, κάτοικοι εκτελούνται, περιουσίες διαρπάζονται.

Βαρδάκη Κωνσταντίνα Το Σάββατο της 10ης Ιουλίου 1943 μια μέρα αποφράς για τους κατοίκους του Κεφαλόβρυσου και τούτο διότι τότε οι Γερμανοί Ναζιστές του Χίτλερ εν ονόματι της νέας τάξης πραγμάτων, έμπαιναν για πρώτη και τελευταία φορά στο μικρό τότε Κεφαλόβρυσο, συνελάμβαναν 18 Κεφαλοβρυσίτες, 22 άνθρωποι κάηκαν ζωντανοί και 47 σπίτια του χωριού έγιναν στάχτη.Σύμφωνα με μαρτυρίες μόνο ένας κατάφερε να μείνει ζωντανός, αφού πρόλαβε χωρίς να γίνει αντιληπτός να κρυφτεί σε καμινάδα τζακιού.

Παρακολουθήστε το βίντεο από 2:19 μέχρι 19:30 για να μάθετε για το ολοκαύτωμα του Κεφαλόβρυσου

Κυριακή Μπατζιόλα Στο Γρεβενίτι έφτασε η γερμανική μεραρχία, τον Οκτώβριο του 1943, αφού προηγουμένως είχε επανειλημμένως συγκρουστεί με τους αντάρτες της 10ης μεραρχίας του ΕΛΑΣ Κεντρικής Μακεδονίας και έχοντας καταστρέψει ολοσχερώς τα χωριά Βρυσοχώρι, Ηλιοχώρι, Λάιστα και Βωβούσα. Το Γρεβενίτι ήταν έδρα της πολιτικής οργάνωσης του ΕΑΜ, ενισχυμένης με τμήματα ανταρτών του μάχιμου ΕΛΑΣ ενώ σε αυτό λειτουργούσε και πολεμικό νοσοκομείο. Αναγνωρίζοντας τον κίνδυνο, πολλοί από τους 800 κατοίκους του χωριού αναζήτησαν καταφύγιο μέσα στο δάσος, όπου τους έφτασε η μυρωδιά από τα αποκαΐδια των περιουσιών τους. Άλλοι δεν μπόρεσαν να μετακινηθούν εγκαίρως και κάηκαν μέσα στα σπίτια τους. Οι μεταπολεμικές εκθέσεις αναφέρουν ότι στις διάφορες επιχειρήσεις της μεραρχίας κάηκαν συνολικά περί τα 293 σπίτια, το σχολείο και δύο ναοί του χωριού. Ελάχιστα διασώθηκαν. Το Γρεβενίτι είχε καταστραφεί από το 1ο τάγμα του 98ου συντάγματος της μεραρχίας Εντελβάις, που είχε διοικητή τον ταγματάρχη Φριτς Μπάντερ, στο πλαίσιο της «επιχείρησης Πάνθηρ», η οποία διήρκεσε από τις Οκτώβριο ως τον Δεκέμβριο του ‘43 στην περιοχή του Ζαγορίου κι είχε συνολικό απολογισμό 1.204 καμένα σπίτια και 56 αμάχους. Τις επόμενες ημέρες, την ίδια τύχη με το Γρεβενίτι είχαν τα χωριά Μακρίνο-Τρίστενο-Δεμάτι (18/10), Δόλιανη, Ελατοχώρι, Καρυές, Μανασσής, Καλουτά, Ανθρακίτης, Καβαλλάρι, Λεπτοκαρυά και Φραγκάδες. Σύμφωνα με την επίσημη εκδοχή του γερμανικού στρατού, οι πράξεις αυτές ήταν δικαιολογημένες εφόσον «είχαν βρεθεί πολλά πυρομαχικά». Όμως, δεν ήταν η πρώτη και τελευταία φορά που οι Γερμανοί θα έκαναν κακό στο Γρεβενίτι. Θα επέστρεφαν, τον Ιούλιο και τον Αύγουστο του 1944, στο πλαίσιο της «επιχείρησης Χρυσαετός».Ο αιματηρός απολογισμός της «αναγκαίας δράσης» της μεραρχίας από τον Οκτώβρη του ’43 ως τον Ιούλιο του ’44 ήταν 23 άμαχοι. Ο κατάλογος των απωλειών και η διήγηση των επιμέρους ιστοριών των χωριών του Ζαγορίου, που καταστράφηκαν μερικώς ή ολοσχερώς από την «λουλουδένια» μεραρχία, είναι μακρύς.

Κλεφτάκη Μαρία Ήταν Κυριακή 25 Ιουλίου του 1943, όταν τα ναζιστικά στρατεύματα κατοχής, έπνιξαν στο αίμα τη Μουσιωτίτσα. Για αντίποινα στη συμμετοχή των κατοίκων της περιοχής σε δολιοφθορές, αλλά και για το θάνατο Γερμανού αξιωματικού σε κοντινή περιοχή, εκτελέστηκαν 152 άτομα, μεταξύ αυτών και γυναικόπαιδα, πολλοί εκ των οποίων υπέστησαν φριχτά βασανιστήρια. Εκείνες τις μέρες, πάνω από τη Μουσιωτίτσα έκανε χαμηλές πτήσεις γερμανικό αεροπλάνο το οποίο πετούσε προκηρύξεις, γραμμένες στα ελληνικά. Καλούσαν τους κατοίκους να μην φύγουν από τα σπίτια τους. Την Κυριακή 25 Ιουλίου, ξεκίνησε συντονισμένη επίθεση από τέσσερα περιφερειακά σημεία, με τέσσερις ομάδες στρατού της διαβόητης μεραρχίας «Εντελβάις» αλλά και μονάδες των SS, με στόχο να αποκλειστεί η έξοδος από το χωριό, ώστε να ολοκληρώσουν απρόσκοπτα το δολοφονικό τους έργο κατά αμάχων. Ο μεγάλος αριθμός των νεκρών δεν επέτρεψε την ταφή τους, έτσι τα πτώματά τους δέχθηκε φιλόξενα ένα ξεροπήγαδο Πρόκειται έγκλημα κατά της ανθρωπότητας που διαπράχθηκε από το γερμανικό στρατό του ναζιστικού καθεστώτος, ένα από τα πολλά που διαπράχθηκαν στην Ελλάδα, κατά τη διάρκεια του Β’ παγκοσμίου πολέμου και που παραμένει ατιμώρητο. Ήταν η πρώτη εκκαθαριστική - τρομοκρατική επιχείρηση στην Ήπειρο της εν λόγω επίλεκτης μεραρχίας της Βέρμαχτ, η οποία έθεσε σκοπό να σπείρει τον τρόμο και το θάνατο σ’ ολόκληρη την περιοχή, με το πρόσχημα των «αντιποίνων».

Μαρτυρικά χωριά Κεντρικού και Ανατολικού Ζαγορίου Καβαλλάρι : Το ιστορικό αυτό χωριό το είχαν κάψει οι Γερμανοί το 1943. Καταστράφηκαν 61 σπίτια, το σχολειό, ένας υδρόμυλος και υπήρξαν 7 νεκροί. Δόλιανη: Το 1943 η Δόλιανη πυρπολήθηκε από τους Γερμανούς. Λέγεται ότι καταστραφήκαν 93 πετρόκτιστα σπίτια, το σχολείο, 3 εκκλησίες, το κοινοτικό γραφείο και υπήρξαν 5 νεκροί. Μακρίνο : Στις 17 Οκτωβρίου 1943 το 22ο ορεινό σώμα στρατού, των Γερμανικών δυνάμεων κατοχής στην Ήπειρο, ανέλαβε τη διεύθυνση της επιχείρησης «Πάνθηρας».Το σχέδιο «Πάνθηρας» προέβλεπε την εισβολή στον Ηπειρωτικό ορεινό όγκο της Πίνδου, από τέσσερα σημεία. Οι γερμανικές δυνάμεις κινήθηκαν προς τα ορεινά χωριά της περιοχής μας ξεκινώντας από την Κόνιτσα, τα Γιάννινα, από την περιοχή της Άρτας και από την ανατολική πλευρά του περάσματος του Μετσόβου.Τις πρώτες πρωινές ώρες της 18ης Οκτωβρίου 1943, τα ναζιστικά στρατεύματα ξεκίνησαν τις εκκαθαρίσεις τους. Το Μακρίνο πυρπολήθηκε από τις γερμανικές δυνάμεις με αποτέλεσμα να καταστραφούν 41 οικίες, να λεηλατηθούν οι περιουσίες των κατοίκων και να σκοτωθεί ένα άτομο. Λεπτοκαρυά: Κάηκαν τα τρία τέταρτα των σπιτιών του χωριού, περίπου 65. Βοβούσα: Το 1943 το χωριό υπέστη ολοκληρωτική καταστροφή από τους Γερμανούς. Από τις 84 οικίες πυρπολήθηκαν οι 83 και υπήρξε ένας νεκρός. Ηλιοχώρι: Στις 18 Οκτωβρίου του 1943 οι Γερμανοί έκαψαν το χωριό. Από τις 45 οικίες πυρπολήθηκαν οι 30 και υπήρξε ένα θύμα. Η καταστροφή δεν ήταν μόνο οικονομική. Σύμφωνα με όλες τις μαρτυρίες τόσο στην κοινότητα όσο και σε σπίτια ιδιωτών υπήρχε συγκεντρωμένο σπουδαίο ιστορικό υλικό, που δυστυχώς δεν μπόρεσε να διασωθεί. Έγγραφα, θρησκευτικά και ιστορικά κειμήλια αιώνων καταστρέφονται σε μια μέρα από την ναζιστική θηριωδία. Ελατοχώρι: Καταστράφηκαν 65 σπίτια και εκτελέστηκαν 3 κάτοικοι.

Λέκκας Δημήτρης Το χωριό Ελάτη υπέστη μεγάλες καταστροφές από τους Γερμανούς κατακτητές οι οποίοι στις 14 Ιουλίου του 1943 έκαψαν σχεδόν ολοσχερώς το χωριό ως αντίποινα για τη δράση ανταρτών στην περιοχή. Τελικός απολογισμός 56 καμένα σπίτια και ένα θύμα. Τα γεγονότα της καταστροφής της Ελάτης περιγράφει η μαρτυρία που ακολουθεί: «…το πρωί, όπως ξυπνήσαμε ήμασταν 7 – 8 άτομα και είδαμε στην κορυφογραμμή του βουνού της Βροπίστας να παρατάσσονται σε φάλαγγα ανά άνδρα λόχος Γερμανών. Μας είχαν εντοπίσει με τα κιάλια γιατί το βράδυ σκεπαζόμασταν με κόκκινες βελέντζες. Ο Σταύρος Έξαρχος, παλιός αξιωματικός του στρατού, μας είπε να καλύψουμε τις βελέντζες και να φύγουμε αμέσως προς το λάκκο της Ράχης από το πίσω μέρος για να φυλαχτούμε και να προστατευτούμε. Οι Γερμανοί από τη Βροπίστα έριξαν μια φωτοβολίδα και από την άλλη μεριά της κορυφογραμμής του Μιτσικελίου (θέση Λάπητο) ανταπέδωσαν με μια φωτοβολίδα και αμέσως άρχισε το «πανηγύρι». Πυροβολισμοί και βομβαρδισμοί, μας είχαν εντοπίσει και άρχισαν να πυροβολούν. Η ομάδα των χωριανών στη συνέχεια έκαναν προσπάθεια να ανέβουν προς τα πάνω δηλαδή προς τη θέση Πρικατσόρια για να αποφύγουν τα πολυβόλα. Συγκεκριμένα η Αριστούλα Εξάρχου με μια βαλίτσα στην πλάτη και φορτωμένη με τις βελέντζες του ύπνου εβάδιζε μπροστά και ανεβαίνοντας ένα μικρό αντέρισμα (διέξοδο, μονοπάτι) περνούσαν οι σφαίρες τόσο χαμηλά που ακούγονταν να χτυπάνε στα δέντρα και ο αδελφός της Σταύρος Έξαρχος της έλεγε: «Τούλα δάγκασε το χώμα και έρποντας να κατέβουμε προς το λάκκο (ρέμα)».Εκεί περιμένοντας από ένα σημείο 2 – 3 άτομα έβλεπαν την καταστροφή που γινόταν, αφού πέρασε μισή ή μία ώρα μπήκαν οι Γερμανοί στο χωριό σπάζοντας τις πόρτες κάθε σπιτιού και ρίχνοντας μια άσπρη σκόνη στο πάτωμα ή στα στρώματα πυροβολούσαν και άναβε αυτομάτως φωτιά. Έτσι τα σπίτια λαμπαδιάζονταν και ακουγόταν ο κρότος από τους πυροβολισμούς, τα βελάσματα των ζώων που καίγονταν καθώς και το πέσιμο της στέγης κάθε σπιτιού. Έτσι επήλθε η καταστροφή στα τρία τέταρτα του χωριού και μόνο ένας μαχαλάς έμεινε άθικτος και η κεντρική εκκλησία του χωριού. Κατόπιν αυτού η ομάδα των χωρικών που είδε τα γεγονότα κατέληξε να κοιμηθεί στο ξωκλήσι της Παναγίας. Το απόγευμα της ίδιας μέρας κατέβηκαν τρία – τέσσερα άτομα στο χωριό και συνάντησαν τις γριές Μαρίνα Εξάρχου και Γλυκερία Ζούλτη, ηλικιωμένες, οι οποίες δεν μπορούσαν. Τους είχαν βγάλει από τα σπίτια και στη συνέχεια έβαζαν φωτιά. Κατόπιν αυτού του γεγονότος οι χωρικοί δεν είχαν πού να μείνουν και άλλοι έμειναν σε γειτονικά σπίτια του μαχαλά που δεν κάηκε και άλλοι έφυγαν προς διάφορες κατευθύνσεις. Ήταν χρόνια δυστυχίας, φτώχειας, κακομοιριάς, ταλαιπωρίας.»

ΟΛΟΚΑΥΤΩΜΑ ΧΩΡΙΩΝ ΦΑΝΑΡΙΟΥ ΠΡΕΒΕΖΑΣ Στις 10 Αυγούστου του 1943, οι Γερμανοί και οι συνεργάτες τους Τσάμηδες (μουσουλμανική μειονότητα αλβανικής καταγωγής που ζούσε στην Ήπειρο) εισβάλλουν στα χωριά του Φαναρίου Πρέβεζας και προκαλούν ανυπολόγιστες ζημιές. Οι Τσάμηδες γνωρίζοντας πρόσωπα και πράγματα εκδηλώνουν το μίσος τους κυρίως προς τα ηγετικά στελέχη των χωριών, προέδρους κοινοτήτων, δασκάλους, παπάδες και συνεταιρισμούς . Είναι δύσκολο να υπολογιστούν με ακρίβεια οι καταστροφές του Φαναρίου, γιατί δεν έγινε ποτέ μια επίσημη καταγραφή των ζημιών.Τα παρακάτω στοιχεία είναι ελλιπή και αναφέρονται στο σύνολο των χωριών του Φαναρίου: 140 νεκροί, 468 όμηροι, 841 καμμένα σπίτια, 8.350 βοοειδή, 29.710 αιγοπρόβατα, 3.110 άλογα, 840 κυψέλες μελισσών, 184 γυναίκες βιάστηκαν. Ψάχνοντας κανείς τα μητρώα των χωριών του Φαναρίου δε θα βρει πρόσωπα γεννημένα από τον Αύγουστο του 1943 μέχρι το καλοκαίρι του 1944. Όσα μωρά γεννήθηκαν κατά το διάστημα αυτό πέθαναν από τις κακουχίες και τις στερήσεις .(Απόσπασμα από το βιβλίο του Μιχάλη Ντούσια «ΕΑΜ Πρέβεζας, ΕΛΑΣ Ζαλόγγου - Σουλίου»)

Πατήστε εδώ για να δείτε ένα βίντεο (από 33:00) με μνήμες κατοίκων του Φαναρίου από τους τσάμηδες την περίοδο της κατοχής.