Want to make interactive content? It’s easy in Genially!

Over 30 million people build interactive content in Genially.

Check out what others have designed:

Transcript

Klimat Polski

Cele lekcji:

1. Omawiam cechy klimatu Polski na podstawie map klimatycznych i klimatogramów.2. Wyjaśniam różnice między astronomicznymi, kalendarzowymi i klimatycznymi porami roku. 3. Charakteryzuję czynniki kształtujące klimat Polski. 4. Przedstawiam wpływ mas powietrza na pogodę w Polsce.5. Analizuję zróżnicowanie klimatyczne Polski. 6. Oceniam gospodarcze konsekwencje długości trwania okresu wegetacyjnego w różnych regionach Polski.7. Wyjaśniam mechanizm powstawania bryzy dziennej i bryzy nocnej.

Klimat - to przeciętne, powtarzające się corocznie stany atmosfery występujące na danym obszarze, określone na podstawie wieloletnich obserwacji i pomiarów składników pogody.

Czynniki klimatotwórcze

Meteorologiczne- masy powietrza napływające nad Polskę;- rozmieszczenie głównych ośrodków barycznych;Niemeteorologiczne- rzeźba;- odległość od zbiorników wodnych;- prądy morskie;- pokrycie terenu;- działalność człowieka.

Czynniki kliamtotwórcze:- położenie w średnich szerokościach geograficznych (54°50'–49°00') – strefa umiarkowana, do której dociera określona ilość ciepła; - względnie mała odległość od Oceanu Atlantyckiego, co łagodzi klimat, tzn. ociepla zimą, chłodzi latem; zwiększa też ilość opadów; dodatkowo ciepły Prąd Północnoatlantycki łagodzi zimy, zwłaszcza na zachodzie Polski; - względna bliskość zwartego lądu Eurazji, co czyni nasz klimat ostrzejszym, tzn. zimą jest mroźno, latem upalnie; zmniejsza też ilość opadów; - równoleżnikowy układ krain geograficznych ułatwiający przemieszczanie się mas powietrza wzdłuż kierunku zachód‑wschód (brak przeszkód terenowych w postaci gór).

Podstawą zmian pogody na Ziemi są różnice w nasłonecznieniu, czyli ilości energii jaka dociera do powierzchni Ziemi w określonym czasie. Dobowa zmienność temperatury wiąże się z występowaniem zjawiska dnia i nocy i położeniem Słońca nad horyzontem. Temperatury zmieniają się też cyklicznie w ciągu roku. Zjawisko to nazywamy sezonową zmiennością temperatury. Jej skutkiem jest występowanie pór roku.W Polsce wyróżnia się cztery astronomiczne pory roku: wiosnę, lato, jesień i zimę. Latem, gdy Słońce świeci najdłużej i znajduje się najwyżej nad widnokręgiem, ogrzewa nas silnie, a dni są długie. Odwrotnie jest zimą – Słońce świeci krócej, a w czasie górowania znajduje się nisko nad horyzontem. Jest to następstwo ruchu obiegowego Ziemi.Kalendarzowe pory roku są umowne i stałe. Każda z nich rozpoczyna się w wyznaczonym dniu: wiosna - 21 marca, lato - 22 czerwca, jeseiń - 23 września, zima - 22 grudnia).

Oprócz kalendarzowych istnieją też termiczne pory roku. Wyróżnia się je na podstawie średnich temperatur powietrza w ciągu doby. W przeciwieństwie do pór kalendarzowych nie rozpoczynają się zawsze w tym samym momencie. Na przykład termiczne lato zaczyna się, gdy średnie dobowe temperatury przekroczą 15°C. Może się to zdarzyć nawet w maju.

Pogoda w danym miejscu kształtowana jest głównie przez napływające masy powietrza. Do Polski powietrze dociera z różnych stron i z różną częstotliwością. O kierunku ruchu jego mas decyduje rozkład ciśnienia atmosferycznego i rozmieszczenie głównych ośrodków barycznych – wyżów i niżów. Powietrze generalnie płynie od wyżów do niżów. Nie jest to jednak ruch prostoliniowy. Różne czynniki, m.in. ruch obrotowy Ziemi oraz wynikająca z niego tzw. siła Coriolisa, sprawiają, że powietrze przemieszcza się prawie równolegle do izobar, wirując wokół ośrodków barycznych. Co ciekawe, ten ruch wirowy jest inny na półkuli północnej i inny na półkuli południowej.

O napływie określonych mas powietrza do Polski decydują przede wszystkim dwa duże, stałe ośrodki baryczne – Wyż Azorski (nazwa pochodzi od archipelagu Azorów na Atlantyku) i Niż Islandzki. Ich położenie oraz wielkość zmieniają się w ciągu roku, co ma istotny wpływ na ruchy mas powietrza.

Jeśli Wyż Azorski jest bardziej rozbudowany i znajduje się bliżej Europy, to kieruje do nas cieplejsze powietrze z kierunków południowo‑zachodnich. Często panuje wówczas bezchmurna, tzw. wyżowa, pogoda.

Z kolei jeśli Niż Islandzki jest głęboki i znajduje się nad Europą Północną, to ściąga do nas chłodne i wilgotne powietrze atlantyckie, czemu na ogół towarzyszą silne wiatry.

Wzajemne położenie Wyżu Azorskiego i Niżu Islandzkiego sprawia, że do Polski najczęściej płyną wilgotne masy powietrza polarno‑morskiego znad Oceanu Atlantyckiego. W zimie przynoszą one ocieplenie i opady śniegu lub deszczu, a latem – ochłodzenie i opady deszczu. Dochodzące do nas ze wschodu suche masy powietrza kontynentalnego przynoszą mróz w zimie oraz upały i susze w lecie. Północne zimne masy powietrza arktycznego są szczególnie dokuczliwe zimą, kiedy przynoszą siarczysty mróz. Rzadkie u nas ciepłe masy powietrza zwrotnikowego z południa dają latem męczące upały, a zimą odwilż.

O średnich temperaturach powietrza w pierwszej kolejności decyduje szerokość geograficzna – od niej zależy kąt padania promieni słonecznych na powierzchnię Ziemi i tym samym ogólna ilość docierającego ciepła. Bardzo ważna jest odległość od morza lub oceanu. Wilgotne powietrze morskie wolniej się nagrzewa i chłodzi w porównaniu z suchym powietrzem lądowym. Na ich temperaturę wpływ ma także podłoże. Woda wolniej od lądu zarówno ogrzewa się, jak i schładza. Dlatego nad morzem latem jest chłodniej, a zimą cieplej niż w głębi lądu. Kolejnym czynnikiem oddziałującym na temperaturę powietrza jest wysokość bezwzględna. Temperatura obniża się średnio o 0,6°C na każde 100 m wysokości – to dlatego w górach jest na ogół zimniej niż na nizinach.

W mniejszym stopniu na średnie temperatury powietrza wpływają takie czynniki, jak pokrycie terenu roślinnością (zwiększa wilgotność powietrza, ale nie tak bardzo jak bliskość morza) czy działalność człowieka (ogrzewanie domów, emisja zanieczyszczeń, które hamują oddawanie ciepła). Na mapie temperatury powietrza przedstawia się za pomocą izoterm. Są to linie łączące punkty o tych samych wartościach temperatury. Dodatkowo, dla lepszej czytelności map, powierzchnię między izotermami wypełnia się kolorami – „cieplejszymi” lub „zimniejszymi”.

Na mapie temperatur stycznia w Polsce izotermy układają się w przybliżeniu południkowo. Wyraźnie widać, że im dalej na wschód, tym zimniej, czyli większy wpływ suchych kontynentalnych mas powietrza. Na zachodzie jest cieplej ze względu na bliskość Oceanu Atlantyckiego. Najwyższe temperatury w tym czasie występują u nas nad samym morzem, a jest to związane z bezpośrednim sąsiedztwem wód Bałtyku.

W lipcu temperatury układają się w Polsce równoleżnikowo. Najcieplej jest na nizinach i wyżynach. Im jednak bliżej Morza Bałtyckiego, tym chłodniej. Zarówno latem, jak i zimą wyraźnie zaznaczają się niższe temperatury w górach.

Niekiedy w górach występuje zjawisko zwane inwersją temperatury. Polega ono na wzroście temperatury wraz z wysokością, co oznacza, że na górze jest cieplej niż na dole. Dzieje się tak, gdyż zimne powietrze – jako cięższe od ciepłego – może osiadać i gromadzić się w górskich dolinach czy kotlinach.

Ważną cechą każdego klimatu jest amplituda temperatury, czyli różnica między wartością największą i najmniejszą temperatury powietrza w danym miejscu. Duże amplitudy roczne temperatur są charakterystyczne dla klimatów kontynentalnych, a małe – dla klimatów morskich. W Polsce można to zaobserwować na przykład na wykresach klimatycznych dla miejscowości z różnych części kraju.

Napływające z zachodu wilgotne masy powietrza polarno‑morskiego znad Oceanu Atlantyckiego mają u nas zasadniczy wpływ na wielkość i intensywność opadów. Przynoszą znaczne ilości pary wodnej, która skrapla się lub zamarza i spada na powierzchnię Ziemi w postaci deszczu lub śniegu. Nad Bałtykiem jest najwięcej wilgotnego powietrza, dzięki czemu występują tam zwiększone opady. Na pozostałym obszarze można zauważyć zależność ilości opadów od ukształtowania powierzchni. Największe sumy opadów atmosferycznych notowane są na terenach pofałdowanych – w górach i na pojezierzach. Na takich obszarach powietrze może zatrzymywać się na wzniesieniach będących naturalnymi przeszkodami. Natomiast najniższe sumy opadów występują na płaskich, nizinnych terenach środkowej Polski, szczególnie na Kujawach i w Wielkopolsce. Regiony te leżą w tzw. „cieniu opadowym” pojezierzy i jednocześnie w oddaleniu od zbiornika morskiego.

Zarówno na mapie, jak i na wykresach klimatycznych wyraźnie widać zwiększone opady na obszarach górskich. Wysokie przeszkody terenowe, jakimi są góry, nie tylko zatrzymują wilgotne masy powietrza, ale również sprzyjają powstawaniu tzw. prądów konwekcyjnych. W prądach tych powietrze ogrzane przy powierzchni Ziemi unosi się ku górze i szybko ochładza, co prowadzi do skroplenia zawartej w nim pary wodnej.

Różnica temperatur powietrza wywołuje różnicę ciśnień, w wyniku której następuje poziomy ruch powietrza – wiatr. Ma on zawsze tendencję do wyrównywania ciśnień, czyli wieje od wyżu do niżu. W Polsce przeważają wiatry z kierunków zachodnich, co wiąże się z układem stałych ośrodków barycznych – Wyżu Azorskiego i Niżu Islandzkiego. Wiatry przynoszą znad innych obszarów określone masy powietrza. Na podstawie kierunku, z którego aktualnie wieje wiatr, można przewidywać pogodę: wiatr zachodni zazwyczaj przynosi opady oraz ochłodzenie latem i ocieplenie zimą; wiatr północny niemal zawsze przynosi ochłodzenie; wiatr wschodni na ogół nie przynosi opadów, a zimą prawie zawsze ochłodzenie; wiatr południowy niemal zawsze przynosi ocieplenie.

Oprócz wiatrów związanych z dużymi ośrodkami barycznymi w Polsce występują też wiatry lokalne. Jednym z nich jest górski fen, nazywany u nas halnym. Powstaje on w wyniku dużej różnicy ciśnienia atmosferycznego między dwiema stronami grzbietu górskiego. Najczęściej pojawia się w górach wysokich – Tatrach czy Karkonoszach. Najpierw po stronie południowej przed barierą gór gromadzi się ciepłe powietrze, co zwiększa ciśnienie atmosferyczne. Następnie powietrze to unosi się i ochładza, tworząc gęste chmury kłębiaste ze skroplonej pary wodnej. Z chmur pada deszcz, pozbawiając powietrze wilgoci. Takie suche powietrze „przelewa” się na drugą stronę gór, gdzie szybko „ześlizguje” się w dół i ociepla. Różnica ciśnień zazwyczaj jest duża, toteż ciepły i suchy wiatr halny osiąga znaczne prędkości (często >100 km/h), czym może wyrządzać wielkie szkody.

Innym wiatrem lokalnym są występujące nad morzem bryzy. Powstają w wyniku różnicy ciśnienia atmosferycznego nad lądem i wodą. Wilgotne powietrze nad wodą wolniej zmienia swoją temperaturę niż suche powietrze nad lądem. Dlatego w dzień nad lądem jest cieplej, a ogrzane powietrze unosi się do góry, „zostawiając” na dole niższe ciśnienie, do którego ściągane jest powietrze znad wody. Tak wieje bryza morska (dzienna). W nocy sytuacja się odwraca – nad wodą jest cieplej, ponieważ tamtejsze powietrze wolniej się ochładza, i tworzy się niższe ciśnienie, do którego ściągane jest powietrze znad lądu. To bryza lądowa (nocna).

Bryza

Okres wegetacyjny to czas w ciągu roku pozwalający na wegetację roślin; zaczyna się wtedy, kiedy średnia temperatura dobowa przekroczy 5°C, a kończy się, gdy temperatura ta spadnie poniżej 5°C; w Polsce trwa od około 190 dni w górach i na północy do około 220 dni na zachodzie i południu.

- duża zmienność pogody;- występowanie 6 termicznych pór roku;- przewaga wpływów wilgotnego powietrza morskiego na północy i zachodzie (mniejsze roczne amplitudy temperatur – klimat łagodniejszy);- przewaga wpływów suchego powietrza kontynentalnego na wschodzie (większe roczne amplitudy temperatur – klimat ostrzejszy);- klimat górski na południu (obniżone temperatury, zwiększone opady);

Cechy klimatu Polski

- średnia roczna suma opadów atmosferycznych około 600 mm (poza górami);- przewaga opadów latem;- przewaga wiatrów zachodnich;- występowanie wiatrów lokalnych – halnego w górach i bryz nad morzem.