Mitologia Śląska
PBW_Katowice_Wypozyc
Created on September 6, 2021
Ewelina Kocot PBW Katowice
More creations to inspire you
BIDEN’S CABINET
Presentation
YURI GAGARIN IN DENMARK
Presentation
C2C VOLUNTEER ORIENTATION
Presentation
TALK ABOUT DYS WITH TEACHER
Presentation
CIRQUE DU SOLEIL
Presentation
LAYOUT ORGANIZATION
Presentation
TALK ABOUT DYS TEACHER-TEACHER
Presentation
Transcript
Mitologia Śląska
Śląska mitologia przekazywana z pokolenia na pokolenie jest różnorodna i niezwykle interesująca. W wierzeniach ludności Śląska bogato reprezentowane są opowiadania o demonach wodnych, podziemnych, kopalnianych, strzygach i strzygoniach. Są one również popularnymi bohaterami legend, podań, bajek i gawęd ludowych.
Dzieci chętnie słuchały wierzeń i opowieści dotyczących śląskiej demonologii ludowej, które przekazywane były z pokolenia na pokolenie.
BebokOkreślenie straszydła o cechach diabolicznych.Wyobrażany był jako mały, kudłaty człowiek dzierżący w ręku kij lub laskę. Innym jego wyobrażeniem był olbrzym z nienaturalnie dużą głową, końskimi kopytami i ogromnym workiem, do którego wrzuca się niegrzeczne dzieci. Spotkać go można było na strychu lub piwnicy, szczególnie w kątach, gdzie nikt nie zagląda i gdzie mogą spokojnie spać.Czasami chowały się pod łóżkiem, pod piecem, w kuchni lub w ciemnych zakamarkach mieszkania. To stwór, którym straszono niegrzeczne dzieci.
Biała damaZjawisko parademoniczne utożsamianepokutującą duszą zmarłej kobiety, powszechne w licznych legendach odnoszących się do starych zamków. Biały kolor jej szat symbolizował niewinność lub żałobę.
Anioł stróżPostać o charakterze pozytywnym, przejęta z tradycji chrześcijańskiej. Wyobrażana jako piękna i młoda, uskrzydlona postać, obdarzona zdolnością cudownego śpiewu lub gry na harfie. Opiekunka ludzi stroskanych, zagubionych, pocieszająca w żalu i ratująca z opresji.
DiabełDemon piekielny, będący uosobieniem sił zła. Określa istotę o charakterze osobowym, której duchowe oddziaływanie widoczne jest w innych istotach, zwanych demonami lub duchami nieczystymi, oraz w pokusach. Śląskie nazwy diabła to: ancychryst, belzebub, cart, chłopek.
Baba JagaDemon żeński zsyłający na ludzi choroby i dokuczliwe przypadłości. Demon żeński zsyłający na ludzi choroby i dokuczliwe przypadłości. Wyobrażana była jako stara kobieta o odstręczającyn wyglądzie. Mieszkała w lesie w chatce na kurzej nodze w towarzystwie puchacza, wilka lub kota.
RusałkaRusałki były demonami, które zamieszkiwałybrzegi jezior i rzek. To także złowrogie istoty leśne oraz polne szczególnie spotykane jesienią i wiosną. Najczęściej rusałkami zostawały kobiety, które utonęłyi zmarły przed zamążpójściem. Rusałki pojawiały się w czasie nowiu, oddając się dzikim tańcom i swawolom. Wabiły do siebie młodzieńców, by zgotować im zgubę.
PołudnicaŻeński demon polny, o charakterze negatywnym, pojawiający się w porze południowej, niebezpieczny dla ludzi przebywających lub pracujących na polach. Południce ukazywały się jako młode dziewczyny lub stare kobiety owinięte w białe płótno z rozpuszczonymi w nieładzie włosami. W rękach trzymały zazwyczaj drąg, ożóg lub sierp, którymi potem dręczyły swoje ofiary.
Strzyga
Żeński demon leśny albo polny, negatywny, szkodzący ludziom. Strzygi żyły z dala od ludzi na uroczyskach albo w lesie. Były bardzo żywiołowe, miały długie włosy, tańczyły i lubiły dokuczać.
Personifikacja na Górnym Śląsku demona śmierci , budzącego strach i przerażenie. Wyobrażano ją sobie w postaci kościstej niewiasty z bladą twarzą, w białym odzieniu, często z kosą w ręku.
Śmiertka
MeluzynaTo niezwykła istota wyobrażana w postaci kobiecej, od pasa w dół wyposażona w smoczowężowe atrybuty. Meluzyna zwiastowała zgon tym, których kochała. W kulturowej charakterystyce Meluzyny na na pierwszy plan wysuwa się żywioł wody. W gniewie bowiem zatapiała osady i miasta.
Utopiec jest mały i ma pomarszczoną, starą twarz. Jego oczy sa zielone, kręcone włosy są często przeplecione trzciną, a palce posiadają błony pławne. Charakterystyczną cechą jego wyglądu jest końskie kopyto, które ma zamiast lewej nogi oraz stróżka wody wypływająca z lewej nogawki.To demon wodny, zasiedlający stawy, rzeki, studnie, czy rowy przydrożne. Jego nakryciem głowy była czerwona czapka (magierka). Utopiec był z natury złośliwy, choć niekiedy bywał też przyjazny i gotowy do pomocy.
Utopiec
SkarbnikSkarbnik był postacią przychylną ludziom, ostrzegał górników przed grożącym tąpnięciem, zalaniem i pożarem, mógł także zaprzyjaźnić się z górnikami. Wobec osób, które były leniwe, niesolidne, skąpe i złorzeczyły w kopalni, skarbnik bywał też bardzo surowy, zawzięty i mściwy. Ukazywał się najczęściej pod postacią starego, brodatego górnika z kagankiem w ręku, potrafił też przybrać kształt kozy, konia, psa, myszy, żaby, pająka, muchy. Mógł także pozostawać niewidzialny, wówczas górnik mógł wyczuć jego obecność bądź słyszeć stukanie.
Legenda o skarbniku - teatrzyk kamishibai
Błędny ognikIstota demoniczna przybierająca rozmaite kształty. Zjawisko dostrzegalne nocami nad bagnami, mokradłami i torfowiskami, mające postać niewielkich światełek unoszących się ponad powierzchnią. Występowały one na Śląsku pod następującymi nazwami:ognisty człowiek, ognisty chłop, ognik, świetlik.Wierzenia ludowe podtrzymywały przekonanie o błędnych ogniach - świetlikach bagiennych, jako duchach ludzi pokutujacych po zgonie.
Gustaw Morcinek : Cuda Polski. Śląsk.
Ziemia śląska jest bardzo piękna, (…) iż nie dziwota, że zamieszkał ją nie tylko człowiek, ale całe grono przeróżnych duszków i bożąt. Zaludniły one rzeki i stawy, zadomowiły się po cienistych wądołach leśnych i na moczarach, pomiędzy szumiącymi zbożami w upalnym słoneczku, pod ziemią nawet szukają zakątka cichego, czasem tylko na świat boży wychylając spojrzenie.
3. Mitologia śląska czyli Przywiarki ślónskie : leksykon i antologia śląskiej demonologii ludowej, Katowice: Kos, 2011. ISBN 978-83-7649-041-0.4. Szołtysek Marek: Bojki śląskie : czyli uczymy sie bojać śląskie bojki czytać po śląsku bawić śląskimi graczkami malować i kryklać, Rybnik: Śląskie ABC, 2006.
Wydawnictwa zwarte:1. Simonides Dorota: Śląski horror. O diabłach, skarbnikach, utopcach i innychstrachach, Katowice: Śląski Instytut Naukowy, 1984. ISBN 8300008470.2. Morcinek Gustaw: Legendy i baśnie, Katowice: „Śląsk”, 1984. ISBN 8321604331.Wydawnictwa ciągłe:1. Langer Beata: Panna z śląskiego wiatru. Rzecz o baśniach i legendach Stanisława Wasylewskiego, „Guliwer” 2012, nr 1, s. 21-26.
Bibliografia:
Opracowała ewelina Kocotdziękuję za uwagę