Straszne potwory

owady wodne naszych wód

Start

Zespoły ekologiczne w wodach

Zwierzęta bezkręgowe zamieszkujące nasze wody mogą występować zarówno w toni wodnej, jak i na dnie, na przedmiotach zanurzonych, a także w miejscu styku wody z powietrzem atmosferycznym.Zwierzęta te są w odpowiedni sposób przystosowane do zmiennych warunków w każdym z tych środowisk.W zależności od miejsca występowania możemy wyróżnić różne grupy/zespoły ekologiczne:

neuston

plankton

bentos

nekton

psammon i peryfiton

Zespół drobnych (najczęściej mikroskopijnej wielkości) organizmów żywych swobodnie unoszących się w toni wodnej, niepotrafiących przeciwstawić się ruchom mas wody (prądom). W skład planktonu wchodzą: bakterie, glony (zielenice, okrzemki) i zwierzęta (m.in. pierwotniaki, wrotki, wioślarki, widłonogi, larwy ryb). Plankton roślinny to fitoplankton, a plankton zwierzęcy to zooplankton.

To organizmy, dla których środowiskiem życia jest powierzchnia wody. Stanowią go głównie bakterie, glony, pierwotniaki i owady wodne.

Zbiorowisko organizmów zwierzęcych i roślinnych zamieszkujących dno jeziora (wraz z osadami dennymi), chodzących lub przyczepionych do powierzchni podwodnych przedmiotów takich jak: kamienie, pale pomostów, łodygi trzcin, dna łodzi oraz penetrujących osady denne, czyli zagrzebanych w mule.

To zbiorowisko organizmów poruszających się w wodzie w sposób czynny - w naszych wodach tworzą go głównie ryby, ale też gady, płazy, ptaki i ssaki wodne.

Drobne organizmy (np. glony, pierwotniaki, czasem wrotki, nicienie, drobne skorupiaki) osiadłe na roślinach, palach, gałęziach wystających ponad dno zbiornika nazywamy PERYFITONEM, natomiast te żyjące w piasku, w strefie przybrzeżnej wód nazywamy PSAMMONEM.

CHRUŚCIKI

regionalnie nazywane są także kłódkami (od kłoda, mała kłódka), klajdukami, obszywkami; są dobrze znane wędkarzom, ponieważ ich larwy są dobrą przynętą na ryby;jest to rząd owadów blisko spokrewnionych z motylami, z tym że skrzydła motyli pokryte są drobnymi łuskami (stąd nazwa łuskoskrzydłe), natomiast skrzydła chruścików są pokryte gęstymi włoskami (włoskoskrzydłe);dorosłe postacie chruścików prowadzą typowo lądowy tryb życia, odżywiają się sokami roślinnymi, maja długie czółka;postacie larwalne żyją w wodzie, są wśród nich: drapieżniki, roślinożercy, glonożercy, padlinożercy oraz formy żyjące się martwą materią organiczną.

chruściki mogą być wykorzystywane jako bioindykatory czystości wód, oznacza to, że niektóre gatunki są wskaźnikami zanieczyszczenia naszych jezior i rzek; obecność lub brak obecności pewnych gatunków chruścików w zbiornikach wodnych pomaga nam określić jakość tych wód;w Polsce występuje dużo gatunków organizmów wykazujących cechy wskaźnikowe dla oceny czystości wód - od bakterii przez glony, rośliny (tj. pałka szerokolistna, pałka wąskolistna), po zwierzęta (m.in. rozwielitka, pijawki, małże, pstrągi, liny);

Chruścik, fot. W. Bzura

WAŻKI

Cykl życiowy ważek:

rząd owadów uważany za najlepszych lotników, potrafią one poruszać skrzydłami niezależnie od siebie, we wszystkich kierunkach– mogą zawisnąć w powietrzu lub nawet latać do tyłu;dorosłe ważki oraz ich wodne larwy są drapieżnikami, polują na mniejsze od siebie bezkręgowce, larwy potrafią schwytać kijankę lub nawet małą rybę; larwa chwyta zdobycz wyrzucając do przodu tzw. maskę, narząd działający jak składany scyzoryk (rys. poniżej), natomiast dorosłe ważki łapią swoje ofiary odnóżami w locie;

Iglica mała ( fot. W. Bzura) - najmniejsza europejska ważka.

Husarz władca ( fot. W. Bzura) - największa Polskaważka.

Podczas obserwacji ważekzwróćmy uwagę na ich podział na:

WAŻKI RÓWNOSKRZYDŁE

WAŻKI RÓŻNOSKRZYDŁE

JĘTKI

rząd owadów związanych ze środowiskiem wodnym;okres życia larw może trwać nawet do kilku lat, postacie dorosłe żyją bardzo krótko, czasem jeden dzień.niekiedy obserwowane są masowe wyloty jętek;

Larwy jętek są bardzo delikatne, mają gryzące narządy gębowe, dobrze wykształcone oczy złożone, czułki i siedem par blaszkowatych skszelotchawek na odwłoku lub odnóżach i narządach gębowych.

Larwa jętki:fot.https://swiatmakrodotcom.wordpress.com/

Owad dorosły (imago) jętki:fot.https://swiatmakrodotcom.wordpress.com/

Owady dorosłe mają smukłe ciało pokryte miękknim oskórkiem. Narządy gębowe są uwstecznione, postcie dorosłe nie odżywiają się. Skrzydła są trójkątne, błoniaste, w stanie spoczynku uniesione ku górze. Na końcu odłowka wyrastają 3 lub 2 szczecinki.

PLUSKWIAKI RÓŻNOSKRZYDŁE

Bardzo zróżnicowana grupa owadów mająca kłująco - ssący narząd gębowy i specyficznie wykształcone skrzydła - przednia para funkcjonuje jako pokrywy dla drugiej, błoniastej. Ciało jest wydłużone lub owalne, grzbietobrzusznie spłaszczone.Na ogół są drapieżne. Występują głównie w wodach stojących: stawach, jeziorach.

Płoszczyca szara:fot.https://swiatmakrodotcom.wordpress.com/

Topielica fot. W. Bzura

Największym gatunkiem pluskwiaka w naszej faunie jest topielica (4cm dł.). Występuje w silnie zarośniętej strefie brzegowej. Przyczepiona do roślin czatuje na nawet na drobne kręgowce. Na końcu ciała rurka oddechowa, równa długości ciała. Oddycha wystawiając ją ponad powierzchnię wody.

Podobny tryb życia do topielicy prowadzi płoszczyca szara. Jest mniejsza (17-22 cm) i na pierwszy rzut oka, wygląda jak skrzyżowanie skorpiona z uschniętym liściem. Pierwsza para odnóży, która w wyniku ewolucji uległa poważnej modyfikacji stała się odnóżami chwytnymi, za pomocą których jest wstanie łapać zdobycz. Podobnie jak topielica posiada rurkę oddechową na końcu odwłoka.

NARTNIK

Z pewnością spotkaliście kiedyś NARTNIKA - pluskwiaka , który ślizga się jak na nartach po błonie powierzchniowej wody.

Nartnik fot. W. Bzura

CHRZĄSZCZE

Ich ciało ma zazwyczaj opływowy kształt, zaś tylne odnóża są pływne, dzięki czemu są znakomicie przystosowane do wodnego trybu życia. Wiele z nich posiada również dobrze wykształcone skrzydła, dzięki czemu mogą przelatywać z jednego zbiornika wodnego do drugiego.Mimo przystosowania się do życia w wodzie, pływakowate oddychają powietrzem atmosferycznym, które gromadzą pod pokrywami skrzydłowymi w czasie pływania.Praktycznie wszystkie z nich są drapieżnikami. Ich głównym łupem padają wodne owady, skorupiaki, pierścienice czy mięczaki. Duże gatunki potrafią również polować na małe kręgowce (rybki, kijanki, traszki), wiele pożywia się również padliną.Także ich larwy są drapieżnikami, choć często są również gorszymi pływakami, dlatego trzymają się miejsc porośniętych podwodną roślinnością.

Larwa pływaka żółtobrzeżkafot: https://insektarium.net/

Pływak żółtobrzeżekfot: https://insektarium.net/

Forma dorosła z charakterystycznymi żółtymi brzegami.

Larwa podłużna o trapezowatej głowie z czarną wstęgą na grzbiecie.

MUCHÓWKI

stadium dojrzałe związane z lądem, larwy a czasem i poczwarki żyją w wodzie;zamieszkują prawie wszystkie rodzaje wód;najczęściej występujące muchówki, których larwy żyją w wodzie to m. in. komary, wodzienie, ochotki, meszki, bąki (nie mylić z trzmielami);larwy pozbawione są nóg, czasem mają odnóża rzekome, często mają różne przydatki - włoski, szczecinki, brodawki itp.;odżywiają się pokarmem roślinnym, zwierzęcym lub detrytusem;Postacie dojrzałe (imago) charakteryzują się jedną parą skrzydeł, druga para uległa uwstecznieniu i występuje w postaci tzw. przezmianek. Pełnią one między innymi rolę narządów zmysłu – informują o położeniu ciała i działają jako stymulator lotu.

Filmiki przedstawiające cykl rozwoju komara:

Larwa komarafot. https://swiatmakrodotcom.wordpress.com/

Larwa ochotkifot. https://undercarp.pl/

Larwa bąka bydlęcego:fot. http://www.uk-wildlife.co.uk/tabanus-giant-horsefly-larva/

BIBLIOGRAFIA

Stańczykowska A. 1986. Zwierzęta bezkręgowe naszych wód. Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne. WarszawaRybak J.I. 2000. Bezkręgowe zwierzęta słodkowodne. Wydawnictwo Naukowe PWN. WarszawaWesołowska L. 2003. Przewodnik do rozpoznawania niektórych organizmów wodnych występujących w Wigierskim Parku Narodowym. Wigierski Park NarodowyBuczyński P., Serafin E. 2002. Ważki Parku Krajobrazowego Pojezierza Iławskiego. Zespół Parków Krajobrazowych w Jerzwałdzie. JerzwałdJanecki T., Masiarz J. 2018. Podowodni mieszkańcy mazurskich jezior. Drukarnia Labrita Sp. z o.o. Krutyń