230 LAT KONSTYTUCJI

Konstytucja 3 Maja - najstarsza ustawa zasadnicza w Europiei druga na świecie

Święto Narodowe Trzeciego Maja dla wszystkich POLAKÓW JEST DNIEM SZCZEGÓLNYM, ustalonym w dowód pamięci o przodkach, którzy pragnęli ocalić kraj przed upadkiem. Posłowie zebrani na Sejmie Czteroletnim w Warszawie uchwalili konstytucję 3 maja 1791 roku.

W drugiej połowie XVIII wieku w Polsce władzę ustawodawczą stanowił Sejm Rzeczpospolitej, który został sparaliżowany przez „liberum veto”, znaczące tyle co „nie pozwalam”. Prawo to pozwalało szlachcicowi-posłowi na zerwanie obrad sejmu i unieważnienie jego postanowień. Doprowadziło to do anarchii.

Władysław Siciński - szlachcic, który zapoczątkował liberum veto

Państwa sąsiadujące, Prusy, Austria i Rosja, uzurpowały sobie prawo ingerowania w sprawy Polski. W końcu, na mocy porozumienia między sobą, w 1772 r. doprowadziły do I rozbioru Polski. Sejm polski, pod wpływem nacisków, głównie ze strony Rosji, miał zatwierdzić ów rozbiór – i znaleźli się wówczas posłowie, którzy dla stanowisk oraz pieniędzy zgodzili się na tę grabież ziem polskich.

Byli jednak także Polacy-patrioci jak Tadeusz Rejtan, poseł nowogródzki, którzy starali się ratować nasz kraj – nawet za cenę życia, co wymownie przedstawia słynny obraz Jana Matejki.

Po pierwszym rozbiorze część szlachty i magnatów zrozumiała, że nasze państwo wymaga pilnej naprawy. Zwołano Sejm, który z przerwami trwał cztery lata (od 1788 do 1792 r.), stąd jego nazwa – Sejm Czteroletni. Najważniejszym jego osiągnięciem było uchwalenie konstytucji, którą obecnie nazywamy Konstytucją 3 Maja.

Reformę władzy państwowej przygotowywano w największej tajemnicy, gdyż odbierała ona szlachcie liczne przywileje.

Zwolennicy konstytucji spotykali się potajemnie u marszałka sejmu Stanisława Małachowskiego lub w domu Hugona Kołłątaja. Na te zebrania przybywał czasem w przebraniu król Stanisław August Poniatowski.

Autorzy projektu zdecydowali się wnieść go pod obrady 3 maja 1791r. Postanowiono wykorzystać nieobecność w Warszawie przeciwników konstytucji, którzy rozjechali się do domów na Święta Wielkanocne i jeszcze nie wrócili.

TITLE HERE

TITLE HERE

Król Stanisław August Poniatowski

Ignacy Potocki

Hugo Kołłątaj

StanisławMałachowski

Julian Ursyn Niemcewicz

Adam StanisławKrasiński

Stanisław KostkaPotocki

Tadeusz Matuszewicz

Kazimierz NestorSapieha

Twórcy Konstytucji 3 maja

Scypion Piattoli

TITLE HERE

Od rana na placu Zamkowym panowało ożywienie. Wojsko zaciągnęło warty wokół Zamku. Gromadziły się też tłumy mieszczan zwołanych przez Kołłątaja. Oczekiwano czegoś niezwykłego, zbawiennego dla Ojczyzny.

TITLE HERE

W sali posiedzeń Sejmu zebrali się posłowie, przybył król witany niezwykle radośnie. Najpierw przemówił poseł Tadeusz Matuszewicz, a później Ignacy Potocki. Obaj przedstawili ówczesną słabość Polski w Europie i potrzebę natychmiastowego wzmocnienia państwa. Temu wzmocnieniu miała służyć przygotowana ustawa. Sekretarz sejmowy przeczytał projekt konstytucji, a potem trwała kilkugodzinna dyskusja.

TITLE HERE

Przemówił też król:"Nie oglądam się, co ze mną będzie, ale mówię, że kto kocha Ojczyznę, powinien być za tym projektem: do czego ty obrad sterniku, chciej mnie i całą powszechność dzielnością swą doprowadzić, abym wiedział, czy mam kłaść ten dzień między szczęśliwymi, czy zapłakać nad Ojczyzną. Kto więc jest za tym projektem, niech mi da poznać swoją wolę."

Stanisław August Poniatowski

TITLE HERE

Ledwie król wypowiedział ostatnie słowa, a posłowie zawołali:" Wszyscy! Wszyscy! Na pytanie marszałka, kto jest przeciw, nikt nie śmiał się odezwać, choć było w izbie paru wrogów ustawy. Rzucili się wszyscy do tronu, prosząc Stanisława Augusta, aby pierwszy zaprzysiągł konstytucję.

TITLE HERE

Następnie przeszli do katedry Świętego Jana, a cały czas towarzyszyły im okrzyki ludu zgromadzonego na placu Zamkowym i przyległych uliczkach: "Wiwat! Wiwat konstytucja! Wiwat co łączy! Ceremonia kościelna zakończyła uroczystości, towarzyszące uchwaleniu konstytucji 3 maja 1791 roku. Kraj się odrodził, Polska miała konstytucję.

Konstytucja miała wzmocnić Rzeczpospolitą, zreformować jej ustrój: m.in. w miejsce elekcji (wyboru) króla wprowadzała tron dziedziczny, odbierała uprawnienia polityczne szlachcie, jeśli ta nie posiadała majątku, więcej praw zyskać mieli mieszczanie, którzy mogli odtąd starać się o wysokie stanowiska w wojsku i strukturach kościelnych, miała nastąpić poprawa doli warstwy chłopskiej. Najwyższą władzę miał sprawować sejm, na którym szlacheccy posłowie podejmowali decyzje większością głosów. Jeden poseł już nie mógł zerwać obrad okrzykiem „liberum veto”. Utworzono rząd – Straż Praw z królem na czele. W trosce o bezpieczeństwo kraju szczególną uwagę zwrócono na wzmocnienie armii (miała ona liczyć 100 tysięcy żołnierzy).

Pieśń znana jako Polonez trzeciego maja powstała w 1791 roku na wieść o uchwaleniu przez Sejm Czteroletni Konstytucji. Wyrażała ona radość z Ustawy Rządowej, która miała odrodzić upadającą Polskę. Słowa Poloneza Trzeciego Maja utrwalił Adam Mickiewicz w XII księdze Pana Tadeusza, opisując koncert Jankiela.

"Buchnął dźwięk, jakby cała janczarska kapelaOzwała się z dzwonkami, z zelami, z bębenki.Brzmi Polonez Trzeciego Maja! – Skoczne dźwiękiRadością oddychają, radością słuch poją,Dziewki chcą tańczyć, chłopcy w miejscu nie dostoją –Lecz starców myśli z dźwiękiem w przeszłość się uniosły,W owe lata szczęśliwe, gdy senat i posłyPo dniu Trzeciego Maja w ratuszowej saliZgodzonego z narodem króla fetowali;Gdy przy tańcu śpiewano: «Wiwat Król kochany!Wiwat Sejm, wiwat Naród, wiwat wszystkie Stany! "

Jan Matejko "Konstytucja 3 maja 1791r."

Uczniowie Szkoły Podstawowej im. Rodziny Horodyńskich w Zbydniowie pamiętają o Święcie Konstytucji Trzeciego Maja

Dziękujemy za uwagę.

Opracowanie:Anna CisowskaDanuta Marut-Krajanowska