KOMPENDIUM LAS
edukacja
Created on April 15, 2021
More creations to inspire you
Transcript
XX EDYCJA KONKURSUPOZNAJEMY PARKI KRAJOBRAZOWE POLSKI 2020/2021
Zbiorowiska leśne w parkach krajobrazowych
Parki Krajobrazowe Polski
Zbiorowiska leśne
Na terenie Polski powołano 125 Parków Krajobrazowych. Chronią one walory przyrodnicze, kulturowe, historyczne i krajobrazowe.
Parki krajobrazowe polski
Jedną z najważniejszych wartości przyrodniczych i krajobrazowych są Polskie lasy, dlatego właśnie im postanowiliśmy poświęcić głębszą uwagę, a hasłem konkursu zostały:„Zbiorowiska leśne w Parkach Krajobrazowych”
Parki krajobrazowe polski
Aby pokazać Wam różnorodność naszych parków krajobrazowych, a jednocześnie polskich lasów, prezentujemy Wam wybrane z każdego województwa Parki i opisujemy występujące w nich zasługujące na szczególną uwagę zbiorowiska leśne.
cofnij
Park Krajobrazowy Puszczy Rominckiej
Szczeciński Park Krajobrazowy „Puszcza Bukowa”
Nadmorski Park Krajobrazowy
Park Krajobrazowy Puszczy Knyszyńskiej
Park Krajobrazowy Łuk Mużakowa
Park Krajobrazowy Promno
Wdecki Park Krajobrazowy
Kozienicki Park Krajobrazowy
Sobiborski Park Krajobrazowy
Park Krajobrazowy Doliny Baryczy
Spalski Park Krajobrazowy
Stobrawski Park Krajobrazowy
Żywiecki Park Krajobrazowy
Popradzki Park Krajobrazowy
Suchedniowsko-Oblęgorski Park Krajobrazowy
Park Krajobrazowy Gór Słonnych
Zbiorowiska Leśne
BORY:
- nadmorski bór bażynowy
- bór świeży
- bór bagienny
- jodłowy bór świętokrzyski
- borealna świerczyna na torfie
- zachodniokarpacka świerczyna górnoreglowa
ŁĘGI
- łęg wierzbowo - topolowy
- łęg jesionowo-olszowy
BUCZYNY
- buczyna pomorska
- buczyna karpacka
OLSY
- ols porzeczkowy i ols z turzycą długokłosą
JAWORZYNY
- jaworzyna
DĄBROWY
- dąbrowa świetlista
GRĄDY:
- grąd subkontynentalny
- grąd środkowoeuropejski
bór
Bór to las w którym dominują drzewa iglaste. W zależności od przeważającego gatunku wyróżniamy np. bory sosnowe, jodłowe, świerczyny… można spotkać też bory mieszane. W zależności od regionu, gleby, wilgotności, wysokości nad poziomem morza i innych lokalnych czynników środowiskowych kształtują się różnorodne ich podtypy. Bory to najczęściej spotykane zbiorowiska leśne w Polsce - zajmują w naszym kraju rozległe połacie.Na nizinach przeważają bory sosnowe (często sztucznie nasadzone przez człowieka) w górach można spotkać jedliny i świerczyny. Świerczyny (bory świerkowe), występują także w północno-wschodniej Polsce, gdzie tworzą lasy przypominające tajgę. Jeszcze inne, szczególne postacie borów spotkamy na obszarach podmokłych, czy nad morzem.
grąd
Grądy to lasy charakteryzujące się wysokim bogactwem gatunkowym runa i podszytu. Drzewostan budowany jest głównie przez graba i dęba, ale również domieszkę innych drzew liściastychLasy te wykształcają się na glebach gliniastych i gliniasto-piaszczystych. W wyniku rozkładu dużej ilości materii pochodzącej z opadających liści i runa w lasach tych wytwarzają się żyzne bogate w próchnicę gleby. Grądy nie wymagają specjalnych uwarunkowań klimatycznych, mogą powstawać na nizinach i wyżynach, ich występowanie ogranicza poziom wilgotności gleby, ponieważ tam gdzie stagnuje woda ten typ lasu się nie wykształca. Pod względem geograficznym w Polsce znajdziemy trzy typy grądów: grąd środkowoeuropejski (występujący w zachodniej części Polski), grąd subkontynentalny (występujący we wschodniej Polsce) oraz grąd subatlantycki (występujący na północy kraju). W dawnych czasach grądy zajmowały rozległe obszary, aktualnie w większości zostały wycięte, a ziemie przekształcone pod pola uprawne. Gdyby człowiek nie ingerował w przyrodę, grądy zajmowałyby prawie połowę naszego kraju. Tam gdzie jeszcze występują najczęściej chroni się je w ramach obszarów Natura 2000.
Dąbrowa to typ lasu liściastego z drzewostanem dębowym – oznacza to (w dużym uproszczeniu), że w takim lesie najwyższą i najliczniejszą warstwę drzew tworzą dęby. Dąbrowy są typowe dla środkowej części Polski. Pierwsze zachowane zapisy tej nazwy w języku polskim pochodzą ze średniowiecza (XIII wiek). Określenie to stało się nazwą wielu miejscowości w Polsce - jest ich ponad ćwierć tysiąca, co mówi o znaczeniu tego zbiorowiska w naszym kraju.
dąbrowa
łęg
Łęgi to lasy występujące nad rzekami i potokami, w zasięgu wylewów wód. Związane są zawsze z wodami płynącymi. Rosną najczęściej na madach – żyznych nadrzecznych glebach. Głównymi gatunkami drzew są: wierzby, jesiony, olsze, topole.Łęgi towarzyszą rzekom w całej Polsce, zarówno w górach jak i na nizinach. W zależności od wysokości nad poziomem morza różnią się składem drzewostanu jak również niższych warstw – runa i podszytu.
buczyna
Buczyny znane są z pięknych, łanowo występujących geofitów, które licznie kwitną tam wczesną wiosną. W lesie, w którym dominują buki, latem, po wykształceniu liści przez drzewa jest mało światła. Jesienią buczyny pięknie mienią się odcieniami pomarańczu i czerwieni liści, kontrastującymi ze srebrzystymi pniami drzew. Przez Polskę przebiega północno-wschodnia granica zasięgu w obszarze, gdzie ścierają się granice wpływu klimatu oceanicznego i kontynentalnego. Stąd buczyny występują w naszym kraju przede wszystkim w południowej, zachodniej i północnej. W zależności od regionu wykształcają się lokalne podtypy tych lasów, np. buczyna pomorska, buczyna karpacka.
ols
Olsy to lasy kształtujące się na glebach okresowo zalewanych, gdzie gromadzi się stojąca woda, na bagnach. Gatunkiem dominującym jest w nich olsza. Lasy te można rozpoznać po kępkowej budowie runa – kępy roślinności gromadzą się wokół pni drzew. Zazwyczaj zajmują rejony, gdzie ze względu na dużą ilość wody w podłożu ludziom trudno jest dojść czy dojechać, stąd wydają się tajemnicze i niedostępne.
jaworzyna
To lasy z przewagą klonu jawora. Występują na południu Polski w górach i na pogórzu, na stromych, osuwających się zboczach z rumoszem skalnym, na urwiskach. Jaworzyny tworzą niewielkie płaty pomiędzy innymi zbiorowiskami leśnymi, zajmującymi bardziej korzystne tereny. W górach spotyka się nazwy geograficzne nawiązujące do tych zbiorowisk, np. góra Jaworzyna Krynicka, miejscowość: Jaworki.
Park krajobrazowy zajmuje ok. 15 km długości i 10 km szerokości obszar rozciągający się wzdłuż południowych granic Szczecina od Odry do Płoni na wschodzie. O wyjątkowości Puszczy Bukowej stanowi szczególnie wyjątkowe ukształtowanie jej terenu, a mianowicie na Nizinie Szczecińskiej pojawia się krajobraz „górski”. Urozmaicona rzeźba terenu Szczecińskiego Parku Krajobrazowego sprawia, że warunki klimatyczne są niejednolite. Niewielka odległość od morza oraz bliskość dużych akwenów powodują, że klimat Wzgórz Bukowych ma wiele cech klimatu atlantyckiego, przy czym niższe partie obszaru reprezentują jeden z najcieplejszych regionów klimatycznych Polski. Zróżnicowane ukształtowanie terenu oraz charakterystyczny klimat, przyczyniły się do powstania na tym obszarze typowych dla niego siedlisk.
Szczeciński Park Krajobrazowy „Puszcza Bukowa”
http://www.parafiawkolbaczu.com/hello-world/
Opactwo cystersów w Kołbaczu
https://pomorzezachodnie.travel/Poi/a,2001/Grota_Toepffera
Sztuczna Grota – Zdroje
http://zpkwz.pl/blog/index.php/2019/09/29/puszcza-bukowa-wycieczka/
Bukowiec – 148 m n.p.m.
Jedną z najciekawszych atrakcji historycznych Szczecińskiego Parku Krajobrazowego jest kościół pocysterski N.M.P w Kołbaczu. Sprowadzony w 1173 roku Zakon Cystersów, według wielu doniesień, wprowadził uprawę buka na te ziemie.
Nietypowym a zarazem charakterystycznym dla Puszczy Bukowej obiektem historycznym, jest wybudowana z betonu przed 1880 rokiem na wzór naturalnych jaskiń występujących w skałach wapiennych Sztuczna Grota – Zdroje.
Dominujące w krajobrazie Wzgórza Bukowe są pasem starszych moren powstałych w okresie zlodowacenia skandynawskiego. Najwyższym wzniesieniem terenu parku jest Bukowiec – 148 m n.p.m.
Puszcza Bukowa uważana jest za największy i najlepiej zachowany w Europie Zachodniej zespół buczyny niżowej (pomorskiej), różniącej się od buczyny karpackiej brakiem jodły i świerka jako gatunków domieszkowych. Przez wzgląd na duże zróżnicowanie terenu, na obszarze parku występują dwa typy buczyny żyzna i kwaśna. Pierwsza z nich, żyzna buczyna pomorska znajduje optymalne warunki w pagórkowatym krajobrazie młodoglacjalnym. Las tego typu charakteryzuje się masowym występowaniem roślin runa – perłówki jednokwiatowej, kostrzewy leśnej, przytulii wonnej, zawilca gajowego, czy czosnku niedźwiedziego. W drzewostanie panuje niepodzielnie buk z domieszką np. grabu i dębu-szypułkowego. Żyzną buczynę pomorską można spotkać również na Pomorzu i w części zachodniej naszego kraju. Na bardzo stromych zboczach występuje buczyna kwaśna. Wykształca się ona na uboższych siedliskach, w miejscach, gdzie erozja wietrzna i wodna powoduje zwiewanie opadłych liści oraz wypłukiwanie próchnicy. Buczyna kwaśna różni się od żyznej bardzo licznym występowaniem mszaków w runie oraz charakterystycznych roślin zielnych: kosmatki wielokwiatowej i owłosionej oraz turzycy pigułkowatej.
buczyna pomorska
Przytulia wonna, fot. Grzegorz Swacha
( http://e-silva.uni.wroc.pl/9130.html)
Gajowiec żółty, fot. Grzegorz Swacha
( http://e-silva.uni.wroc.pl/9130.html)
Droga „górska” w Szczecińskim Parku Krajobrazowym „Puszcza Bukowa”, fot ZPKWZ.
nadmorski Park Krajobrazowy
Ponad połowę powierzchni Nadmorskiego Parku Krajobrazowego stanowią wody Zatoki Puckiej Wewnętrznej, która jest oddzielona od reszty akwenu Zatoki piaszczystym, podłużnym wypłyceniem zwanym Ryfem Mew. Część lądowa Parku obejmuje całość Półwyspu Helskiego oraz wąski pas wybrzeża morskiego, ciągnący się od Białogóry do Władysławowa wraz z obszarem Karwieńskich Błot. Na południe od Władysławowa granica NPK obejmuje przymorskie fragmenty Kępy Swarzewskiej i Puckiej, pradolinnych obniżeń Płutnicy i Redy do miejscowości Mechelinki. Niezwykle ciekawymi obiektami na terenie Parku są budowle związane z morskim charakterem tych terenów m. in zabytkowa latarnia w Rozewiu im. Stefana Żeromskiego oraz latarnia morska w Helu. Ponad 40% powierzchni Parku pokrywają lasy. W ekosystemach leśnych dominuje nadmorski bór bażynowy, las brzozowo-dębowy oraz las bukowy (buczyna pomorska).
https://www.rozewie.pl/atrakcje/1/latarnia_morska
Latarnia w Rozewiu im. Stefana Żeromskiego
Ryf Mew
Latarnia morska w Helu
nadmorski bór bażynowy
Bażyna czarna (fot. Grzegorz Jędro)
Nadmorski bór bażynowy
Nadmorski bór bażynowy stanowi szczególny przykład boru, ściśle związany z brzegiem morskim. Występuje zwykle w wąskim pasie nadbrzeża o szerokości od kilkuset metrów do 1-3 km i jest ostatnim stadium rozwoju roślinności na wydmach. Nazwa tego zbiorowiska wywodzi się od bażyny czarnej, krzewinki, która występuje tu z dużą stałością i liczebnością. W drzewostanie sośnie towarzyszy brzoza brodawkowata. Słabo wykształconą warstwę krzewów, prócz podrostu drzew, tworzą jarząb pospolity i wierzba piaskowa.
Gruszycznik jednokwiatowy
Tajęża jednostronna
Runo wykazuje zróżnicowanie w zależności od warunków lokalno-siedliskowych. Na wierzchołkach wydm, gdzie jest niedobór wody, dominują porosty. Typowa postać odznacza się runem krzewinkowym, w którym oprócz bażyny czarnej duży udział posiadają borówki oraz wrzos pospolity. W wilgotnych zagłębieniach rosną torfowce, woskownica europejska i wrzosiec bagienny. Od innych borów wyróżnia się występowaniem bażyny czarnej oraz paprotki zwyczajnej.
Gatunkami regionalnie charakterystycznymi dla tego zbiorowiska są gruszycznik jednokwiatowy, zimoziół północny oraz storczyki – listera sercowata i tajęża jednostronna.
Cechą znamienną dla tego zbiorowiska jest drzewostan odznaczający się niewielkim zwarciem, tworzony przez stosunkowo niskie, karłowate postaci sosen o przechylonych pniach i powykręcanych konarach. Interesujący pokrój drzew jest efektem wiejącego od morza wiatru.
Park Krajobrazowy puszczy rominckiej
Na północnym wschodzie Polski, na pograniczu Mazur i Suwalszczyzny leży Park Krajobrazowy Puszczy Rominckiej. Panują tu najsurowsze (poza górami) warunki klimatyczne, stąd obszar ten zwany jest polskim biegunem zimna. Teren Parku wyróżnia urozmaicona rzeźba, pełna polodowcowych wzgórz i obniżeń. Wszystko to sprawia, że w Puszczy Rominckiej występują ciekawe zbiorowiska leśne. Wiele z nich ma borealny (czyli północny) charakter. Park Krajobrazowy Puszczy Rominckiej jest parkiem o typowo leśnym charakterze - lasy zajmują ok. 80% jego powierzchni. Przeważają bory świerkowo-sosnowe. Dużo jest lasów bagiennych i torfowisk.
Wieża widokowa w Stańczykach fot. Żaneta Słapińska
Mosty w Stańczykach fot. arch. PKPPR
Park Krajobrazowy puszczy knyszyńskiej
Park Krajobrazowy Puszczy Knyszyńskiej jest parkiem o wybitnie leśnym charakterze, chroniący główną i najcenniejszą część Puszczy Knyszyńskiej, jednego z największych, zwartych kompleksów leśnych w Polsce, którego wiele fragmentów zachowało naturalny charakter. Największym walorem Puszczy Knyszyńskiej są obszary leśne, które zajmują ok. 85 % powierzchni. Dominującym gatunkiem lasotwórczym jest sosna zwyczajna, która w Puszczy Knyszyńskiej wytworzyła specyficzny ekotyp nazywany sosną supraską. Puszcza Knyszyńska od północy, wąskim korytarzem lasu, zbliża się do doliny Biebrzy i sąsiedniej Puszczy Augustowskiej, a od południa niemal styka się z doliną Narwi i Puszczą Białowieską.
Akademia Supraska
Puszcza Knyszyńska rezerwat przyrody Krzemianka
Liczne torfowiska oraz przewaga drzewostanów iglastych podkreślają odrębny, borealny (typowy dla klimatu umiarkowanego chłodnego) charakter Puszczy Knyszyńskiej. Szczególnym typem lasu, charakterystycznym dla Puszczy Knyszyńskiej, ale także dla innych puszcz północno-wschodniej Polski jest borealna świerczyna na torfie. To siedlisko, przywodzące na myśl tajgę, na terenie Puszczy zajmuje ponad 470 ha. Borealna świerczyna to torfie jest zespołem roślinnym, jak sama nazwa wskazuje, o wybitnie borealnym charakterze i występuje tylko w granicach zwartego zasięgu świerka.
borealna świerczynana torfie
Drzewostan tworzy tu niezbyt dorodny świerk, który jest składnikiem wszystkich warstw lasu oraz sosna zwyczajna. W formie domieszki występują brzoza omszona i brodawkowata a w postaciach żyźniejszych – olsza czarna. Warstwa krzewów i ziół jest słabo rozwinięta. Za gatunki charakterystyczne dla zespołu uważa się gwiazdnicę długolistną i listerę sercowatą. Obecnie na terenie Parku wszystkie lasy bagienne (oprócz olsów i łęgów) są chronione jako tzw. siedliska priorytetowe w systemie Natura 2000. Warto zaznaczyć, że obszarom bagiennym przypada istotna rolna w gospodarce i retencji wodnej terenu Parku Krajobrazowego Puszczy Knyszyńskiej.
Ten stosunkowo mroczny bór świerkowy wykształca się na mezotroficznych (średnio żyznych) torfowiskach zasilanych przez wody spływające ku dnom dolin rzecznych i zagłębień bezodpływowych. Świerczyny porastają najczęściej skraj dolin rzecznych i obniżenia wytopiskowe (powstałe po roztopieniu się lodu), granicząc z brzezinami, olsami i borami bagiennymi.
W runie główną rolę odgrywają mchy, głównie torfowce, a z roślin naczyniowych m.in. widłak jałowcowaty, borówka czarna, borówka brusznica, siódmaczek leśny kosmatka owłosiona, narecznica i skrzyp leśny.
grąd subkontynentalny
W zachodniej części Puszczy Rominckiej duże powierzchnie zajmują grądy subkontynentalne. Są to wielogatunkowe lasy lipowo-dębowo-grabowe. Wielowarstwowy drzewostan tworzy zwykle lipa drobnolistna, dąb szypułkowy, grab pospolity i klon zwyczajny. W Polsce północno-wschodniej, w tym na terenie Puszczy Rominckiej, wykształciła się odmiana subborealna tego grądu. Ciekawostką jest, że w odmianie tej w drzewostanie występuje także świerk pospolity. W Parku Krajobrazowym Puszczy Rominckiej najlepiej zachowane grądy subkontynentalne chronione są na terenie rezerwatu przyrody „Boczki”.
Rośliny runa w grądzie charakteryzują się silną sezonowością. Wiele gatunków, np. zawilec gajowy, kwitnie wczesną wiosną zanim na drzewach rozwiną się liście i przesłonią dopływ światła do dna lasu.
Łany czosnku niedźwiedziego w grądzie subkontynentalnym (arch. PKPR)
Grąd subkontynentalny odmiana subborealna w rezerwacie „Boczki” w Puszczy Rominckiej. ( arch. PKPR)
Park KrajobrazowyŁUK MUŻAKOWA
Znajduje się w południowo-zachodniej części województwa lubuskiego, przy granicy z Niemcami i jest najmłodszym parkiem krajobrazowym w regionie. Charakteryzuje się bardzo urozmaiconą rzeźbą terenu, co jest efektem działalności lądolodu skandynawskiego, który pokrywał te tereny w plejstocenie. W roku 2015 Łuk Mużakowa zaliczony został do grona Światowych Geoparków UNESCO, jest jedynym takim obiektem w Polsce i jednym z czterech transgranicznych geoparków na świecie.
Folder informacyjny "ŚCIEŻKA GEOTURYSTYCZNA „DAWNA KOPALNIA BABINA”
Transgraniczne położenie wału morenowego Łuku Mużakowa
Sztuczne zbiorniki powstałe po zamknięciu kopalni odkrywkowych
http://geopark.muzakowski.pl/
Park Mużakowski
https://www.nocowanie.pl/park_muzakowski,142805.html
Na największą uwagę zasługuje morena czołowa w kształcie podkowy otwarta w kierunku północnym, o długości 40 km i szerokości 25 km, czyli właśnie Łuk Mużakowa. Po polskiej stronie znajduje się jej wschodnie ramię. Opisywana morena jest rozcięta doliną granicznej rzeki Nysy Łużyckiej.
Budowa geologiczna tego regionu, m.in. zalegające płasko pokłady węgla brunatnego, stworzyły dogodne warunki do jego eksploatacji. Po zamknięciu kopalni odkrywkowych powstały sztuczne zbiorniki, zapadliska i wyrobiska wypełnione wodą. Zbiorniki wodne często mają bajeczne kolory ze względu na występujące w nich związki chemiczne. Tworzą największe w Polsce tzw. „pojezierze antropogeniczne”.
Atrakcją turystyczną parku jest również transgraniczny „Park Mużakowski” w miejscowościach Łęknica/BadMuskau (Mużaków), wpisany w 2004 roku na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO. Obok rodzimych gatunków drzew i krzewów, występują tu gatunki obce dla naszego klimatu. Twórca „Parku Mużakowskiego” – książę Hermann von Pückler był znawcą ogrodnictwa, eksperymentował także z nowymi odmianami roślin. Arboretum „Parku Mużakowskiego” w XIX w. było jednym z najznamienitszych w Europie, z największą kolekcją roślin drzewiastych.
łęg wierzbowo - topolowy
Łęgi nad Nysą Łużycką, fot. K. Dziurewicz
Lasy zajmują około 60 % powierzchni Parku. Większość z nich to bory i lasy mieszane. Jednak na uwagę zasługuje zbiorowisko o nazwie łęg wierzbowo-topolowy. Jego występowanie ściśle związane jest z wodą płynącą, z większymi i średnimi rzekami, rośnie na piaszczystych madach (glebach) w zasięgu corocznych wylewów tych rzek. Wykształca się pod wpływem czynników całkowicie niezależnych od człowieka. Na jego dynamikę wpływa jednak lokalnie działalność bobrów. Poprzez użytkowanie rolnicze dolin rzecznych i regulacje rzek, łęgi wierzbowo-topolowe to obecnie jedne z najbardziej zniszczonych zbiorowisk, dlatego są bardzo rzadkie i cenne w Polsce i w Europie Zachodniej.
Mydlnica zwyczajna, fot. G. Jędro
Psianka słodkogórz , fot. K. Gajda
W Parku Krajobrazowym „Łuk Mużakowa” łęgi wierzbowo-topolowe rozciągają się wzdłuż jego głównej rzeki – Nysy Łużyckiej. Zostały one objęte ochroną w ramach europejskiej sieci Natura 2000 właśnie pod nazwą „Łęgi nad Nysą Łużycką”. Ich drzewostan o bardzo nierównej linii koron, złożony jest z takich gatunków jak topola czarna i biała, wierzba krucha i biała, którym mogą towarzyszyć olsza czarna i jesion.
Podszyt, jak i runo tego typu łęgu zazwyczaj jest bujnie rozwinięty. W podszycie znajdziemy różne gatunki niskich wierzb: trójpręcikową, wiciową, jak również czeremchę pospolitą, bez czarny czy trzmielinę pospolitą. W runie zaś wysoką trybulę leśną, nawłoć kanadyjską, a w niższych warstwach gwiazdnicę pospolitą, jasnotę plamistą, mydlnicę lekarską.
Bardzo typowy jest tu bogaty udział pnączy, tworzących gęstą plątaninę takich gatunków jak: chmiel zwyczajny, kielisznik zaroślowy, rdestówka zaroślowa i psianka słodkogórz.
Park Krajobrazowy promno
Głównym elementem krajobrazu parku są kompleksy leśne lasów liściastych – grądów, porastające pasmo moren czołowych. Tereny leśne i zadrzewione w tym parku zajmują ponad 70% powierzchni. Spotkać tu można stare grądy i dąbrowy z drzewami w wieku ponad 150 lat. Wśród różnych typów lasów w Polsce uznaje się, że to grądy utraciły największą część swojego pierwotnego areału (powierzchni). I tak w Wielkopolsce występuje wiele potencjalnych siedlisk dla lasów grądowych. Zostały one jednak w większości wycięte i przekształcone na pola uprawne lub zmieniony został ich skład gatunkowy w wyniku prac leśnych. Wynika to przede wszystkim z przydatności tych siedlisk (żyzne gleby) do prowadzenia rolnictwa oraz osadnictwa.
Jest to niewielki park o charakterze nizinnym, zlokalizowany w centralnej Wielkopolsce, leżący na terenie Pojezierza Wielkopolsko-Kujawskiego.
Pamiątkowy głaz narzutowy poświęcony wybitnemu badaczowi przyrody Wielkopolski, botanikowi - prof. Zygmuntowi Czubińskiemu, fot. Paweł Śliwa
Krajobraz Parku Krajobrazowego Promno widziany z lotu ptaka, fot. Milena Kuleczka
Park Krajobrazowy Promno w swoich granicach posiada niewiele obiektów kulturowo-historycznych. Jedynym obiektem jest wczesnośredniowieczne grodzisko pierścieniowate oraz głaz narzutowy z tablicą poświęconą zasłużonemu przyrodnikowi Wielkopolski Zygmuntowi Czubińskiemu.
Rzeźba tego terenu została ukształtowana w wyniku działalności zlodowacenia bałtyckiego, wówczas utworzone zostały różne formy młodoglacjalne (pochodzące z ostatniego zlodowacenia), w tym najbardziej znacząca morena czołowa tworząca pasmo pagórkowatych i falistych wzniesień.
grąd środkowoeuropejski
Las grądowy w sezonie letnim w Parku Krajobrazowym Promno, fot. Artur Golis
Zawilec gajowy i przylaszczka pospolita, fot. Artur Golis
Grąd środkowoeuropejski występujący m.in. w Parku Krajobrazowym Promno reprezentuje grupę żyznych i średnio-żyznych wielogatunkowych lasów dębowo-grabowych, wykształcających się zazwyczaj na bardziej zasobnych glebach brunatnych Polski zachodniej. Ten typ lasu charakteryzuje się dużym bogactwem gatunkowym, wielowarstwową strukturą oraz zaznaczoną zmiennością sezonową. Drzewostan składa się głównie z graba, dębu szypułkowego, lipy drobnolistnej, klonu pospolitego czy polnego, spotkać można rzadkiego jarząba brekinia.
Przemierzając Park Krajobrazowy Promno jedne z najcenniejszych fragmentów grądu można spotkać w rezerwacie Las Liściasty w Promnie.
Charakterystyczne jest bogate i zróżnicowane poszycie lasów tworzone przez następujące krzewy: leszczynę, głogi, dereń świdwa, trzmielinę pospolitą czy kalinę koralową. Wczesną wiosną można spotkać też pięknie kwitnącego i chronionego wawrzynka wilczełyko.
Warstwa runa jest dobrze wykształcona, różni się w zależności od pory roku. Charakterystyczną cechą jest wyraźny aspekt wczesnowiosenny – objawiający się masowym pojawem kwitnących roślin zielnych np. zawilca gajowego oraz żółtego, kokoryczy pustej, przylaszki pospolitej czy miodunki ćmy.
wdecki Park Krajobrazowy
Położony na Pojezierzu Południowopomorskim, w dorzeczu rzeki Wdy, której zawdzięcza swoją nazwę oraz jej dopływów Prusiny, Ryszki i Sobińskiej Strugi. Krajobraz młodoglacjalny, czyli ukształtowany w czasie ostatniego zlodowacenia, tworzy drobno pofalowana równina opadająca ku południowi. Obszar ten obejmujący w większości jałowe piaski sandrowe stanowi wschodnią część Borów Tucholskich, jednego z największych kompleksów borów sosnowych w Polsce.
Chata borowiacka fot. Sławomir Rajnik
Jarząb brekinia fot. Daniel Siewert
Rezerwat Dury jest przykładem zbiornika wodnego ukrytego wśród sosnowych borów (fot. Piotr Szumigaj)
Wśród walorów kulturowych na uwagę zasługują stare drewniane chaty borowiackie i kociewskie będące świadectwem dawnego ścierania się tych dwóch kultur na tym obszarze oraz śladem obecności i gospodarowania człowieka na tym obszarze w pełnym poszanowaniu i w zgodzie z przyrodą zanim jeszcze pojawiło się pojęcie zrównoważonego rozwoju.
Na szczególną uwagę wśród rozległych borów sosnowych zasługuje kępa dąbrowy z największym w Europie Środkowej skupiskiem jarzębu brekinii, chronionym w rezerwacie przyrody „Brzęki”. Gałązka tego rzadkiego już dziś gatunku drzewa jest symbolem umieszczonym w logo Wdeckiego Parku Krajobrazowego.
Bogactwem tego obszaru są sosnowe lasy w których gęstwinie ukryte są niewielkie zbiorniki wodne i torfowiska. Obszary te dają schronienie wielu przedstawicielom świata zwierząt.
Lasy stanowią ok. 70% powierzchni parku oraz 13% otuliny. W zdecydowanej większości są to zbiorowiska boru świeżego (zajmującego siedliska ubogie, słabo uwilgotnione), z przewagą drzewostanu w postaci sosny zwyczajnej i brzozy brodawkowatej. Szata leśna Wdeckiego Parku Krajobrazowego nie różni się od innych obszarów regionu Borów Tucholskich i nie ma wątpliwości co do tego, że istniejące tutaj współczesne lasy sosnowe są dziełem człowieka, jednak sztucznie wprowadzona sosna zastąpiła sosnę rodzimą panującą w tym regionie od przynajmniej 10 tys. lat. Brak drastycznych przemian w krajobrazie i środowisku umożliwiły zachowanie układów przyrodniczych zbliżonych do naturalnych, co w powiązaniu z urozmaiconą rzeźbą terenu i dobrze rozwiniętą siecią hydrograficzną tłumaczy obfitość stanowisk rzadkich i ginących gatunków roślin.
bór świeży
Bór sosnowy fot. Piotr Szumigaj
Rosiczka fot. Piotr Szumigaj
Lilia złotogłów fot. Sławomir Rajnik
Mimo takiej struktury drzewostanu leśny krajobraz parku nie jest monotonny. Urozmaicają go kępy lasów liściastych oraz śródleśne polany łąkowe lub bagienne. To one są ostoją dla cennych gatunków rosiczek (długolistna, pośrednia, czy okrągłolistna) oraz rzadkich storczyków jak storczyk plamisty.
W runie leśnym spotkać można pozostałości szaty roślinnej schyłku okresu lodowcowego: borówkę bagienną, bagno zwyczajne czy mącznicę lekarska oraz unikatowe, chronione gatunki roślin jak wawrzynek wilczełyko czy lilia złotogłów. Rozległa przestrzeń leśna i szczególne warunki klimatu sprawiły, że na obszarze tym zachowały się także rzadkie gatunki porostów jak np. będący wskaźnikiem czystości powietrza granicznik płucnik.
kozienicki Park Krajobrazowy im. prof. Ryszarda Zaręby
Jest to Park o charakterze leśnym, który obejmuje ochroną Puszczę Kozienicką – jeden z większych kompleksów leśnych na Mazowszu zwany dawniej Puszczą Radomską. Lasy zajmują około 90 % powierzchni. Kozienicki Park Krajobrazowy leży w widłach Wisły i Radomki. Główną rzeką jest Zagożdżonka, która przepływa przez centralną część Parku, w tym dwa rezerwaty przyrody „Brzeźniczka” i „Źródło Królewskie”. Ze względu na wyjątkowe walory przyrodnicze Puszcza Kozienicka znalazła się w Europejskiej Sieci Ekologicznej NATURA 2000 i jest chroniona prawem unijnym jako Obszar Specjalnej Ochrony Ptaków „Ostoja Kozienicka” oraz Specjalny Obszar Ochrony Siedlisk „Puszcza Kozienicka”.
Rezerwat przyrody „Krępiec”, fot KPK
Rezerwat przyrody „Źródło Królewskie”, fot. KPK
Kozienicki Park Krajobrazowy, fot. A. Tabor
Na terenie Parku obserwujemy dużą różnorodność form ukształtowania terenu. Równinny krajobraz polodowcowy urozmaicają malownicze doliny rzek oraz wzniesienia wydmowe i rozciągające się u ich podnóża mokradła, zwane przez miejscowych „ługami”.
Rezerwat przyrody leśny „Źródło Królewskie” obejmuje fragment doliny rzeki Zagożdżonki i otaczających ją lasów, obfitujących w liczne źródliska. Nazwa rezerwatu nawiązuje do czasów panowania króla Władysława Jagiełły, który wielokrotnie polował w tutejszych matecznikach i ponoć nie raz gasił pragnienie wodą z okolicznych źródeł. Wyznaczona tutaj została ścieżka przyrodnicza „Królewskie Źródła”.
Najcenniejsze i najbardziej naturalne fragmenty Puszczy Kozienickiej chronione są w 15 rezerwatach przyrody. Wśród nich największym jest rezerwat „Krępiec” ochraniający jeden z piękniejszych puszczańskich krajobrazów. Występują tu liczne wydmy śródlądowe, a płynące pomiędzy nimi strumienie Krępiec i Brzeźniczka tworzą doliny, które miejscami mają charakter wąwozów o stromych, kilkunastometrowej wysokości zboczach. Przez teren rezerwatu prowadzi ścieżka przyrodniczo-krajobrazowa „Krępiec”.
Puszczańskim ciekom wodnym towarzyszą łęgi jesionowo - olszowe, które można podziwiać wędrując ścieżkami Kozienickiego Parku Krajobrazowego. Łęgi rozwijają się najczęściej na siedliskach związanych z poziomym ruchem wody, a więc w pobliżu rzek i strumieni. Ich drzewostan buduje głównie olsza czarna, a w lepiej zachowanych płatach także jesion wyniosły. Domieszkę stanowią również inne gatunki drzew: wiąz szypułkowy, wiąz górski, jawor, klon zwyczajny i świerk.
Łęg jesionowo - olszowy, fot. KPK
łęg jesionowo - olszowy
Śledziennica skrętolistna, fot. KPK
Kalina koralowa, fot. KPK
Runo jest bardzo bujne, zwarte i budowane przez gatunki wysokich bylin dwuliściennych, paproci i szerokolistnych traw z udziałem gatunków łąkowych i niekiedy szuwarowych. Rosną tu m.in. wietlica samcza, skrzyp leśny, śledziennica skrętolistna, podagrycznik pospolity.
Podszycie łęgów jest zazwyczaj dobrze rozwinięte, budują je, oprócz podrostu drzew, także krzewy, m. in. kalina koralowa, porzeczka czarna i czerwona oraz trzmielina zwyczajna. W niektórych płatach rosną też bluszcz, chmiel zwyczajny i wawrzynek wilczełyko.
sobiborski Park Krajobrazowy
Położony jest w regionie Polesia, we wschodniej części Równiny Łęczyńsko-Włodawskiej. Park powołano dla ochrony lasów z torfowiskami i śródleśnymi jeziorami. Najcenniejsze fragmenty chronione są na terenie rezerwatów przyrody torfowiskowych: „Trzy jeziora”, „Magazyn”, „Brudzieniec” , „Jezioro Orchowe” oraz faunistycznych: „Żółwiowe błota” i „Małoziemce”
Żółw błotny
Sobiborski Park Krajobrazowy leży w dorzeczu Bugu. Sieć wodna na tym obszarze jest bardzo uboga. Park odwadniany jest przez niewielką rzekę Tarasienkę oraz system rowów melioracyjnych. Charakterystycznym elementem Parku jest występowanie siedmiu śródleśnych jezior. Są to jeziora eutroficzne, eutroficzno-dystroficzne oraz dystroficzne. Cechą charakterystyczną tych jezior jest niedostępność ich brzegów spowodowana otaczającymi je bagnami i torfowiskami śródleśnymi. Na obszarze parku stwierdzono lęgi bardzo rzadkiej na Lubelszczyźnie sowy – włochatki oraz pierwszy lęg w Polsce puszczyka mszarnego. W podmokłych lasach i torfiankach występuje bardzo rzadka ryba będąca reliktem glacjalnym: strzebla błotna.
Kościół pw. św. Stanisława Kostki w Kosyniu.
Miejscem godnym szczególnej uwagi pod względem historycznym jest Muzeum w Sobiborze, które powstało na terenie dawnego Niemieckiego Nazistowskiego Obozu Zagłady. Z kolei historyczną architekturę sakralną na terenie parku reprezentuje dawna cerkiew prawosławna, a obecnie kościół rzymsko-katolicki pw. św. Stanisława Kostki w Kosyniu.
Sąsiedztwo terenów suchych i podmokłych spowodowało, że Sobiborski Park Krajobrazowy stał się idealnym miejscem bytowania żółwia błotnego. Populacja tego gatunku w Sobiborskim PK jest najwyższą w Europie Środkowej.
Sobiborski Park Krajobrazowy jest typowym parkiem leśnym. Występują tu niemal wszystkie typy siedlisk borowych, z których największy udział mają: bór suchy, świeży, wilgotny i bagienny z roślinnością borealną typową dla północno-wschodnich krańców Europy (tzw. tajgi). Bór bagienny związany jest z torfowiskami typu wysokiego. Występuje w bezodpływowych obniżeniach, często na obrzeżach zarastających jezior. W drzewostanie dominuje sosna, jako gatunek główny, a także gatunki domieszkowe tj. brzoza omszona.
bór bagienny
Bagno zwyczajne
Bór bagienny
Wśród podmokłych terenów boru bagiennego w Sobiborskim PK znakomite warunki rozwoju znalazły gady i płazy. Z rzadszych gatunków płazów występują tutaj: traszka grzebieniasta, ropucha zielona, ropucha paskówka. Na uwagę zasługują duże populacje gadów: żmii zygzakowatej, zaskrońca oraz jaszczurek: żyworodnej, zwinki i padalca. Wędrując szlakami Sobiborskiego Parku Krajobrazowego osobliwości boru bagiennego możemy podziwiać, m.in. w rezerwacie „Trzy Jeziora” na ścieżce przyrodniczej „Stulno”.
Typowymi dla borów bagiennych gatunkami runa są m.in.: żurawina błotna, turzyca pospolita, bagno zwyczajne, borówka bagienna, mech torfowiec, wełnianka pochwowata
Bory bagienne są najbardziej na południe wysuniętymi lasami z gatunkami subarktycznymi, wśród których do najrzadszych należą: brzoza karłowata, brzoza niska, wierzba borówkolistna i wierzba lapońska.
Zespół schronów z okresu II Wojny Światowej w Konewce
spalski Park Krajobrazowy
Na tle równinnego, mało lesistego obszaru Polski środkowej, obszar Spalskiego Parku Krajobrazowego wyróżnia się zwartymi kompleksami leśnymi oraz malowniczą doliną rzeki Pilicy, która jest najdłuższym lewobrzeżnym dopływem Wisły. W okresie zaborów Lasy Spalskie upodobali sobie jako miejsce polowań carowie rosyjscy, a w okresie międzywojennym miejscowość Spała stała się miejscem wypoczynku prezydentów II Rzeczypospolitej. Warto także wspomnieć, że na terenie Spalskiego Parku Krajobrazowego znajduje się administrowany przez Kampinoski Park Narodowy Ośrodek Hodowli Żubrów w Smardzewicach. Wizerunek żubra widnieje także w logo Spalskiego Parku Krajobrazowego.
Romański kościół św. Idziego w Inowłodzu
Jeden z siedmiu parków krajobrazowych znajdujących się na terenie województwa łódzkiego. Wraz ze strefą ochronną położony jest na obszarze Wzniesień Południowomazowieckich.
Z innych obiektów zabytkowych parku należy wymienić pochodzący z 1086 roku romański kościół św. Idziego w Inowłodzu oraz wzniesiony przez Kazimierza Wielkiego w połowie XIV wieku zamek królewski, który obecnie jest częściowo zrekonstruowany i pełni rolę gminnego ośrodka kultury oraz punktu informacji turystycznej.
Atrakcją historyczną Spalskiego Parku krajobrazowego jest zespół schronów z okresu II wojny światowej w Konewce oraz w Jeleniu. Kompleks składa się z kilku obiektów, z których największy jest żelbetowy bunkier kolejowy mający długość 380 m. Obok zbudowano mniejsze schrony zaplecza technicznego mieszczące agregaty prądotwórcze, kotłownie i wentylatory. Najprawdopodobniej obiekty te miały służyć zabezpieczeniu przed atakiem lotniczym pociągów specjalnych, pełniących funkcje ruchomych ośrodków dowodzenia. Obecnie w bunkrach w Konewce znajduje się jedno z największych zimowisk nietoperzy w Polsce. Corocznie przebywa tu ponad 1500 osobników.
Dość charakterystycznym dla Polski Środkowej zbiorowiskiem leśnym, występującym między innymi w Sapalskim Parku Krajobrazowym jest dąbrowa świetlista. Jest to najbogatszy florystycznie typ polskiego lasu, który najlepiej rozwija się na wzgórzach morenowych, gdzie zajmuje zbocza łagodnie pochylone, o ekspozycji południowej. Występuje na glebach suchych, dość zasobnych w wapń, powierzchniowo zakwaszonych, przeważnie na piaskach gliniastych lub lekkich glinach.
dąbrowa świetlista
Lilia złotogłów i miodownik melisowaty
Rezerwat przyrody "Konewka"
Dąbrowy świetliste wyróżnia właściwa im struktura i skład florystyczny. Są to lasy o luźnym zwarciu drzewostanu, umiarkowanie rozwiniętej warstwie krzewów oraz bujnym runie, z dużym udziałem światłolubnych gatunków roślin. Piętro drzew utworzone jest głównie przez dąb bezszypułkowy i dąb szypułkowy, z mniejszą lub większą domieszką sosny. W województwie łódzkim, podobnie jak w całym kraju, dąbrowy ciepłolubne występują w postaci małych, rozproszonych płatów. Jedną z piękniejszych w Polsce dąbrów świetlistych spotkamy na terenie Spalskiego Parku Krajobrazowego w rezerwacie leśnym „Konewka”. Buduje ją drzewostan dębowy, którego wiek waha się od 160 do 260 lat i jest pozostałością po dawnych carskich terenach łowieckich.
Występujący tu drzewostan dąbrowy świetlistej charakteryzuje się dużą zgodnością składu gatunkowego z naturalnym siedliskiem. Runo zbiorowiska jest niezwykle bogate. Występuje tu wiele roślin światłożądnych i ciepłolubnych, liczna jest grupa gatunków łąkowych i murawowych. Wiele składników runa to rzadkie, cenne i chronione gatunki roślin, których egzystencja jest uzależniona od utrzymującego się niewielkiego zwarcia drzewostanu dębowego. Rosną tu m.in.: pięciornik biały, naparstnica zwyczajna, miodownik melisowaty, lilia złotogłów, widłak jałowcowaty i wiele innych.
Świetliste dąbrowy ulegają redukcji na skutek zrębów oraz sadzenia drzew iglastych, a jednocześnie z powodu zaniechania tradycyjnych w przeszłości metod użytkowania, głównie wypasu. Prowadzi to do ekspansji drzew i krzewów liściastych nadmiernie zacieniających dno lasu, a w konsekwencji do eliminacji licznych gatunków światłolubnych. Następstwem tych zmian jest przekształcenie fitocenoz świetlistej dąbrowy w inne zbiorowiska roślinne. Istotnym zagrożeniem dla różnorodności gatunkowej świetlistych dąbrów są również inwazje gatunków obcych takich jak niecierpek drobnokwiatowy czeremcha amerykańska, robinia akacjowa i dąb czerwony.
Park Krajobrazowy dolina baryczy
Jest parkiem ponadregionalnym, leżącym na terenie województw wielkopolskiego i dolnośląskiego. Główną rzeką tego obszaru jest Barycz, zaś cechą charakterystyczną jej doliny jest obecność licznych stawów, które budowano tu już w XIII w.
Znaczna część doliny porośnięta jest lasami, pomiędzy nimi znajdują się pola uprawne, łąki i pastwiska. Najcenniejszymi elementami przyrodniczymi parku są kompleksy stawów rybnych, lasy łęgowe, grądy niskie i olsy, te ostatnie są uznawane za jeden z najcenniejszych ekosystemów leśnych w środkowej Europie.
Rezerwat przyrody "Olszyny Niezgodzkie"
Kościół o konstrukcji ryglowej w Miliczu
W dawnych czasach olsy zajmowały znaczne połacie nizinnych dolin rzecznych i pojezierzy. Niestety zmiany w sposobie gospodarowania zasobami leśnymi na przełomie XIX i XX wieku doprowadziły do znacznego wytrzebienia lub zdegradowania tego typu lasów. Dzisiaj większe ich kompleksy są rzadkością i najczęściej podlegają ochronie. Na Dolnym Śląsku najrozleglejszy zwarty obszar bagiennych lasów olchowych zachował się na terenie Nadleśnictwa Żmigród, gdzie zajmują one około 300 ha bardzo podmokłych i wyjątkowo trudno dostępnych terenów. To właśnie tutaj, niedaleko wsi Niezgoda znajduje się unikatowy rezerwat przyrody „Olszyny Niezgodzkie”.
Architektura na obszarze parku reprezentowana jest m.in. przez XVIII -wieczne kościoły o konstrukcji ryglowej w Miliczu, Sułowie i Wierzchowicach (styl barokowy). W zabudowie wielu wsi obok pozostałości tradycyjnego budownictwa chłopskiego, obecne są także folwarki wraz z pałacami i dworkami.
ols porzeczkowy i ols z turzycą długokłosą
Kosaciec żółty
Wśród najważniejszych siedlisk wyróżniają się rozległe płaty olsów, jak ols porzeczkowy oraz ols z turzycą długokłosą będące głównymi przedmiotami ochrony. Ols obejmuje tereny najbardziej zabagnione, często z całorocznymi zastoinami wody i gęstą roślinnością w warstwie runa oraz podszytu, która charakteryzuje się kępkowo-dolinkową strukturą. Oznacza to, że pomiędzy zalanymi fragmentami lasu występują liczne niewielkie „wyspy” roślinności. Zjawisko to powstaje dzięki specyficznemu wzrostowi drzew olchowych, które tworzą pędy odroślowe i korzenie przybyszowe. Część z nich rośnie ukośnie wynosząc drzewa w górę (w skrajnych przypadkach nawet 2 m na poziom gruntu) i nadając im formę określaną jako szczudlastą. Dzięki temu pod pniem powstaje swego rodzaju komora, która zarasta roślinnością, podczas gdy korzenie są pokryte cienką warstwą rozkładającej się materii organicznej stwarzając dogodne warunki do występowania gatunków acidofilnych (kwasolubnych). W drzewostanie dominuje głównie olcha czarna z niewielkim udziałem innych drzew jak jesion wyniosły i brzoza brodawkowata. Wiek drzew jest stosunkowo młody, przeważają okazy 20-40 letnie z tendencją do zamierania okazów starszych, co jest procesem naturalnym przy bagiennych siedliskach leśnych.
Rezerwat Stawy Milickie Kompleks Stawowy Ruda Sułowska
Roślinność runa leśnego jest wyjątkowo bujna jednak dominują tutaj gatunki pospolite, które rosną często tylko na wybranych fragmentach struktury kępkowo-dolinkowej. Do gatunków dolinkowych należą m.in. namulnik brzegowy, turzyca błotna, kosaciec żółty, podczas gdy na kępach rozwijają się takie rośliny jak chmiel zwyczajny, szczawik zajęczy, konwalijka dwulistna, nerecznica szerokolistna oraz mchy. Warstwa podszytu budowana jest przez czeremchę pospolitą, porzeczkę czarną oraz młode okazy wierzb, brzóz i olch.
Ornitofauna (fauna ptaków) tych środowisk (szczególnie stawów) jest bogata gatunkowo. Pod względem ornitologicznym dolina Baryczy jest jednym z najcenniejszych obszarów w Europie, gdzie utworzono rezerwat ornitologiczny „Stawy Milickie”, o randze tego rezerwatu świadczy fakt umieszczenia go na liście najcenniejszych obszarów wodno-błotnych objętych międzynarodową konwencją RAMSAR.
Stobrawski Park Krajobrazowy
Zabytkowy park w miejscowości Pokój
Stobrawski Park Krajobrazowy (PK) jest to najmłodszy i zarazem największy park województwa opolskiego. Położony jest w dorzeczu rzek Stobrawy, Budkowiczanki, Bogacicy, Brynicy i Smortawy. Południowa granica parku opiera się o Odrę i Nysę Kłodzką. Kompleksy leśne stanowią niemal 80% powierzchni parku. Wśród lasów przeważają bory sosnowe porastające wydmy miejscami osiągające 20 m wysokości.
Kompleks zabytków dawnej huty w Zagwiździu
Średniowieczny zespół zamkowy w Karłowicach
W dolinach rzek znajdują się najcenniejsze przyrodniczo fragmenty parku. Są nimi położone wzdłuż Odry tereny lasów grądowych, łęgowych, podmokłych łąk oraz porośnięte roślinnością wodną i bagienną starorzecza. Cenne są również doliny pozostałych mniejszych rzek, które wraz licznymi kompleksami stawów hodowlanych są ostoją dla wielu rzadkich gatunków zwierząt (głównie ptaków) i roślin. W starorzeczach w dolinie Odry oraz na niektórych stawach zobaczyć możemy gatunki umieszczone na liście roślin chronionych w Europie Konwencją Berneńską, a mianowicie kotewkę orzech wodny oraz wodną paproć – salwinię pływającą. Z gatunków ptaków występujących na terenie parku warto wymienić kanie czarną i rudą (będącą symbolem Stobrawskiego PK) oraz orlika krzykliwego.
W Karłowicach znajduje się średniowieczny zespół zamkowy obejmujący zamek, park oraz okalającą całość fosę. Został zbudowany w XIV wieku przez szlachecką rodzinę Bessów.
Z zabytków kultury materialnej, które możemy podziwiać w Stobrawskim PK wymienić należy położoną w samym sercu parku miejscowość Pokój – założoną w połowie XVIII wieku przez księcia wirtemberskiego Karola Krystiana Erdmanna. Pokój był jednym z bardziej znanych uzdrowisk na Śląsku, stanowił też istotne centrum kulturalne regionu. Jednym z najciekawszych obiektów pozostaje tu ogród francuski oraz park angielski wraz z pozostałościami parkowych figur i pomników, z których najbardziej znany jest żeliwny odlew lwa.
W Zagwiździu zobaczyć możemy kompleks zabytków dawnej huty z XVIII wieku założonej przez króla pruskiego Fryderyka II.
Rzekotka drzewna
Kopytnik pospolity
łęg jesionowo-olszowy
Storczyk kukułka Fuchsa
Spośród różnych zbiorowisk leśnych występujących w Stobrawskim PK łęg jesionowo-olszowy to las wyjątkowo cenny i warty uwagi. Łęg to las z panującą olszą czarną i domieszką jesionu. Zbiorowisko to występuje na terenach płaskich dolin wolno płynących cieków wodnych. Wykształca się tam, gdzie zaistnieje powolny ruch osiągających wysoki poziom wód gruntowych, oraz gdzie brak jest dłuższych zalewów powierzchniowych i dłuższych okresów stagnacji wody. W Stobrawskim PK najcenniejsze płaty łęgów występują w okolicy rezerwatów Barucie i Rogalice oraz w okolicy Nowej Bogacicy i Zieleńca, gdzie są proponowane do objęcia ochroną rezerwatową. Charakterystyczne gatunki roślin zielnych dla łęgu to ziarnopłon wiosenny, śledziennica skrętolistna. Występuje tu również objęty ochroną ścisłą storczyk kukułka Fuchsa oraz rzadki kopytnik pospolity. Faunę reprezentują rzekotka drzewna, kumak nizinny, dzięcioł średni.
żywiecki Park Krajobrazowy
Żywiecki PK jest najstarszym parkiem krajobrazowym na terenie polskich Karpat i obejmuje najwyższe, silnie rozczłonkowane dolinami rzek partie Beskidu Żywieckiego, który pod względem wysokości stanowi drugie po Tatrach, najwyższe pasmo górskie w Polsce. Beskid Żywiecki posiada gęstą sieć rzek i potoków, jest terenem niezwykle zasobnym w wodę. W środkowych i dolnych biegach potoków występują liczne progi wodospadowe – z najwyższym w Beskidach (10 m wysokości) – wodospadem w Sopotni Wielkiej.
Pomnik przyrody Jaskinia Wickowa, fot. P. Dziki
Siarkowodorowe i siarczkowe wody w Złatnej
W Sopotni Wielkiej znajduje się także największa na terenie Parku jaskinia o długości 101 m – Jaskinia Wickowa. Zarówno jaskinia, jak i wodospad zostały objęte ochroną w formie pomników przyrody.
Najbardziej znane źródła Beskidu Żywieckiego to siarkowodorowe i siarczkowe wody w Złatnej, od których zapachu wywodzi się nazwa przepływającego tamtędy potoku Śmierdząca Woda. Natomiast w miejscowości Sól wstępują silnie zmineralizowane wody solankowe.
zachodniokarpacka świerczynagórnoreglowa
Dominującym elementem krajobrazu Beskidu Żywieckiego są bory świerkowe, pokrywające ciemną zielenią strome górskie zbocza. Zróżnicowanie wysokościowe terenu Żywieckiego Parku Krajobrazowego powoduje, że leży on w zasięgu czterech pięter roślinnych (pogórza, regla dolnego, regla górnego i kosodrzewiny - subalpejskie). Piętro pogórza, jest niemal całkowicie zajęte pod uprawy rolne i zabudowę gospodarczą. Piętro regla dolnego zajmowała niegdyś prawie całkowicie buczyna karpacka, z dużym udziałem jodły oraz domieszką świerka i jawora. Występują tu także połacie boru świerkowego, ale są to sztucznie nasadzone monokultury.
Najbardziej naturalny charakter ma piętro górnoreglowe, porośnięte przez zachodniokarpacką świerczynę górnoreglową, czyli naturalny drzewostan świerka pospolitego. Miejscami w drzewostanie może występować niewielka domieszka jarzębu górskiego. W słabo wykształconej warstwie krzewów spotyka się sporadycznie jarzębinę oraz wiciokrzew czarny.
Kosodrzewina na Pilisku
Świerczyna górnoreglowa na Pilisku
Świerk pospolity
Urdzik karpacki - endemit
W runie opisywanego boru świerkowego możemy spotkać głównie borówkę czernicę, borówkę brusznicę, paprocie, widłaki, mchy oraz endemit (gatunek unikatowy dla tego miejsca) – urdzik karpacki.
Najcenniejsze połacie karpackiej świerczyny górnoreglowej zostały objęte ochroną w postaci obszaru Natura 2000 oraz w formie rezerwatów przyrody: „Pilsko” i „Romanka”.
Warto również dodać, iż górna granica świerczyny górnoreglowej jest jednocześnie górną granicą lasu, powyżej której zaczyna się już obszar bezleśny zajęty przez piętro kosodrzewiny (subalpejskie). Granica ta nie tworzy jednak wyraźnej linii lecz charakteryzuje się stopniowym karłowaceniem świerków wraz z wysokością oraz pojawianiem się zarośli kosodrzewiny. Jedynym szczytem na terenie Żywieckiego PK, na którym występuje piętro kosodrzewiny (subalpejskie), jest Pilsko – trzeci po Tatrach i Babiej Górze obszar wysokogórskiej flory w Karpatach.
Świerki mają tu często wiek 200-300 lat, ich cechą charakterystyczną jest ich fizjonomia, czyli budowa. Posiadają zbieżysty (zwężający się ku górze) i nieoczyszczony z gałęzi pień, nieznaczny przyrost na wysokość, a okółki gałęzi zachodzą na siebie. Gałęzie sięgają aż do samej ziemi, często płożąc się po podłożu. Ponadto korzenie świerków są grube, płytko osadzone, lecz szeroko rozprzestrzenione.
popradzki Park Krajobrazowy
Jest to park o charakterze górskim, leżący na terenie Beskidu Sądeckiego. Rzeka Poprad, której zawdzięcza swoją nazwę, dzieli go na dwie części, obejmujące dwa pasma górskie: Pasmo Jaworzyny Krynickiej i Pasmo Radziejowej. Lasy zajmują około 70% powierzchni Parku. Występuje tu typowy dla terenów górskich piętrowy układ roślinności. Większa część Parku położona jest w piętrach pogórza i regla dolnego, porośniętych lasami bukowo-jodłowymi, natomiast nieznaczne fragmenty znajdują się w reglu górnym (wierzchołki pasma Radziejowej - ponad 1200 m n.p.m.) i porośnięte są w całości lasem świerkowym.
Pijalnia wód mineralnych w Krynicy-Zdroju
Ruiny Zamku w Rytrze
Rzeka Poprad
Atrakcją historyczną jest rezerwat „Okopy Konfederatów Barskich” położony w okolicach miejscowości Tylicz, chroniący pozostałości umocnień i obozowiska konfederatów z XVIII wieku. Z innych obiektów zabytkowych należy wymienić ruiny średniowiecznych zamków warownych w Rytrze i Muszynie oraz drewniane i murowane cerkwie greckokatolickie.
Walorem wyróżniającym ten Park są licznie występujące w głębi ziemi naturalne źródła wód mineralnych. Te najbardziej znane znajdują się w okolicach miejscowości: Krynica-Zdrój, Piwniczna-Zdrój, Muszyna-Zdrój.
jaworzyny
Rzadkimi w skali kraju, jednak niezwykle ciekawymi zbiorowiskami leśnymi, występującymi między innymi w Popradzkim Parku Krajobrazowym, są jaworzyny, czyli lasy jaworowe. Występują one z reguły na niewielkich obszarach, umiejscowionych wśród innych zbiorowisk leśnych. Kształtują się w bardzo trudnych warunkach środowiskowych, na stromych stokach i zboczach górskich, nad potokami, gdzie panuje wilgotny i chłodny mikroklimat. W podłożu znajdują się ruchome głazy, skały i rumosz. Aktywne procesy erozyjne (niszczące), np. osuwanie się gruntu są wręcz niezbędne do wykształcenia się jaworzyn. W przypadku braku tego typu zdarzeń, jaworzyny mogą być wypierane przez inne zbiorowiska, np. przez buczyny. Występujące w jaworzynach drzewa dość często mają formy wielopniowe. Warstwa krzewów zwykle jest dość skąpa, za to runo jest bujne, bogate i wielowarstwowe.
Krajobraz Popradzkiego Parku Krajobrazowego, fot. Iwona Szczygieł
Miesięcznica trwała
Języcznik zwyczajny
W Popradzkim Parku Krajobrazowym spotkamy różne typy jaworzyn. W jednym z nich dominuje klon jawor z udziałem buka, wiązu górskiego, lipy szerokolistnej i niekiedy jodły, a najważniejszym gatunkiem runa jest języcznik zwyczajny (paproć). W innym typie jaworzyny w tym Parku, oprócz jawora spotkamy takie gatunki drzew jak wiąz górski i jesion, oraz domieszki innych drzew, a w runie miesięcznicę trwałą.
Charakterystycznym gatunkiem runa w jednym z typów jaworzyn jest miesięcznica trwała. Wędrując szlakami Popradzkiego Parku Krajobrazowego niewielki płat jaworzyny górskiej z miesięcznicą trwałą, porastający niedostępne skalne urwisko możemy spotkać w Rezerwacie Przyrody Barnowiec.
Inny fragment jaworzyny z języcznikiem zwyczajnym w runie występuje w Dolinie Roztoki Ryterskiej, powierzchnie, które porasta języcznik zwyczajny zostały objęte ochroną jako powierzchniowy pomnik przyrody. Unikatowe fragmenty jaworzyn znajdują się również na stokach góry Jaworzyny Krynickiej.
Suchedniowsko-Oblęgorski Park Krajobrazowy
Suchedniowsko-Oblęgorski Park Krajobrazowy położony jest w północnej część województwa świętokrzyskiego. Obejmuje dwa odrębne obszary: zachodni – Pasmo Oblęgorskie Gór Świętokrzyskich oraz wschodni, stanowiący zachodnią część Płaskowyżu Suchedniowskiego. Stąd pochodzi nazwa Parku. Człowiek od dawna wykorzystywał bogactwo świata przyrody. Świadectwem tego, są obecne w otulinie Parku liczne budowle związane z górnictwem i obróbką rud żelaza Staropolskiego Okręgu Przemysłowego. Na tym terenie można podziwiać ruiny zakładów wielkopiecowych w Samsonowie i Bobrzy oraz pozostałości wielkiego pieca w Kuźniakach.
Pałacyk Henryka Sienkiewicza w Oblęgorku
Rezerwat przyrody „Zachełmie”
Pomnik przyrody – „Dąb Bartek”
Spośród zabytków architektury na uwagę zasługuje, pałacyk Henryka Sienkiewicza w Oblęgorku. Był on darem Polaków dla laureata Literackiej Nagrody Nobla, a obecnie znajduje się w nim muzeum poświęcone jego życiu i twórczości. We wsi Strawczyn urodził się kolejny wybitny polski pisarz - Stefan Żeromski. W miejscu dawnego dworku, gdzie przyszedł na świat, stoi skromny pomnik, upamiętniający to wydarzenie. Obie miejscowości znajdują się w otulinie Parku, ale są z nim nierozerwalnie związane.
Ciekawostką geologiczną położoną również w bezpośrednim sąsiedztwie Parku są, znalezione w rezerwacie przyrody „Zachełmie”, odciśnięte w skale tropy najstarszego czworonożnego zwierzęcia, zwanego Tetrapodem, który jako pierwszy kręgowiec wyszedł z wody na ląd.
Na terenie otuliny, tego właśnie Parku, w miejscowości Zagnańsk rośnie znany powszechnie, legendarny już pomnik przyrody – „Dąb Bartek”, którego wiek szacuje się na ok. 650 lat.
Największą wartością przyrodniczą Parku są lasy, które zajmują aż 91% jego powierzchni. Wśród wielu zbiorowisk leśnych można tu spotkać żyzną buczynę karpacką, grąd subkontynentalny, ale niewątpliwie charakterystycznym siedliskiem dla Gór Świętokrzyskich jest jodłowy bór świętokrzyski. Stanowi on pozostałość pradawnej Puszczy Świętokrzyskiej o której tak pięknie pisał Stefan Żeromski: „…Puszcza jest niczyja, nie moja, ani twoja, ani nasza, jeno boża, święta!...” („Puszcza jodłowa”, Warszawa - Kraków 1926 r., Wyd. J. Mortkowicza.)
jodłowy bór świętokrzyski
Jodłowy bór świętokrzyski
Największe i najlepiej zachowane naturalne jej fragmenty na terenie Parku, widać w rezerwacie przyrody „Świnia Góra”. Występują tutaj liczne drzewostany, dominujący jodłowy z domieszką buka zwyczajnego. Obok tych gatunków spotkać można również: świerka pospolitego, dęby – bezszypułkowy i szypułkowy, topolę osikę i brzozę brodawkowatą. W warstwie podszytu, razem z podrostem jodły i buka, rosną: bez koralowy i jeżyna gruczołowata. Ten typ zbiorowiska leśnego powstaje na glebach brunatnych kwaśnych.
Szczawik zajęczy i widłak jałowcowaty
Charakterystyczne gatunki runa, to: paproć - narecznica szerokolistna, szczawik zajęczy, konwalijka dwulistna, widłak jałowcowaty. Warstwa mszysta zwykle jest dobrze rozwinięta z wieloma cieniolubnymi mchami takimi jak: płonnik strojny, rokietnik pospolity i tujowiec tamaryszkowaty.
Jodłowy bór świętokrzyski jest polskim zespołem endemicznym, czyli unikatowym dla regionu, występującym na ograniczonym obszarze, w Górach Świętokrzyskich a także na Roztoczu.
Park Krajobrazowy gór słonnych
Park Krajobrazowy Gór Słonnych chroni rozległe, piękne krajobrazowo zwarte kompleksy leśne z przełomowymi odcinkami rzek i potoków, będących dopływami Sanu i Wiaru oraz osobliwymi formami geologicznymi. Przez południowo-wschodnią część Parku przechodzi granica głównego europejskiego działu wód, oddzielającego zlewiska Morza Czarnego i Bałtyku. Park obejmuje swoim obszarem typowe dla Karpat Wschodnich pasma górskie: Gór Słonnych i Chwaniowa.
Widok z Orlego Kamienia na Sanok. Fot. P. Kunysz
Rezerwat Dyrbek - Bezmiechowa Górna
Cerkiew z 1901 r. oraz grobowiec rodziny Kulczyckich w Miedzybrodziu. Fot. arch. Zespołu
Osobliwością Parku są liczne słone źródła oraz złoża roponośne, które obecnie są już na wyczerpaniu. Znaczne ich zagęszczenie znajduje się w obrębie szczytu Na Opalonym w rezerwacie o tej samej nazwie. Park w 73% pokryty jest kompleksami leśnymi, pośród których wyłaniają się enklawy pól uprawnych, łąk i pastwisk. Cechą charakterystyczną roślinności Parku jest jej piętrowość: powyżej 500 m n.p.m. występuje regiel dolny z lasami bukowymi i bukowo-jodłowymi, do 500 m n.p.m. w piętrze pogórza rośnie grąd wschodniokarpacki, zaś w dolinach rzek zarośla wiklinowe i nadrzeczna olszynka karpacka.
Zbadane, korzystne prądy powietrzne na jednym ze zboczy Gór Słonnych w Bezmiechowej Górnej (w samym centrum Parku) stały się powodem do zorganizowania tutaj pierwszego w Polsce szkolenia pilotów szybowcowych, a następnie słynnej Szkoły Szybowcowej. Dzięki reaktywowaniu "lotniska", Bezmiechowa stała się dużą atrakcją dla amatorów lotów szybowcami.
Krajobraz naturalno-kulturowy Parku jawi się jako kraina "dzikich lasów", opustoszałych wiosek i bogatej historii. Jednakże ślady wspaniałej przeszłości obecnie spotyka się tylko w postaci zabytków historyczno-kulturowych. "Dzikość", spokój i harmonia w przyrodzie są źródłem natchnienia i inspiracji do pracy twórczej dla poetów i artystów.
Park jest słabo zurbanizowany. Niektóre miejscowości zostały całkowicie opuszczone, ale w wielu z nich ostały się obiekty budownictwa sakralnego, głównie cerkwie greckokatolickie.
buczyna karpacka
Ciekawym zbiorowiskiem leśnym na terenie Parku Krajobrazowego Gór Słonnych jest buczyna karpacka, z dominującym gatunkiem, jakim jest buk zwyczajny, który osiąga często ogromne rozmiary. Tworzy zwarte i cieniste drzewostany z szerokimi koronami i rzadko rozstawionymi pniami drzew. W górnych partiach, na granicy swojego pionowego zasięgu pnie buków są często rozgałęzione i poskręcane. Warstwa podszytu prawie nie występuje, a ubogie w gatunki runo rozwija się głównie wczesną wiosną, przed rozwojem liści przez drzewa. Jest to możliwe dzięki temu, że buk bardzo późno rozwija swoje liście. Runo zajmuje 30-60% powierzchni dna lasu, resztę stanowi ściółka, brak zupełnie gołej gleby.
Gleby pochodzą głównie z łupków i piaskowców, są bogate w próchnicę powstałą z corocznie opadających liści bukowych, procesy bielicowania słabe. Wysoki stopień naturalności tego terenu wyraża się dużym bogactwem florystycznym gatunków roślin naczyniowych, w tym wielu gatunków górskich podgórskich. Wschodniokarpacki charakter zbiorowiskom roślinnym Parku nadają gatunki wschodnie, m.in. groszek wschodniokarpacki.
Żywiec gruczołowaty, fot. Artur Kuliga
Wychodnia skalna , pomnik przyrody nieozywionej - Duży Kamień w Bykowcach k Sanoka. fot. arch. ZPK
Derkacz
Gatunkami roślin charakterystycznymi dla runa buczyny są m.in.: żywiec gruczołowaty, paprotnik Brauna i żywokost sercowaty.
Duże powierzchnie kompleksów leśnych poprzecinanych połaciami pól uprawnych i ciekami wodnymi stwarzają dogodne warunki do rozwoju i bytowania dla wielu gatunków zwierząt, w tym typowych dla fauny puszczańskiej. Łąki w dolinach rzek i potoków są miejscem żerowania dla wielu gatunków zwierząt takich jak m. in.: niedźwiedź brunatny, ryś, wilk, żbik, orzeł przedni, orlik krzykliwy, sóweczka, dzięcioł trójpalczasty i białogrzbiety. Doliny te są również wspaniałym terenem łowieckim ptaków drapieżnych oraz miejscem gniazdowania zagrożonego w skali globalnej derkacza.