Ceprowe opowieści o Góralach. Lekcja dla szkoły podstawowej.
PBWKatowice
Created on April 14, 2021
Oprac. A. Zielińska
More creations to inspire you
BLENDED LEARNING
Presentation
INTRO INNOVATE
Presentation
SUMMER ZINE 2018
Presentation
INTERNATIONAL EVENTS
Presentation
FALL ZINE 2018
Presentation
MASTER'S THESIS ENGLISH
Presentation
49ERS GOLD RUSH PRESENTATION
Presentation
Transcript
Kultura góralska w województwie śląskim
- Bielsko-Biała
Miasto u stóp Beskidu Śląskiego, nad rzeką Białą. Tutaj kolejką linową możemy wyjechać na Szyndzielnię (1026 m n.p.m), skąd zobaczymy piękną panoramę miasta
i Beskidów.
- Wisła
Jest zwana perełką Beskidu Śląskiego. Pełna atrakcji turystycznych, do których należą m.in: Dolina Białej Wisełki, Jezioro Czerniańskie, Ośrodek Narciarski Stożek, Zamek Prezydenta RP.
- Brenna
Na terenie Brennej można znaleźć kilkanaście starych chat z końca XVIII
i początku XIX wieku oraz zwiedzić uroczy XVIII wieczny kościół p.w. Św. Jana Chrzciciela.
- Skoczów
Na urokliwe spacery zapraszają wzgórza: Międzyświecia, Kaplicówki i Kępy Wiślickiej. Znajduje się tutaj również piękny Rynek.
- Szczyrk
W obrębie miasta wznosi się najwyższy szczyt Beskidu Śląskiego, czyli Skrzyczne (1257 metrów n.p.m).
- Koniaków
Oprócz pięknych szlaków turystycznych, Koniaków jest znany na całym świecie jako miejsce wyrobu koronek. Możemy je podziwiać w Muzeum Koronki w Izbie Pamięci Marii Gwarek w Koniakowie.
- Istebna
Znajduje się tutaj Chata Kawuloka, która wybudowana została tradycyjnie bez komina i należy do Szlaku Architektury Drewnianej. Usłyszeć tu można pełne wesołych anegdot opowieści o góralach. Złoty Groń w Istebnej to przepiękny punkt widokowy.
- Ustroń
Ustroń zaprasza na ciekawe spotkania ze zwierzętami w Leśnym Parku Niespodzianek. Wspaniałe widoki można podziwiać ze szczytów Czantorii Wielkiej (995 m n.p.m) oraz Równicy (883 m n.p.m).
Beskid Żywiecki
- Żywiec
Tutaj znajduje się Żywiecki Park Etnograficzny z niewielkim, ale interesującym skansenem. Turyści obowiązkowo zwiedzają również Muzeum Browaru Żywiec.
- Węgierska Górka
Oprócz górskich wycieczek, jazdy na nartach, w tej miejscowości możemy wybrać się na spacer Aleją Zbójników.
- Rajcza
Wieś z licznymi szlakami turystycznymi.
Na uwagę zwiedzających zasługuje zespół pałacowy w Rajczy.
- Milówka
Urokliwa miejscowość z parkiem krajobrazowym - Leśnym Grodem.
- Ujsoły
Największym bogactwem tej ziemi są lasy, cenne przyrodniczo, w których występuje ponad 50 gatunków roślin objętych ścisłą ochroną oraz ponad 150 gatunków ptaków, ssaków i gadów.
Gwara Górali Śląskich
Na gwarę Górali Śląskich miały wpływ różnorodne dialekty regionalne. W gwarze tej odnajdziemy zapożyczenia z języków: czeskiego, niemieckiego, a nawet słowackiego.
- Kapelusz zwany kłobukiem. Początkowo była to "czopka czarna" z bardzo szeroką strzechą, która chroniła również ramiona. Potem - "czopka biała" - kapelusz z małym rondem i kopulstą główką.
- Koszula była długa, sięgała poza kolana. Rękawy proste, bez mankietów. Na piersiach koszula była rozcięta, jako zapięcie służyła tasiemka.
- Spodnie - szyte z białego sukna. Krój prosty.
- Kamizelka zwana bruclikiem, noszona była w niedzielę i dni świąteczne. Ozdabiano ją na różne sposoby np. guzikami, wyszywano wizerunek orła, potem przyszywano czerwone pomponiki - po sześć z każdej strony kamizelki.
- Odzienie wierzchnie - gunie (rodzaj krótkiego płaszcza) z sukna ciemnobrązowego ozdobione lemkami - czyli wielokolorowymi sznureczkami skręconymi z włóczki.
- Kożuch - uszyty z wyprawionej na brązowo lub czerwono-brązowo skóry baraniej i jagnięcej. Szwy kożucha zakrywało się paskami z białej bądź czerwonej skórki.
- Dwa rodzaje koszul - kabotek i ciasnocha. Ciasnocha pełniła rolę bielizny i była ubierana pod spód. Ciasnocha trzymała się na ciele kobiety dzięki płóciennemu ramiączku, które biegło ukośnie od przodu na plecy. Na ciasnochę kobiety zakładały kabotek. Przody kabotka zachodziły na siebie – puszczało się je wolno albo wtykało za zapaskę. Tylnia część kabotka była zawsze puszczana luźno. W górnej części kabotka, przy szyi, doszywano wąską oszewkę. Takie samo wykończenie znajdowało się przy rękawach. Kabotki zdobiło się czerwonym albo czarnym haftem. Haftowanie zwykle miało motyw geometryczny albo roślinny.
- Nakrycia wierzchnie: gunia, kożuch (takie jak u mężczyzn) oraz łoktusza - z płótna adamaszkowego lub drelichowego. Łoktusze wiązało się w duży węzeł na piersiach. Z tyłu sterczało sztywno, a z przodu łoktusza układała się w duże fałdy rozchodzące się promieniście.
- Panny chodziły zawsze z odkrytą głową. Włosy splatały w jeden warkocz, a w niego wplatały kolorowe wstążki. Ozdoby we włosach były najczęściej w kolorze czerwonym albo różowym. Wstążki miały różną szerokość. Wstążka węższa była splatana razem z warkoczem, a szersza była wiązana na końcu warkocza w kokardę. Mężatki zakrywały głowę chustą lub czepkiem.
o długości do 4 metrów, wydający niski, głęboki dźwięk.
Źródło: https://c1.staticflickr.com/5/4043/4542311591_45323200d8_z.jpg
Owięziok jest jednym z najstarszych tańców pasterskich. Jego nazwa pochodzi od owięziej skóry, czyli skóry jagnięcej, z której wyrabiano tradycyjne beskidzkie kierpce.
Placki ziemniaczane - do startych ziemniaków dodawano łyżkę mąki, szczyptę soli i pieczono je na blasze. Polewano słodką śmietaną lub spożywano ze skwarkami.
Oscypek - wędzony ser z mleka owczego, w kształcie dwustronnego stożka.
Źródło:
https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/0/07/Sery_g%C3%B3ralskie.jpg
Źródło: Kubuś - Śląskie Smaki (slaskiesmaki.pl)
Kubuś - ziemniaki zalewano gorącym mlekiem, po czym wlewano je na brytfannę
i zapiekano - w wersji słodkiej
z jabłkiem lub śliwkami, w wersji wytrawnej ze skwarkami.
Buchciki - połączone ze sobą bokami bułeczki, pieczone zwykle z mąki żytniej.
Źródło:
https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/c/c4/Buchteln.jpg
Pieczoki - pieczone ziemniaki
Kwaśnica - zupa, gotowany sok
z kapusty, zabielany śmietaną
i przyprawiony solą. Podawana
z osobno gotowanymi ziemniakami, a współcześnie
z jarzynami, kiełbasą.
Źródło:
https://3.bp.blogspot.com/_x_0zGgutfcg/SwnU9tAdsuI/AAAAAAAAAfY/KvMF9vYXvws/s1600/002.jpg
Chuda Jewa - Zupa. Jej podstawowym składnikiem były skórki z wędzonej słoniny, które zalewano słodkim mlekiem po uprzednim wymoczeniu skórek w gorącej wodzie. Dla zagęszczenia i sytości często wrzucano do niej również pokrojone ziemniaki.
Źródło: Chuda Jewa - Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi - Portal Gov.pl (www.gov.pl)
Źródło: Śląska kiszka - Śląskie Smaki (slaskiesmaki.pl)
Kiszka czyli kwaśne mleko. Aby je otrzymać, wystarczy krowie mleko przelać do kamiennego
i garnka i odstawić na kilka dni.
Kluski - czyli gałuszki: strzapate, kładzione, chybane, ściskane,
z dziurką. Nazwy pochodzą
od techniki wykonania klusek.
Na święta gałuszki gotowano
na parze i wypełniano powidłami śliwkowymi.
01
02
03
04