ZAJĄCZEK MUZEALNY - wielkanocna ściezka dla Dzieci i Rodzin

Zajączek muzealny

Świąteczna ścieżka edukacyjna dla dzieci

START

Niespodzianki

Spotkasz je na swojej drodze!

Czytaj więcej

Zadanie

Zbiory

Karta do druku

Pisanki

Nic tak nie kojarzy się z Wielkanocą, jak wzorzyste, kolorowe pisanki. Jajka od wieków uważano za symbol odrodzenia – najstarsze znane malowane jaja mają nawet kilka tysięcy lat!

W naszym muzeum można trafić na kilka wyjątkowych pisanek, ozdobionych kolorowymi, geometrycznymi wzorami. Na jednej zobaczysz także dekoracyjne... koniki! To ulubione zwierzęta mieszkańców Huculszczyzny (obecnie Ukraina), skąd pochodzą te pisanki. Wydmuszki jaj są ozdobione techniką zwaną batikiem: wzory napisano (w końcu to pisanka!) woskiem na skorupce jaja. Takie jajo zanurza się w barwniku, a po wyschnięciu zdrapuje wosk, odsłaniając odbite na skorupce zdobienie. Może i Ty spróbujesz ozdobić tak tegoroczne pisanki?

A teraz przygotuj się i wytęż wzrok. Na następnych stronach ukryło się więcej pisanek! Czy potrafisz je wszystkie odnaleźć? Najedź kursorem na pisankę, gdy tylko jakąś znajdziesz! Wielkanocne jajka zasługują na najpiękniejszą oprawę! W naszych zbiorach można znaleźć przeróżne kieliszki na jajka. Zajączek wybrał ten najbardziej wiosenny, przypominający kwitnący kwiat. Znajdziesz go w materiałach do druku. Dorysuj w nim własną pisankę.

Wjazd na osiołku

Czy znasz biblijną opowieść o wjeździe Pana Jezusa na osiołku do Jerozolimy? Na cześć tego wydarzenia chrześcijanie co roku na tydzień przed Wielkanocą obchodzą święto zwane Niedzielą Palmową.

Brawo! Szukaj dalej!

Kiedyś na tę okazję organizowano procesję, która przechodziła ulicami miasta lub wsi. Często brał w niej udział żywy osiołek, na którym siedział mężczyzna odgrywający rolę Jezusa. Zdarzało się, że zastępowała go drewniana figura – taka jak ta. Wyrzeźbiony około 500 lat temu osiołek dźwiga na swym grzbiecie błogosławiącego wiernych Chrystusa. Drewniana platforma i kółka umożliwiały rzeźbie udział w procesji.

Niedziela palmowa

Niedziela Palmowa to także zwyczaj święcenia palm. Podobno to właśnie liście z drzew palmowych rzucano pod nogi jadącemu na osiołku Jezusowi. Dziś znane nam wielkanocne palmy mają symbolizować nowe życie i odrodzenie.

Dlatego często wykonuje się je z roślin, które nawet zimą pozostają zielone, na przykład z bukszpanu, lub z takich, które wczesną wiosną zielenią się na nowo. Należą do nich gałązki wierzby z baziami (zwanymi też kotkami), które pierwsze wystawiają puchate główki do marcowego słońca, zapowiadając nadejście wiosny. Malarz Kazimierz Sichulski, zafascynowany kolorowym światem ludowych tradycji Hucułów (mieszkańców karpackiej wsi), namalował huculskie dzieci podczas Niedzieli Palmowej. Jeden z chłopców opiera dłoń na młodym wierzbowym drzewku, zupełnie jakby to ono stało się jego świąteczną palmą.

Podczas wiosennego spaceru na pewno zauważysz mnóstwo roślin zwiastujących nadejście nowej pory roku. Pozbieraj je i stwórz z nich własną, wyjątkową palmę.

Brawo! Szukaj dalej!

Ostatnia Wieczerza

W poprzedzający Wielkanoc czwartek, zwany Wielkim, chrześcijanie wspominają Ostatnią Wieczerzę, którą Jezus spożywał ze swoimi dwunastoma uczniami. Choć biblijna scena przez setki lat była przez licznych artystów malowana na różne sposoby, niektóre postaci przedstawiano tak samo. Dzięki temu każdy, kto oglądał obraz, od razu mógł rozpoznać przynajmniej niektórych jego bohaterów.

judasz

św. jan

jezus

św. piotr

Przeczytaj o tym, jak zwykle malowano uczestników Ostatniej Wieczerzy. Na podstawie opisu spróbuj odnaleźć na obrazie Jezusa i trzech z jego uczniów: św. Jana, św. Piotra i Judasza.

Jezus z długimi włosami i brodą, jako najważniejsza postać, jest zazwyczaj umieszczany na środku, pomiędzy swoimi uczniami. Czasem unosi rękę w geście błogosławieństwa, a czasem łamie chleb lub podaje go jednemu z uczniów – Judaszowi.

Ten, jako osoba, która miała zdradzić Jezusa, ubrany jest najczęściej w żółtą szatę, kolor żółty był bowiem uważany za symbol fałszu i zdrady. Zazwyczaj Judasz jest także oddzielony od pozostałych uczniów: siedzi na samym końcu lub po przeciwnej stronie stołu. Zdarza się, że trzyma w rękach woreczek ze srebrnikami – srebrnymi monetami, które miały być zapłatą za wydanie Jezusa straży.

Św. Piotr siedzi najczęściej w pobliżu Jezusa. To zwykle starszy mężczyzna z łysiejącym czołem, siwymi włosami i gęstą siwą brodą.

Tuż obok Jezusa ma swoje miejsce także św. Jan, w Biblii opisywany jako najmłodszy z apostołów. Dlatego właśnie na dziełach sztuki jest przedstawiany jako młody chłopak bez zarostu, za to z dość długimi, falowanymi włosami. W niektórych przedstawieniach Ostatniej Wieczerzy opiera swoją głowę o ramię lub pierś Jezusa.

Żadna pisanka się przed Tobą nie ukryje!

Przygotowania

Czas przed Wielkanocą wypełnia nam domowa krzątanina. W przedświątecznych przygotowaniach każdy ma swoje obowiązki: jedni wytrwale trzepią dywany i myją zakurzone okna, inni malują pisanki i dekorują słodkie mazurki. Na grafice z muzealnych zbiorów możesz zobaczyć świąteczne przygotowania sprzed 150 lat.

Żadna pisanka się przed Tobą nie ukryje!

Święcenie pokarmów

Bronowice to dziś dzielnica Krakowa. 120 lat temu były jednak wsią, która swym pięknem zachwycała wielu artystów z miasta. Jednemu z nich, Włodzimierzowi Tetmajerowi, Bronowice skradły serce – tam poznał swoją żonę i założył rodzinę. Tetmajer często malował życie codzienne mieszkańców Bronowic. Święcone przedstawia jednak chwilę odświętną – obchody Wielkiej Soboty i związaną z nią tradycję święcenia pokarmów.

Jasna biel ścian domów pokrytych żółtą strzechą (dachem ze słomy) kontrastuje z mocną czerwienią chust kobiet. Do poświęcenia przygotowano już wielkie bochny chleba, kanki i dzbany z mlekiem oraz bielące się w koszach jajka. Być może kryją się wśród nich także kolorowe pisanki.

Żadna pisanka się przed Tobą nie ukryje!

Koszyczek

Święcone w Wielką Sobotę pokarmy także mają swoją symbolikę. Jajka oznaczają nowe życie, wędlina (kiedyś jadana tylko od święta, kojarzona z czymś niecodziennym, na specjalne okazje) to dostatek, sól – oczyszczenie, a piekący chrzan – siła i krzepa. Według tradycji, włożone do koszyka i zaniesione do poświęcenia w kościele, mają przynieść domownikom pomyślność na kolejny rok.

To było proste... Teraz będzie trudniej!

Na jednej z rycin w naszych zbiorach można zobaczyć holenderskiego sprzedawcę koszy. Uginający się pod ciężarem własnoręcznych wyrobów, wsparty na kiju koszykarz nieśpiesznie drepcze od miasta do miasta. Na targowiskach sprzedaje przepastne kosze i maleńkie koszyczki – ze słomy i wikliny zamykane pokrywką albo otwarte, z długą wygiętą rączką lub małymi uszami.

Pascha

Ten niezwykły obraz to prawosławna ikona. Przedstawia opisane w Biblii sceny z życia Jezusa i Marii, w tym Zmartwychwstanie, na którego pamiątkę obchodzona jest Wielkanoc, przez prawosławnych nazywaną Paschą.

Ten niezwykły obraz to prawosławna ikona. Przedstawia opisane w Biblii sceny z życia Jezusa i Marii, w tym Zmartwychwstanie, na którego pamiątkę obchodzona jest Wielkanoc, przez prawosławnych nazywaną Paschą. Świętowanie prawosławnej Paschy wiąże się z wieloma wyjątkowymi tradycjami. Przez cały Tydzień Paschalny (tydzień po niedzieli wielkanocnej) dzwonnice przy cerkwiach są otwarte dla wszystkich. Każdy, kto ma ochotę, może zabić w dzwon, dźwięcznie ogłaszając swoją radość ze Zmartwychwstania Jezusa.W niektórych wsiach wciąż żywa jest tradycja wołoczebnego – wielkanocnego odpowiednika kolędowania. Kiedyś wołoczebnikami, czyli śpiewakami, byli tylko mężczyźni. Dziś także kobiety zbierają się w pierwszy dzień świąt, chodzą od domu do domu i śpiewają wielkanocne pieśni. Wołoczebne to także nazywa zwyczaju, zgodnie z którym dzieci odwiedzają swoją matkę chrzestną, a ta w wielkanocnym prezencie daje im kolorowe pisanki. Ikony, jako święte obrazy, odgrywają bardzo ważną rolę w Kościele prawosławnym. Dlatego też nie każdy może je malować (czy, jak to się często mówi, pisać). Zazwyczaj zajmują się tym mnisi. Do dziś ikony tworzy się bardzo tradycyjnie, dlatego te współczesne niewiele różnią się od tych kilkusetletnich. Zazwyczaj powstają na drewnianych deskach i są malowane farbą temperową.

Tradycyjną temperę możesz spróbować wymieszać w domu! Potrzebny będzie do tego barwnik w proszku (np. żółta kurkuma), woda, ocet i jajko. Do miseczki wsyp łyżkę barwnika i dodaj odrobinę wody i octu, tak by powstała lejąca się pasta. Rozbij jajko i dokładnie oddziel żółtko od białka. Następnie przebij żółtko igłą lub czubkiem noża i wylej zawartość do oddzielnej miseczki. Płynne żółtko dodawaj do barwnika z wodą by zagęścić farbę do konsystencji nadającej się do malowania. Dobrej zabawy!

Łał! Kolejna znaleziona pisanka!

Zmartwychwstanie

Poniższy obraz przedstawiający Zmartwychwstanie został namalowany na... szkle! To dzieło sztuki ludowej stworzone przez malarza-amatora (takiego, który nie uczył się w żadnej szkole dla artystów). Dlatego kształty postaci na obrazie są trochę nieporadne. Kompozycja była pewnie inspirowana dziełami zawodowych malarzy.

Na obrazie widzimy anioła, zlęknionych strażników i unoszącego się nad grobem Zmartwychwstałego. Scenę dekoruje wdzięczna girlanda z kwiatów – artyści ludowi chętnie inspirowali się otaczającą naturą.

I jeszcze jedna!

Baranek

Zmartwychwstały Jezus jest często w sztuce przedstawiany jako Baranek z czerwoną chorągiewką z krzyżem – znakiem zwycięstwa życia nad śmiercią. To symboliczne wyobrażenie towarzyszy nam także przy obchodach Wielkanocy. Na świątecznym stole tradycyjnie pojawia się baranek wykonany z chleba, masła lub cukru, z zatkniętą za kopytko chorągiewką.

Świetnie Ci idzie!

Baranek, którego widzisz obok, to przerys (narysowana kopia) średniowiecznego witraża znajdującego się w jednym z wysokich okien krakowskiego kościoła Bożego Ciała. Brakuje mu jednak kolorów. Weź kredki, farby lub kolorowe papiery i nadaj Barankowi barw. Pamiętaj o czerwonej chorągiewce! Gotowy obrazek możesz wykorzystać do świątecznej dekoracji domu.

Zajączek

Nie jest do końca jasne, co wspólnego mają zające z Wielkanocą. Być może ich wesołe skoki kojarzyły się z szybkim nadejściem radosnej wiosny? Za to kura, która znosi jajka (na pisanki!), to oczywista mieszkanka wielkanocnego zwierzyńca.

To już ostatnia pisanka. Dobra robota!

Porcelanowy zajączek zajadający trawę świetnie sprawdziłby się jako ozdoba wielkanocnego stołu. Figurka kurzej mamy, będąca nie tylko dekoracją, ale też zamykanym naczyniem, może posłużyć za maselniczkę lub pojemnik na jajka!

Tekst i opracowanie graficzne: Martyna Majsterek i Weronika Moskwa Opieka merytoryczna: Jagoda Gumińska-Oleksy, Dział Edukacji MNKRedakcja: Anna Kowalczyk

Wszystkie zaprezentowane dzieła pochodzą ze zbiorów MUZEUM NARODOWEGO W KRAKOWIEDostępne są pod adresem: zbiory.mnk.pl