kl.6 Rzeczpospolita w okresie kryzysu - czasy saskie

Rzeczpospolita w okresie kryzysu - czasy saskie

Linia chronologiczna

Polska w czasach saskich

1. Unia personalna z Saksonią 2. Wojna północna i spory o tron Rzeczypospolitej.3. Sejm „niemy”. 4. Początek ingerencji sąsiadów w sprawy Polski „traktat trzech czarnych orłów” 1732 r. 5. Podwójna elekcja w 1733 r. 6. Rządy Augusta III Sasa. 7. Kryzys państwa. 8. Działalność Stanisława Konarskiego – projekty reform Rzeczypospolitej. 9. Pojęcia: unia personalna, anarchia, konfederacja, liberum veto, wolna elekcja, przywileje, złota wolność szlachecka, suwerenność. 10.Postaci: August II Mocny, August III Sas, Stanisław Leszczyński

Notatka z lekcji

- Unia personalna - związek dwóch lub więcej państw posiadających wspólnego monarchę, przy zachowaniu przez te państwa odrębności. - Anarchia - brak władzy, nie obowiązują żadne normy prawne. - Konfederacja - w dawnej Polsce: związek szlachty, duchowieństwa lub miast, zawierany dla osiągnięcia doraźnych celów. - Liberum veto – zasada ustrojowa Rzeczypospolitej Obojga Narodów, dająca prawo każdemu z posłów zerwania obrad Sejmu. - Wolna elekcja - wybór monarchy. - Przywileje - prawo nadane przez monarchę określonej grupie społecznej. - Złota wolność szlachecka – określenie swobód, praw i przywilejów, przysługujących szlachcie w Rzeczypospolitej Obojga Narodów. - Suwerenność - niezależność we wszystkich sprawach

Pojęcia

Franciszek Ludwik

Po śmierci Jana III Sobieskiego rozpoczęła się kolejna rywalizacja o tron Polski. Zakończyła się ona podwójną elekcją Franciszka Ludwika Burbona księcia Conti – kandydata z Francji i elektora saskiego – Fryderyka Augusta Wettina. Ten drugi mając poparcie Rosji, jako pierwszy wkroczył z armią do Krakowa i koronował się przyjmując imię Augusta II. Zdarzenie to zapoczątkowało w 1697 r. unię personalną miedzy Saksonią i Rzeczypospolitą.

Unia Rzeczypospolitej z Saksonią

August II Mocny Marcello Bacciarelli

Różnice między Polską a Saksonią

Za jego panowania: - Polska odzyskała Podole z Kamieńcem Podolskim – pokój w Karłowicach – 1699 r. - Zaplanował odzyskanie Inflant od Szwecji, co spowodowało wciągnięcie Rzeczpospolitej w III wojnę północną (1700 – 1721).

Od początku panowania August II Mocny prowadził ożywioną politykę zagraniczną, a jego celem było powiększenie autorytetu dynastii Wettinów w Europie i ugruntowanie władzy w Polsce.

III wojna północna

Car Piotr I Wielki

- August II Mocny zawarł sojusz z carem Piotrem I Wielkim przeciwko Szwecji. - Szwedzi pokonali wojska rosyjskie i saskie i wkroczyli do Polski. - Kiedy Szwedzi wkroczyli do kraju część polskiej szlachty opowiedziała się po ich stronie i zawiązała konfederację warszawską (1704 r.), która zdetronizowała Augusta II i wybrała nowego króla - Stanisława Leszczyńskiego. - w 1709 r. Szwedzi ponieśli klęskę pod Połtawą. - August II Mocny wrócił na polski tron.

III wojna północna

Stanisław Leszczyński Jean Baptiste van Loo

Zwołany na jeden dzień sejm, który zyskał miano "niemego" gdyż z obawy przed zerwaniem obrad, nie dopuszczono na nim do głosu nikogo z posłów.

Do porozumienia doszło w 1717 r. podczas tzw. sejmu niemego.

Powstał otwarty konflikt pomiędzy królem a szlachtą. Do roli mediatora zaproszony został Piotr I Wielki – miało to ogromne znaczenie dla dalszej sytuacji Polski.

Rządy Augusta II Mocnego Wettina w Rzeczypospolitej spotykały się z ostrą krytyką. Jej powodem były wpływy Rosji na wydarzenia w Polsce i próby wprowadzania wojsk saksońskich w granice kraju.

Sejm niemy

- osłabiono władzę króla, - wzmocniono wpływ Rosji w sprawy polskie, - uchwalono podatki na zawodową armię, która miała składać się z 24 tys. żołnierzy.

Postanowienia sejmu niemego:

Najbardziej jednak złowieszczym aspektem uchwał Sejmu Niemego był drobny - mogłoby się wydawać - szczegół: pod traktatem warszawskim, który zatwierdził Sejm Niemy, widniał podpis rosyjskiego posła, który był jego faktycznym autorem.

W ten sposób Rosja - pod pretekstem odgrywania roli gwaranta układu między królem a szlachtą, zyskała możność legalnej ingerencji w wewnętrzne sprawy Polski. Udział w wojnie północnej, przyniósł same straty dla Rzeczpospolitej – zniszczenia, upadek rolnictwa i epidemie chorób. Dodatkowo podupadł autorytet dynastii Wettinów, za czasów których Rzeczpospolita utraciła zdolność prowadzenia samodzielnej polityki. Kolejne lata po sejmie niemym przyniosły dalszą ingerencję Rosji w sprawy polskie. Polska nie była w stanie zahamować tego procesu, tym bardziej, że inne państwa – Prusy, Austria i Francja, również zaczęły interesować się wewnętrznymi sprawami naszego kraju.

Kryzys suwerenności państwa

Zabiegi o utrzymanie korony Polski w rękach dynastii wettyńskiej (wspierane przez Rosję, Austrię i Prusy) starły się z zabiegami o koronę dla przebywającego na emigracji Stanisława Leszczyńskiego (od 1725 r. zięcia Ludwika XV króla Francji). Efektem stało się w 1732 r. zawarcie traktatu zwanego też „traktatem trzech czarnych orłów”. Była to zapowiedź przyszłej współpracy państw rozbiorowych – Rosji, Austrii i Prus.

Traktat trzech czarnych orłów

* Tak o Polsce mówił książę Adam Kazimierz Czartoryski. Wtedy to bowiem na jej terenie toczyły wojny lub stacjonowały wojska innych państw; administracja i wojsko niemal nie istniały

Okazją do powstrzymania tej sytuacji okazało się być bezkrólewie po śmierci Augusta II w 1733 r.Szlachta w wolnej elekcji wybrała królem Stanisława Leszczyńskiego – teścia Ludwika XV. Ale Rosja, Austria i Prusy niechętne wpływom francuskim w Polsce przedstawiły swojego kandydata – syna Augusta II – Augusta III Wettina, który pod osłoną wojsk rosyjskich został koronowany na króla Polski w 1733 r. W wyniku tego konfliktu Rzeczpospolita utraciła autorytet. Wojska pruskie, austriackie i rosyjskie dowolnie przekraczały granice, plądrowały i niszczyły kraj. Polskę zaczęto traktować jak „karczmę zajezdną”*.

Bezkrólewie

Portret króla Augusta III w stroju polskim Louis de Silvestre

Portret Stanisława Leszczyńskiego Ádám Mányok

- W Polsce zaczęły się rozpowszechniać idee oświeceniowe. - Autorzy projektów reform: - Stanisław Leszczyński – „Głos wolny wolność ubezpieczający”, - Stanisław Konarski – „O skutecznym Rad Sposobie”. - Projekty reform zakładały: - ograniczenie lub likwidację liberum veto, - zastąpienie wolnej elekcji dziedzicznością tronu, - poprawę położenia chłopów – np. zamianę pańszczyzny na czynsz oraz nadanie wolności osobistej

Projekty reform politycznych

- zakonnik (pijar), poeta, pisarz polityczny i pedagog oraz reformator szkolnictwa, przedstawiciel oświecenia w Polsce; - w 1740 r. założył w Warszawie elitarną szkołę dla młodzieży szlacheckiej, Collegium Nobilium; - przeprowadził reformę szkół pijarskich; wprowadzał programy, których celem było wychowanie młodzieży w duchu patriotyzmu i obywatelstwa; - był autorem m.in. dzieła „O skutecznym rad sposobie”.

Stanisław Konarski (1700-1773)

Order Orła Białego – najstarsze i najwyższe odznaczenie państwowe w Polsce, nadawane za znamienite zasługi cywilne i wojskowe dla pożytku Rzeczypospolitej Polskiej, położone zarówno w czasie pokoju, jak i w czasie wojny. Nadawany jest najwybitniejszym Polakom oraz najwyższym rangą przedstawicielom państw obcych. Order Orła Białego ustanowił król August II Mocny 1 listopada 1705 r.

Order Orła Białego

- W pierwszej połowie XVIII wieku elekcyjnymi królami Polski byli: August II Mocny, Stanisław Leszczyński i August III. - August II Mocny wciągnął Rzeczpospolitą w wojnę północną, co przyniosło katastrofalne skutki dla państwa. - Wyrażeniem „od Sasa do Lasa” określano postawę szlachty, która często zmieniała swoje sympatie w walce o tron między Augustem II a Stanisławem Leszczyńskim. - Rządy Sasów wyraźnie ukazały słabość ustroju Rzeczypospolitej i doprowadziły do głębokiego kryzysu państwa. - Stanisław Konarski podjął próbę naprawy postawy szlachty, reformują edukację, tworząc szkołę Collegium Nobilium i ogłaszając traktat polityczny „O skutecznym rad sposobie”.

Zapamiętaj