Eliza Orzeszkowa

Autorka powieści Nad Niemnem (1888), nominowana do Nagrody Nobla w dziedzinie literatury w 1905. Jedna z najwybitniejszych powieściopisarek w okresie polskiego pozytywizmu.

Data i miejsce śmierci:18.05.1910GrodnoBiałoruś

Pisarka, publicystka, działaczka społeczna. Powieści Orzeszkowej dają bogaty obraz życia społecznego jej epoki, przegląd idei, wierzeń, rozterek i klęsk. Przetłumaczone zostały na blisko 20 języków, szczególną poczytnością cieszyły się przekłady rosyjski i szwedzki.

Data i miejsce urodzenia: 06.06.1941 MikowszczyznaBiałoruś

ELIZA ORZESZKOWA

Małżeństwo nie było udane, ale pobyt w Ludwinowie stał się dla przyszłej pisarki pierwszą okazją do zaangażowania w życie społeczne. W litewskich komitetach ziemiańskich trwała właśnie dyskusja na temat sposobów uwłaszczenia chłopów i Orzeszkowa zaangażowała się - ku niezadowoleniu męża - po stronie rozwiązań demokratycznych. Wymusiła też na Orzeszce zgodę na prowadzenie w Ludwinowie szkoły dla dzieci wiejskich.

Nie radząc sobie z zarządzaniem majątkiem ziemskim, po naradach z jednym z jej przyjaciół – prawnikiem Stanisławem Nahorskim, zdecydowała się na sprzedaż Milkowszczyzny. Ponieważ Polacy nie mogli nabywać ziemi w guberniach zachodnich, w 1870 r. nabywcą został rosyjski pułkownik Doury. Od roku 1869 Eliza Orzeszkowa zamieszkała w Grodnie i wykazując się dużą pracowitością, zajęła się pisaniem.

SPRZEDAŻ MILKOWSZCZYZNY

W roku 1894 Eliza Orzeszkowa wyszła za mąż za wieloletniego przyjaciela – Stanisława Nahorskiego. W tym czasie poświęcała wiele czasu na akcje filantropijne i społeczne. 19 listopada 1896 roku, podczas hucznie obchodzonych jej imienin, jej mąż doznał paraliżu serca i zmarł. Był to dla pisarki ogromny cios.

MAŁŻEŃSTWO ZE STANISŁAWEM NAHORSKIM

Jako pisarka zadebiutowała opowiadaniem pt.: "Obrazek z lat głodowych", które ukazało się 1886 r. w "Tygodniku Ilustrowanym". Orzeszkowa zgodnie z tendencją pozytywistyczną ceniła głównie powieść i przyznawała jej funkcję kształtowania świadomości społecznej. Stąd dydaktyzm i tendencyjność jej powieści, które często drażnią współczesnego czytelnika.

DEBIUT PISARKI

1885 r. 1888 r. 1888 r.

„Człowiek a robak — mała różnica! Robaka ryba je, a człowieka ziemia. Czy pan, czy chłop, czy król, czy parobek, każdego ziemia zjeść musi, jak ryba robaka. Ot, co!” „Miłość jak odrę każdy człowiek, choćby raz, przebyć musi.” „Nieprawdą jest, że ludzie zdrowi, silni, z natury nie ułomni, umierają z cierpień moralnych.”

Watch

A…B…C…

– nowela, której tematem jest walka o polską oświatę w realiach ucisku zaborcy.

06

Dziurdziowie

– powieść o tematyce społecznej.

03

Gloria victis

– nowela będąca hołdem złożonym powstańcom z 1863 r.

05

Meir Ezofowicz

– powieść o tematyce żydowskiej.

02

Cham

– powieść będąca ciekawym studium społecznym.

04

Marta

- powieść uznana za manifest ruchu kobiecego.

01

Twórczość Orzeszkowej:

W 1886 r. została powołana tajna organizacja Koła Kobiet Korony i Litwy pod patronatem Orzeszkowej i Marii Konopnickiej.

Orzeszkowa była jedną z pierwszych polskich kobiet, które publicznie zabierały głos w sprawie emancypacji. "Marta" to jedna z pierwszych polskich powieści feministycznych o prawie kobiet do wykształcenia i pracy. O konieczności wyzwolenia kobiet z mieszczańskiej obyczajowości, usamodzielnienia się ich Orzeszkowa pisała w 1870 roku w rozprawie: "Kilka słów o kobietach".

ORZESZKOWA I SPRAWA EMANCYPACJI

"Nieznajomość nasza Żydów jest faktem zdumiewającym" - pisała w rozprawie "O Żydach i kwestii żydowskiej".

Orzeszkowa gorąco angażowała się w sytuację polskich Żydów. Uważała, że przez ich poznanie prowadzi droga do zrozumienia i akceptacji inności.

ORZESZKOWA I SYTUACJA POLSKICH ŻYDÓW

1909 r. roku Orzeszkowa była nominowana do nagrody Nobla, choć nigdy jej nie dostała.

„Za cztery, pięć lat będzie można przyznać to wyróżnienie Elise Orzeszko”

Nagrodę przyznano jednak wyłącznie Sienkiewiczowi. Przewodniczący Komitetu i sekretarz Akademii Carl Wirsen naisał:

W 1904 Elizy Orzeszkowa została nominowana do Nagrody Nobla. Członkowie Komitetu Noblowskiego zgodnie wyrazili opinię, iż wyróżnienie należy się jej w równym stopniu, co Sienkiewiczowi.

"O ile w tekstach Sienkiewicza bije szlachetne polskie serce, to w twórczości Elizy Orzeszkowej bije serce człowieka."

NOMINACJA DO NAGRODY NOBLA

„Ona była żywą mądrością i czującym sercem całej epoki...”

Eliza Orzeszkowa zmarła 18 maja 1910 w Grodnie po ciężkiej chorobie serca. Była osobą niepraktykującą,z tego powodu ks. proboszcz Juliusz Ellert odmówił jej pogrzebu. Dopiero po interwencji biskupa pochowano ją w Grodnie 23 maja 1910 na cmentarzu farnym.

ŚMIERĆ PISARKI

Angelika KoźlikMagdalena Dobija

DZIĘKUJEMY ZA UWAGĘ!