Mendel Gdański

"Za co oni mają wszystkich Żydów bić?" - głos przeciw antysemityzmowi w "Mendlu Gdańskim" Marii Konopnickiej.

W XIX w. ludność żydowska stanowiła na ziemiach polskich odrębną grupę etniczną i religijną. Świadoma polityka władz carskich, podżegających do waśni, oraz dawny polski antysemityzm w brutalnych warunkach wczesnego kapitalizmu wywołały zjawisko tzw. pogromów żydowskich, czyli zbiorowych napaści na Żydów. Przeciw temu procederowi wystąpiła Maria Konopnicka w noweli, którą omówimy na lekcji.

Już od wczesnego średniowiecza Żydów obwiniano za nieszczęścia, klęski i epidemie. Oskarżano ich też o spiskowanie przeciw chrześcijanom, o rytualne mordy i porywanie chrześci-jańskich dzieci. Przez wieki Żydzi w Europie cierpieli na skutek różnego rodzaju prześladowań, włącznie ze zbiorowym mordowaniem w tzw. pogromach. "Mendel Gdański" przedstawia dramat pojedynczego człowieka wobec brutalnej siły tłumu. Akcja noweli rozgrywa się w Warszawie, choć zgodnie z zasadami mowy ezopowej nazwa miasta się nie pojawia. Równie dobrze mogłaby się jednak odbywać w dowolnym mieście ziem polskich pod zaborem rosyjskim, a nawet w całej Rosji.

Nowela to niewielkich rozmiarów utwór epicki pisany prozą, o zwartej kompozycji oraz jednolitej i jednowątkowej fabule – pozbawionej niezwiązanych z nią epizodów. charakteryzuje się dramatyczną akcją zmierzającą do punktu kulminacyjnego, w którym rozstrzygają się losy bohaterów i który poprzedza puentę – zakończenie utworu podsumowujące przedstawione zdarzenia. nowela była jednym z charakterystycznych gatunków literatury polskiego pozytywizmu.Mendel Gdański w podtytule nadanym przez autorkę został określony jako „obrazek”. Jest to odmiana noweli przedstawiająca jakiegoś bohatera lub określone zdarzenie w udramatyzowanej i zdarzeniowej formie krótkiego opowiadania lub opisu sytuacji.Antysemityzm – postawa niechęci, wrogości wobec Żydów i osób pochodzenia żydowskiego wynikająca z różnego rodzaju uprzedzeń; prześladowania i dyskryminacja Żydów jako grupy wyznaniowej, etnicznej lub rasowej oraz poglądy uzasadniające takie działania.Stereotyp to uproszczony obraz rzeczywistości, najczęściej oparty na fałszywej wiedzy o świecie. Geneza stereotypów jest związana z przesądami oraz uprzedzeniami społecznymi. Myślenie stereotypowe przejawia się w języku naturalnym (np. metaforyczne znaczenia nazw narodowości, zawodów itd.), na różnych jego poziomach (np. leksyka, frazeologia, derywaty, narracje). Stereotypy, upraszczając rzeczywistość, ułatwiają jej kategoryzowanie (np. stereotypy odnoszące się do rozmaitych nacji konsolidują grupę w opozycji do wyimaginowanego „innego”).

Ważne pojęcia

.Zjawisko asymilacji Żydów z Polakami. Warszawa w 2. połowie XIX w. była miastem wielonarodowościowym (np. mniejszość żydowska stanowiła blisko 30% mieszkańców), Żydzi, mieszkając w getcie, znajdowali się na marginesie życia społecznego. Mniejszość żydowska eksponowała swoją odmienność m.in. za pomocą języka, strojów, religii. Program asymilacji ukształtował się wśród postępowej warszawskiej inteligencji, proces asymilacji miał polegać na stopniowej polonizacji mniejszości (m.in. narzędziem asymilacji miały być szkoły polsko-żydowskie). Projekt asymilacji spotkał się z rozmaitymi reakcjami po stronie mniejszości żydowskiej (np. jej zwolennikami była żydowska inteligencja oraz bogaci kupcy i fabrykanci; biedni Żydzi wyrażali swój sprzeciw wobec tendencjom asymilacyjnym, gdyż bali się wynarodowienia).

Kim są bohaterowie przedstawieni w noweli Marii Konopnickiej? Czego dotyczy ich dyskusja? Jakimi argumentami się posługują? Przeanalizuj fragment "Mendla Gdańskiego" i uzupełnij tabelę. Sformułuj wnioski.

Nonszalancko....

Merytorycznie...