Etykieta językowa

Odpowiednie dać rzeczy słowo...

Etykieta językowa

Izabela Wyciszkiewicz

Etykieta językowa (grzeczność językowa) to zestaw zasad wypowiadania się w określonych sytuacjach komunikacyjnych oraz używania przyjętych formuł grzecznościowych, czyli savoir-vivre użytkowników języka.

Etykieta językowa, czyli… jak cię słyszą, tak cię piszą.

Porozumiewanie się w grzeczny sposób to przejaw szacunku nie tylko wobec odbiorcy, lecz także wobec samego siebie. Grzeczność obowiązuje zarówno wtedy, gdy między rozmówcami istnieje dystans pokoleniowy czy zawodowy, jak i wtedy, gdy komunikują się osoby równe sobie. To, jak człowiek okazuje innym życzliwość, zależy od kręgu kulturowego, w którym żyje. W polszczyźnie jest dostępnych wiele środków językowych, za pomocą których możemy wyrazić naszą uprzejmość. Stosując w wypowiedzi zwroty grzecznościowe, musimy uwzględnić to, do kogo mówimy, a także wziąć pod uwagę okoliczności rozmowy. Do kolegi możemy powiedzieć dzięki, ale nie wypada nam użyć takiego zwrotu do osoby starszej, której nie znamy.

Niestety, dziś nie przywiązuje się wagi do zachowania sztywnych norm etykiety językowej. I jest to częste zjawisko, zwłaszcza wśród osób młodych, podatnych na obce wpływy kulturowe. Jednak należy mieć świadomość, że choć zasady etykiety zmieniają się wraz ze zmianami zachodzącymi w kulturzei mentalności, błędem jest myślenie, że nie trzeba stosować żadnych zasad grzeczności językowej. Współczesna rzeczywistość komunikacyjna zmienia się:– panuje moda na swobodę wypowiedzi, młodzieżowy luz, bezpośredniość (naruszające utrwalone w tradycji polskie zasady etykiety językowej);– język codzienny, emocjonalny jest wykorzystywany coraz częściej w komunikacji publicznej (awans potoczności);– formy etykiety upraszczają się, zanika wiele oficjalnych form grzecznościowych;– widać wyraźny wpływ zachowań z innego kręgu kulturowego (np. amerykańska bezpośredniość, zwracanie się na „ty”);

wyrażanie zainteresowania rozmówcą i tematem rozmowy.

okazywanie szacunku rozmówcy (szczególnie przełożonym, osobom starszym i pełniącym ważne funkcje) i umniejszanie roli nadawcy;

Do podstawowych norm grzeczności językowej należą:

Jak widzisz na powyższym schemacie, grzeczność to nie tylko słowa (wymagane przez obyczaj zwroty grzecznościowe), ale też barwa głosu, jego siła, tempo, wysokość, a także wyraz twarzy, spojrzenie, postawa ciała i gesty. Towarzyszą one często wielu grzecznościowym formułom językowym, np. skłonienie głowy przy powitaniu lub pożegnaniu. Są jednak takie zachowania niejęzykowe, które bez względu na funkcję wypowiedzi przyjęło się w polskim obyczaju traktować jako grzeczne, np. konieczność utrzymania kontaktu wzrokowego z rozmówcą, zwrócenie się przodem do rozmówcy, zharmonizowanie gestów z treścią komunikatu, odpowiedni do sytuacji wygląd ogólny nadawcy.

niewerbalna

werbalna (słowna)

GRZECZNOŚĆ JĘZYKOWA

Info

Gdy chcemy, aby polecenie, prośba lub życzenie zostały wyrażone w sposób delikatny, używamy form trybu przypuszczającego, np. Byłbym wdzięczny, gdyby państwo się nie spóźnili, Czy mogłaby pani przeczytać to jeszcze raz?.

Kiedy zwracamy się do kogoś bezpośrednio, wyrazy pan, pani, państwo poprzedzamy słowem proszę, np. Proszę pana, Proszę pani, Proszę państwa.

W sytuacjach oficjalnych można dodawać tytuły naukowe, służbowe lub zawodowe, np. panie inżynierze, pani profesor, panie doktorze.

Gdy mówimy o osobach dorosłych lub się do nich zwracamy, używamy wyrazów pan, pani, panowie, panie, państwo.

W języku polskim istnieją formy grzecznościowe, które stosujemy w odpowiednich sytuacjach.

zasada poszanowania spraw osobistych (delikatność i dyskrecja wobec drugiej osoby, unikanie tematów drażliwych lub bolesnych dla kogoś)

zasada składania dowodów pamięci (sygnalizowanie pamięci o rozmówcy);

zasada deklarowania pomocy (zapewnienie o gotowości do pomocy)

zasada aprobaty i życzliwości dla poczynań parnera (okazywanie tolerancji dla zachowań rozmówcy)

zasada współodczuwania (wyrażanie empatii i współdziałanie z odbiorcą);

Zasady szczegółowe, uzupełniające normy grzeczności językowej, np.:

Na „ty” możemy zwracać się do rówieśników i młodszych dzieci, do osób znanych nam od dziecka oraz takich, z którymi przeszliśmy na „ty”

Zwracając się do osób dorosłych, z którymi nie jesteśmy w zażyłych stosunkach, nie powinniśmy obok wyrażenia pan lub pani używać ich imion (szczególnie form zdrobniałych). Jest to odbierane jako zbyt poufałe, np. Proszępani, czy może mi to pani wytłumaczyć?

Jeśli osoba, do której się zwracamy, ma jakiś tytuł naukowy (np. profesor, inżynier) lub pełni określoną funkcję zawodową (np. jest lekarzem, prawnikiem), wypada uwzględnić to w wypowiedzi, np. Bardzo dziękuję, pani doktor! To dobra wiadomość!; Mecenasie, czy będzie pan miał dla mnie czas?

Jak się zwracać do rozmówcy? – najważniejsze zasady:

Do wszystkich osób dorosłych, z którymi nie jesteśmy na „ty”, zwracamy się, używając słów: pan, pani, państwo. Są to określenia najbardziej powszechne, będące wyrazem szacunku, np. Proszę pani, czy może mi pani powiedzieć, jak dojadę na dworzec PKP?; Proszę państwa o ciszę! Chciałbym rozpocząć.; Czy mógłby pan powtórzyć?

Jak napiać email?

Netykieta - zwyczajowe zasady korzystania z usług Internetu

najważniejsze zasady netykiety

A co w razie wątpliwości związanych ze stosowaniem zasad kultury języka?

Lista internetowych poradni językowych dostępna na stronie Rady Języka Polskiego: Poradnia językowa PWN http://poradnia.pwn.pl/ Telefoniczna Poradnia Językowa Uniwersytetu Gdańskiego https://ug.edu.pl/ug_poleca/ug_dla_trojmiasta/poradnie/telefoniczna_poradnia_jezykowa Telefoniczna i Internetowa Poradnia Językowa Uniwersytetu Szczecińskiego http://poradniajezykowa.blox.pl/html Poradnia Językowa Uniwersytetu Śląskiego http://www.poradniajezykowa.us.edu.pl/ Telefoniczna Poradnia Językowa Instytutu Filologii Polskiej Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu http://www.polonistyka.amu.edu.pl/dla-absolwenta/dla-absolwenta/poradnie/poradnia-jzykowa

A co w razie wątpliwości związanych ze stosowaniem zasad kultury języka?

Wnioski

Nie ma uniwersalnych zasad zachowań, również językowych. Grzeczność to dziedzina złożona i wymaga bliższego poznania. Uczymy się jej w dzieciństwie od rodziców, nauczycieli, osób starszych.Każdemu jednak należy się szacunek bez względu na wiek czy pochodzenie, jednak inne są zasady zachowania w stosunku do różnych osób. Inaczej zachować się należy wobec starszych, inaczej wobec kobiet, a jeszcze inaczej wobec osób sprawujących ważne stanowiska. Szacunek okazywany innym pokazuje nam, ile sami w istocie jesteśmy warci.

Czym grozi bagatelizowanie zasad etykiety?

Człowiek nieprzestrzegający tych zasad może się narazić na opinię osoby niewychowanej, niekulturalnej i aroganckiej, co może pociągnąć za sobą negatywny do niego stosunek otoczenia. Czasem grzeczność wymaga nie tylko przestrzegania zasad savoir-vivre’u, ale też wrażliwości i wczucia się w sytuację rozmówcy, np. nie wypada mówić o sprawach, które mogą u rozmówcy budzić przykre skojarzenia. Na skutek roztargnienia czy nieuwagi może się komuś zdarzyć przekręcenie podczas przedstawiania czyjegoś nazwiska lub pomylenie jego stanowiska. Takie niestosowne zachowania lub niezręczne sytuacje nazywa się gafą towarzyską.

ćwiczenie 12

ćwiczenie 11

ćwiczenie 10

ćwiczenie 9

ćwiczenie 8

ćwiczenie 7

ćwiczenie 6

ćwiczenie 5

ćwiczenie 4

ćwiczenie 3

ćwiczenie 2

ćwiczenie 1

ćwiczenia

I. Wyciszkiewicz

Dziekuję za uwagę :)