Józef Franczak ps.,,Laluś"

Sierż. Józef Franczak „Lalek”

Józef Franczak był zawodowym Wachmistrzem Wojska Polskiego, działaczem Związku Walki Zbrojnej - Armii Krajowej.

Kim był?

Urodzony

17 marca 1918 r. lub 25 maja 1918 r. w Kozicach Górnych.

Zmarł

21 pażdziernika 1963 r. w Majdanie Kozic Górnych.

01

Rodzina

Lato 1947r. Od lewej: Stanisław Kuchcewicz ,,Wiktor", Julian Kowalczyk ,,Cichy", sierż. Józef Franczak ,,Laluś" i st. sierżant Walenty Waśkowicz ,,Strzała".

,,Lalek" przed 1939 r. odbywał służbę w Plutonie Żandarmerii w Równem na Wołyniu jako żołnierz II Oddziału odpowiedzialnego za wywiad.

Podczas II Wojny Światowej

Po ataku ZSRR na Polskę 17 września 1939 r. nie złożył broni i walczył z najeźdźcą ze Wschodu. Dostał się do sowieckiej niewoli, z której udało mu się zbiec podczas transportu jeńców.\

W momencie zajęcia Lubelszczyzny przez Armię Czerwoną ,,Lalek" działał w obwodzie lubelskim ZWZ AK. Wówczas został wcielony do 2. Armii Wojska Polskiego, stacjonującej w obszarze Kąkolewnicy koło Radzynia Podlaskiego. Tam też był świadkiem mordów dokonywanych przez komunistów na żołnierzach podziemia, np. na uroczystku ,,Baran". W obawie o swoje życie Franczak zdezerterował z Ludowego Wojska Polskiego.

W 1944 r. wkroczyła Armia Czerwona

Józef Franczak (w koszu motocykla) w wolnym czasie, podczas służby w żandarmerii w Równem, prawdopodobnie 1939 r.

Wraz ze swoimi partyzantami patrolował przypisany mu teren na obszarze powiatów lubelskiego i krasnostawskiego. Ich działalność to był głównie zasadzki na małe patrole milicyjne, napady i uśmiercanie konfidentów i czołowych komunistów.

Franczak jako Żołnierz Wyklęty

x Wydanie wyroku na Franciszka Kasperka „Hardy” partyzanta, który po ujawnieniu się w 1947 r., doprowadził do schwytania swojego byłego dowódcy – Zdzisława Brońskiego – „Uskoka”.

Akcje Franczaka

Józef Franczak w swojej działalności partyzanckiej natknął się na sytuacje, kiedy musiał podejmować szybkie i trudne decyzje. Prawdopodobnie w 1943 r. wraz ze swoimi współtowarzyszami broni uczestniczył w niechlubnych walkach z grupami partyzantów żydowskich w Kolonii Skrzynice, w gminie Piotrków. „Laluś” był podejrzany jeszcze o inne akcje niekorzystne dla ludności żydowskiej, ale nie są jednak tak dobrze udokumentowane.

Trudne momenty działalności ,,Lalka"

Takich jak Franczak, ukrywających się, było wtedy w Polsce kilkunastu. Jego kompani ginęli w walce lub byli łapani przez UB. Jemu nadal udawało się wiać przed tropiącym go UB, nieraz dopisywało mu niesamowite szczęście. Nie budował on doskonale zamaskowanych bunkrów, aby ukrywać się w nich wiele miesięcy, ciągle się przemieszczał. Jak szacowało SB, jego siatka współpracowników liczyła około dwustu osób, co jest godne podziwu, tym bardziej że za udzielanie pomocy takiemu „bandycie” groził kilkuletni wyrok więzienia.

W 1953 r. jako jeden z ostatnich partyzantów Franczak ograniczył zbrojny udział w zwalczaniu władzy i rozpoczął samotną misję o przetrwanie.

Ukrywanie

Ujawniać się czy nie?

Franczak poważnie rozmyślał nad amnestią z 27 kwietnia 1956 roku i zaczęciem normalnego życia. Podobno w jednej z rozmowów ze swoimi towarzyszami oznajmił, że gdyby miał gwarancję, że otrzyma wyrok mniejszy niż 15 lat więzienia, to zdecydowałby się na ujawnienie. Jednak po dyskusji z jednym z adwokatów porzucił tę myśl, kiedy dowiedział się, że za popełnione przez niego przestępstwa groziła mu kara dożywotniego więzienia.

We wrześniu 1961 r., podczas zaciekłych poszukiwań partyzanta, władze komunistyczne rozesłały za Józefem Franczakiem list gończy (opublikowany wraz ze zdjęciem w "Kurierze Lubelskim"). Opisano go tam jako "bandytę stanowiącego postrach dla mieszkańców podlubelskich wsi". Według raportów bezpieki, Franczak Zagrażał życiu członków partii komunistycznej i funkcjonariuszy MO, prowadził działalność terrorystyczną i rabunkową. Komuniści głosili, że poszukiwany osobiście zamordował 5 osób. Za jego schwytanie wyznaczono wysoką nagrodę pieniężną.

Poszukiwania

ŻYCIE PRYWATNE

Franczak mówił, że w najbliższym czasie w Polsce musi dojść do zmiany ustroju, a on zrobi wszystko, aby do tego dotrwać. Powodem chęci powrotu do normalnego życia powodował związek z Danutą Mazur z Wygnanowic, z którego 11 stycznia 1958 roku urodził się syn Marek.

Funkcjonariusze UB podsłuchiwali współpracowników i najbliższą rodzinę ,,Lalusia", a

Próby złapania

Na poważniejszy trop Franczaka bezpieka wpadła w 1963 r., dzięki współpracy ze Stanisławem Mazurem "Michał" (bratem stryjecznym narzeczonej Franczka). Za wydanie partyzanta obiecano mu 5 tys. złotych.

21 października 1963 r. zabudowania Wacława Becia (We wsi Majdan Kozic Górnych) zostały osaczone. „Laluś” próbował – udając gospodarza – uciec. Finalnie doszło do strzelaniny.

Przez lata utrzymywała się wersja, że „Lalusia” zadenuncjował sąsiad u którego ukrywał się tego dnia, który i tak został skazany na 5 lat więzienia za współpracę z ,,Lalusiem". Prawdziwy zdrajca za kapowanie dostał w sumie 12.050 zł, z tego prawie połowę – ok. 5000 zł za sprzedanie ,,Lalusia" w 1963 r.

Ostateczne schwytanie

Franczak został śmiertelnie ranny i po kilku minutach zmarł. Sekcja zwłok wykazała, że zmarł przez postrzał w serca. W chwili śmierci ostatni polski partyzant miał 45 lat.

Dzieło przedstawiające chwile tuż przed śmiercią

21 października 1963 rok. Zdjęcia pośmiertne Józefa Franczaka – tuż po zastrzeleniu w Majdanie Kozic Górnych.

W prosektorium Zakładu Medycyny Sądowej w Lublinie przeprowadzono sekcję zwłok i pozbawiono je głowy, a następnie złożono w bezimiennym grobie na cmentarzu komunalnym przy ul. Unickiej w Lublinie.

W 2006 r. zostało wszczęte śledztwo znieważenia zwłok Franczaka przez SB.
O przestępstwie zakomunikował syn Franczaka, który był pewien, że obcięcie głowy było złośliwym działaniem komunistów

Znieważenie zwłok

Według ustaleń śledztwa czaszka miała być poddana badaniom stomatologicznym.
Potem czaszka została przekazana do Akademii Medycznej w Lublinie w celach dydaktycznych.

Czaszkę Józefa Franczaka odnaleziono w 2014 r.

Odsłonięty 11 maja 2007 r. w Piaskach pomnik w hołdzie ostatniemu żołnierzowi Rzeczypospolitej Polskiej, sierż. Józefowi Franczakowi ps. "Lalek".

Nagrobek sierż. Józefa Franczaka "Lalka" na cmentarzu w Piaskach

Uroczystości pogrzebowe sierż. Józefa Franczaka "Lalka", Lublin, 24 marca 2015 r.

21 października 2008 roku. Marek Franczak, syn „Lalusia”, przy pomniku ojca na cmentarzu w Piaskach.

Odznaczenia i upamiętnienia

17 marca 2008 r. Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej Lech Kaczyński nadał Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski, pośmiertnie, ostatniemu żołnierzowi wyklętemu Józefowi Franczakowi ps. „Laluś”. Józef Franczak odznaczony został za wybitne zasługi dla niepodległości Rzeczypospolitej Polskiej w 90. rocznicę swoich urodzin. Odznaczenie odebrał syn Marek Franczak.

- Film dokumentalny z 1996 r. pt. „Ostatni partyzant Rzeczypospolitej”, autorstwa Tadeusza Arciucha;

Na cześć Józefa Franczaka:

Powróć do wybranej strony:

Dziękuję Za Uwagę

BIBLIOGRAFIA

• https://pl.wikipedia.org/wiki/Józef_Franczak
• https://pamiec.pl/pa/teksty/artykuly/13592,OSTATNI-JOZEF-FRANCZAK-LALUSquot-19181963-tekst-dr-Slawomira-Poleszaka.html
• https://dzieje.pl/postacie/jozef-franczak-1918-1963
• https://podziemiezbrojne.ipn.gov.pl/zol/biogramy/88008,Sierz-Jozef-Franczak-Lalek.html
• https://www.bbn.gov.pl/ftp/dok/09/18-31_Jozef_Franczak-Lalek.pdf
• https://armiakrajowa-lagiernicy.pl/niepokonany-lalek-zolnierz-wyklety/
• https://www.youtube.com/watch?v=wU8j6-kRdq0