Full screen

Share

Show pages

Mniejszość etniczna
Łemkowie
Want to make interactive content? It’s easy in Genially!

Over 30 million people build interactive content in Genially.

Check out what others have designed:

Transcript

Mniejszość etniczna

Łemkowie

Spis treści

19. Kuchnia łemków20. Koniec

18. Chata łemkowska

17. Dzień wśród łemków

16. Najsłynniejsi łemkowie

9. Liczba łemków w Polsce10. Język łemkowski11. Cerkiew łemkowska12. Nauka języka łemkowskiego w szkołach 13. Stowarzyszenie łemków14. Zespły ludowe i młodzieżowe15. Święta łemkowskie

7. Strój ludowy łemków8. Watra łemkowska w górach i na ziemiach zachodnich

6. Kultura łemków

5. Religia łemków

4. Pojawienie się łemków w Polsce

3. Pochodzenie łemków

2. Kim są łemkowie ?

1. Co to jest mniejszość eniczna?

Mniejszość etniczna- to grupa społeczna, którą charakteryzuje tylko jej właściwy zespół cech: nazwa, język lub zdecydowanie odmienna gwara, wspólne pochodzenie z określonego terytorium lub od wspólnego przodka, świadomość historii i kultury, system wartości i symbolika grupowa, religia, poczucie więzi łączącej jej członków przy jednoczesnym dystansie do innych grup​

Co to jest mniejszość etniczna ?

Zamieszkiwali tereny wzdłuż głównej linii Karpat Wschodnich. W Polsce mieszkali głównie na obszarze Beskidu Niskiego, Beskidu Sądeckiego i Bieszczad. Po stronie słowackiej zajęli tereny do samych Tatr. Obszary te były przez zdominowane przez Łemków pod względem etnicznym do tego stopnia, że ludność polska, niemiecka, żydowska czy słowacka mieszkała zaledwie w kilku miastach.

Łemkowie to grupa etniczna odrębna kulturowo, językowo i religijnie zarówno od Polaków, jak i Słowaków. Przez wieki byli oni najdalej wysuniętą na zachód grupą rusińską.

Kim są łemkowie ?

Istnieje bardzo wiele sprzecznych teorii wyjaśniających pochodzenie Łemków. Najbardziej prawdopodobna droga znalezienia się tej grupy etnicznej w Polsce to migracje wołoskie. Rozpoczęły się już w XII wieku wzdłuż Karpat, a ludność nadciągała głównie z terenów dzisiejszej Rumunii. Przybysze mieszali się na drodze przez tereny dzisiejszej Ukrainy z ludami ruskimi, ponieważ utożsamiali się tam wyznaniowo. Na tereny dzisiejszej Polski migracje wołoskie wkroczyły na przełomie XIII i XIV wieku. Osadnicy dotarli aż do terenów Beskidu Śląskiego, jednak dalej na zachód rósł wpływ obyczajów i kultury ludności zamieszkującej te tereny pierwotnie.

Pochodzenie łemków

Pojawienie się Łemków na ziemiach polskich datuje się na XIX wiek. Pierwsze kontakty z Polakami miały charakter administracyjny i handlowy. Kształtowanie się wzajemnej zależności było możliwe dzięki podobieństwom grup – obie prowadziły osiadły tryb życia, a ich gospodarka opierała się na rolnictwie i handlu. Odrębność kultury materialnej, budownictwa oraz techniki dotyczącej uprawy roli i hodowli nie miały wpływu na współpracę między Polakami a Łemkami. Ważniejsze okazały się różnice w poczuciu politycznej przynależności na Łemkowszczyźnie, gdzie widoczne były wpływy Rosji, Polski oraz Austrii. Spora grupa Łemków czuła swoją odrębność, w konsekwencji czego doszło do wyodrębnienia trzech orientacji: staroruskiej, ukraińskiej oraz tzw. rusofilizmu. Pierwsza orientacja opowiadała się za lojalizmem wobec Austrii, druga szanowała tradycję kozacką i uznawała utworzenie odrębnego narodu od Rosjan-Ukraińców, a ostatnia była silnie zorientowana na związek Rusi z Rosją.​

Pojawienie się łemków w Polsce

Można śmiało stwierdzić, że Łemkowie należą do kręgu chrześcijaństwa wschodniego. Podstawową cechą ich religii jest heterogeniczność. Pod tym pojęciem kryje się częsta zmiana wyznania – żadne też nie jest dominujące. Ludność łemkowska może zatem należeć do wyznań różnych Kościołów. Nie sposób więc określić jasnego profilu religijnego ludności łemkowskiej. Dowolność wyznania na Łemkowszczyźnie doprowadziła do amalgamacji, czyli „swojskiej” odmiany wyznania. Przykładem może być wykorzystanie związków ze Wschodem w celu określenia obrządków oraz dogmatów wiary, które mogą być związane z prawosławiem i katolicyzmem.

Religia łemków

Kultura łemkówKultura ludowa Łemków w formach sprzed 1947 r., należy do historii: nie ma już łemkowskiego i nie tylko łemkowskiego stroju, budownictwa, tradycyjnej obrzędowości. Pochłonęły je nie tyle wysiedlenia, co gwałtowna, bardzo szybka modernizacja społeczna. Dawny strój ludowy został zredukowany do form muzealnych.​

Jedyną ozdoba nohawek były wypustki z kolorowego sukna: niebieskiego, czerwonego rzadziej czarnego​

Łemkowie nosili trzy rodzaje spodni: "gaczy", "nohawky" i "chołoszni". Gaczy były szyte z samodziałowego płótna i miały charakter bielizny. Nohawky były płócienne a chołoszni z samodziałowego białego sukna.

Strój ludowy łemków

Do najpopularniejszego utworu Watry Łemkowskiej Należy ,,Ziemia woła".,,Ziemia woła"Łemkowie rodzinna ziemia woła gdzie dzikie chaszcze gdzie ślady domostw pozostały siedliska nowe wznoście Na wzgórzach płonie ogień święty pradziadów waszych na połoniny skrzydłach śpiewnych jest miejsce tam dla żywych w muzyce słowa powroty ŁemkowieWoła was ziemia bracia w siną obręcz lasów w zielonepodniebne Karpaty

Watra łemkowska w górach i na ziemiach zachodnich

Obecnie ludność łemków w Polsce szacuje się na ok. 10 371

Liczba łemków w Polsce

Język łemkowski nauczany jest w 21 placówkach oświatowych, a także przez Stowarzyszenie Łemków.Dialekt łemkowski, język rusiński, mówienie po rusnacku – to określenia nazywające mowę Łemków. Pierwsze 3 z nich to określenia oficjalne, naukowe. Sami zainteresowani wolą raczej mówić o swojej mowie jako o „mowie rusnackiej”, nazywając zresztą samych siebie najchętniej Rusnakami. To efekt bolesnej, tragicznej przeszłości. Współcześnie na nowo budowana jest wśród Łemków samoświadomość językowa i kulturowa, a sam język łemkowski traktowany jest jako język mniejszości etnicznej, tj. bywa nauczany w szkołach podstawowych i średnich; spotyka się też oficjalne dwujęzyczne nazwy miejscowości na znakach drogowych.

Język łemkowski

Cerkiew łemkowska - to typ architektoniczny cerkwi występujący na obszarze zamieszkiwanym pierwotnie przez Łemków w Karpatach. Wyróżnia się kilka jego wariantów wykształconych na przestrzeni ostatnich stuleci. Jeszcze w początku XIX wieku Łemkowszczyzna była wyłącznie grekokatolicka - znaczy to,że Łemkowie należeli do Kościoła katolickiego, modlili się zaś w obrządku wschodnim. (Nasza gmina Przemków również posiada dwie cerkwie łemkowskie)

Cerkiew łemkowska

Do głównych celów stowarzyszenia należy ratowanie i propagowanie kultury łemkowskiej, inspirowanie badań naukowych w zakresie łemkoznastwa, prowadzenie działalności dokumentacyjnej, podejmowanie działań mających na celu przełamywanie stereotypów i uprzedzeń narodowościowych, szeroko rozumiana edukacja wielokulturowa, praca z młodzieżą i dziećmi, instytucjonalizacja życia kulturalnego i naukowego Łemków na Dolnym Śląsku.Dorobek stowarzyszenia to własny budynek w centrum Legnicy, blisko 400 młodych ludzi zaangażowanych w prace na rzecz społeczności lokalnej, kilkaset koncertów, liczne imprezy kulturalne, wystawy, konferencje naukowe, konkursy dla dzieci i młodzieży.

Stowarzyszenie łemków

Zespół prowadzi jedyne w Polsce Centrum Kultury Łemkowskiej z własną biblioteką, archiwum i izbą etnograficzną. Łemkowski Zespół Pieśni i Tańca „Kyczera" to organizacja młodzieży łemkowskiej z terenu Legnicy i okolic. Działa od 1991 roku, od kwietnia 1992 roku jako stowarzyszenie społeczno - kulturalne.emkowski Zespół Pieśni i Tańca „Kyczera" to organizacja młodzieży łemkowskiej z terenu Legnicy i okolic. Działa od 1991 roku, od kwietnia 1992 roku jako stowarzyszenie społeczno - kulturalne.

Zespoły ludowe i młodzieżowe

Święta łemkowskie

14. Uspenie Preczystoj Bohodyrcy - 15 Sierpień15. Błahosik - 29 Sierpień16. Święto Matki Boskiej Pokrowy - 1 Październik17. Katarzynki - 24 Październik18. Swiatoho Nykłołaja Czutodorca - kilka dni po Andrzejkach19. Adwent Św. Filipa - Okres przed Rizdwo

13. Spasowy dzień- 6 Sierpień

12. Św. Ilji - 20 Lipiec

11. Sobitka - 23 Czerwiec

10. Rusala - Święto ruchome

9. Swiatoho Jury - 23 Maj

8. Velkyden - Święto ruchome

7. Kwitna Nedila - Święto ruchomeKwitna Nedila - Święto ruchome8. Andrzejki - 30 Listopad 9. Św. Łucji - 13 Grudzień

6.Masnyci - Ostatni dzień przed wielkim postemMasnyci - Ostatni dzień przed wielkim postem

5. Stritenje - 15 Luty

4. Jordan - 19 Styczeń

3.Szczedryj wieczer - 18 Styczeń

2. Nowy rok - 14 Styczeń

1. Rizdwo - 6-9 Styczeń

Najsłynniejsi łemkowie

To jeden z najwybitniejszych i najważniejszych malarzy polskich II połowy XX wieku, a także wybitny rysownik, scenograf, filozof i teolog prawosławny. Urodził się w 1923 roku w Krakowie. Matka Nowosielskiego była Polką z niemieckimi korzeniami, a ojciec był Łemkiem wyznania unickiego (pochodził ze wsi Odrzechowa w powiecie sanockim).

Jerzy Nowosielski

Jeden z najsłynniejszych przedstawicieli pop-artu na świecie. Rozgłos zyskał m.in. dzięki seryjnym kompozycjom z dużym kontrastem kolorystycznym.

Andy Warhol

Polski piosenkarz, autor tekstów i kompozytor, pochodzenia łemkowskiego. Założyciel i wokalista zespołu LemON. (Pochodzi również z Przemkowa)

Igor Herbut

Dzień Łemków zaczynał obid,spożywany około szóstej rano. Na obid jedzono jakąś zupę mączną lub kapuśniak,chleb,ser. Koło południa przychodziła pora „lunchu” – połudenok. Żelaznym daniem były wtedy placki jęczmienne bądź owsiane. Nie zawsze jadano kolację – weczer. Ogólnie podstawą wyżywienia były ziemniaki, kiszona kapusta,mąka, kasza owsiana i jęczmienna oraz warzywa. Nieco mięsa spożywano w niedzielę i zokazji świąt.

Dzień wśród łemków

Łemkowskie zagrody były praktycznie wyłącznie jednobudynkowe. Chatę taką nazywano chyżą. Mieściła ona pod jednym dachem dom mieszkalny, a także pomieszczenia inwentarskie i gospodarcze. Nad całością znajdował się obszerny strych pełniący rolę stodoły. Największą zaletą tego typu budownictwa, szczególnie w typowo górskim klimacie była ochrona przed stratami ciepła. Domy orientowano tak, aby część mieszkalna znajdowała się od strony południowej. Chyże stawiano ze świerkowych lub jodłowych półbali, układanych konstrukcją zrębową. Drewniana konstrukcja opierała się na podmurówce wykonywanej najczęściej z kamieni spojonych gliną.

Chata łemkowska

Łemkowie byli dość ubogą społecznością, w kuchni wykorzystywali przede wszystkim łatwo dostępne produkty, czyli mąkę (najczęściej żytnią i owsianą), kasze (zwykle gryczaną lub jęczmienna), siemię lniane, ziemniaki, cebulę, kapustę, grzyby, owoce leśne. Mięso (zazwyczaj drób lub baranina) pojawiało się na ich stołach tylko do święta, ewentualnie w niedzielę. Także nabiał (masło, śmietana, bryndza) nie był spożywany zbyt często, szczególnie w uboższych domach.Podstawę każdej łemkowskiej izby stanowił piec, w którym przygotowywano potrawy.Służył do gotowania i wędzenia różnych specjałów, ale również pieczenia chleba. Wiele dań duszono w glinianych naczyniach przypominających współczesne brytfanki. Często podawano je z roztopionym i podsmażonym sadłem – obowiązkowym produktem w łemkowskim domu

Kuchnia łemków

Jakub Krawczonek

Igor Pilarek

Alan Wójcik

Prezentację przygotowali:

Dziękujemy za uwagę

Next page

genially options