Historia ortografii polskiej

Drodzy uczniowie, istnienie wszelakich ó, u, z, rz czy ch i h to naprawdę nie jest wymysł złośliwego profesora Polaka…

Historia ortografii polskiej

W każdej fazie dochodziło do istotnych zmian w polskiej pisowni.

doba współczesna

doba nowopolska

doba średniopolska

doba staropolska

Dzieje rozwoju języka polskiego dzielimy na następujące etapy:

Wolna amerykanka

w dobie staropolskiej

Na początku pisano więc, jak umiano, bez określonych zasad (imię Mieszko w rękopisach bywało zapisywane jako Mesco). Pisano tak do końca XIV w. Ten okres nazywamy fazą grafii niezłożonej. Jedna litera mogła dawniej oznaczać kilka różnych głosek – np. d odczytać można było jako d, dz, dż, dź. Jedno było pewne – należało coś zrobić z tym chaosem.

Chrzest Polski w obrządku łacińskim zaowocował przyjęciem alfabetu łacińskiego. Trzeba go jednak było przystosować do polskiej fonetyki, gdyż w łacinie próżno szukać wszelkich zmiękczeń i innych typowo słowiańskich dźwięków. Zresztą alfabet łaciński liczył 24 litery, a staropolski – kilka więcej.

Porządki

w dobie średniopolskiej

Co ciekawe, w czasach Kochanowskiego nie zapisywano litery j. Jej funkcje pełniły i lub y. Kreskowano samogłoski pochylone e oraz o, a także jasne a. Literę u na początku wyrazu zapisywano jako v, a połączenie ks zapisywano jako x. Ustalenia te przetrwały aż do końca XVIII w.

Rewolucję ortograficzną w tej fazie rozwoju języka polskiego (w latach 30. XVI w.) zawdzięczamy Stanisławowi Zaborowskiemu. Jego napisany po łacinie traktat zdobył wówczas wielką popularność. Zaborowski dążył do oznaczania jednej głoski jedną literą – na wzór czeski proponował wprowadzenie znaków diakrytycznych. Ostatecznie Zaborowskiemu zawdzięczamy ż oraz ł, a także kreskowanie spółgłosek miękkich. Ustaliły się również dwuznaki rz, cz i sz.

A co z rz, z, u, ó, ch, h?

W dobie nowopolskiej oraz współczesnej wprowadzano kolejne zmiany i uregulowano zasady ortograficzne oraz interpunkcyjne.

море

Z tego też powodu rz bardzo często wymienia się na r.

река

morzepo rosyjsku море wymawiamy

rzeka po rosyjsku река wymawiamy

RZ

powstało z r miękkiego (r'). W języku rosyjskim pozostało r' i często występuje ono tam, gdzie w języku polskim jest rz, np.:

powstało z wymawianego nieco dłużej o. W dawnej polszczyźnie istniały bowiem samogłoski długie i krótkie. Te pierwsze zapisywano z poziomą kreską nad literą (np.: a, e, o, u). Potem wszystkie samogłoski długie zniknęły, poza o, które zaczęto wymawiać krócej, jednak jego dźwięk trochę przypominał o - tak było jeszcze na przełomie XIX i XX wieku.Ponieważ ó jest historycznie powiązane z o , w wielu wyrazach ó wymienia się dziś na o, np.: stół - stoły.

Także i tu wiele wyrazów w języku polskim ma ó tam, gdzie rosyjskie wyrazy mają o, np.:

różapo rosyjsku роза wymawiamy

góry po rosyjsku горыwymawiamy

роза

горы

Jeśli tak, teraz powiedz h w taki sposób, aby również je poczuć.

Jeśli zastanawiasz się, co znaczy "dźwięcznie ", połóż rękę na krtani (przód szyi) i wypowiedz głoski: b, g lub a.Czy czujesz drgania?

dawniej h było wymawiane dźwięcznie, w przeciwieństwie do ch.

Jeśli nie jesteś cieniakiem, weź udział w wyzwaniu!

profesora olaka

Quiz ortograficzny