Untitled genially

Śmierć w starożytnej Grecji

Uczeń, czyli genialny nauczyciel

Barbara Budnicka Ida Poczykowska Państwowe Liceum Sztuk Plastycznych im. Artura Grottera w Supraślu

14. Zakończenie

13. Mit o Tantalu

12. Mit o Edypie

11. Mit o Dedalu i Ikarze

10. Antygona

9. Mit o Prometeuszu

7. Wprowadzenie do mitów

6. Samobójstwo w starożytności

5. Bogowie, bożki, demony podziemia

4. Co było po śmierci

3. Śmierć oczami religii

2. Uroczysty pogrzeb

8. Mit o Atenie i Arachne

1. Wyobrażenia i oczekiwania

Spis treści

Starożytni Grecy wyobrażali sobie Zaświaty jako królestwo boga Hadesa. Grecy wierzyli, że jest ono pogrążone w wiecznym mroku i nigdy nie dochodzi tam światło słoneczne. Po drodze do otchłani trzeba było przedostać się przez wody rzeki Styks. Nie było to jednak możliwe bez pomocy Charona, który za drobną opłatą (o wartości jednego obola) na swej łodzi przewoził dusze przez rzekę.

Wyobrażenia i oczekiwania

Z punktu widzenia starożytnego Greka życie pośmiertne było mniejszym lub większym koszmarem. Większym, jeśli trafiło się do Tartaru, czyli części zwanej Hadesem - podziemnego królestwa, gdzie torturowano zbrodniarzy. Mniejszym, jeśli było się człowiekiem w miarę przyzwoitym – na takich czekał Ereb. Najszlachetniejsi, najbardziej zasłużeni zmarli spacerowali po Polach Elizejskich. O tym, do którego z tych miejsc trafi dusza, decydowali trzej sędziowie - Minos, Ajakos i Radamantys.

Lorem ipsum dolor sit amet, consectetuer adipiscing elit.Lorem ipsum dolor sit amet, consectetuer adipiscing elit. Lorem ipsum dolor sit amet, consectetuer adipiscing elit.

Write a title here

Starożytni Grecy utożsamiali śmierć z czarnoskrzydłym synem Nocy, bratem Snu – Thanatosem. Według wierzeń pojawiał się on niedostrzeżony i odcinał konającemu pukiel włosów.

Wyobrażenia i oczekiwania

Lorem ipsum dolor sit amet, consectetuer adipiscing elit.Lorem ipsum dolor sit amet, consectetuer adipiscing elit. Lorem ipsum dolor sit amet, consectetuer adipiscing elit.

Write a title here

Starożytni śmierć człowieka rozumieli jako proces składający się z kilku etapów, z którymi związane byly odpowiednie zachowania żyjących. Po śmierci ciało zmarłego pozostawiano na krótki czas na widoku. Ten etap zwany prothesis dawał żyjącym możliwość pożegnania się ze zmarłym. Ceremoniał rozpoczynał jeden z członków zgromadzonej wokół zmarłego rodziny, który zamykał mu oczy, a następnie wstążką z cienkiego materiału wiązał ręce, stopy i szczękę. Do ust nieboszczyka wkładał obola, a do ręki - placek na miodzie dla Cerbera.

Uroczysty pogrzeb

Przygotowanie zwłok do pochówku należało głównie do kobiet. Po wykonaniu tej czynności zawijano zmarłego w materiał, obkładano kosztownościami oraz kwiatami i na jeden dzień umieszczano na drewnianym łożu w domowym przedsionku. Wówczas przy akompaniamencie liry rodzina rozpoczynała lament. W dalszej kolejności przedstawiane były okoliczności, które doprowadziły do śmierci, wtedy też następował czas na wygłoszenie mowy przez rodzinę i przyjaciół. Trzeciego dnia po śmierci ciało na drewnianym łożu było wynoszone przez krewnych w zupełnej ciszy. Następnie palono je na stosie lub chowano bezpośrednio w ziemi.

Uroczysty pogrzeb

Śmierć w religii starożytnych Greków następowała, gdy Antropos przecinała nić życia. Starożytni wierzyli, że ich życie jest jak cienka nić. Tą nicią zajmowały się trzy siostry (nazywane Moirai, czyli: boginie losu). Klothe przędła nić życia, Lachesis mierzyła nić, koniec następował wtedy, gdy Antropos przecinała nitkę. Boginie kontrolowały nić życia każdego śmiertelnika: od narodzin do śmierci. Zarówno bogowie, jak i ludzie musieli się im podporządkować, chociaż relacje Zeusa z nimi są przedmiotem dyskusji: niektóre źródła podają, że mógł im przewodzić (jako Zeus Moiragetes „przywódca Losów ”), podczas gdy inne sugerują, że był również zobowiązany do przestrzegania tego, co dyktuje Moirai.

Śmierć oczami religii

Grecy wierzyli, że po śmierci rozpoczynają podróż do Zaświatów. Samo przygotowanie do wędrówki zaczynało się jeszcze na ziemi. Rodzina zmarłego zobowiązana była, aby włożyć mu pod język jeden obol, czyli monetę, to był bardzo ważny rytuał. Kolejną kwestią był pochówek. Od tego momentu dusza podróżowała sama. Ale żeby to lepiej zrozumieć, trzeba poznać mapę zaświatów… --- Droga do Hadesu ------Hades - kraina umarłych, którą zarządza bóg Hades.Do Hadesu nigdy nie docierał najsłabszy promień słońca. Podążając do tej krainy, wędrowiec mijał mgły i burze. Przed wejściem do krainy umarłych tłoczyły się straszne postacie. Smutek i Troski przechadzały się obok snujących się Chorób, Trwogi czy Nędzy. Na polach przed krainą umarłych Grecy umieścili uosobienia wszystkich problemów ziemskich. Gdy przeszło się przez straszne pola, docierało się do Styksu (który opływał 9 razy całe podziemie). Aby dostać się dalej, trzeba było przepłynąć tę ciemną i brudną rzekę, właśnie w tym momencie potrzebny był obol. Dusze płaciły jedną monetę Charonowi (przewoźnikowi dusz), aby dostać się dalej. Ten, kto nie miał monety, musiał zostać na brzegu (były wyjątki od tej reguły).

Co było po śmierci?

---Sąd nad duszą ---Kolejnym etapem jest osąd dokonywany przez trzech sprawiedliwych królów, panowali oni kiedyś na ziemi, jednak Zeus postanowił po śmierci uczynić ich sędziami dusz. Minos, Ajakos, Radamantys sądzili dusze, aczkolwiek możemy spotkać się też z wersją, że sam Hades wydawał wyroki.

----Podróż z Charonem ------Oprócz Styksu w podziemiu płynęły również inne rzeki, przez które także trzeba było się przedostać… Były to: Rzeka Smutku, Rzeka Płaczu i Rzeka Żalu, Rzeka Płomienista i rzeka Lete. Ta ostatnia to rzeka zapomnienia, każda dusza mogła napić się z niej i zapomnieć o minionym życiu. Gdy wędrowiec przepłynie już Styks, trafia przed bramę do Zaświatów, której pilnuje Cerber (trzygłowy pies, czasami także opisany jako pies z wężami na szyi). Cerber przepuszcza dusze nowo przybyłe i pilnuje, aby niktz podziemi nie wyszedł. Dusze, które spróbują uciec, są strącane w odmęty Styksu.

Co było po śmierci?

Ereb był miejscem dla ludzi, którzy nie byli ani dobrzy, ani źli. Dusze w tym rejonie nie odczuwały nic, ponieważ za życia nie były ani złe, ani dobre. Tartar - to ciemna przepaść dla skazańców. Trafiali tam ludzie i bogowie, co było najgorszą karą. W Tartarze dusze cierpiały i były poddawane wiecznym torturom. Pilnowały ich Erynie, nieszczęśliwe i surowe demony strzegły skazanych, którzy często wykonywali bezsensowne prace. Dodatkowo ich zadaniem było wysłuchiwanie skarg: ze strony śmiertelników na zuchwałość młodych ludzi, dzieci na rodziców, gospodarzy na gości i gospodarzy lub rady miejskie na petentów. Ich zadaniem było też karanie za takie zbrodnie przez nieustanne ściganie winnych. Erynie są staruszkami i w zależności od autorów opisywane były jako postacie mające węże zamiast włosów, głowy psów, czarne jak węgiel ciała, skrzydła nietoperza i przekrwione oczy. W podziemu mieszka też Euyrynomos, który żywi się ciałami zmarłych. Znany jest z tego, że zjada ciała, zostawiając tylko kości.

---Sąd a miejsce ostateczne ---Dusze po osądzie, trzymając się razem, trafiały w różne miejsca podziemia. Osobno chodzą duszyczki niemowląt, samobójców, niesprawiedliwie osądzonych, matek czy żołnierzy. W zależności od tego, czy dusza była uznana za dobrą czy złą, trafiała albo do Elizjum, do Erebu lub Tartaru. Elizjum, czyli Pola Elizejskie, były przewidziane dla ludzi, który odznaczali się cnotami za życia, ilość ich dobrych uczynków przeważała. Pola Elizejskie były miejscem spotkań i uczt dobrych dusz. Wyobrażano je sobie jako piękne łąki i złote miasta.

Dalsza część pośmiertnej podróży

Ciekawostka

Wśród rodzeństwa Thanatosa znalazły się inne negatywne personifikacje, takie jak Geras (starość), Oizys (cierpienie), Moros (Doom), Apate (oszustwo), Momus (wina), Eris (walka), Nemesis (odwet), a nawet Acherousian / stygijski wioślarz Charon. Thanatos był luźno związany z trzema Moirai.

• Erebus - pierwotny bóg ciemności, jego mgły otoczyły podziemny świat i wypełniły zagłębienia ziemi.
• Hekate - bogini czarów, pomogła Demeter w poszukiwaniu Persefony i pozwolono jej mieszkać w Zaświatach, ponieważ jej magia działa najlepiej w nocy.
• Hermes - bóg posłaniec, przekazywał wiadomości między światami.
• Hypnos -uosobienie snu, bliźniak Thanatosa.
• Keres - boginie gwałtownej śmierci, siostry Thanatosa.
• Lampades - nimfy podziemia, niosące pochodnie.
• Limos - była boginią głodu w starożytnej greckiej religii. Sprzeciwiała się jej Demeter.
• Macaria - bogini błogosławionej śmierci (nie mylić z córką Heraklesa).
• Persefona - królowa podziemi, żona Hadesa i bogini wiosennego wzrostu.
• Thanatos - bóg uosabiający śmierć.

Bogowie, bożki, demony podziemia

W przypadku śmierci samobójczej starożytni Grecy mieli dwa stanowiska. Jedni uważali, że życiem człowieka sterują bogowie i jakakolwiek ingerencja w ich decyzje to błąd. Natomiast według innych ważniejsza była cnota i zachowanie honoru. Zgodnie z orfizmem, dusza samobójcy była karana za odrzucenie boskiego daru, jakim było życie. Samobójców grzebano poza murami miasta po uprzednim odcięciu im dłoni i pogrzebaniu ich w innym miejscu.

Samobójstwo w starożytności

Jeżeli chcemy dogłębnie zrozumieć, jak starożtyni rozumieli śmierć, musimy zajrzeć do mitów, są one bowiem świetnym świadectwem strachu i bólu śmierci. Analizując różne rodzaje śmierci w mitach, zrozumiemy, że ludzie w tamtych czasach bali się tak jak my.Studiując zagadnienia różnorodności śmierci w mitach, dojdziemy do wniosku, że niekiedy była ona traktowana jako kara boska. Czy była odwracalna? Na ile samobójstwo, wypadek, kara śmierci odbijały się na treści mitu?

Wprowadzenie do mitów

Arachne, popełniając samobójstwo, chciała uciec jak najdalej od Ateny. Jednak dokąd można uciec od bogini? Dlatego właśnie Arachne zdecydowała się odejść ze świata żywych. Popełniła samobójstwo, nie tylko ze strachu, ale też z rozpaczy spowodowanej zniszczeniem jej dzieła.

Atena na Olimpie wyróżniała się w robotach tkackich i miała pierwsze miejsce, ponieważ nikt inny na górze bogów nie zajmował się tym samym co ona. Jednak na świecie było inaczej. Pewna księżniczka imieniem Arachne uważała, że potrafi wyszywać równie pięknie, a nawet jeszcze piękniej niż Atena. Stanęły one do zawodów o to, która z nich piękniej wyhaftuje tkaninę. Arachne kreśliła na płótnie prawdziwe bajki o życiu bogów i nie tylko, a postacie wyglądały niczym żywe. Atena widząc, iż jej dzieło nie jest tak piękne, ze złością podarła tkaninę Arachne. Dziewczyna powiesiła się z rozpaczy. Wtedy Atena spostrzegła, jak bardzo zaślepił ją gniew. Wróciła księżniczce życie i jednocześnie zamieniła ją w pająka.

Mit o Atenie i Arachne

Prometeusz w tym micie nie zginął, jednak ukazał nam stan pomiędzy życiem a śmiercią. Nie mógł on już wieść spokojnego życia na ziemi, nie mógł też odejść ze świata żywych. Jego postępowanie symbolizuje pełne poświęcenie i umiejętność zrobienia wszystkiego w imię dobra innej jednostki. Reprezentuje on też bunt wobec bogów i z góry narzuconych zasad.

Prometeusz był jednym z tytanów. Ulepił z gliny człowieka, dał mu duszę z ognia wykradzionego z rydwanu słońca. Człowiek był jednak słaby, nagi i bezbronny. Prometeusz więc, aby polepszyć los ludzkości, którą bardzo ukochał, wykradł bogom ogień olimpijski i zniósł go na ziemię. Widząc bezbronność ludzi, zszedł z Olimpu i nauczył ich posługiwać się ogniem. Zdenerwowani bogowie zesłali na ziemię Pandorę, która przyniosła w puszce nieszczęścia. Prometeusz postanowił zemścić się za to i zamierzał pokonać bogów podstępem. Zabił bydlę i podzielił je na części. Jedną stanowiło mięso owinięte skórą, a drugą - kości z tłuszczem. Zeus miał wybrać, który worek będzie dla niego składany w ofierze – wybrał ten z tłuszczem. Od tego czasu mięso było dla ludzi, a tłuszcz i kości przekazywano bogom w ofierze. Zeus bardzo się rozzłościł i kazał przykuć Prometeusza do skały Kaukazu, w wyniku czego codziennie zgłodniały orzeł wyjadał mu wątrobę, która stale odrastała.

Mit o Prometeuszu

Write atitle here

Lorem ipsum dolor sit amet, consectetuer adipiscing elit, sed diam nonummy nibh.

Antygona swoją postawą reprezentuje bunt przeciwko władzy. Była gotowa umrzeć, broniąc swoich racji i wierzeń. Jej samobójcza śmierć ma zszokować i dać władcy lekcję pokory.

Antygona nie zgadza się z wolą króla Kreona. Jej bracia: Eteokles i Polinejkes polegli w bitwie o Teby. Eteokles, jako bohater broniący miasta, ma mieć bardzo uroczysty pogrzeb, a Polinejkes - po zarządzeniu króla Kreona - już nie może zostać pochowany, bo był przywódcą wojsk, które atakowały miasto. Ismena- siostra Antygony zgadza się z wolą Kreona, lecz Antygona jest temu przeciwna.Decyduje się urządzić bratu godny pochówek. Prosi Ismenę, aby także w nim uczestniczyła. Niestety, siostra odmawia, bojąc się gniewu Kreona. Antygona chowa brata godnie. Za złamanie zakazu zostaje ona zamurowana żywcem w jaskini. Tejrezjasz jako wieszcz napomina króla, radzi odwołanie zakazu, ale bez skutku. Kreon uważa, że jeśli odwoła zakaz chowania zwłok zdrajcy, będzie źle się działo w państwie. Po odejściu wieszcza władca przestraszył się i postanowił zmienić swoją decyzję dotyczącą losu Antygony. Nakazuje natychmiast ją uwolnić. Po zburzeniu ściany w miejscu zamurowania bohaterki okazuje się, że już jest za późno, ponieważ dziewczyna powiesiła się w swojej celi.

Antygona

Write a title here

Lorem ipsum dolor sit amet, consectetuer adipiscing elit, sed diam nonummy nibh euismod tincidunt ut laoreet dolore magna aliquam erat volutpat.

Mit o Dedalu i Ikarze

W tym micie spotykamy się ze śmiercią tragiczną- wypadkiem. Ikar umiera z powodu nieposłuszeństwa i marzeń, które zbyt go ponoszą. Jego śmierć ma być ostrzeżeniem dla młodych. Mit ten ma charakter bardzo dydaktyczny, ma uzmysławiać niebezpieczeństwa spowodowane nieposłuszeństwem.

Starzec Dedal, genialny rzeźbiarz i budowniczy, uwięziony jest na Krecie. Ze względu na jego talent, król nie chce pozwolić mu odejść. Zmęczony Dedal wymyśla plan ucieczki - odleci on z wyspy na skrzydłach ulepionych z wosku i piór. Zabiera on ze sobą syna Ikara. Ikar jest młodym mężczyzną, który chce przeżyć przygodę. Ojciec przestrzega syna o niebezpieczeństwie lotu, tłumaczy mu, że ten nie może lecieć ku niebu, bo wosk roztopi się od słońca, a on sam utonie w morzu. Ikar nie słucha ojca i wzlatuje ku niebu. Spada w odmęty morza, bo wosk jak -przewidział ojciec - nie wytrzymał temperatury promieni słonecznych.

Edyp znalazł się w bardzo trudnej sytuacji, wręcz tragicznej. Jego śmierć pozwala nam poznać sposób postrzegania przeznaczenia przez Greków. Tragiczna śmierć Edypa, uzasadniona czy nie jest bardzo poruszająca, a więc też edukacyjna. Mit miał też wychowywać ludzi, aby ci przestrzegali prawa. Uczył, aby pamiętali, że nie mogą wiązać się z osobami z bliskiej rodziny, bo inaczej spotka ich los Edypa.

Edyp był synem króla Teb, Lajosa i jego żony Jokasty. Kiedy jednak wyrocznia orzekła, że syn króla zamorduje ojca i ożeni się z własną matką, małżonkowie postanowili pozbyć się dziecka. Przekłuto więc Edypowi pięty i porzucono go w górach. Tam znaleźli niemowlę pasterze, którzy oddali je bezdzietnym władcom Koryntu. Kiedy Edyp dorósł, udał się do wyroczni delfickiej. Pytia ze świątyni Apollina orzekła, że młodzieniec nie może wrócić do domu, ponieważ zabije ojca i ożeni się z własną matką. Edyp udał się więc do Teb. W wąwozie górskim spotkał mężczyznę, z którym wdał się w bójkę, w wyniku czego nieznajomy poniósł śmierć. Owym mężczyzną był król Lajos (ojciec Edypa). Tymczasem władzę w Tebach przejął Kreon. Gdy Edyp pokonał Sfinksa, został władcą miasta. Mężczyzna ożenił się z Jokastą (własną matką), z którą miał czworo dzieci: Polinejkesa, Eteoklesa, Antygonę i Ismenę. Gdy dowiedział się o tym, że Jokasta jest jego matką, popełnił samobójstwo.Wydłubał sobie oczy i udał się na pewną śmierć do Kolonos.

Mit o Edypie

Ten mit jest inny, nie tylko śmierć głównego bohatera ma być przestrogą, ale także jego los po niej. Tantal trafia do Tartaru i cierpi wieczne tortury. Jest to los gorszy od samej śmierci. Ten mit miał uczyć, że śmierć nie musi być najgorszą karą, jaka należy się za szydzenie z bogów. Mit o Tantalu miał zasiać ziarno strachu i zapewnić dozgonny szacunek wobec istot boskich.

Mit o Tantalu

Król Tantalos cieszył się przyjaźnią bogów. Był przez nich zapraszany na niebiańskie uczty, gdzie kosztował nektaru i ambrozji. Z czasem zaczął podkradać te smakołyki i rozdawał je przyjaciołom. Relacje Tantala z bogami były tak bliskie, że król zwątpił w boskość mieszkańców Olimpu i postanowił ich poddać wymyślnej próbie. Zaprosił bogów na ucztę, gdzie jako główne danie podał ciało swojego syna - Pelopsa. Żaden z bogów nie skosztował potrawy, z wyjątkiem Demeter, która spróbowała odrobinę łopatki. Zeus przywrócił życie Pelopsowi, a w miejsce brakującego narządu wstawił materiał z kości słoniowej. Od tego czasu na łopatce wszystkich potomków Tantala znajdowało się białe znamię. Sam król został dotkliwie ukarany mękami głodu, pragnienia i strachu. Umieszczono go w Tartarze w wodnej sadzawce. Nad głową Tantala znajdowało się drzewo z soczystymi owocami, ale mężczyzna nie mógł ich dosięgnąć. Nie mógł również napić się wody, ponieważ natychmiast znikała. Ponadto umieszczono nad nim wiszącą skałę, która sprawiała wrażenie jakby zaraz miała spaść na króla.

Źródła

1. Jan Parandowski, "Mitologia: Wierzenia i podania Greków i Rzymian", wydawnictwo Puls, 1992
2. „Gdy świat był młody – mity Greków”, 08.12.2015 r., spotkanie z prof. Krzysztofem Mrowcewiczem pt.„Więźniowie zaświatów” w: https://ursynoteka
3. Magdalena Myszkowska- Kaszuba, "Obrzędy pogrzebowe w starożytnej Grecji", Uniwersytet Wrocławski, 2016
4. Wojciech Szczerba, "Śmierć i nie-śmiertelność w mitologii greckiej. Podstawy filozoficznej koncepcji apokatastazy duszy", 2008
5. pl/index.php/placowka/czytelnia-naukowa-xiv/document-2/
6. https://pl.qaz.wiki/wiki/Moirai?fbclid=IwAR3WQEfv3yZMz5DR97AHNIjUDxVD0Y6Ktswbs4f91ppCXJHKeDZWissDrWw
7. https://pl.qaz.wiki/wiki/Atropos?fbclid=IwAR0FqSwZAyd_lmi5Tt_tpjK7hiEs6BBaVj1qNwPb-9isTfpXryx3uniM8iw
8. https://zalicz.net/21025/opis-hadesu?fbclid=IwAR2pJtI3z3ngdEThwfN66EwyOEWvvZ_TaKJtdk5LCcZtScjz54g7vPqUU0w
9. https://historia.wikia.org/pl/wiki/Hades_(kraina)?fbclid=IwAR3jIqPryJKp9Z_2An82wbtlL7dXiRJcWJbvDJ3xPmd5-USHn8sUamVUab0
10. https://wypracowania24.pl/jezyk-polski/9167/mitologia-opis-hadesu?strona=3&fbclid=IwAR2tDT_Ur4Wa9VTzHrKGLobEaiDLzG1jiV1JzoOH1CN7xDhcAwJrqA4jRi8
11. http://mityczne.pl/hades/?fbclid=IwAR21Gz9nN8Qu3oXarxjlNzwUxBsaPcdaOgZqJCykOQu5_ck5wlcSBsiNRDA

https://s.ciekawostkihistoryczne.pl/uploads/2019/09/Samob%C3%B3jstwo-Seneki.jpghttps://i.pinimg.com/originals/3e/b7/23/3eb723c28424dcb834156766d3488457.jpghttps://nextews.com/images/41/65/41657b6970510ea4.jpghttps://static.wikia.nocookie.net/mythology/images/e/ee/Aracgc2.jpeg/revision/latest/scale-to-width-down/340?cb=20120203020708https://static.epodreczniki.pl/portal/f/res-minimized/RzUnRemGNQgMr/3/1PRMseItEvQXko9LwYWdWrF782VgUxjx.jpghttps://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/b/bb/Antoni_Brodowski%2C_Edyp_i_Antygona_-_01.jpghttps://s.ciekawostkihistoryczne.pl/uploads/2019/10/hb_54.11.5.jpghttps://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/b/bb/Antoni_Brodowski%2C_Edyp_i_Anty https://antycznahellada.files.wordpress.com/2012/08/dedal-ikar-mity-grecy-hellada.jpg https://api.wannart.com/storage/post/2019/04/tantalos-1_900x600.jpg https://exploringyourmind.com/wp-content/uploads/2020/03/An-illustration-of-the-myth- https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b3/Column_temple_Artemis_Ep https://static.wikia.nocookie.net/bestiariusz/images/1/19/Cerber.jpg/revision/latest?cb=2 https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/28/Fates_tapestry_-460755563 https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/b/b7/Strudwick-_A_Golden_Thread.JPG https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/0/03/File-Elisium_by_Leon_Bakst_2.jpg https://www.ancient-origins.net/sites/default/files/field/image/Hades-.jpg https://samequizy.pl/wp-content/uploads/2017/04/filing_images_0dd43cb12956.jpg

Źródła

Dziękujemy za uwagę

Projekt eTwinning: Uczeń, czyli genialny nauczycielTytuł: Śmierć w starożytnej GrecjiAutorzy: Ida Poczykowska i Barbara BudnickaOpiekun: Elżbieta SuchockaPaństwowe Liceum Sztuk Plastycznychim. Artura Grottgera w Supraślurok szkolny2020/2021