Różne oblicza owadów

Rózne oblicza owadów

SKN Pasikonik

zapraszamy na wystawę

kliknij aby przejść dalej

Rózne oblicza owadów

SKN Pasikonik

Różne oblicza owadów W czasie Nocy Biologów Koło Naukowe Entomologów „Pasikonik” wraz ze swoim opiekunem Agnieszką Kosewską przedstawią, w postaci wystawy on-line, obiekty swoich zainteresowań i badań – czyli owady. Celem wystawy będzie głównie pokazanie owadów, z których większość jest hodowana w Katedrze Entomologii, Fitopatologii i Diagnostyki Molekularnej, Wydziału Rolnictwa i Leśnictwa Owady kojarzą nam się bardzo różnie. Ze względu na ich użyteczność dla nas, ludzi, chętnie dzielimy je na pożyteczne i szkodliwe, choć z punktu widzenia ekosystemowego jest to nieprawidłowe, gdyż każdy organizm ma swoje określone miejsce i funkcję w środowisku. Na potrzeby wystawy wyróżniliśmy następujące kategorie owadów:

• Owady hodowane w celach poznawczych i „rozrywkowych”: patyczaki, straszyki, karaczany
• Owady hodowane w celach poznawczych i naukowych:
  • Szkodniki magazynowe, których poznanie biologii i zachowań, pod wpływem różnych czynników i w różnych warunkach, pozwala na znalezienie możliwości ograniczania ich rozwoju, a zarazem ochrony produktów przechowywanych przed ich (niekorzystną dla człowieka!) działalnością
  • Owady mogące być wykorzystywane m. in. do utylizacji odpadów
• Owady pożyteczne – dla zrównoważenia pokażemy też kilka przykładów owadów uznawanych przez ludzi za pożyteczne
  • Ze względu na ich drapieżny tryb życia przyczyniają się do ograniczania liczebności szkodników roślinnych, są też bioindykatorami stanu siedlisk – biegaczowate
  • Pomagają ludziom m. in. w uzyskaniu wyższych plonów poprzez zapylanie – pszczołowate.

Patyczak rogaty

Medauroidea extradentata

Wygląd: Długość ciała owada osiąga 7 cm u samców oraz 10 cm u samic. Ciało patykowate barwy brązowej z małymi zielonymi plamkami, pokryte drobnymi wypustkami. Bardzo długie i smukłe odnóża. U samic na głowie występują dwa ostre rogi a na przednich nogach zrogowacenia w kształcie piły.

Hodowla: Wielkość terrarium jest zależna od ilości i wieku osobników, dla 3-4 dorosłych patyczaków rogatych wystarczy pojemnik, o wymiarach 25x25x30 cm. Jako podłoże poleca się włókninę kokosową lub wyprażony torf. Optymalna temperatura 20 - 25⁰C. Aby w terrarium utrzymywać odpowiednią wilgotność należy je codziennie spryskiwać wodą.

Pożywienie: Podstawowym pokarmem w hodowli są liście maliny i jeżyny, a także liście dębu, róży, trzykrotki, melisy, leszczyny czy liście drzew owocowych.

Występowanie: Pochodzi z Wietnamu. Gatunek jest bardzo odporny, dlatego polecany jest dla początkujących hodowców.

Ciekawostki: Rozmnażanie głównie partenogenetyczne. Samce występujące w hodowlach są mniejsze, delikatniejsze, o bardzo długich, chudych nogach i ciemniejszym ubarwieniu.

Patyczak indyjski

Carausius morosus

Występowanie: Zamieszkuje suche zarośla południowych Indii.

Ciekawostki: Gatunek ten często stanowi obiekt badań w różnych gałęziach nauki, np. robotyka czy badania przeprowadzane w przestrzeni kosmicznej. Reaguje kołysaniem się przy podmuchu lub głośniejszej muzyce, może wydawać się, że słyszy i czuje rytm, aczkolwiek jest to strategia obronna, a patyczak naśladuje ruchy gałązek na wietrze.

Pożywienie: Pożywieniem patyczaków indyjskich są liście jeżyny, maliny, truskawki, róży, dębu, wiśni, itd., w okresie zimowym chętnie zjada trzykrotkę.

Wygląd: Mają gładkie ciało o barwie zielonej, piaskowej, słomkowej bądź ich kombinacji. Młode często mają na ciele ciemne plamki. U patyczaków dorosłych charakterystyczne jest czerwone zabarwienie nasady przednich odnóży. Jest to cecha pozwalająca na łatwe odróżnienie imago od postaci młodocianej.

Hodowla: Jest on bardzo odporny na niedogodne warunki, dlatego też poleca się je początkującym hodowcom. Optymalna temperatura to ok. 22-25⁰C. Terrarium, powinno być spryskiwane zraszaczem przynajmniej raz dziennie, aby zapewnić patyczakom odpowiednią wilgotność powietrza. Przy zbyt małej wilgotności, owady będą miały problemy z wylinką, mogą nawet utknąć w starej skórze i udusić się.

Patyczak czerwonoskrzydły

Phaenopharos khaoyaiensis

W ciągu dnia przeważnie trwają w bezruchu i odrętwieniu, zaś w nocy są aktywne

Ze względu na brak samców, owady te mnożą się tylko partenogenetycznie. Samice, po osiągnięciu dojrzałości płciowej, składają jaja, średnio 2-4 dziennie. Inkubacja w temperaturze 20-25°C w wilgotnym i dobrze wentylowanym miejscu trwa 5-6 miesięcy.

Występowanie: Pochodzi z Tajlandii, gdzie występuje w buszu, na skrajach lasów i na polanach z bujną roślinnością tropikalną.

Pożywienie: Są to owady roślinożerne, a ich pokarmem są liście roślin tropikalnych, a także drzew i krzewów owocowych, liście malin, jeżyn, truskawek, róż, a także liście dębu czy trzykrotki.

Wygląd: Ciało smukle, długości 14-15 cm. Barwa ciała od żółtobrązowego do ciemnobrązowego z ciemniejszymi plamkami. W końcowej części tułowia widoczne są małe skrzydełka. Ich wierzch nie wyróżnia się kolorem. Przeważnie złożone, w momencie zdenerwowania patyczaka są rozwijane, prezentując ich intensywną czerwień. Są bardzo podobne do gałązek lub liści, tylko ruch zdradza ich obecność.

Hodowla: Terrarium o wysokości minimum 40 cm. Optymalna temperatura 20 - 25⁰C. Podłoże terrarium może spełniać włókno kokosowe, kamienie, piasek lub ręczniki papierowe. Aby w terrarium utrzymywać odpowiednią dla owadów wilgotność należy je codziennie spryskiwać wodą.

Parapachymorpha zomproi

Wygląd: Samica dorasta do około 10 cm długości ciała bez odnóży, charakteryzuje się ona obecnością płaskich blaszek na drugiej parze odnóży. Samiec jest mniejszy osiąga rozmiary do 9 cm oraz żyje dużo krócej od samicy. Może rozmnażać się partenogenetycznie – to znaczy bez obecności samca samica może złożyć jaja. Składa ich do 300 sztuk. Dorosłe są aktywne głównie wieczorem, a młode przez całą dobę.

Pożywienie: Żywią się głównie liśćmi roślin: jeżyny, truskawki, róży, dębu lub trzykrotki.

Hodowla: Nie wymaga wyższych temperatur, pokojowa (20-23⁰C) jest wystarczająca. Wilgotność utrzymujemy spryskując terrarium wodą. Należy zapewnić też wilgotne podłoże dla prawidłowego rozwoju jaj. Młode są bardzo aktywne oraz delikatne (łatwo gubią odnóża). Małe rozmiary mogą ułatwić ucieczkę, dlatego należy zabezpieczyć otwory wentylacyjne w terrarium siatką.

Występowanie: Jest to gatunek naturalnie zamieszkujący tereny Tajlandii, dokładnie został opisany już w 2000 roku, lecz w hodowlach pojawiał się wcześniej.

Ciekawostki: Jaja tego gatunku wyglądają jakby były pokryte łuskami

Neophasma subapterum

Wygląd: Na plecach, pomiędzy drugą a trzecią parą odnóży, jaskrawo ubarwione pokrywy skrzydełek - co oznacza, że kiedyś te owady prawdopodobnie mogły latać. W hodowlach występują 2 formy barwne: brązowo-czarna i czerwona. Samica osiąga rozmiary około 6 cm, samiec mniejszy, o smuklejszym ciele, rośnie do 4,5 cm.

Pożywienie: Żywi się głównie ligustrem

Hodowla: Wystarczające wymiary terrarium dla trzech par dorosłych to 25x20x25cm, które wykładamy ręcznikiem papierowym bądź włóknem kokosowym. Wilgotność utrzymujemy na poziomie 40-55%, a temperaturę w granicach 20-26⁰C. Młode są szybkie i płochliwe, ich rozwój trwa około siedmiu miesięcy. Mogą rozmnażać się płciowo lub bez drugiego partnera, czyli za pomocą partenogenezy.

Występowanie: Pochodzi z Wenezueli

Ciekawostki: Straszyk wydziela substancję obronną o ostrym zapachu

Karaczan madagaskarski

Gromphadorhina portentosa

Pokarm: Można podawać zarówno pokarm mokry, jak i suchy. Do mokrego należą: owoce, tarta marchew, liście mniszka lekarskiego, kapusta pekińska, cykoria, babka, gotowane i surowe jarzyny, zioła. Do suchego: płatki owsiane, otręby pszenne, okruchy pieczywa, płatkowane pokarmy dla ryb, suchy pokarm dla psów lub kotów. Karaczany niechętnie jedzą pokarm nieświeży i zły jakościowo.

Występowanie: Występuje głównie w lasach deszczowych Madagaskaru, w Polsce często spotykany w hodowlach.

Ciekawostki: Zdenerwowane lub brane do ręki syczą dość głośno, często syki słychać również w terrarium podczas przepychanek pomiędzy poszczególnymi osobnikami. Potrafi chodzić po szybach. Dotyczy to nawet dużych i ciężkich osobników.

Wygląd: Duży karaczan, dorastający do długości około 6-8 cm. Jest owadem bezskrzydłym o czarno-brązowym ubarwieniu. Widoczny dymorfizm płciowy – samice większe, natomiast samce mają na przedpleczu mają wyrostki w formie tępo zakończonych rogów.

Hodowla: Podłoże z mieszanki torfu z piaskiem lub substratu kokosowego. Grubość około 2-3 cm i więcej. Na ściółce duże kawałki kory, korzenie i inne przedmioty, w których mogą się chować owady. Temperatura zalecana: 27-29°C, może być niższa – najlepiej jednak powyżej 20°C. Wilgotność powinna wynosić około 60-80%, a terrarium należy zraszać codziennie letnią wodą.

Karaczan świetlikowy

Lucihormetica verrucosa

Występowanie: Jest gatunkiem występującym jedynie na terenie Kolumbii i Wenezueli.

Ciekawostki: Nazwa rodzajowa ma swe źródło w zdolności do chemoluminescencji, czyli produkcji światła. W warunkach hodowlanych praktycznie nie obserwuje się tego zjawiska i stąd, mimo doniesień potwierdzających tę zdolność w stanie dzikim, stawia się tę zdolność pod znakiem zapytania.

Pożywienie: Karaczany świetlikowe żywią się miękkimi, przejrzałymi owocami, najlepiej pochodzenia tropikalnego, jak awokado, mango, kiwi, zaś w roli uzupełnienia diety dobrze sprawdza się wysoko białkowy pokarm.

Wygląd: Ciało w kolorach od czarnego do ciemno brązowawego, z białymi brzegami na sklerycie grzbietowym. Długość ciała samicy 30 - 45 mm, samca 35 - 40 mm. Cechą charakterystyczną samców są umieszczone na przedpleczu dwa symetryczne, gąbczaste wyrostki wypełnione jaskrawo-pomarańczowym barwnikiem. U obydwu płci skrzydła są zredukowane, odnóża z licznymi wyrostkami i kolcami, typowymi dla karaczanów żerujących w podłożu.

Hodowla: Terrarium powinno być duże i wypełnione grubą warstwą podłoża (5 - 10 cm), składającego się z torfu, włókna kokosowego i próchna drzew liściastych. Na nim powinny znajdować się liście, których powinno być dużo, gdyż karaczany, jako stworzenia nocne, bardzo lubią się pod nimi chować w trakcie dnia. W dzień temperatura powinna wynosić około 28-32°C, w nocy może spadać do 18-22°C. Terrarium powinno być ogrzewane od góry.

Karaczan turecki

Shelfordella lateralis

Występowanie: Gatunek ten naturalnie występował na terenach Bliskiego Wschodu. W latach 70 i 80 rozprzestrzenił się na terenie USA w stanach Kalifornia, Teksasie oraz Arizonie. Jest często hodowany przez ludzi jako zwierzę karmowe.

Ciekawostki: Samica składa jednorazowo 20-30 jaj, które wykluwają się po 30 - 150 dniach. Larwa rozwija się 30 - 90 dni, a postać dorosła żyje jeszcze 6 – 12 miesięcy. Karaczany rozmnażają się lepiej w dużym zagęszczeniu.

Pożywienie: Są wszystkożerne i niewybredne. Najlepsze według hodowców są mieszanki zbożowe zmieszane z karmą dla psów, kotów lub rybek. Co jakiś czas można dawać im warzywa i owoce

Hodowla: Temperatura do rozwoju i życia owadów wynosi 23-32 Co. Wilgotność w przedziale 50-70%. Wielkość terrarium zależna jest od ilości przebywających w nim osobników. Dno można wyłożyć kawałkami kory, korzeniami, łupinami czy suchymi liśćmi. Podłoże, które utrzymuje wilgoć może być torfowe, z włókna kokosowego lub ziemi do kwiatków. Nie powinna być to gruba warstwa, ponieważ owady się nie zakopują.

Wygląd: Jest jednym z najmniejszych karaczanów osiąga wielkość 2-3 cm. Samiec barwy ceglastej z rozwiniętymi skórzastymi skrzydłami. Samica koloru czarno-brązowego o zredukowanych skrzydłach.

Karaczan brazylijski

Blaberus craniifer

Hodowla: Warunkiem kluczowym wystroju terrarium są kryjówki. Preferowane są płaty kory drzew, stare, obumarłe pnie, z wieloma otworami, gdzie owady mogą się schować. Na podłoże można użyć: włókno kokosowe, torf, małe kawałki drewna drzew liściastych, kawałki kory, liście itp. Nie stosujemy żadnego doświetlania, ponieważ jest to szkodliwe i stresujące dla owadów jak również zaburza to normalne funkcjonowanie. Karaczany czują się dobrze w temperaturze około 28°C. Wilgotność rzędu 50-70%, aczkolwiek zraszamy zbiornik intensywniej zawsze w jedno miejsce, gdyż owady będą wtedy miały wybór pomiędzy stroną bardziej suchą i bardziej wilgotną.

Wygląd: Długość ciała około 5- 6,5 cm. Na przedpleczu koloru jasnobrązowego widnieje czarna plama. Skórzaste skrzydła pierwszej pary u podstawy ubarwione słomkowo, dalej zmieniają swoje ubarwienie aż do ciemno-brązowego. Skrzydła drugiej pary prawie przezroczyste, błoniaste z silnym użyłkowaniem. Długie nogi zaopatrzone w kolce, umożliwiają bardzo szybkie przemieszczanie się oraz obronę przed napastnikiem. Widoczny dymorfizm płciowy - samce mniejsze i smuklejsze od samic.

Pożywienie: Karaczany są owadami wszystkożernymi. Można im podawać zarówno pokarm mokry (owoce, warzywa), jak i suchy (płatki owsiane, okruchy pieczywa, karmę dla zwierząt).

Występowanie: Karaczan ten występuje w Ameryce Środkowej i Ameryce Południowej, głównie na obszarze Brazylii. W Polsce oraz dużej części Europy można spotkać te owady w hodowlach.

Ciekawostki: Owady na żer oraz poszukiwanie partnera wychodzą po zmroku lub nocą, ich aktywność kończy się o świcie, wtedy szukają schronienia. W naturze karaczany pełnią rolę czyścicieli ekosystemu, gdyż konsumują rozkładające się szczątki zwierząt i roślin, tym samym przyczyniając się do szybszego obrotu materii. Karaczany brazylijskie nie potrafią wspinać się na gładkich powierzchniach.

Mszyca brzoskwiniowo-ziemniaczana

Myzus persicae

Pożywienie: Mszyca brzoskwiniowo-ziemniaczana jest związana z żywicielami pierwotnymi – brzoskwinią i kolcowojem oraz wtórnymi – roślinami psiankowatymi, papryką, ziemniakiem, burakiem, roślinami motylkowymi i chwastami. W szklarniach uszkadza pomidory, bakłażany, paprykę i wtedy rozmnaża się w sposób ciągły. Ich stadia mogą żerować na 200 gatunkach roślin.

Wygląd: Jaja owalne, 0,6 x 0,3 mm wielkości, składane są w szczelinach kory drzewa brzoskwiniowego, zimowego żywiciela tego gatunku. Larwa o dł. 1,8-1,9 mm, ma ciało owalne, bardzo delikatne. Bezskrzydłe dzieworodne samice są koloru zielonego, oliwkowego lub różowego. Głowa, czułki i tułów są czarne, syfony lekko rozdęte – brązowe, odwłok o zabarwieniu oliwkowozielonym lub różowym, na którym są 1-2 przepaski i duża plamka. Formy uskrzydlone dorosłych mszyc mają ciało długości 1,8-2,5 mm. Aparat gębowy kłująco-ssący.

Występowanie: Gatunek powszechnie i licznie występuje w Europie, w kraju liczny głównie w latach ciepłych, suchych i bezdeszczowych oraz tam, gdzie występuje ich żywiciel zimowy (brzoskwinia, morela, kolcowój szkarłatny). Największą liczebność notuje się latem w regionach centralnych i na południu. Szczególna aktywność w okresie letnim związana jest z przelatywaniem tzw. osobników migrujących z żywicieli zimowych na żywicieli letnich.

Szkodliwość: Szkodliwość mszyc polega na wysysaniu soków z rośliny oraz na przenoszeniu wirusów roślinnych, których są wektorami. Nie tworzą zwartych kolonii, znajdują się głównie na spodniej stronie liści, żerują na liściach pojedynczo.

Żywiak chlebowiec

Stegobium paniceum

Występowanie: Jest gatunkiem kosmopolitycznym, rozprzestrzenionym na całym świecie, jednak preferuje cieplejsze klimaty. W Polsce jest uznawany za gatunek obcy, zaś w zimniejszym klimacie, jego występowanie ogranicza się do siedzib ludzkich takich jak domy, magazyny, spiżarnie.

Po angielsku Drugstore beetle - chrząszcz aptekowy

Szkodliwość: Uznawane są za szkodniki spożywcze. Larwa wydziela żółtawe, sproszkowane odchody, które mogą przedostawać się do jedzenia. Są również znane z atakowania zbiorów muzealnych i bibliotecznych. Za pomocą silnych żuwaczek są w stanie niszczyć papier, tekturę a nawet skórę. Warto pamiętać, że szkody wyrządza jedynie larwa, gdyż owad dorosły zaraz po złożeniu jaj ginie.

Pożywienie: Żeruje na pieczywie, zbożu, przyprawach, ziołach i suszonych owocach. Żywi się również papierem, często można go spotkać w starych bibliotekach i księgarniach. Może również żerować na produktach farmakologicznych.

Wygląd: Jest to mały chrząszcz z rodziny kołatków. Charakteryzuje się czerwonobrązowym ubarwieniem oraz żółtym owłosieniem, dwojakiego rodzaju: przylegające i odstające. Na pokrywach skrzydeł występują kropki ułożone w podłużne rzędy. Chrząszcz dorasta od 1,6 do 3,7 mm długości. Czułki są nitkowate i zakończone trzema sekcjami w kształcie maczugi. Larwa koloru białego, posiada 3 pary odnóży i przyssawkę brzuszną, bardzo pomocną w poruszaniu. Długość larwy waha się do 1,5 do 3,5 mm.

Kapturnik zbożowiec

Rhyzopertha dominica

Występowanie: Kapturnik zbożowiec pochodzi z Ameryki Południowej, obecnie jednak występuje na całym świecie jako gatunek kosmopolityczny, szczególnie w cieplejszych krajach. Szkodnik ten nie jest odporny na mróz. Z reguły atakuje magazyny z ziarnem, ładownie statków, młyny oraz magazyny na pasze zwierzęce. Zdarza się także, że gnieździ się w drewnie i w książkach.

Kapturnik może żerować w masie ziarna na głębokości nawet 12 m. Jest to głębokość większa niż w przypadku innych chrząszczy zbożowych. Umiejętność poruszania się w głąb w obrębie masy ziarna i żywienie się głębiej położonymi ziarnami utrudnia wczesne wykrycie szkodnika.

Kapturnik zbożowiec jako szkodnik rozpoczął inwazję w Europie wraz z transportami handlowymi ze stref tropikalnych. Od tego czasu był zawlekany do poszczególnych krajów wraz z importem ziarna czy ryżu.

Kapturnik zbożowiec przez dłuższy czas stanowił zagrożenie w naszym kraju jedynie latem, ponieważ przy temperaturze poniżej 0 ℃ ginął. Obecnie owad przystosował się do nowych warunków i jest w stanie zimować w strefie umiarkowanej.

Jest głównym sprawcą uszkodzeń pszenicy w USA. Uszkodzone ziarna posiadają nieregularne otwory, a same ziarna charakteryzują się słodkawym zapachem, który wynika z feromonów produkowanych przez samce kapturnika zbożowca

Pożywienie: Najczęściej atakowane są ziarna pszenicy i kukurydzy. Inne artykuły porażone to tytoń, orzechy, fasola, ciastka, maniok, ziarna kakao, suszone owoce, orzechy, przyprawy, suszone korzenie korka, leki, suszone ryby, suszone mięso i wyroby skórzane.

Wygląd: Osiągający długość 2,3 – 3 mm kapturnik zbożowiec ma długi, smukły tułów o barwie czerwonobrązowej. Głowa i odwłok są wyrzeźbione niewielkimi wcięciami; czułki kończą się buławką złożoną z trzech większych członów.

Wołek ryżowy

Sitophilus oryzae

Występowanie: Wołek ryżowy pochodzi z Indii. Gatunek ten został stamtąd zawleczony w niemal wszystkie rejony świata i należy do natrętnych, wszędobylskich organizmów synantropijnych.

W warunkach panujących w Polsce, w nieogrzewanych pomieszczeniach mogą rozwinąć się 2 lub 3 generacje szkodnika. Owady dorosłe wołka ryżowego są wrażliwe na niedostatek pokarmu i bez niego szybko giną. Są też mniej odporne na działanie niskiej temperatury niż wołek zbożowy, ale mogą przetrwać krótkie spadki temperatury, nawet poniżej –6°C.

Dzięki przylgom na stopach, doskonale wspina się po gładkich powierzchniach, np. po szkle czy metalu. Dodatkowo posiada dobrze rozwiniętą drugą parę skrzydeł, potrafi więc dobrze latać co sprawia, że jest on bardzo dużym zagrożeniem, ponieważ może swobodnie podróżować pomiędzy magazynami zbożowymi w poszukiwaniu pokarmu.

Swoją nazwę zawdzięcza temu, że po raz pierwszy został opisany jako szkodnik ryżu, bez problemu jednak rozwija się w życie, pszenicy, kukurydzy, jęczmieniu. Podobnie jak inne wołki potrafi atakować różne kasze, fasole, orzechy, sorgo.

Wygląd: Wołek ryżowy jest chrząszczem o brązowo lub czerwonawo-brązowym zabarwieniu ciała od 2,5 do 4 mm długości. Swoim wyglądem przypomina wołka zbożowego. Jedną z cech pozwalającą na odróżnienie wołka ryżowego od zbożowego są cztery jaśniejsze plamy, które czasem wyglądają jak dwie biegnące w poprzek pokryw smugi. Głowa, podobnie jak w przypadku wołka zbożowego, wyciągnięta w długi ryjek.

Pożywienie: Gatunek ten głównie żywi się różnymi gatunkami zbóż

Wołek zbożowy

Sitophilus granarius

Wygląd: Wołek jest małym chrząszczem osiągającym wielkość od 2,5 do 5 mm. W zależności od wieku są barwy jasno do ciemnobrązowej. Larwy są beznogie białe z dobrze rozwiniętym aparatem gębowym typu gryzącego.

Występowanie: Wołek zbożowy jest owadem pochodzącym z Dalekiego Wschodu. Przenosząc się do strefy umiarkowanej zmienił on swoje upodobania siedliskowe i przystosował się do życia w ziarnach zbóż, nasionach roślin motylkowych, ale również w produktach zbożowych.

Szkodliwość: Zarówno zmiana warunków jak i wydzielane substancje, mogą przyczynić się do zmniejszenia zdatności produktu do pierwotnego przeznaczenia. Obniża się jego wartość technologiczna i odżywcza. Spożycie takich produktów może powodować również różnego rodzaju, alergie i inne stany chorobowe u człowieka

Szkodliwość: Owady poprzez swoje procesy życiowe i żerowanie w ziarnie przyczyniają się także do wzrostu temperatury i wilgotności ziarna, w którym żerują, co stwarza dogodne warunki do rozwoju różnego rodzaju drobnoustrojów w tym pleśni.

Szkodliwość: Wołek zbożowy może zniszczyć nawet ok. 5% plonu ziarna. Za szkody wyrządzone w ziarnie odpowiedzialne są zarówno rozwijające się we wnętrzu ziarniaków larwy jak i żerujące na powierzchni ziarna owady dorosłe.

Ciekawostki: Owad ten nie lata, ponieważ skrzydła błoniaste są w zaniku, przez co wydaje się mniejszym zagrożeniem w porównaniu do wołka ryżowego, ponieważ pomiędzy magazynami zbożowymi transportowany jest jedynie z innym ziarnem.

Skórek zbożowy

Trogoderma granarium

Występowanie: Chrząszcz wywodzi się z południowej Azji. Pierwotnie zamieszkiwał tereny od Birmy przez terytorium Indii po Zachodnią Afrykę. Aktualnie jest gatunkiem inwazyjnym w krajach śródziemnomorskich, Azji środkowo-wschodniej, Afryce i Ameryce Północnej. Preferuje miejsca suche i ciepłe. Często można go spotkać w miejscach przechowywania zbóż oraz innych produktów żywnościowych. Synantrop.

Wygląd: Owad wielkości 1,3-3 mm. Pokrywy skrzydeł pomarańczowobrunatne lub jasnobrunatne, głowa i przedplecze ciemniejsze, zdarza się prawie czarne. Pokryty jest rzadkimi żółtymi włoskami. U samców czułki występują w formie buławki składającej się z pięciu członów. Larwa długości około 5 mm. Dorosłe owady żyją około 5 – 10 dni.

Szkodliwość i zwalczanie: Skórek zbożowy jest gatunkiem silnie inwazyjnym, zaliczanym do stu najgroźniejszych gatunków inwazyjnych na świecie. Powoduje on obniżenie żywotności zbóż i utratę masy przechowywanych nasion przez co stanowi poważny problem dla rolników. Sposoby zwalczania są podobne jak i w przypadku większości owadów żerujących w zbożu. Walka jest bardzo trudna w związku z tym, że jest on wyjątkowo odporny na głód, preferuje suche otoczenie i jest odporny na wiele rodzajów insektycydów.

Pożywienie: Najlepszym pokarmem dla rozwoju owada jest żyto. Żeruje on również na innych zbożach i nasionach takich jak ryż, orzechy, ciecierzyca, soja i nasiona strączkowe.

Ciekawostki: Larwy, które w trakcie rozwoju posiadają niekorzystne warunki mogą wydłużyć swój cykl rozwojowy nawet do 7 lat!

Mącznik młynarek

Tenebrio molitor

Występowanie: Mącznik młynarek występuje w naturze (w lasach, pod korą drzew), oraz jako synantrop. Owady te uwielbiają ciemność, ciepło, wilgoć przez co bywają często niechcianymi mieszkańcami magazynów, młynów czy domów.

Ciekawostki: Mączniki to często wykorzystywany obiekt laboratoryjny, m. in. w 1968 roku, gdzie na pokładzie radzieckiej sondy “Zond-5” w towarzystwie żółwi i larw muszek były pierwszymi zwierzętami wysłanymi w głęboki kosmos.

Wykorzystanie: Larwy mącznika młynarka jako źródło białka, wykorzystywane są jako zwierzęta karmowe. Zmielone na mączkę stanowią alternatywę paszową w przemyśle drobiarskim. Są wykorzystywane w kuchniach wielu krajów azjatyckich. Coraz częściej goszczą też na europejskich stołach.

Pożywienie: W naturze odżywiają się wszelką rozkładającą się materią organiczną, w szczególności zaś upodobały sobie produkty zbożowe stanowiące dla nich idealne środowisko życia z nieograniczoną ilością pokarmu przez co uznawane są one za szkodniki.

Wygląd: Mącznik młynarek jest mierzącym 12-18 mm czarnym lub ciemnobrązowym chrząszczem o praktycznie niezauważalnym dymorfizmie płciowym który objawia się jedynie stopniem wygięcia goleni, który jest większy u samców. Larwa dorasta do 3 cm i jest zabarwiona na kolor żółtawo-pomarańczowy, pokryta dość twardym oskórkiem.

Hodowla: Hodowla jest bardzo łatwa, wystarczy plastikowe opakowanie (odpowiednio grube) bądź akwarium, do którego wsypujemy ok 10 cm otrębów pszennych, raz w tygodniu podajemy owoce jako źródło wody.

W roku 2017 natomiast mączniki zostały wysłane na międzynarodową stację kosmiczną, w celu zbadania wpływu na nie mikrograwitacji. Mącznik wykorzystywany jest też do recyklingu plastiku, w badaniu którego nasze koło naukowe ma swój udział.

Mączniki młynarki (larwy) jedzące styropian

Mącznik młynarek będący doskonałym źródłem białka często wykorzystywany jest jako pokarm

Drewnojad

Zophobas morio

Wygląd: Chrząszcz o krępej budowie ciała, długości 2-3 cm. Ubarwienie imago czarne lub brązowe. Larwa wielkości 3-5 cm. Posiada 3 pary odnóży oraz posegmentowane ciało koloru jasnopomarańczowego z czarną głową oraz ostatnimi segmentami. Wyglądem może przypominać larwę mącznika młynarka, jednakże jest od niego większa.

Hodowla: Gatunek bardzo prosty w hodowli. Ponieważ nie potrafi latać ani wspinać się po płaskich powierzchniach nie trzeba go specjalnie przykrywać. Do hodowli nadają się szklane oraz plastikowe pojemniki. Podłoże powinno posiadać grubość około 10 cm i składać się z wiórków drzewnych. Temperatura wystarczy pokojowa 22°C – 25°C, natomiast najszybszy rozwój następuje w 30°C. Aby utrzymać wilgotność należy codziennie spryskiwać je wodą. Gatunek często hodowany jako pokarm dla ptaków, gryzoni, jaszczurek oraz modliszek.

Pożywienie: Głównym pokarmem tych chrząszczy jest drewno. Jednakże czerpią one wodę z owoców i warzyw. Można podawać im niewielkie porcje mięsa co zmniejsza kanibalizm wśród owadów.

Występowanie: Pochodzi z Ameryki Południowej i Środkowej. Jest często hodowany w domach na całym świecie. W środowisku naturalnym larwy występują w martwych drzewach, gdzie odżywiają się ich drewnem, natomiast dorosłe osobniki poszukują innego pokarmu w lasach, łąkach i jaskiniach.

Ciekawostki: Zapłodniona samica składa do podłoża ok. 400-1000 jajeczek. Po ok 2 tygodniach wykluwają się larwy, przepoczwarczanie zachodzi w samodzielnie wygryzionych w drewnie lub podłożu komorach i trwa ok 3 tygodni.

Biegacz obrzeżony

Carabus marginalis

Pożywienie: Biegacz obrzeżony aktywny jest głównie nocą. Podobnie jak inne gatunki z tego rodzaju, jest groźnym drapieżnikiem. Przeczesując ściółkę leśną poszukuje innych owadów, ale także dżdżownic i nagich ślimaków, które stanowią jego pokarm.

Wygląd: Duży chrząszcz dorastający do 2,8 cm. Na głowie znajdują się potężne żuwaczki, para czułków i oczu złożonych. Skrzydła błoniaste są uwstecznione, za to nogi typu bieżnego mają bardzo mocną budowę. Pod względem ubarwienia, niemal całe ciało tego gatunku jest matowo-czarne. Warto zwrócić uwagę na krawędzie boczne przedplecza i pokryw, które są metalicznie błyszczące. Najczęściej zielone, bądź zielono-żółte, czasem trafiają się też osobniki o niebieskawym lub miedzianym obrzeżeniu.

Występowanie: Dość rzadki, spotykany lokalnie gatunek, znany poza Polską z Syberii i Rumunii. W Polsce wykazywany głównie z północno-wschodniej części kraju. Znajduje się na Czerwonej Liście z kategorią VU, co oznacza, że jest umiarkowanie narażony na wyginięcie. Wybiera głównie lasy iglaste, zwłaszcza bory sosnowe. Dorosłe owady pojawiają się w lipcu, a obserwować je można aż do jesieni.

Biegacz skórzasty

Carabus coriaceus

Występowanie: Występuje w Europie, z wyjątkiem Wielkiej Brytanii i Półwyspu Iberyjskiego. Najczęściej spotykany w lasach od nizin aż po tereny górskie.

Ciekawostki: Objęty jest ochroną częściową, ale choćby ze względu na jego pożyteczność, należy zadbać o możliwość jego dalszej egzystencji w lasach.

Pożywienie: Jest to bardzo pożyteczny chrząszcz, pomaga w pozbywaniu się szkodników - żywi się larwami, gąsienicami, nagimi ślimakami. Swoje ofiary polewa enzymami trawiennymi (aby łatwiej było mu je spożyć), które potrafi wyrzucić nawet na znaczną odległość w celach obronnych. W dzień ukrywa się pod kamieniami, martwym drewnem, dopiero nocą wychodzi na żer.

Wygląd: Największy polski chrząszcz z rodziny biegaczowatych, osiąga powyżej 4 cm długości ciała. Jest czarny i matowy, faktura jego pokryw przypomina wyprawioną skórę. Nie potrafi latać.

Biegacz granulowany

Carabus granulatus

Wygląd: Średniej wielkości chrząszcz z rodziny biegaczowatych, osiąga około 2 cm długości. Jego pokrywy są czarne z miedzianym lub oliwkowo-miedzianym blaskiem. Wzór znajdujący się na pokrywach przypomina warkocze lub łańcuszki.

Pożywienie: Podobnie jak inne chrząszcze z jego rodziny, jest pożytecznym drapieżnikiem (zarówno owad dorosły, jak i jego larwa), gdyż żywi się ślimakami, wijami, dżdżownicami. Pozwala ograniczyć liczebność szkodników.

Występowanie: Jest pospolitym gatunkiem w Polsce, można go spotkać w lasach, na łąkach i polach uprawnych.

Ciekawostki: W przeciwieństwie do innych biegaczy, biegacz granulowany może latać.

Biegacz złocisty

Carabus auratus

Występowanie: Gatunek znany od północnej Hiszpanii przez całą Francję, Holandię, Belgię, Niemcy do Polski, przez którą przebiega wschodnia granica zasięgu. Żyje na odkrytych terenach, zwłaszcza na polach uprawnych, gdzie przedkłada nad inne gleby gliniaste. Może też występować na polach i łąkach, niekiedy na skraju lasów. Unika jednak samych lasów i rzadko wchodzi na drzewa. Zimuje pod kamieniami lub w mchu.

Ciekawostki: Ubarwienie może sporadycznie przybrać barwę niebieską, a nawet niemal czarną. W przeciwieństwie do innych gatunków biegaczy prowadzi dzienny tryb życia.

Pożywienie: Poluje na owady i ich larwy, dżdżownice, ślimaki oraz inne drobne zwierzęta. Żeruje także na padlinie i co jakiś czas pobiera pokarm roślinny. Niekiedy pożywia się również grzybami.

Wygląd: Smukły owad o budowie przystosowanej do szybkiego poruszania się. Długość ciała od 1,7 do 2,7 cm. Zielono-złociste pokrywy pobłyskujące metalicznie mają widoczne żebrowanie na powierzchni w formie trzech szerokich wzdłużnych rowków, bez kropek. Brzegi pokryw połyskują złocistoczerwono lub złocistożółto. Pierwsze 4 człony czułków i głaszczki czerwono-pomarańczowe. Nogi czerwone lub pomarańczowe.

Tęcznik złocisty

Calosoma auropunctatum

Wygląd: Osiąga długość 20–30 mm. Wierzch ciała czarny z miedziano-brązowym połyskiem, na pokrywach złociste lub złocistozielone dołeczki. Środkowe i tylne golenie łukowato wygięte, szczególnie wyraźnie u samców.

Pożywienie: Są drapieżnikami. Najchętniej pożerają gąsienice motyli.

Występowanie: Występuje w środkowej i południowej Europie, zachodniej Azji i północno-wschodniej Afryce. W Polsce spotykany na terenie większości kraju z wyjątkiem części południowej. Żyje na słabo zarośniętych nieużytkach, piaszczystych polach i suchych łąkach.

Aktywny od kwietnia do października i zimuje w formie imago. Potrafi latać.

Pszczoła miodna

Apis mellifera

Ciekawostki: Jedyny owad, który uważany jest za udomowionego.

Występowanie: Pszczoła miodna występowała pierwotnie na terenach Europy, Azji Zachodniej i Afryki Północnej. Dzisiaj jednak różne jej podgatunki występują niemal na całym świecie, poza zimnymi obszarami wysuniętymi najbardziej na północ. Tak szerokie rozpowszechnienie gatunek ten z pewnością zawdzięcza człowiekowi, który na całym świecie prowadzi hodowlę pszczół w ulach i pozyskuje dzięki temu miód i inne produkty pszczele.

Pożywienie: Robotnica pszczoły miodnej wylatuje z gniazda w poszukiwaniu pożywienia oraz za pomocą tańców komunikuje innym robotnicom, gdzie znalazła odpowiednią ilość pokarmu, by i one mogły podążyć w tamto miejsce. Na pożywienie tego owada składa się głównie pyłek kwiatowy, nektar oraz spadź drzewna. Najmłodsze larwy w gnieździe odżywiają się mleczkiem pszczelim wytwarzanym przez robotnice, a starsze karmione są miodem i pyłkiem kwiatowym.

Hodowla: Pierwotnie pszczoły zamieszkiwały dziuple w pniach drzew. Rozwój pszczelarstwa sprawił, że pszczoły zostały przeniesione do uli. Ule wykonywane są dzisiaj z różnych materiałów, ale każdy ma za zadanie stworzyć pszczołom jak najlepsze warunki do rozwoju. Dobry ul powinien być suchy i łatwo poddawać się czyszczeniu. Pszczoły budują komórki woskowe na ramkach do których powinien być łatwy dostęp, aby zapewnić prawidłową rotację ramek w przyszłości. Odpowiednia ilość plastrów pozwala wyhodować odpowiednią ilość osobników i zgromadzić zapasy.

Wygląd: Najliczniejsze w rodzinie robotnice osiągają wielkość 13-15 mm, królowa 17-20 mm, a samce 14-16 mm. Ciało pszczół pokryte jest gęstymi włoskami. Aparat gębowy gryząco-liżący, przydatny do pobierania płynnego nektaru. Na tylnej parze odnóży pszczoły posiadają koszyczki, do których sczesują pyłek podczas oblotu kwiatów. Na zakończeniu odwłoka robotnicy i matki znajduje się żądło.

Znaczenie: Pszczoły miodne mają ogromne znaczenie w produkcji żywności na całym świecie. Dzięki zapylaniu kwiatów rośliny wydają nasiona i owoce, gdyż 80% roślin na Ziemi to gatunki obcopylne, owadopylne. Korzyścią płynącą z pszczół są produkty przez nie wytwarzane takie jak: miód pyłek, mleczko pszczele, pierzga, wosk, jad pszczeli i propolis.

Trzmiel ziemny

Bombus terrestris L.

Ciekawostki: Gatunek częściowo chroniony. Jest bardzo podobny do trzmiela gajowego, z którym łatwo jest go pomylić.

Występowanie: Jeden z najbardziej popularnych trzmieli w Polsce. Występuje na terenie całego kraju. Dominuje w środowiskach otwartych. Jest jednym z najczęściej pojawiających się trzmieli. Pierwsze samice odbywają już swoje loty w marcu, samce pojawiają się w końcu czerwca a ostatnie loty obserwowane są nawet w końcu października.

Wygląd: Średnia długość ciała tego gatunku wynosi 17 mm. Trzmiel ma czarny kolor owłosienia z żółtymi przepaskami na początku tułowia i odwłoka. Na ostatnim segmencie białe, szare lub szaro-białe paski. Często jednak u robotnic paski te mają różne wielkości i odcienie, a czasami nawet zupełnie zanikają.

Pożywienie: Odwiedza wiele gatunków roślin. Odznacza się krótkim języczkiem przez co często przegryza rurki kwiatowe mające głęboko ukryty nektar (np. koniczyna czerwona, wyka).

Gniazdo buduje pod ziemią około 10-30 cm pod powierzchnią, najczęściej w norach gryzoni, na łąkach lub polanach. Tworzy duże rodziny liczące od około 100 do 600 osobników.

Prezentacja: dr hab. Agnieszka Kosewska prof. uwm, Olga Kosewska

Zdjęcia: Magdalena Sadowska, Agnieszka Kosewska, Sebastian Przemieniecki, Olga Kosewska

Opisy owadów wykonali członkowie SKN Pasikonik: Mateusz Sołtys, Krzysztof Zamojski, Patryk Mincewicz, Ada Wojnowska, Artur Moczulski, Dawid Grzybowski, Marcin Głąb, Olga Kosewska, Magdalena Sadowska, Krystian Kolaczek, Marta Zawadzka, Michalina Więckiewicz, Lucyna Kozłowska.

Wsparcie techniczne i merytoryczne: dr hab. Stanisław Czachorowski, prof UWM

Źródła:

1. EDDE P. A. 2012. A review of the biology and control of Rhyzopertha dominica (F.) the lesser grain borer. Journal of Stored Products Research. 1–18. 2. Grabowski M., Jaskuła R., Pabis K. 2015. Ilustrowana Encyklopedia Owadów i Pajęczaków Polski. Wyd. P.H.W. FENIX. 272 ss. 3. www.pasieka-kosior.pl/ 4. www.zooteam.pl/zwierzeta/opisy/zwierzeta-karmowe/48-tenebrio-molitor-macznik-mlynarek 5. ziemniak-bonin.pl/katalogi/szkodniki 6. baza.biomap.pl/ 7. biolog-terenowy.com/skorek-zbozowy-trogoderma-granarium/ 8. en.wikipedia.org/wiki/Lucihormetica_verrucosa https://www.terrarium.com.pl/lucihormetica-verrucosa-karaczan-swietlikowy/ 9. fr.wikipedia.org/wiki/Stegobium_paniceum 10. insektarium.net/ 11. www.terrarium.com.pl12. ratapest.pl/popularne-szkodniki/szkodniki-muzealne/zywiak-chlebowiec 13. www.ekologia.pl/wiedza/zwierzeta/macznik-mlynarek#hodowla 14. www.environmentalscience.bayer.com.pl/ochrona-ziarna/zwalczane-szkodniki/lesser-grain-borer 15. www.straszyki.terrarium.pl 16. www.terrarium.com.pl/ 17. www.terrarium.com.pl/shelfordella-lateralis-karaczan-turecki/ 18. www.terrarium.com.pl/zophobas-morio-drewnojad-zofobas/ 19. zasobynauki.pl/zasoby/macznik-mlynarek-larwy-smak-owadow,29278/20. zwalczanie.com/2016/06/06/kapturnik-zbozowiec/ 21. zwalczanie.com/2017/03/26/skorek-zbozowy/ 22. NAWROT J. 2001. Owady – szkodniki magazynowe. THEMAR IMPORT-EKSPORT, Warszawa. ss. 149. 23. NAWROT J., KLEJDYSZ T. 2009. Atlas owadów szkodników żywności. Polskie Stowarzyszenie Pracowników Dezynsekcji, Dezynfekcji i Deratyzacji. Olsztyn. ss. 149. 24. swiatmakro.com 25. trzmiele.pl 26. Twardowski J., Twardowska K. 2015. Atlas owadów. Wyd. SBM sp. z o.o. Warszawa 191ss 27. Wordpress.com