DZIWNOŚĆ OPOWIADAŃ SCHULZA copy

Ala Krawczyk

Zapraszam Cię na kolejną lekcję...

Dziwność i oryginalność opowiadań B. Schulza

Po dzisiejszej lekcji powinieneś wiedzieć:

• jaki sposób obrazowania zastosował Schulz w swoich opowiadaniach i dlaczego właśnie taki
• na czym polega dziwność i oryginalność prozy Schulza
• co to jest proza poetycka
• jakie środki językowe wykorzystuje autor w opowiadaniach

Weź na przykład opowiadanie Sklepy cynamonowe. Miasto, wieczór, wyprawa chłopca z teatru do domu po portfela ojca. Przestrzeń, którą przemierza chłopiec, ulega dziwnej deformacji: labirynty ulic-tuneli plączą się tak, że nie może odnaleźć znanej drogi. Domy ożywają, niebo przestaje być niebem - staje się rozgwieżdżonym ekranem, na którym trójwymiarowe konstelacje poruszają się. Gdzieś w tym wszystkim są ukryte sklepy cynamonowe, lecz chłopiec nie może ich znaleźć.

Na czym polega dziwność i oryginalność opowiadań Schulza?

Powyższy sposób przedstawienia nie jest w utworze Schulza wyjątkiem: osoby, pomieszczenia, zdarzenia cały czas poznajemy odkształcone - jak w krzywym zwierciadle - przez filtr, którym są oczy, psychika, pamięć i wyobraźnia narratora. Bo to on wydobywa ze swojej pamięci obrazy. Jeśli dodamy do tego niezwykły język, którym przekazuje swoje wizje odbiorcy - język nie byle jaki, nie potoczny, nie prosty, lecz język-poezję, zdania - strofy pełne metafor, nastroju, epitetów - mamy jak na dłoni - oryginalność tej prozy. Zarazem jej awangardowość i ekspreesjonizm.

Przejmujemy to odczucie pragnienia i lęku tak, jak przejmujemy "widzenie świata" Schulza. Lekcja rysunków w podwojach szkoły, do której bohater wstepuje na chwilę, mogłaby być zwykłą lekcją, gdyby nie ożywione figury woskowe i nagłe zmiany miejsca. To szkoła i lekcja ze snu - koszmaru czy marzenia? Poetycki nastrój wyprawy dopełnia jej finał: lot-jazda dorożką przez przestworza, wśród chmur, a takich czarów dokonać może tylko ludzka wyobraźnia.

Zarejestrował świat widziany oczami dzieciństwa, poprzez fantazje i marzenia dziecka, poprzez pryzmat wspomnienia. Odrysował nie faktyczne rozmiary pokoju, ale te ogromne, zakodowane w pamięci. Do tego użył jeszcze jednej reguły - poetyki snu. We śnie można latać, spadać, uciekać - i to ma miejsce w świecie prozy Schulza. Deformacja odbywa się zatem według pewnych reguł.

Po co deformuje się, zaprzecza, wynaturza prawdę? Właśnie w poczuciu prawdy! I tak czyni Bruno Schulz, ale nie odkształca sobie "byle jak", lecz podąża pewnym tropem.

Tak zapytać może zwolennik realizmu i jasnego wykładania myśli. Nie do każdej myśli realizm da się użyć. Do tej, którą podąża się wersami Sklepów cynamonowych - na pewno się nie da.

Po co tak deformować świat?

A jest to swoiste śledztwo. Sledztwo w sprawie prawdy o człowieku. Schulz nie szuka jej w dorosłej i zewnętrznej postaci osobnika rasy ludzkiej - Schulz podejrzewa, że doświadczenia gromadzone w dzieciństwie, bodźce działające na dziecko, na psychikę w trakcie jej powstawania, są najsilniejsze, budują człowieka i jego możliwości twórcze. Przecież nie giną bez śladu - magazynowane w pokładach podświadomości określają człowieka, stanowią jego mitologię. A odzywają się w snach, w migawkowym wspomnieniu, w błyskotliwym odczuciu. Tutaj szuka, w tych warstwach, prawdy o człowieku w ogóle i prawdy o sobie.

Nadal pozostaje pytanie: w jakim celu? po co?

psychoanaliza

teoria archetypów Junga

Dlatego do interpretacji tej prozy tak przydatne są metody psychoanalizy i teoria archetypów Junga.

Niemal każde zdanie narracji nasycone jest animizacjami i personifikacjami.

np.takty refrenu mdleją upał dnia oddycha drzewa afektuja wicher okna są oślepione balkony wyznają niebu swą pustkę powietrze jest zdziczałe od żaru

W opisach zostaje zatarta granica między tym, co żywe, a tym, co nieożywione.

Za pomocą jakich środków językowych Schulz uzyskał swój cel?

Pozostaje jeszcze jedna kwestia...

Dialogów jest niewiele, zwykle przechodzą w monologi wewnętrzne odwołujące się do czytelnika.

W zakresie składnizdecydowanie przeważają zdania złożone o nadrzędnie-podrzędnym układzie nad zdaniami współrzędnymi. Sporo też jest zdań złożonych nawet więcej niż pięciokrotnie!

Pisarz wykazuje wyjątkową wrażliwość na obrazowanie zmysłowe, szczególnie na barwy, kształty i dźwięki. Często mieszając różne wrażenia posługuje się synestezją (tj. przypisywaniem wrażeń pochodzących od jednego zmysłu innemu zmysłowi np. ciepła barwa)

Słownictwo utworu jest bogate, chwilami manieryczne. Schulz posługuje sie zwrotami z różnych dziedzin nauki i epietetami metaforycznymi.

• bogata metaforyka i dążenie do komplikacji znaczeniowych słów
• nagromadzenie różnych figur poetyckich (animizacje, personifikacje, powtórzenia, paralelizmy, instrumentacja głoskowa, regularność intonacyjna, onomatopeje)
• zastosowanie osobliwego słownictwa
• muzyczność, rytmiczność języka
• elementy fantastyczne, obrazowanie oniryczne
• symbol

Do syndromów poetyckości tekstu ponadto należą:

Zastosowany przez Schulza sposób obrazowania nazywa sie prozą poetycką

W okresie najkrótszych, sennych dni zimowych, ujętych z obu stron, od poranku i od wieczora, w futrzane krawędzie zmierzchów, gdy miasto rozgałęziało się coraz głębiej w labirynty zimowych nocy, z trudem przywoływane przez krótki świt do opamiętania, do powrotu [...].

ZADANIE DLA CIEBIE!

Marzy mi się, abyś wykorzystał te wiadomości na maturze...