od rysunków naskalnych do papieru

Od malowideł naskalnych do papieru

Egipt, malowidła naskalne (ok. 11 tys. lat p.n.e.)

• Pierwsza książka umiała mówić, a nawet śpiewać. Była to żywa książka- człowiek. • Z biegiem lat ludzie zaczęli szukać sposobu, aby móc przechowywać informacje i przesyłać wiadomości. Na początku rysowali na skałach i w grotach, potem na kamiennych płytach. Długimi szeregami, jak litery w książce, wykuwali węże, sowy, gęsi, ludzi, a pośrodku nich różne figury geometryczne: koła, kwadraty, trójkąty. I ta właśnie kamienna książka jest najtrwalszą na świecie.

Tabliczka gliniana

Turcja, tabliczka gliniana pokryta pismem klinowym (ok. 2 tys. lat p.n.e.)

• Kamienne książki były ciężkie i niewygodne; najgorsze było jednak rycie znaków. Dlatego ludzie nieustannie szukali wygodniejszego, lecz równie trwałego sposobu zapisywania i przechowywania informacji. Posłużono się w tym celu gliną, z której sporządzano grubą tabliczkę. Pisarz kreślił na niej znaki trójboczną, zaostrzoną pałeczką. Aby tabliczka stała się trwalsza, po napisaniu oddawano ją garncarzowi do wypalenia.

Tabliczki pokryte woskiem, stosowane w starożytnej Grecji

Tabliczka woskowa

• Z czasem zaczęto szukać czegoś praktyczniejszego i taniego, czegoś, czego można by używać dłużej, a nie jednorazowo. I wymyślono tabliczki woskowe. Robiono je z deseczek obwiedzionych drewnianą ramką, wypełnionych woskiem. Do pisania na tabliczkach służyła pałeczka stalowa (styl) - na jednym końcu zaostrzona, a na drugim zaokrąglona. Ostry końcem wydrapywało się litery na wosku, a tępym zacierało to, co już nie było potrzebne. • Jedna tabliczka nie mogła pomieścić wystarczającej ilości tekstu, dlatego zaczęto wiązać je przewlekając rzemień lub pierścień przez otwory w ramie. Dwie związane tabliczki zw.dyptychem, trzy - tryptychem,Tabliczki pokryte woskiem, powyżej trzech - poliptychem. Zbiór stosowane w starożytnej Grecji związanych tabliczek przypominał pień drzewa - caudex, stąd wzięła się nazwa późniejszej postaci książki.

Egipski zwój papirusowy

Zwój papirusu po rozwinięciu, widoczne są łączenia arkuszy papirusu.

W delcie Nilu, w bagnistej wodzie, w dawnych czasach rosła bujnie roślina, którą Grecy nazywali papyros. Należy ona do rodziny półtrawiastych, ma trójkątny przekrój i wyrasta na wysokość nawet kilku metrów. Jej miąższ krajano na paski, które podsuszano i układano rzędami obok siebie tak, aby brzegi na siebie zachodziły. Na nie kładziono w poprzek drugi rząd pasków i obie warstwy sklepywano w całość, nasączano klejem, aby łączenie arkuszy się nie rozlewało, następnie suszono na słońcu. Poszczególne karty sklejano ze sobą brzegami za pomocą kleju wykonanego z mąki, wody i octu, następnie wygładzano aż do połysku muszlą lub kością słoniową. W ten sposób powstawał zwój, na który składało się ok. 20 arkuszy. Wysokość zwoju sięgała najczęściej od 15 do 18 cm, jednak zachowały się egzemplarze znacznie wyższe. Egipcjanie używali do pisania trzcinki, a atrament sporządzano z sadzy albo węgla drzewnego z dodatkiem wody i żywicy.

Pergamin

Pergamon

• Już Egipcjanie utrwalali swe myśli na skórze, najstarsze zabytki pochodzą z 2000 r.p.n.e. Także Żydzi, Persowie i Grecy znali i używali oczyszczonej z włosia skóry zwierzęcej jako materiału pisarskiego. Dopiero w okresie hellenistycznym, ok. III/II w. p.n.e. udoskonalono proces tworzenia skórzanego materiału do pisania, początkowo na wybrzeżu Azji Mniejszej, a zdaniem rzymskiego uczonego z I w. p.n.e. - Warrona, w Pergamonie. Popularność skóry jako podkładu piśmienniczego wiąże się prawdopodobnie ze współzawodnictwem, jakie istniało między królami Egiptu i Pergamonu, dotyczące rozwoju dwu "konkurencyjnych" bibliotek starożytności. Ptolemeusz wstrzymał eksport papirusu dla biblioteki Attalidów (Pergameńskiej), co miało zahamować jej rozwój. To jednak nie przyniosło mu oczekiwanych rezultatów, gdyż pergameńczycy importowany papirus zastąpili materiałem własnej produkcji skórą, specjalnie przygotowaną i poddaną obróbce technicznej.

Naciąganie pergaminu za pomocą pumeksu

pergaminowa karta z Gesta Danorum Saxo Grammaticusa, XII-XIII wiek

Jak powstawał pergamin?

• Pergamin wyrabiano ze wszystkich rodzajów skór, ale najczęściej używano skór cielęcych, owczych i kozich. Skórę moczono przez kilka dni w wodzie wapiennej i usuwano sierść przez zeskrobywanie ostrym narzędziem, następnie znowu moczono, garbowano substancją roślinną i suszono na drewnianych ramach. Następnie, żeby skóra była gładka, skrobało się ją ciężkim nożem, a następnie pocierano pumeksem, zaś w okresie późniejszym wybielano, posypując warstwą sproszkowanej kredy (blichowanie). I tym sposobem skóra stawała się miękka, elastyczna i biała. Tak przygotowaną skórę zaczęto nazywać pergaminem, był to materiał najtrwalszy ze wszystkich dotychczas wynalezionych. Miał on dużo większe zalety od papirusu, przede wszystkim był trwalszy, gładszy i jaśniejszy, a co najważniejsze do pisania i iluminowania nadawały się obie karty.

Papier

• Tak jak pergamin odniósł zwycięstwo nad papirusem, podobnie sam został zwyciężony przez dobrze nam znany papier. Po raz pierwszy otrzymano go (przypadkiem) w Chinach, jako pozostałość po myciu jedwabnej waty. Czynność tę wykonywano na matach. Polegała ona na zwilżaniu i ubijaniu jej kijami. Po zdjęciu waty na matach osadzał się cienki nalot, który po wyschnięciu nadawał się do pisania. Ponieważ jedwab był bardzo drogi Chińczycy zastąpili go włóknami roślinnymi (np. łykiem morwy) i szmatami lnianymi. • Wynalezienie tych składników do produkcji materiału pisarskiego przypisuje się Tsai Lunowi około roku 107 n.e. Masa papierowa składała się z włókien tkanin miażdżonych i tłoczonych w cienkie arkusze. Była to produkcja polegająca na powtórnym zużyciu tkanin, później dodano do składników włókna roślinne, oraz inne surowce (np. stare sieci rybackie). Nowy materiał rozpowszechnił się bardzo szybko.

Przygotowywanie masy papierowej w Chinach; źródło: wikipedia.org

Tradycyjna produkcja papieru

Ilustracja z książki G. Jeana: Pismo - pamięć ludzkości. Wrocław 1994, s. 174-175.

Drzeworyt japoński przedstawiający produkcję papieru. W jej skład wchodziło: • Mielenie składników i czerpanie sitem (ilustracja pierwsza od lewej) • Suszenie arkuszy (ilustracja środkowa) • Liczenie gotowych arkuszy (ilustracja pierwsza od prawej)

:)

• Tajemnica produkcji papieru była zazdrośnie strzeżona przez prawie 700 lat. • Mimo to ok. 750 r. Arabowie nauczyli się jego wytwarzania od jeńców chińskich, ujawniając tajemnicę produkcji innym krajom ze świata arabskiego. Prawdopodobnie już w III wieku składniki do wytwarzania papieru znali Koreańczycy. W VI wieku umiejętność tę posiedli Japończycy, którym tajemnicę wytwarzania papieru zdradził koreański mnich Doncho. Japoński papier, niedługo po tym, stał się lepszy jakościowo od koreańskiego. • W wiekach od VII do IX materiał ten wyrabiano także w Iranie, Indiach i Arabii. Poprzez migrację ludów droga papieru obiegła cały świat. Do Europy dotarł jedwabnym szlakiem, który biegł przez Azję Środkową, Persję, Egipt, Afrykę i Hiszpanię. Tu w 1154 r. zbudowano pierwszą papiernię. • Niezależnie od Chin w Ameryce Środkowej w plemionach Majów wyrabiano materiał papierniczy z kory i łyka dzikiego figowca. • Do Polski papier dotarł ok. XV wieku.

Ewolucja narzędzi piśmienniczych

:)

Narzędzia do pisania także ewoluowały: od rylców, poprzez ptasie pióra maczane w atramencie, po wieczne pióra.Do końcaXVIIIwieku popularne były pióra gęsie, których największą wadą była konieczność częstego ścinania końcówki, aby nadać jej stożkowy kształt umożliwiający pisanie.W 1922r. Howard Carterodnalazł w grobowcu Tutenchamona pierwsze narzędzie pisarskie. Przypominało ono obecne wieczne pióra. Była to trzcinowarurka zaostrzona z jednej strony, umieszczona w miedzianejoprawce z atramentem. W 1508 r. w pracach Leonarda da Vincipojawiły się projekty przyrządów pisarskich z zapasem atramentu. W 1707 r. Nicolas Bion -nadworny inżynier Ludwika XIV wynalazł wieczne pióro pozwalające pisać nieprzerwanie przez dłuższy czas.W 1822r. zaczęto produkować maszynowo zaawansowane pióra metalowe za sprawą Samuela Harrisona, który w ok. 1780r. zbudował prototyp pióra. W 1884 r. L. E. Waterman opracował system "zasilania kanalikowego", który zapobiegał robieniu kleksówdzięki regulacji dopływu atrame Ważnym etapem w rozwoju produkcji piór było wynalezienie nowych materiałów, który posłużyłydo wytwarzania korpusu pióra, były to m.in. ebonit(1839 r.) i celuloid(1870 r.) oraz opracowanie przez firmę Parker specjalnego systemu uniemożliwiającego samowolne ściekanie atramentu ze stalówki.Długopisnatomiast, to narzędzie do pisania z bardzo bliskiej przeszłości. Wynaleziony został w 1938 roku przez węgierskiegoartystę i dziennikarza Ladislao Biro

:)

Introduction here

Subtitle here

To już koniec naszej podróży przez wieki...Mam nadzieję, że dostarczyła ona wielu ciekawych informacji.