Biblioteki

PIERWSZE BIBLIOTEKI

Niewiele wiadomo o instytucji biblioteki w starożytnym Egipcie. Przypuszcza się, że już za Cheopsa, władcy starożytnego Egiptu (lata panowania około 2620-2580 p.n.e.) istniała instytucja łącząca funkcję archiwum i biblioteki. Ślady bibliotek i archiwów z XV- XIV w. p.n.e. zachowały się w Tell el-Amarna, gdzie odnaleziono 358 glinianych tabliczek zapisanych pismem babilońsko- asyryjskim. Z przekazów historycznych Diodora Sycylijskiego wiadomo o funkcjonowaniu za czasów Ramzesa II, w XIII w. p.n.e. – „świętej biblioteki”, zwanej „ lecznicą duszy”. Nie budzi wątpliwości istnienie biblioteki w Edfu, ośrodku kultu boga słońca Horusa. W kamiennych ścianach sali bibliotecznej wykuto najstarszy znany katalog biblioteczny Egiptu, zawierający 37 tytułów. Podobna biblioteka istniała na wyspie Philae w świątyni Izydy. Znana jest Biblioteka Aleksandryjska, ta jednak powstała w czasie, gdy Egiptem rządzili Grecy.

EGIPT

Coraz częściej powstawały przyszkolne i przyświątynne biblioteki (przy świątyni Horusa w Edfu, Izydy na Philae). Największą z nich była jednak biblioteka w Aleksandrii, w Egipcie.

https://www.wykop.pl/wpis/32420689/o-spaleniu-biblioteki-aleksandryjskiej-slow-kilka-/

Założył ją na początku III wieku p.n.e. Ptolemeusz I, „pierwszy hellenistyczny władca Egiptu”. Zamysłem władcy było, by instytucja ta była placówką naukowo- badawczą,, tzw. Museion, gdzie uczeni mogli oddawać się swoim studiom. Biblioteka zgromadziła cały dorobek piśmienniczy Grecji i część piśmiennictwa obcego. W czasach Ptolemeusza I biblioteka liczyła 200 tys. zwojów, a w I wieku p.n.e. już 700 tysięcy. W III w. p.n.e. Kallimach z Cyreny spisał katalog działowy dla zbiorów Biblioteki Aleksandryjskiej, który mieścił się w 120 księgach– tzw. Pinakes. Rzymski generał Juliusz Cezar został zmuszony do podpalenia swoich statków podczas oblężenia Aleksandrii w 48 roku pne. Wielu starożytnych pisarzy donosi, że pożar rozprzestrzenił się i zniszczył przynajmniej część zbiorów Biblioteki Aleksandryjskiej; wydaje się jednak, że biblioteka przynajmniej częściowo przetrwała lub została szybko odbudowana

Biblioteka Muzeum w Aleksandrii

Biblioteka w wyobrażeniu Ottona von Corvina (XIX wiek)

W dawnej stolicy asyryjskiej, Niniwie, odnaleziono bibliotekę króla Assurbanipala, doskonale zachowany – mimo pożaru, jaki dotknął miasto w 612 r. p.n.e. – zbiór 20 tysięcy glinianych tabliczek pokrytych charakterystycznym pismem. Skompletowany księgozbiór wskazywał na niezwykły szacunek władcy do książek i zawierał dzieła z zakresu wielu dziedzin wiedzy. Zbiory były skatalogowane, podzielone na działy i uporządkowane według treści. Inny odnaleziony księgozbiór liczący ok. 1022 pozycje pochodzi z biblioteki szkolnej działającej przy świątyni w Sippar. Bibliotekę przy świątyni boga Baala w Nippur odkopano pod koniec XIX wieku. Odkryto 23 tys. tabliczek, co stanowiło zaledwie część jej zbiorów.

MEZOPOTAMIA

W starożytnych Chinach książka była niezwykle ceniona. Już od XIII w. p.n.e. cesarze i możni z zapałem kompletowali księgozbiory, a od I- II w. p.n.e. czyniły to również osoby prywatne. Precyzja i wysokie umiejętności rzemieślnicze sprawiały, że w Chinach kwitło bibliofilstwo. Ze względu na izolacjonizm Chin, ich kultura nie przenikała masowo do innych kultur i z nich nie czerpała. Niewiele też informacji na jej temat przedostawało się do innych społeczeństw starożytnych.

Chiny

W Grecji istniały liczne księgozbiory prywatne, a od V w. p.n.e. coraz częściej pojawiały się zbiory, które gromadzili zwłaszcza pisarze i filozofowie (m.in.: Eurypides, Arystofanes, historyk Tukidydes, Arystoteles).

Grecja

Od III wieku p.n.e. działała ogromna Biblioteka Antiochijska dynastii Seleucydów, a w Pergamonie – biblioteka Attalidów.Biblioteka pergamońska składała się z trzech pomieszczeń magazynowych i sali konferencyjno-odczytowej, funkcję czytelni spełniał portyk, po którym chodząc, głośno czytano. W Pergamonie wytworzył się poważny ośrodek naukowy, który świadomie konkurował z ośrodkiem aleksandryjskim. Pergamon posiadał własne scriptoria, w których przepisywano nabyte lub wypożyczone teksty. Ponieważ eksport egipskiego papirusu został przez Ptolemeusza wstrzymany, w Pergamonie z konieczności stworzono pergamin.Biblioteka zgromadziła do czasów Cezara ok. 200 tysięcy ksiąg.Czwartą znaczącą biblioteką hellenistyczną była biblioteka macedońska, która po klęsce pod Pydną trafiła w roku 168p.n.e. do Rzymu i dała początek bibliofilstwu rzymskiemu.

Praktyczni Rzymianie koncentrowali swoją uwagę na sprawach związanych z rozwojem państwa, gardząc literaturą. Ale zwycięskie podboje Rzymian doprowadziły do zetknięcia się z wysoka kulturą helleńską. W II w. p.n.e. znajomość literatury i filozofii greckiej staje się obowiązująca wśród rzymskiej arystokracji, a w I w. p.n.e. w wieku Cycerona nie można sobie wyobrazić wykształconego Rzymianina bez znajomości literatury greckiej.

Rzym

Pierwsze biblioteki rzymskie pojawiły się zatem jako łupy wojenne w II w. p.n.e. i zawierały piśmiennictwo greckie, dopiero później zaczęły gromadzić równolegle piśmiennictwo greckie i łacińskie. Również jako łup wojenny pojawił się w Rzymie w roku 168 p.n.e. księgozbiór Królów Macedonii, biblioteka Apellikona z Teos przywieziona z Aten w 80 roku p.n.e. oraz w 67 roku – księgozbiór króla Pontu. W I wieku p.n.e. popularność zyskały biblioteki prywatne. Podobnie jak w Grecji, większość bibliotek powstawała przy szkołach i świątyniach oraz łaźniach, pojawiła się również idea stworzenia biblioteki publicznej. Biblioteki te, fundowane poszczególnym miastom przez cesarzy i dostojników, dosyć szybko rozprzestrzeniły się na terytorium rzymskim.

Pierwszą bibliotekę publiczną otworzono w świątyni Wolności (Atrium Libertatis) w 39 roku p.n.e. Gromadziła książki greckie i łacińskie. Z kolei pierwszą znaną z wykopalisk jest biblioteka cesarza Augusta, stworzona przy świątyni Apollina na Palatynie, gromadząca w jednej z sal książki łacińskie, zaś w drugiej – greckie.

Najsłynniejszą była Biblioteca Ulpia ufundowana przez Trajana na przełomie I i II wieku n.e., o podobnych założeniach co biblioteka Augusta, znacznie jednak większa, gdyż składała się z dwóch identycznych gmachów będących magazynami książek oraz dziedzińca z kolumną i posągiem Trajana. Rzymianie budowali biblioteki również w swoich prowincjach, na przykład w Efezie (obecnie Turcja) powstała wspaniała Biblioteka Celsusa. Biblioteka ta jest jedną z najlepiej zachowanych bibliotek starożytnych. Na podstawie wykopalisk udało się odtworzyć jej wygląd. Biblioteka w Efezie różniła się od dotychczasowych tego typu budowli. Zamiast w dwóch salach, książki magazynowano w jednej o rozmiarach 10,9 x 16,7 m. W ścianach sali mieściły się nisze, a w nich szafy, w których przechowywano zwoje. Księgozbiór chroniły przed wilgocią grube, podwójne ściany imponującego swoim ogromem budynku, którego pozostałości turyści mogą podziwiać do dzisiaj.

Dziękuję!