KONTEKSTY

KONTEKSTY INTERPRETACYJNE

Ala Krawczyk

1. wiedzieć, co to jest kontekst interpretacyjny,2. umieć wymienić i zdefiniować rodzaje kontekstów,3. umieć rozponać konteksty w lekturach,4. samodzielnie wskażywać lektury do podanych kontekstów.

pO LEKCJI POWINIENEŚ:

KLIKAJ PULSUJACE ELEMENTY

KONTEKSTY INTERPRETACYJNE

Utwór literacki nie powstaje w próźni. Jest zwykle wynikiem różnych okoliczności: czasem ma związek z wydarzeniami w życiu artysty, innym razem powstaje w wyniku inspiracji zewnętrznej, jako polemika z czymś lub kontynuacja czegoś (jakieś idei). Aby interpretacja dzieła była pogłębiona, pełna, trzeba się mu przyjrzeć przez pryzmat kontekstów, na tle ktorych powstało.

W wypracowaniu masz obowiązek przywołać szerokie i różnorodne konteksty interpretacyjne.

1.«fragment tekstu potrzebny do dokładnego rozumienia danych wyrazów lub wyrażeń» 2. «zespół czynników współistniejących, powiązanych z czymś» 3. «zespół jednostek językowych, które stanowią otoczenie danej jednostki»

kontekst

Różne znaczenia słowa

4. «zespół odniesień niezbędnych do zrozumienia utworu literackiego, dzieła naukowego itp.»

Nas interesuje znaczenie 4

FUNKCJE KONTEKSTU

służy interpretacji, pomaga zrozumieć sens dzieła

poszerza problematykę dzieła, odsyła do świata poza utworem

• KONTEKST FILOZOFICZNY

KONTEKSTBIOGRAFICZNY

KONTEKSTLITERACKI

KONTEKSTTEORETYCZNO-LITERACKI

KONTEKSTHISTORYCZNO-LITERACKI

KONTEKSTHISTORYCZNY

KONTEKSTFILOZOFICZNY

KONTEKSTSPOŁECZNYY

KONTEKSTKULTUROWY(ARTYSTYCZNY)

Rodzaje kontekstów

podaj czynniki związane z życiem autora, które wpłynęły na powstanie danego dzieła lub znajdują w nim odzwierciedlenie

KONTEKST BIOGRAFICZNY

np. zawiązek Trenów z wydarzeniami w życiu J. Kochanowskiego - śmierć córki

Bezpośrednią inspiracją "Trenów" byłą śmierć ukochanej córki Urszulki.

opisz funkcjonowanie interpretowanego zagadnienia w innych utworach literackich

KONTEKST LITERACKI

np. cytat z Ody do młodości A. Mickiewiczaw Kartotece T. Różewicza i jego parodystyczny sens

Chór starców w "Kartotece " Różewicza recytując "Odę do młodości" chce pobudzić bohatera do działania. Jednocześnie chór starców jest parodią chóru występującego w dramatach antycznych.

KONTEKST TEORETYCZNOLITERACKI

przyporządkuj utwór do istniejących gatunków literackich, nazwij cechy typowe dla tego gatunku

np. SONETStepy akermańskieA. Mickiewicz

Sonet to gatunek poetycki charakteryzujący się kunsztowną kompozycją. Wiersz składa się z czternastu wersów zgrupowanych w cztery strofy: dwa tetrastychy i dwie tercyny. Zwrotki czterowersowe mają charakter opisowy, zaś trzywersowe – refleksyjny.

np. symbolizm i dekadentyzm w WeseluS. Wyspiańskiego

W "Weselu" występują symboliczne postaci, sceny i przedmioty. Każde z nich ma swoje znaczenie niezwykle istotne dla przebiegu akcji. Łatwo znaleźć też na przykład dekadentyzm w postawie młodopolskich artystów.

odwołaj się epoki, w której powstało dzieło, do prądów literackich i stylów w sztuce dominujących w tym czasie

KONTEKST HISTORYCZNOLITERACKI

weź pod uwagę wydarzenia historyczne, o których mowa w utworze lub te, które wpłynęły na powstanie dzieła

KONTEKST HISTORYCZNY

np. związekPożegnania z MariąTadeusza BorowskiegozII wojną światową

Tadeusz Borowski w swoich opowiadaniach ukazuje elementy swojej biografii. Jego młodość przypadła na lata wojny. Ta odbiła się echem na jego życiu i twórczości. Z autopsji znał na przykład obóz koncentracyjny w Oświęcimiu.

wskaż w utworze nawiązania do panujących w danym czasie poglądów filozoficznych, ewentualnie światopoglądowych, religijnych bądź ideologicznych

KONTEKST FILOZOFICZNY

np. epikureizm i stoicyzmw PieśniachJ. Kochanowskiego

Kochanowski pokazuje np. że wobec zmienności losu i niepewności jutra pozostaje człowiekowi jedynie zachować stoicki spokój i ufać Bogu. Jednocześnie zachęca do korzystania z życia. Epikurejskie hasło carpe diem słychać wyraźnie w wielu pieśniach tego autora.

KONTEKST IDEOWY

np.LALKAB. Prus

polemika między ideami romantyzmu i pozytywizmu w Lalce, widoczna w kreacji Wokulskiego i w dwoistości narracji

KONTEKST ŚWIATOPOGLĄDOWY

np.ZBRODNIA I KARAF. Dostojewski

polemika między ideami romantyzmu i pozytywizmu w Lalce, widoczna w kreacji Wokulskiego i w dwoistości narracji

KONTEKST RELIGIJNY

BOGURODZICA

polemika między ideami romantyzmu i pozytywizmu w Lalce, widoczna w kreacji Wokulskiego i w dwoistości narracji

KONTEKST SPOŁECZNY

np.ChłopiW. S. Reymonta

W. S. Reymont w "Chłopach" pokazał nie tylko rozwarstwienie wsi, ale także wiele obrzędów i tradycji chłopskich takich jak np. obyczaje weselne. Przedstawił także szereg prac wykonywanych na wsi w różnych porach roku.

pokażwarunki społecznei obyczajowość epoki, w której powstał utwór

KONTEKST KULTUROWY(ARTYSTYCZNY)

odnieś się do tradycji kulturowej (np. antycznej, biblijnej) albo odwołaj się do innych pozaliterackich tekstów kultury - mogą to być obrazy, filmy, spektakle teatralne, plakaty, rzeźby, komiksy itp.

np. związek obrazu Błędne koło J. Malczewskiego z WeselemS. Wyspiańskiego

Błędne koło i Wesele łączy na przykład: 1. Wizyjność, oniryzm, odrealnienie 2. Postaci realistyczne + fantastyczne 3. Motyw tańca, dynamizm 4. Symbolizm

Jacek Malczewski Błędne koło

With love; Genially.

Kilka żelaznych zasad

Bądź czujny wobec: • imion, • nazwisk, • tytułów pojawiających się w utworze.

Zwracaj uwagę na: • tytuł,• dedykację, • datę i miejsce powstania utworu. Mogą nieść wiedzę dotyczącą kontekstu historycznego.

• Bądź precyzyjny – pierwsze skojarzenie może być mylne.

• Ćwicz odgadywanie kontekstów! To jak gra w skojarzenia – jeśli nawiązania nie znasz, lepiej sprawdzić. Aby dobrze kojarzyć, trzeba orientować się w pewnych obszarach kultury. Poeci najchętniej nawiązują do antyku i mitologii, do twórczości Szekspira lub do sztuki najczęściej.

Szukając kontekstów...

Teraz prześledź dokładnie podane Ci przykłady kontekstóww różnych znanych Ci utworach literackich.

Sofokles

Antygona

KONTEKST TEORETYCZNOLITERACKI

KONTEKST FILOZOFICZNY

KONTEKST HISTORYCZNOLITERACKI

KONTEKST LITERACKI

antyk

politeizm, wiara w wyrocznię, wiara w fatum

tragedia antyczna

mit o Labdakidach

Szekspir

Makbet

KONTEKST FILOZOFICZNY

KONTEKST HISTORYCZNY

KONTEKST HISTORYCZNOLITERACKI

KONTEKST TEORETYCZNOLITERACKI

KONTEKST LITERACKI

renesans

Makbet - szkocki wódz

antropocentryzm, humanizm

dramat szekspirowski

kroniki Anglii, Szkocji i Irlandii - Raphael Holinshed

Johan Wolfgang Goethe

Cierpienia młodego Wertera

KONTEKST FILOZOFICZNY

KONTEKST BIOGRAFICZNY

KONTEKST HISTORYCZNOLITERACKI

KONTEKST TEORETYCZNOLITERACKI

KONTEKST LITERACKI

preromantyzm w Niemczech, okres burzy i naporu

życie Goethego (ukochana)

werteryzm, weltschmerz

powieść epistolarna

Raj utracony - J. Milton

Jan Kochanowski

Treny

KONTEKST FILOZOFICZNY

KONTEKST BIOGRAFICZNY

KONTEKST HISTORYCZNOLITERACKI

KONTEKST TEORETYCZNOLITERACKI

renesans

śmierć córki Urszuli

życie po śmierci, zaświaty

treny

B. Prus

LALKA

KONTEKST FILOZOFICZNY

KONTEKST HISTORYCZNOLITERACKI

KONTEKST TEORETYCZNOLITERACKI

KONTEKST KULTUROWY

KONTEKST HISTORYCZNY

pozytywizm

scjentyzm, praca u podstaw

powieść realistyczna

posag Apollina

udział Rzeckiego i Wokulskiego w kampanii napoleońskiej i powstaniach

A. Mickiewicz

DZIADYCZ. III

KONTEKST FILOZOFICZNY

KONTEKST BIOGRAFICZNY

KONTEKST HISTORYCZNOLITERACKI

KONTEKST TEORETYCZNOLITERACKI

KONTEKST HISTORYCZNY

romantyzm

działalność w towarzystwie filomatów i filaretów

prometeizm, indywidualizm, mesjanizm, profetyzm

dramat romantyczny

postaci historyczne (Nowosilcow, Sobolewski)

A. Mickiewicz

Pan Tadeusz

KONTEKST ŚWIATOPOGLĄDOWY

KONTEKST BIOGRAFICZNY

KONTEKST HISTORYCZNOLITERACKI

KONTEKST TEORETYCZNOLITERACKI

KONTEKST HISTORYCZNY

romantyzm

pobyt Mickiewicza na emigracji w Paryżu, wspomnienia z dzieciństwa

arkadia, bohater romantyczny

epos, epopeja narodowa

kampania napoleońska, przemarsz wojsk Dąbrowskiego

S. Wyspiański

WESELE

KONTEKST FILOZOFICZNY

KONTEKST SPOŁECZNY

KONTEKST BIOGRAFICZNY

KONTEKST HISTORYCZNOLITERACKI

KONTEKST TEORETYCZNOLITERACKI

KONTEKST HISTORYCZNY

Młoda Polska

bohaterami są znajomi Wyspiańskiego, rzeczywiste wesele

neoromantyzm, dekadentyzm, schopenhaueryzm, bergsonizm, nietzscheanizm

dramat modernistyczny

relacje między chłopstwem i inteligencją

Zawisza Czarny, Stańczyk, Jakub Szela, Hetman, Wernyhora

F. Dostojewski

ZBRODNIA I KARA

KONTEKST ŚWIATOPOGLĄDOWY

KONTEKST HISTORYCZNOLITERACKI

KONTEKST TEORETYCZNOLITERACKI

KONTEKST LITERACKIE

XX-lecie międzywojenne

różne filozofie bohaterów - nietzscheanizm, pokora, przemiana wewnętrzna

powieść realistyczna, powieść psychologiczna, powieść polifoniczna

fragmenty Biblii czytane przez Sonię

T. Borowski

POŻEGNANIE Z MARIĄKAMIENNY ŚWIAT

KONTEKST BIOGRAFICZNY

KONTEKST FILOZOFICZNY

KONTEKST HISTORYCZNOLITERACKI

KONTEKST TEORETYCZNOLITERACKI

KONTEKST LITERACKI

KONTEKST HISTORYCZNY

literatura wojenna

przebywanie w Auschwitz, więzień funkcyjny, narzeczona Maria

opowiadanie, narracja behawiorystyczna, gwarę obozową

egzystencjalizm, nihilizm moralny

odwołania do dzieł Szekspira, dzieł filozoficznych

niemieckie obozy pracy w czasie II wojny światowej

Pamiętasz - ćwiczenie czyni mistrza!Ćwiczymy zatem:)Powodzenia

Jeśli przyswoiłeś sobie wiedzę, o którą prosiłam i zrobiłeś zadania,na pewno Twoje wypowiedzi będą teraz ciekawsze i wyżej ocenione. Pozdrawiam :)