Zagrożenia w cyberprzestrzeni - szkolenie dla nauczycieli

• cyberprzemoc
• hejting
• mowa nienawiści
• seksting
• stalking

zagrożeniaw cyberprzestrzeni

• dostęp do informacji
• wsparcie procesu kształcenia
• rozwój zainteresowań
• oszczędność czasu
• prezentacja swoich dokonań i talentów
• komunikacja z innymi ludźmi
• dostęp do rozrywki i kultury
• zdalna nauka
• zdalna praca
• zakupy online
• dostęp do bankowości

korzyści

Internet to obecnie medium, które odgrywa ogromną rolę w życiu dzieci i młodzieży. Rozgraniczenie pomiędzy światem realnym a światem online przestało istnieć.Dla współczesnych młodych ludzi świat online jest naturalną kontynuacją świata realnego. Korzystanie z technologii informacyjno-komunikacyjnch oferuje szereg możliwościw rozwoju, edukacji i wychowaniu młodego pokolenia. Swobodny dostęp do internetu stwarza możliwość stałego i szybkiego dostępu do informacji, dostarcza narzędzia pomocne w pracy, nauce, komunikowaniu, a także rozrywce.

• cyberprzemoc
• hejting
• mowa nienawiści
• seksting
• stalking
• kradzież tożsamości
• treści szkodliwe lub nieiedostosowane do wieku
• ryzyko niebezpiecznych kontaktów
• ryzyko manipulacji
• kradzież haseł
• naruszenie praw autorskich
• spam
• wirusy
• hazard
• cyberuzależnienia

zagrożenia

Oprócz licznych korzyści i pozytywnych tereści, Internet niesie ze sobą także wiele zagrożeń. Ustrzeżenie przed nimi młodych ludzi oraz szansa na rozwój prawidłowych zachowań to w dużej mierze rola nauczycieli.Aby nauczyciele mogli realizować to odpowiedzialne zadanie, sami powinni posiadać odpowiednie kompetencje - wiedzę, umiejętności i doświadczenie, a przede wszystkim znajomość głównych zagrożeń, z którymi dzieci i młodzież mogą zetknąć się w cyberprzestrzeni.Najczęściej wymienia się następujące obszary zagrożeń: dziecko jako odbiorca treści, dziecko jako uczestnik kontaktu, dziecko jako sprawca niewłaściwego zachowania.Do poważnych zagrożeń wynikającychz korzystania z Internetu należy także ryzyko uzależnenia.

cyberprzemoc, hejting, mowa nienawiści, seksting, stalking

charakterystyka wybranych zagrożeń

cyberprzemoc

CYBERPRZEMOC

Cyberprzemoc (ang. cyberbullying) - inaczej agresja elektroniczna. Zdefiniować ją można najkrócej jako przemoc z użyciem technologii informacyjnych i komunikacyjnych. Odnosi się ona szczególnie do przemocy rówieśniczej z użyciem telefonów komórkowych lub internetu. Raport NIK dotyczący zpobiegania i przeciwdziałnia cyberprzemocy wśród dzieci i młodzieży (https://www.nik.gov.pl/plik/id,15249,vp,17730.pdf) wskazuje, że pod pojęciem agresja elektroniczna rozumieć można następjące zjawiska:

• Flaming, tj. agresywną wymianę zdań, np. na czacie lub w ramach grupy dyskusyjnej
• Prześladowanie (ang. harassment) – regularne przesyłanie nieprzyjemnych wiadomości do ofiary za pomocą elektronicznych kanałów komunikacji, zwane też prześladowaniem w sieci (ang. online-harassment)
• Griefing (ang. griefing) – prześladowanie kogoś w grze internetowej albo świecie wirtualnym

CYBERPRZEMOC

• Trolling (ang. trolling) – uparte umieszczanie złośliwych komentarzy w sieci wobec kogoś
• Cyberprześladowanie (ang. cyber-persecution) – ciągłe, powtarzalne prześladowanie, groźby, atakowanie ofiary w Internecie
• Maskarada (ang. masquerade) – tworzenie przez osobę bullyingującą fałszywych profili internetowych celem zaszkodzenia komuś
• Fraping (ang. fraping) – zmiana detali czyjegoś konta facebookowego celem upokorzenia go
• Dissing (ang. dissing) – umieszczanie w Internecie okrutnych informacji, zdjęć, filmów dotyczących dzieci
• Grooming (ang. grooming) – zaprzyjaźnianie się z dzieckiem, czasem z jego rodziną, aby obniżyć poziom zahamowania dziecka na napastowanie seksualne
• Seksting cyberbullingowy (ang. sexting) – wymiana zdjęciami o seksualnym kontekście bez wiedzy i zgody ofiary

CYBERPRZEMOC

• Sexcasting (ang. sexcasting) – wymiana filmami o seksualnym kontekście bez wiedzy i zgody ofiary
• Happy slapping (ang. happy slapping) – nagrywanie agresywnych wypowiedzi/zachowania wobec kogoś a następnie rozsyłanie nagrań do znajomych bądź umieszczanie ich w sieci
• Kradzież tożsamości (ang. impersonation) – w celu podszywania się pod ofiarę, także catfishing (ang. catfishing) – kradzież tożsamości ofiary on-line celem odtworzenia jego społecznej sieci powiązań w Internecie w celu zdobycia materiałów lub informacji o ofierze lub jej znajomych albo też maskaradę (ang. masquerade),
• Upublicznianie tajemnic (ang. outing) – udostępnianie prywatnych materiałów ofiary (np. zdjęcia, zapisy rozmów)
• Naciąganie (ang. trickery) – „udostępnianie osobom trzecim prywatnych materiałów ofiary, których posiadanie wszedł sprawca (np. zdjęcia, zapisy rozmów)” bez zgody ofiary (podstępem/w ramach wymuszenia)

CYBERPRZEMOC

• Śledzenie (ang. cyberstalking) – inwigilacja ofiary i nękanie jej niechcianymi komunikatami
• Poniżenie (ang. denigration) zwane też oczernianiem – upublicznienie poniżających, nieprawdziwych informacji lub materiałów na temat ofiary
• Wykluczenie (ang. exclusion) – celowe usunięcie z listy kontaktów internetowych lub niedopuszczenie do niej ofiary
• Zniesławianie (ang. defamation) – podobnie jak poniżanie komunikacja werbalna oparta na złośliwym plotkowaniu bez posiadania materiałów dotyczących zniesławianego
• Księgi obelg (slam books) – wersje elektroniczne naśladują znane papierowe notatniki krążące wśród dzieci i nastolatków z pytaniami, na które należy udzielić odpowiedzi. Zawierają one złośliwe, zazwyczaj anonimowe komentarze mające na celu prześladowanie lub zniesławianie
• Agresję techniczną – działania skierowane przeciwko sprzętowi komputerowemu ofiary bardziej niż przeciwko samej ofierze

Formy cyberprzemocy

• nagrywanie, upublicznianie, rozsyłanie zdjęć, materiałów filmowych ośmieszających ofiarę, zawierających treści zarejestrowane wbrew jej woli
• wysyłanie ofierze wiadomości SMS, e-maili, wiadomości na czacie internetowym, na forum dyskusyjnym, przez komunikator internetowy zawierające wulgarne, złośliwe, obraźliwe, poniżające treści lub groźby
• dodawanie wulgarnych, obraźliwych komentarzy pod materiałami zamieszczonymi przez ofiarę, np. na jej profilu na portalu społecznościowym (hejty)
• podawanie się za kogoś w internecie, rozsyłanie innym w czyimś imieniu złośliwych, obraźliwych wiadomości, tworzenie pod czyimś imieniem fałszywych profili na portalach społecznościowych, blogach oraz umieszczanie tam ośmieszających ofiarę treści
• włamania na konta e-mailowe, profile na blogu, portalu społecznościowym, na konto w grze internetowej
• wykluczenie danej osoby z grupy utworzonej w internecie, np. wyłącznie kogoś z grupy klasowej na portalu społecznościowym

Przeciwdziałanie cyberprzemocy

• W razie wystąpienia cyberprzemocy, w pierwszej kolejności należy zabezpieczyć dowody, przygotować zrzuty ekranu, zapisać e-maile itp.
• Następnie należy powiadomić administratora serwisu o fakcie przemocy i dążyć do zablokowania konta osoby agresywnej.
• O ile to możliwe, warto skontaktować się ze sprawcą, przedstawiając mu oczekiwanie, by zakończył przemoc i usunął z sieci wszystkie jej pozostałości.
• Osobie, która jest ofiarą przemocy w sieci, należy udzielić wsparcia. Jeśli sytuacja dotyczy dzieci lub młodzieży, koniecznie należy poinformować szkołę, wychowawcę i podjąć współpracę z placówką. Jeśli cyberprzemoc ma znamiona przestępstwa lub wykroczenia, należy poinformować o tym fakcie policję.
• Ze wszystkimi pytaniami można dzwonić pod numer 800 100 100 – telefon zaufania dla rodziców oraz nauczycieli w sprawie bezpieczeństwa w sieci.
• Dla dzieci i młodzieży działa telefon zaufania 116 111.

hejting

HEJTING

Hejt (ang. hate) jest spolszczoną wersją angielskiego słowa oznaczającego „nienawiść”. Hejting to działanie w Internecie wymierzone w indywidualne osoby. To opinia dotycząca konkretnej osoby wyrażona w sposób ostry, raniący i obrażający, wyrażający pogardę. Towarzyszy temu często wulgarny język. Hejt można wyrażać w sposób: słowny, pisemny i obrazkowy. Hejt dotyczy ludzi sławnych, ale też spotykają się z nim zwykli ludzie.

Przyczyny hejtu:

• chęć obrażenia innych
• przekonanie o byciu osobą anonimową
• zazdrość (na przykład w stosunku do osób, które osiągają sukcesy)
• zły nastrój, negatywne emocje, kumulację złego samopoczucia
• istnienie stereotypów oraz uprzedzeń w stosunku do określonych grup społecznych
• silne poglądy polityczne
• niezadowolenie ze swojej sytuacji życiowej

Źródło: http://www.edu.fdds.pl/c453bec6-830f-4e3c-9f2e-27452e13002f/Extras/scenariusz_zamiast-hejtu.pdf

• Zgłaszaj hejt i mowę nienawiści, korzystając z opcji dostępnych na forach i mediach społecznościowych.
• Nie każda krytyka to hejt. Odróżniaj hejt od konstruktywnej krytyki.
• Gdy coś ci się nie podoba lub denerwuje, wyraź to kulturalnie, nie hejtuj.
• Nie rezygnuj z tego, co robisz, myślisz lub mówisz tylko ze względu na hejterów. Jeżeli nie możesz poradzić sobie z hejterem, zgłoś to osobie zaufanej lub zadzwoń na Telefon Zaufania dla Dzieci i Młodzieży: 116 111.

dla uczniów:

ZASADY ANYHEJTOWE

• Zastanów się, zanim odpowiesz na „hejterski” komentarz. Nie daj się ponieść emocjom, nie odpowiadaj pod wpływem chwili.
• Jeżeli bardzo się złościsz, napisz odpowiedź, a potem weź głęboki oddech i skasuj ją.
• Nie odpowiadaj agresją na agresję – w ten sposób jedynie prowokujesz hejtującego do dalszego obrażania.
• Nie lajkuj, nie udostępniaj „hejterskich” komentarzy – w ten sposób jedynie zwiększasz ich zasięg.
• Jeżeli możesz, kasuj nienawistne komentarze.

Procedura interwencyjna powinna obejmować:

Źródło: https://www.monitorszkoly.pl/artykul/hejt-w-sieci

wskazówki dla nauczyciela

PROCEDURA INTERWENCYJNA

• zabezpieczenie dowodów i ustalenie okoliczności zdarzenia – oczywiście jeśli jest to możliwe
• przerwanie hejtu, czyli zawiadomienie administratora serwisu społecznościowego, forum internetowego, strony internetowej w celu usunięcia wpisu
• powiadomienie policji lub sądu rodzinnego – szkoła ma taki obowiązek na podstawie art. 572 Kodeksu postępowania cywilnego oraz art. 304 Kodeksu postępowania karnego
• udzielenie wsparcia oraz pomocy psychologicznej ofierze hejtu
• zagwarantowanie ewentualnemu świadkowi anonimowości
• powiadomienie rodziców ucznia hejtera, wyciągnięcie statutowych konsekwencji wobec tego ucznia oraz praca nad zmianą jego postawy.

mowa nienawiści

MOWA NIENAWIŚCI

Mowa nienawiści (ang. hate speech) to negatywne wypowiedzi o członkach grup głoszone na podstawie uprzedzeń o cechach takich jak: rasa (rasizm), pochodzenie etniczne (ksenofobia), narodowość (szowinizm), płeć (seksizm), tożsamość płciowa (transfobia), orientacja psychoseksualna (homofobia, heterofobia), wiek (ageizm, adultyzm), światopogląd religijny (antysemityzm, chrystianofobia, islamofobia).Rada Europy definiuje to pojęcie jako „wszystkie formy ekspresji, które rozpowszechniają, podżegają, wspierają lub usprawiedliwiają nienawiść rasową, religijną, ksenofobię, antysemityzm lub inne formy nienawiści wynikające z nietolerancji, łącznie z nietolerancją wyrażoną za pomocą agresywnego nacjonalizmu i etnocentryzmu, dyskryminacją i wrogością wobec przedstawicieli mniejszości, imigrantów i osób obcego pochodzenia”. Od hejtu odróżnia ją to, że u jej podstaw leży wroga postawa wobec konkretnego rodzaju tożsamościowej obcości oraz pragnienie jej wykluczenia. Mowa nienawiści wiąże się często ze wzbudzaniem strachu w jej ofiarach.

Źródło: https://www.wcies.edu.pl/media/system/pdf/Infografiki.pdf

PIRAMIDA NIENAWIŚCI

Pojęcie „mowa nienawiści” jest oddzielane od „hejtu” i utożsamiane z zachowaniami o większym ciężarze gatunkowym.Mowa nienawiści czy jakiekolwiek nienawistne komentarze wobec innej grupy społecznej tworzą pierwszy poziom piramidy nienawiści Allporta, obrazującej kolejne stadia wydarzeń rozciągnięte między zaistnieniem mowy nienawiści (negatywnych komentarzy) a zabójstwem jednostki i/lub eksterminacją całej grupy.

jak ją rozpoznać?

MOWA NIENAWIŚCI

W celu rozpoznania mowy nienawiści możemy posłużyć się następującymi wyróżnikami:

• mowa nienawiści jest na ogół skierowana do całych grup społecznych;
• jezyk wypowiedzi jest wulgarny i emocjonalny często przyjmując formę groźby;
• wypowidzi nie są poparte faktami, czy badaniami naukowymi, opierają się na stereotypach lub uprzedzeniach;
• wypowiedzi mają na celu z reguły obrażenie, zdyskredytowanie lub wzbudzenie niechęci do osoby lub grupy społecznej.

seksting

SEKSTING

Seksting (ang. sexting) to termin powstały z połączenia słów „sex” oraz „texting”. Oznacza zjawisko przesyłania wiadomości tekstowych o charakterze seksualnym oraz zdjęć lub filmów przedstawiających nagie lub półnagie zdjęcia nadawców. Seksting nie dotyczy jedynie dzieci i młodzieży, jednak to w tej grupie wiekowej stanowi najpoważniejsze zagrożenie. Konsekwencją sekstingu bywa upublicznienie zdjęć i filmów bez zgody ich autorów, a prezentujące się na nich osoby stają się obiektem cyberprzemocy ze strony rówieśników.

Ujawnienie przypadku sekstingu. Informacja o wykonaniu/otrzymaniu/przesyłaniu/publikowaniu intymnych materiałów przez ucznia/uczennicę może dotrzeć do nauczyciela/pedagoga z różnych źródeł. Zdarzenie może być zgłoszone przez osobę wysyłającą materiał sekstingowy, jej rodziców, osobę, która otrzymała materiał sekstingowy, jej rodziców i świadków. Ustalenie okoliczności zdarzenia.Rozmowa z dzieckiem, które zrobiło, wysłało lub opublikowało swoje intymne zdjęcia/film albo otrzymało od kogoś tego typu materiały. Poinformowanie ucznia o możliwych konsekwencjach. Zebranie informacji na temat ewentualnej sytuacji i miejsca udostępnienia.1. Jeśli materiał nie został nigdzie przesłany, należy zachęcić do usunięcia go z telefonu.2. Gdy materiał został przesłany, należy skontaktować się z odbiorcą w celu jego usunięcia: a) uczeń kontaktuje się z osobą, której to wysłał lub b) nauczyciel/pedagog szkolny zaprasza rodziców ucznia na rozmowę i obliguje ich do usunięcia tego konkretnego materiału

Źródło: http://edukacjamedialna.edu.pl/media/chunks/attachment/zalaczniki-procedury-internetowe-seksting.pdf

wskazówki dla nauczyciela

PROCEDURA INTERWENCYJNA

3. Jeżeli treści są dostępne online, należy: a) jak najszybciej usunąć materiałJeśli wiemy, kto zamieścił materiał: • uczeń kontaktuje się z osobą, której wysłał/od której otrzymał materiał lub • nauczyciel/pedagog szkolny zaprasza rodziców ucznia na rozmowę i obliguje ich do usunięcia tego konkretnego materiału Jeśli sprawca jest nieznany: • należy zgłosić nadużycie do administratora • w przypadku naruszenia wizerunku podjąć interwencję prawną b) poinformować o fakcie wychowawcę klasy, pedagoga/psychologa szkolnego i dyrektora c) powiadomić rodziców ucznia/uczennicy o zdarzeniu i zapoznać się z materiałem dowodowym; podjąć współpracę z rodzicami w celu udzielenia wsparcia dziecku d) zabezpieczyć dostępne dowody i zebrać informacje na temat zagrożenia bezpieczeństwa dziecka, jego formy, częstotliwości i miejsca wystąpienia e) podjąć interwencję prawną

wskazówki dla nauczyciela - c.d.

PROCEDURA INTERWENCYJNA

Interwencja prawna przeprowadzona przez szkołę możliwa jest w przypadku naruszenia prawa: • naruszenie wizerunku – art. 202 kk (publikowanie wizerunku nagiej osoby małoletniej – rozpowszechnienie pornografii z udziałem małoletniego), art.191 a. (utrwalanie i publikowanie wizerunku nagiej osoby lub w trakcie czynności seksualnej). f) przygotować dokumentację zgłoszenia (opis sytuacji – okoliczności, dowody, osoby biorące udział w zdarzeniu, podjęte działania; ustalenia z poszczególnymi uczniami). g) monitorować sytuację (upewnić się, czy nie jest potrzebne udzielenie uczniowi/uczniom dalszego wsparcia). h) w celu uzyskania porady dotyczącej możliwości dalszych działań w sytuacji sekstingu – zabezpieczania dowodów, wskazówek dotyczących bezpośredniej pomocy specjalistycznej, można skontaktować się z Telefonem dla Rodziców i Nauczycieli w sprawie Bezpieczeństwa Dzieci 800 100 100.

wskazówki dla nauczyciela - c.d.

PROCEDURA INTERWENCYJNA

sTALKING

STALKING

Stalking to naprzykrzanie się, prześladowanie jakiejś osoby i naruszanie jej prywatności. Za stalking uznaje się również podszywanie się pod ofiarę i wykorzystywanie jej wizerunku oraz danych osobowych w celu wyrządzenia szkody osobistej lub majątkowej. Zjawisko to obejmuje wiele różnych zachowań, m.in.: ciągłe wysyłanie e-maili i SMS-ów, wydzwanianie, pogróżki, śledzenie, nachodzenie ofiary w domu lub pracy, ciągłe obserwowanie, a nawet nachalne obdarowywanie prezentami. Za stalking uznaje się co najmniej kilkukrotne nękanie ofiary. Stalkerzy bardzo często wykorzystują narzędzia internetowe do swoich działań. Obecnie, stalkerzy koncentrują się głównie na serwisach społecznościowych, gdzie wiele osób chętnie dzieli się informacjami na temat swojego życia osobistego.

CYBERSTALKING

Pod pojęciem cyberstalkingu kryć się może wiele różnych zachowań, których wspólnym mianownikiem jest nękanie innej osoby w cyfrowym świecie. Może to być uporczywe, złośliwe zamieszczanie w internecie nieprawdziwych informacji na czyjś temat ze sfery życia prywatnego, notoryczne ośmieszanie innej osoby na forach, portalach społecznościowych, grupach dyskusyjnych, które zagraża bezpieczeństwu tej osoby, wysyłanie dziesiątków wiadomości e-mail wywołujących poczucie osaczenia, podszywanie się pod daną osobę w internecie itp.Efektem tego typu działań jest poczucie ciągłego osaczenia i zagrożenia ofiary, obawa przed kolejnymi działaniami stalkera i jego skutkami. Często uniemożliwia to ofierze normalne funkcjonowanie, nierzadko odbierając nawet chęć do życia.

w przypadkach cyberprzemocy?

gdzie szukać pomocy I WSKAZÓWEK

• 800 100 100 - telefon dla nauczycieli i rodziców
• 116 111 - telefon zaufania dla dzieci i młodzieży
• 800 12 12 12 - dziecięcy telefon zaufania Rzecznika Praw Dziecka
• 801 615 005 i dyzurnet.pl - zgłaszanie nielegalnych treści

(aby zobaczyć scenariusz należy w niego kliknąć)

Seksting

W sieci

Jak bezpiecznie korzystać z internetu?

Cyberprzemoc

Stop cyberprzemocy

Mowa nienawiści w Internecie - scenariusz lekcji etyki

Lekcja bezpieczeństwa

Hejt i mowa nienawiści

Zajęcia o hejcie #jestnaswiecej

Sexting i sextortion

Sieciaki.pl – poznaj bezpieczny internet

Moi przyjaciele. Bezpieczeństwo w Internecie

Klikaj bezpiecznie-czyli jak?

ABC bezpieczeństwa w sieci

Gdy wydarzy się coś niepokojącego

Sposoby reagowania na sytuacje zagrażające w sieci

Zamiast hejtu

Nie hejtuję - reaguję

Ciekawe scenariusze zajęć nt. cyberzagrożeń

SZKOŁY PONADPODSTAWOWE

SZKOŁY PODSTAWOWE kl. IV-VIII

SZKOŁY PODSTAWOWE kl. I-III

Nie hejtuję - reaguję

(aby zobaczyć tekst publikacji należy kliknąć w tytuł/link)

https://fdds.pl/

Bezpieczeństwo dzieci i młodzieży online: kompendium dla rodziców i profesjonalistów

cyfrowobezpieczni.pl

Jak zapewnić uczniom bezpieczeństwo w Internecie: poradnik dla nauczycieli

Spławska-Murmyło M., Wawryszuk A.: Bezpieczeństwo w użytkowaniu technologii informacyjno-komunikacyjnych

ŹRÓDŁA:

Dziękujemy!

Zaświadczenie o udziale w kursie prześlemy na adres e-mail