Want to make creations as awesome as this one?

Transcript

Przygotowała: Anna Stasiak

Cykl lekcji z lekturą

autorstwa Aleksandra Kamińskiego

"Kamienie na szaniec"

Obejrzyjcie film i przygotujcie krótką notatkę na temat bohaterów książki Aleksandra Kamińskiego

6. W imię braterstwa i służby. Akcja pod Arsenałem.

7. "Jakaż to wielka była gra!". Pokolenie Kolumbów.

5. O ludziach, których czyny rozeszły się echem po kraju...Akcje dywersyjne.

4. O ludziach, którzy umieli pięknie żyć... Dni powszednie herosów.

3. O ludziach, których czyny wycisnęły piętno na stolicy. W służbie Małego Sabotażu.

2. W okupowanej Warszawie.

1. O ludziach, którzy potrafili wcielić w życie dwa wspaniałe ideały: braterstwo i służbę ojczyźnie!

CYKL LEKCJI:

Lekcja 1

Temat: O ludziach, którzy potrafili wcielić w życie dwa wspaniałe ideały: braterstwo i służbę ojczyźnie!

Wskażcie najważniejsze tematy przedstawione w lekturze.

Autor, Aleksander Kamiński, jako działacz harcerski, organizator Szarych Szeregów, osobiście znał bohaterów swojej książki, był świadkiem ich działań; łączyła go z nimi przyjaźń.

Kolejne lekcje będą rozwijać te poszczególne aspekty życia bohaterów.

Jaki jest sens przywołanego tekstu, zawierającego autorską intencję dotyczącą książki?

Posłuchajcie słów otwierających lekturę.

Karta pracy

Rudy

Zośka

Alek

Przedstawcie środowisko, w którym trzej bohaterowie dorastali i zdobywali doświadczenie. Notatkę zapiszcie do zeszytu. Możecie też wydrukować gotową kartę pracy.

Szanse, które chłopcy dostali do rąk.

Gimnazjum im. Stefana Batorego przed II wojną światową

Wysłuchajcie piosenki harcerskiej.

Zapoznajcie się z dodatkowymi informacjami o rodzinach chłopców.

rodzina Alka ojciec, też Aleksy, jako dyrektor fabryki karabinów odmówił współpracy z Niemcami i został rozstrzelany w listopadzie 1939 r.; matka Janina aresztowana w 1942 r., przeżyła obóz koncentracyjny rodzina Rudego ojciec Stanisław Bytnar urodził się w chłopskiej rodzinie, był harcerzem, żołnierzem I Brygady Legionów Piłsudskiego (kultywował w rodzinie tradycje patriotyczne), pełnił funkcję kierownika Szkoły Specjalnej dla dzieci niepełnosprawnych; matka też pracowała w szkolnictwie rodzina Zośki ojciec był profesorem Politechniki Warszawskiej, wybitnym uczonym i inżynierem, działał w Radzie Wychowawczej Szarych Szeregów, przyjaźnił się z Aleksandrem Kamińskim

Przytoczcie fragmenty tekstu dotyczące planów bohaterów na przyszłość, dokonajcie analizy urywków, zapiszcie w zeszycie notatkę.

koniec szkoły (dzieciństwa) = wejście w dorosłość

Jest to przełomowy moment w życiu bohaterów:

Kiedy rozpoczyna się właściwa akcja "Kamieni na szaniec"?

Czy taka postawa jest aktualna, jakimi ideałami kierują się młodzi Polacy żyjący w XXI wieku planując swoją przyszłość? Wymieńcie takie elementy postawy bohaterów, które mogłyby być dla Was wzorem.

Co oznacza francuski zwrot noblesse oblige? Przez kogo i w jakich okolicznościach został on przywołany?

Lekcja 2

Temat: W okupowanej Warszawie.

Zwróćcie uwagę na metaforyczne tytuły rozdziałów. Przywołują one skojarzenia ze słowami: słońce, burza, mgła. Wyjaśnijcie ich znaczenie.

Słoneczne dni zginęły w burzy i we mgle...

Jaką zmianę w życiu bohaterów spowodowała wojna?

„– Ale, słuchajcie, cóż to z tą wojną będzie? Zacznie się czy nie zacznie? Gotowa nam pokiełbasić wszystkie plany. – Nie bój się, Andrzejku! Pięć razy pan Hitler się obejrzy, nim na nas, na Francuzów i na Anglików skoczy. A jak skoczy, to dostanie w zęby fest. Chłopcy uśmiechnęli się, zapanowała chwila ciszy. Przed oczyma beztroskiej wyobraźni przesuwały się potężne polskie czołgi, niezwyciężone pułki polskiej piechoty, i naród cały zjednoczony i zwarty wokół naczelnego wodza i rządu. Niech no tylko Hitler spróbuje! Odechce się mu wojny już po paru miesiącach”.

Jak chłopcy myśleli o nadciągającej wojnie? Dokonajcie analizy fragmentu kończącego rozdział pierwszy:

Zanotujcie najważniejsze fakty

(oś czasu 8-28 września 1939 r.)

Kapitulacja Warszawy

Zapoznajcie się również z wydarzeniami związanymi z Warszawą, w której mieszkali bohaterowie książki.

Możecie też obejrzeć fragment filmu fabularnego pt. "Katyń" (fragment 2:55 - 4:50).

Zapoznajcie się z przebiegiem działań wojennych dzień po dniu (do 17 września). W tym celu obejrzyjcie 3 pierwsze filmy z kalendarium zamieszczonego na stronie www.1wrzesnia39.pl

Początek II wojny światowej, agresja Niemiec i ZSRR na Polskę

Notatka

Fakty z życia bohaterów we wrześniu 1939 r.: • ewakuacja drużyn harcerskich z Warszawy; • bombardowanie tłumu uchodźców; • pomoc rannym z pociągu (chcieli być pomocni, przydatni, robić coś pożytecznego, „Dlaczego nie dostali jakiejś pożytecznej roboty? Czemu im nie wyznaczono jakichś zadań, które mogliby wypełniać?”); • powrót do Warszawy; • aresztowanie i rozstrzelanie ojca Alka.

Reakcje Polaków na klęskę wrześniową:

Tak wyglądała Warszawa, do której wrócili harcerze po „bezsensownej włóczędze nakazanej przez chaos decyzji”.

film ukazujący zniszczenia Warszawy.

OBEJRZYJCIE

Określcie, jakie stanowisko wobec klęski wrześniowej przyjęli bohaterowie. Zapiszcie ich pierwsze próby działań.

Lekcja 3

Temat: O ludziach, których czyny wycisnęły piętno na stolicy. W służbie Małego Sabotażu.

Lorem ipsum dolor sit amet

Uzupełnijcie notatkę na podstawie dodatkowych informacji, które zamieszczone zostały na końcu książki.

„W marcu 1941 roku trafili wreszcie na właściwy tor. Związali się z akcją małego sabotażu, prowadzoną przez organizację podziemną Wawer, która stanowiła wówczas czoło otwartej walki z okupantem w kraju na odcinku szczególnie istotnym – odcinku oddziaływania niezależnej polskiej myśli na najszersze rzesze narodu.W okresie szczytowych powodzeń Niemiec, w okresie największego wzrostu ich potęgi – udany dowcipny pomysł propagandowy wytwarzał ten szczególny nastrój Warszawy, który ją będzie charakteryzował przez całą okupację, nastrój niczym nie zmąconej wiary w słuszność własnej sprawy i kpiarskiego stosunku do tak zwanych ‘tymczasowych’. Nowa robota otworzyła chłopcom okazję do prawdziwie czynnej służby w pracy niepodległościowej”.

Korzystając ze słownika wyrazów obcych, wyjaśnijcie, czym różni się sabotaż od dywersji. Wnioski zapiszcie w zeszycie.

Wawer - kryptonim konspiracyjnej organizacji młodzieżowej, której celem była akcja Małego Sabotażu.

Każdą z nich zapiszcie w zeszycie.

Akcje Małego Sabotażu

Akcja zniechęcająca Polaków do chodzenia do kina.– pisanie na murach hasła „Tylko świnie siedzą w kinie” i rozlepianie ulotek; – gazowanie kin.Mimo różnorodnych działań Polacy nadal chodzili do kina, akcje były nawet dla nich dodatkową atrakcją.

Rozbijanie szyb fotografom, którzy wystawiali zdjęcia niemieckich żołnierzy. Po kilku miesiącach fotografie niemieckich żołnierzy zniknęły z wystaw. Przymilający się Niemcom fotografowie zostali ukarani i zniechęceni.

Specjalna ulotka dlam łodzieży wydana przez "Wawer".

Ulotkę wydano w celu zniechęcenia młodzieży do chodzenia do kina, w którym wyświetlane były niemieckie filmy propagandowe. Napisana była w formie „urzędowego obwieszczenia” szefa propagandy Ohlenbuscha, który wzywał w niej Polaków do chodzenia do kin, gdyż dochód idzie na dozbrajanie armii niemieckiej. Mieszkańcy Warszawy śmiali się z tego tekstu, ale nie przestali chodzić do kina.

PAPROCKI – właściciel restauracji pośredniczący w prenumeracie niemieckich propagandowych gazet.Działania: 1. Posyłanie perswazyjnych listów.2. Wybicie szyb.3. Rozlepianie ogłoszeń o sprzedawaniu słoniny.4. Nękanie telefonami.5. Ogłoszenia o sprzedawaniu węgla.6. Wypisywanie obelg na murach domów.7. Nalepienie klepsydry żałobnej o zgonie Paprockiego.8. Kolejne rozbicie szyb.Działania harcerzy przyniosły skutek – Paprocki zaprzestał niegodnej działalności.

Akcja przeciwko kolaborantowi Paprockiemu.

Inne znaki:

Żółwie na murach – propagowały powolną pracę w zakładach działających na rzecz okupanta. Rekordzistą w rysowaniu żółwi był Rudy. Miał zdolności artystyczne, wymyślił schemat żółwia „łączący w sobie [...] ekspresję wyrazu i szybkość pociągnięcia kredą”.

Znaki malowane na murach przez członków organizacji "Wawer".

Zmiany w hasłach: Deutschland sieght an allen Fronten (Niemcy zwyciężają na wszystkich frontach).Deutschland lieght an allen Fronten (Niemcy leżą na wszystkich frontach).Jedźcie z nami do Niemiec.Jedźcie sami do Niemiec.

Walka z propagandą Goebbelsa (rozpoczęta we wszystkich okupowanych krajach)pisanie na murach litery V (Victory = zwycięstwo) odpowiedź Niemców – propagowanie litery V jako nadchodzącej „Victorii” Niemiec reakcja Wawra – uzupełnianie V napisem DeutschlandVerloren (Niemcy zgubione)

Walka z propagandą Goebbelsa.

Jajka (wydmuszki) z farbą

Pieczątki z trupią czaszką

Naklejki propagandowe

System blokowy wciągania flag na latarnie

Stempel kotwicy z poduszką nasączoną farbą

Wieczne piórodo pisania wysoko na murze

Najważniejsze „wynalazki” Rudego usprawniające walkę z okupantem.

Z jakimi wydarzeniami jest związana podobizna Mikołaja Kopernika?

Akcja sabotażowa Alka - zdjęcie niemieckiej tablicy z pomika Mikołaja Kopernika.

W 1940 w czasie okupacji niemieckiej dokonano zasłonięcia napisów wyrytych na cokole. W miejscu NICOLAO COPERNICO GRATA PATRIA umieszczono tablicę z napisem STA SOL NE MOVEARE (Stój, Słońce, powstrzymaj swój bieg), a napis MIKOŁAYOWI KOPERNIKOWI RODACY zasłonięto tablicą z napisem w języku niemieckim DEM GROSSEN ASTRONOMEN NIKOLAUS KOPERNIKUS (Wielkiemu astronomowi Mikołajowi Kopernikowi). 11 lutego 1942 Maciej Aleksy Dawidowski „Alek” z Organizacji Małego Sabotażu „Wawer” zdjął z pomnika tablicę z niemieckim napisem i ukrył ją w pobliskiej zaspie śniegu. Warto zwrócić uwagę, że monument znajduje się na otwartej przestrzeni, na wprost budynku, w którym swoją siedzibę miała granatowa policja.

Jakie były skutki działań Małego Sabotażu?

Zastanówcie się, co pomogło w skutecznym przeprowadzeniu akcji, jakich umiejętności, cech charakteru wymagały od bohaterów?

Lekcja 4

Temat: O ludziach, którzy umieli pięknie żyć... Dni powszednie herosów.

POZA WALKĄ

Gdzie uczyli się i co studiowali?

Na jakie tematy toczyli dyskusje?

Jakie zajęcia zarobkowe podejmowali?

Gdzie wybierali się na wycieczki?

Jakim zajęciom bohaterowie poświęcali czas w okupacyjnej rzeczywistości?

Wniosek

„Jakżeż cudownie się czuli. Na długie popołudnia, a czasem o wczesnym świcie szli na spacery do lasu i tam gadali, gadali. Dziewczyna, las i ciekawa rozmowa – czyż może być przyjemniejszy odpoczynek? Rozmawiali o wszystkim. O książkach i życiu. [...] Często też rozmawiali o przyszłości Alka”.

Opiszcie związek Alka i Basi.

Odgadnijcie, kogo dotyczy ten opis.

„była szczupłą brunetką, miała delikatną cerę [...] rozważna, zrównoważona, skupiona, zwarta w swych myślach i zamierzeniach. Potrafiła wytworzyć wokół Alka atmosferę ciepła, serdeczności i spokoju”.

MIŁOŚĆ

Lorem ipsum dolor sit amet

Rozpoznajecie, o jaką sytuację chodzi? Nazwijcie uczucia osób uczestniczących w zdarzeniu. Opiszcie sposób działania agresorów.

Porównajcie życie nastolatków w czasie II wojny światowej i dzisiaj, w XXI wieku. Wskażcie podobieństwa i różnice.

BOHATEROWIE

W jaki sposób bohaterowie "Kamieni na szaniec" zostali ukazani przez autora?

MY I ONI

Napisz charakterystykę wybranego bohatera "Kamieni na szaniec".

PRACA DOMOWA:

Lekcja 5

Temat: O ludziach, których czyny rozeszły się echem po kraju... Akcje dywersyjne.

Jakie zmiany zaszły w bohaterach?

Wysłuchajcie fragmentu powieści. Zwróćcie uwagę na wspomniane tam wydarzenia historyczne, np. przełomowy charakter listopada 1942, koniec zwycięstw Niemców, w Polsce: wzmożenie akcji dywersyjnych, utworzenie kierownictwa Dywersji, późniejszego Kedywu.

W 1942 r. nastąpiła zmiana sytuacji na wojnie.

Karta pracy

Każdą z nich zapiszcie w zeszycie.

Akcje dywersyjne

Efekt akcji

Trudne momenty

Cel akcji

Kraśnik 31 grudnia 1942 r.

Efekt akcji

Trudne momenty

Cel akcji

Celestynów 9 maja 1943 r.

Efekt akcji

Trudne momenty

Cel akcji

Czarnocin czerwiec 1943 r.

Efekt akcji

Trudne momenty

Cel akcji

Sieczychy 20 sierpnia 1943 r.

Dzięki nim bohaterowie mogli rozwijać nowe umiejętności, wykorzystać swoje zdolności, zostali skierowani do dowodzenia.

Cechy bohaterów, które uwidoczniły się w akcjach dywersyjnych:

W jakich okolicznościach bohaterowie spojrzeli w oczy wrogom, których za chwilę mieli zabić? Jak w swoich sumieniach rozstrzygali problem pozbawiania innych życia?

Dla chłopców wychowanych według chrześcijańskich wartości zabijanie było sprawą trudną; sytuacja walki zmuszała ich do przekroczenia przykazania: „Nie zabijaj”; wiedzieli, że wróg był przecież także człowiekiem.

ZABIJANIE - PROBLEM MORALNY...

Lekcja 6

Temat: W imię braterstwa i służby. Akcja pod Arsenałem.

Zapiszcie notatkę:

przeszukanie domu, aresztowanie Rudego i jego ojca

wtargnięcie o 4:30 rano do mieszkaniu Rudego sześciu Niemców z pistoletami maszynowymi

zdobycie przez gestapo adresu Rudego

aresztowanie Heńka

Okoliczności aresztowania Rudego:

Zapiszcie notatkę:

Przedstawcie okoliczności, w jakich Rudy został aresztowany oraz reakcje jego przyjaciół na towydarzenie.

Pawiak – więzienie śledcze gestapo, największe więzienie polityczne na terenie okupowanej Polski (nazwa pochodzi od ulicy Pawiej, przy której znajdowała się brama wjazdowa). Szucha – w budynku przy al. Szucha 25 mieściła się siedziba hitlerowskiej policji bezpieczeństwa, a w podziemiach – więzienie śledcze gestapo, gdzie zwykle przesłuchiwano więźniów przywożonych z Pawiaka; dziś mieści się tam Mauzoleum Walki i Męczeństwa 1939–1945.

Do dziś zachowałsię napis znaleziony na ścianie celi nr 6 na Szucha. Skomentujcie słowa zapisane przez więźnia:

Jak zachowywał się Rudy w czasie przesłuchań?

Obejrzyj prezentację

Określcie emocje uczestników akcji po udanym odbiciu przyjaciela.

Obejrzyjcie fragment filmu "Akcja pod Arsenałem" w reż. J. Łomnickiego ukazujący kluczowy moment akcji.

Lekcja 7

Temat: "Jakaż to wielka była gra!". Pokolenie Kolumbów.

„Rudy i Alek umarli tego samego dnia”.30 III 1943 r. Po wojnie pochowano ich obok siebie, dziś mają wspólny grób i wspólny krzyż.

Jak wyglądały ostatnie chwile Rudego i Alka? Wskażcie okoliczności ich śmierci. Opiszcie postawy bohaterów.

• byli wstrząśnięci, zrozpaczeni • śmierć Alka była „normalnym losem żołnierskim”, ale „nie kryła w sobie grozy piekieł” • cierpienie i śmierć Rudego przerażały towarzyszy, poprzysięgli zemstę (wyrok śmierci na Schultza i Langego wykonano w miesiąc po śmierci Rudego)

Jakie wrażenie na przyjaciołach wywarła śmierć Rudego i Alka?

"Jak cuglami szarpnięty koń, wpiera się Zośka stopami w deski werandy i powoli skręca półobrotem. Słania się ku ścianie. [...] Głosy stają się coraz dalsze, coraz cichsze... W głowie wzmaga się szum, przed oczyma blaski i cienie.Czy to się zbliża postać zwycięskiego Maćka, czy też idzie szaleniec Alek? [...] Rudy! Rudy! To na pewno on... Złocista, rozwichrzona czupryna – to on! Nareszcie znów razem, w walce. [...] Bezsilne, omdlałe ciało osuwa się spod ściany ku ziemi..."

Co pamiętacie o okolicznościach śmierci Zośki?

„Alek gasł. [...] Rozumiał już, że gra jego życia dobiega końca. Rozumiał i nie przestawał się uśmiechać. Jakaż to wielka była gra”.Bohaterowie określili swoje życie jako „wielką grę”. Wiedzieli, że składają swoje życie w ofierze dla przyszłych pokoleń. Zdawali sobie sprawę, że wiele trzeba takich ofiar, aby wywalczyć wolność („kamienie składane na szaniec”). Byli dumni ze wszystkiego, co udało im się zrobić dla innych.

POKOLENIE KOLUMBÓW

Jakie wspólne doświadczenia mieli rówieśnicy bohaterów książki?

Podajcie daty ważnych wydarzeń w życiu bohaterów "Kamieni na szaniec".

śmierć

matura

Książka opowiada o losach młodych warszawiaków w czasie II wojny światowej, rówieśników Alka, Rudego i Zośki.

rok urodzenia

Dlaczego w tytule książki Romana Bratnego pojawia się określenie Kolumbowie?

Bohaterowie podjęli wezwanie, byli gotowi do wielu wyrzeczeń, poświęceń dla ojczyzny, złożyli dla niej ofiarę z własnego życia. Swoją postawą dali przyszłym pokoleniom nadzieję na wolność.

Juliusz Słowacki "Testament mój":„Lecz zaklinam, niech żywi nie tracą nadziei(...)A kiedy trzeba, na śmierć idą po kolei,Jak kamienie przez Boga rzucane na szaniec...”

Znaczenie tytułu powieści.

Ciekawostka

Powieść "Kamienie na szaniec" podaje się jako przykład literatury faktu, powieści reportażowej, anawet - gawędy harcerskiej. Wpiszcie do tabeli te elementy utworu, które potwierdzają przypisanie go do przywołanych gatunków.

GATUNEK

Dziękuję za uwagę!

Anna Stasiak