Melchior Wańkowicz Ziele na kraterze

Monika Szkliniarz

Temat: Na tropach tradycji - Melchior Wańkowicz ,,Ziele na kraterze".

MELCHIOR WAŃKOWICZ

"ZIELE NA KRATERZE"(fragmenty)

Źródło zdjęcia: Wikipedia.

Urodził się w 1892 r. w Kałużycach (obecnie Białoruś), pochodził z kresowej rodziny ziemiańskiej. We wczesnej młodości zaangażował się w działalność patriotyczną. W 1916 r. wziął ślub z Zofią Małogowską, z którą miał dwie córki - Krystynę i Martę. W 1924 r. założył największe w kraju wydawnictwo książkowe - Rój. Pracował jako urzędnik, zajmował się reklamą, pisał reportaże, artykuły i felietony. We wrześniu 1939 r. przedostał się do Rumunii. W latach 1942-1945 służył w II Korpusie Polskim gen. Władysława Andersa. Po zakończeniu wojny, w latach 1945-1958, przebywał na emigracji. W 1958 r. zdecydował się na powrót do Polski, gdzie mieszkał aż do śmierci w 1974 r. Jego najbardziej cecnione utwory to: ,,Ziele na kraterze", ,,Tędy i owędy", "Monte Cassino".

MELCHIOR WAŃKOWICZ (1892-1974)

Źródło zdjęcia: Wikipedia.

Wańkowicz uważany jest za jednego z najwybitniejszych przedstawicieli polskiego reportażu. Jego metoda pisarska porównana została do układania mozaiki z kamyków, którymi są ,,fakty z życia". Obraz rzeczywistości, który jest stwarzany w taki sposób, nigdy nie jest obiektywny (mimo że są w nim obecne prawdziwe postacie i wydarzenia). Ów subiektywizm reportażu pisarz wyjaśnił poprzez odwołanie do prostej obserwacji: promienie słońca, które załamują się w kryształowej karafce z winem, różnym ludziom mogą wydawać się inne (w zależności od zajmowanego przez nich miejsca).

METODA PISARSKA WAŃKOWICZA

Narratorem jest sam autor - Melchior Wańkowicz, który czasem pisze w 1. osobie, a czasem mówi o sobie w 3. osobie - tata lub King (np. ,,I wtedy, jak tylko nadciągnęły wakacje, Tata powiedział...").

NARRATOR

Utwór powstał w 1950 r., podczas pobytu pisarza w Stanach Zjednoczonych, u córki Marty i jej męża. W tamtym okresie Wańkowicz na jakiś czas wycofał się z życia publicznego i zarzucił działalność publicystyczną.

GENEZA

,,Ziele na kraterze" to utwór mający cechy wielu gatunków literackich. Przede wszystkim to literacka opowieść o cechach autobiograficznych i pamiętnikarskich, bazująca na życiu rodziny pisarza, ale nie należy jej traktować jako zbioru faktów (autor wielokrotnie je idealizuje i dostosowuje do potrzeb przyjętej fabuły). W utworze znaleźć można także elementy powieści historycznej, pamiętnika czy przewodnika po okresie XX-lecia międzywojennego. Narratorem jest sam autor - Melchior Wańkowicz, który czasem pisze w 1. osobie, a czasem mówi o sobie w 3. osobie - tata lub King.

GATUNEK UTWORU

Tytuł zbudowany jest na zasadzie kontrastu - ziele symbolizuje życie i wolę walki, a krater oznacza śmierć i pustkę, którym przeciwstawia się spokój i bezpieczeństwo Domeczku Wańkowiczów. Wydobywająca się z krateru lawa niszczy wszystko na swojej drodze, jednak niepozorne ziele potrafi się odrodzić po tragedii, tak jak rodzina autora.

• Polska w krytycznym momencie dziejowym (II wojna światowa), trudne czasy dla żyjących wówczas pokoleń.
• Polska wciąż walcząca o wolność.

KRATER

• Córki Wańkowicz, urodzone przed II wojną światową jako ziele, które musi wzrastać na spustoszonej wojną ziemi.
• Roślinność odradzająca się w wiecznym kręgu istnienia (powieść kończy informacja o narodzinach wnuczki Wańkowicza - kolejne pokolenie wzrasta).

ZIELE

TYTUŁ

Marta Wańkowicz

Krystyna Wańkowicz

Zofia Wańkowicz

Melchior Wańkowicz

BOHATEROWIE UTWORU

Podróż Kinga z Tili przez Kresy (z ojcem wyruszyła tylko jedna z córek, druga wolała w tym czasie odbywać wiejskie praktyki) to czas rozważań nad stanem Kresów, gdzie zapomina się o różności kulturowej zamieszkujących je narodów. Dworek szlachecki znajduje się w otoczeniu przyrody (zapachy i dźwięki natury, lipy pachnące miodem, lasy pełne grzybów). Pan Pisanko jest człowiekiem niezwykle gościnnym. Narrator, opisując dwór pana Pisanki, zwraca uwagę na znaki upływu czasu. Widzi potarganą ceratę, pełne muchołapki, brudny obraz, na którym ledwo da się rozpoznać poszczególne elementy. Dostrzec można tutaj schyłkowość świata ("Zanurzaliśmy się coraz bardziej w ten świat znikający, tający w oczach, jak znika śnieg pod zalewem burych wód totalizmu"). W tym kresowym świecie obecna jest łączność z przeszłością, która wzrusza i skłania do wspomnień. Wspomniany we fragmencie tekstu Domeczek Wańkowiczów jest idealistyczną ilustracją domu autora książki i po czasie konstruuje opowieść o odzyskanym domu rodzinnym.

DWÓR PANA PISANKI

Poznaj całą powieść.

POWSTANIE WARSZAWSKIE

RODZINA

WOJNA

NAJWAŻNIEJSZE MOTYWY

Dziękuję za udział w lekcji.

Monika Szkliniarz