Opowiadanie krok po kroku

Opowiadanie - wypowiedź przedstawiająca wydarzenia, które rozwijają się w czasie i tworzą ciąg przyczynowo-skutkowy.

Może być jednym z bohaterów, świadkiem lub uczestnikiem zdarzeń, a wtedy należy do świata przedstawionego utworu i wypowiada się bezpośrednio; używa czasowników w pierwszej osobie, np. mówię, robiłam, poszliśmy; jest to narracja pierwszosobowa.

narrator

Może być obserwatorem, kimś, kto patrzy "z góry" na wydarzenie; wypowiada się wówczas pośrednio - w trzeciej osobie, np. poszedł, wziął, zrobił; jest to narracja trzecioosobowa.

Narrator

Swoje opowiadanie w trzeciej osobie możesz zacząć tak:

• Ołowiany żołnierzyk urodził się w wielkiej fabryce jako jeden z tysiąca sobie podobnych ...
• Dzieje indiańskiego kanoe są bardzo burzliwe. Budowali je starzy Majowie ...
• Spłowiała szata Mikołaja Kopernika ma długą i piękną historię: powstała w warsztacie tkackim mistrza ...
• Gdyby przedmioty umiały mówić, narty Adama Małysza opowiedziałyby wiele o swoich podróżach z właścicielem ...

O tym, że masz do czynienia z narratorem w pierwszej osobie świadczą:

• rodzaje zakończeń czasowników w 1. osobie liczby pojedynczej lub mnogiej, np. powiedziałem, idę, jesteśmy;
• zaimki osobowe, rzeczowne lub przymiotne, np. ja, mój, mnie, nas, nami, my.

Naturalnym czasem narracji jest czas przeszły. Ale w niektórych miejscach możesz zmienić czas na teraźniejszy, np. opisując jakieś dramatyczne wydarzenie lub coś, co jeszcze się dzieje. Możesz też konsekwentnie stosować czas teraźniejszy, co sprawi, że twoja wypowiedź będzie żywsza i bardziej dynamiczna.

czas narracji

UWAŻAJ NA CZASY!

Staraj się nie mieszać czasów, ponieważ wynikają z tego różnego rodzaju błędy! Pisz:

• tylko w czasie przeszłym
  

lub

• w czasie przeszłym, w dramatycznym momencie akcji zmieniaj go na teraźniejszy,

lub

• tylko w czasie teraźniejszym.

Wydarzenia w opowiadaniu możesz przedstawić w sposób chronologiczny, czyli po kolei - poczynając od tych najstarszych

W tym wypadku chodzi o odtwarzanie zdarzeń z przeszłości, a nie o przestrzeganie następstwa w czasie. Wyobraź sobie, że twój dziadek wspomina swą przeszłość, cofając się do chwil, kiedy był małym chłopcem. To jest właśnie retrospekcja - wspomnienia, odtwarzanie wydarzeń z przeszłości bohatera.

Porządek ten polega na relacjonowaniu zdarzeń na zasadzie następstwa przyczynowo-skutkowego.

układ chronologiczny

układ odwrócony - retrospekcja

układ

Aby uwidocznić to, że jedne wydarzenia wynikają z drugich, powinieneś użyć słów: zatem, wobec tego, wskutek czego, toteż, gdyż, ponieważ, dlatego też, ze względu na, z powodu, z przyczyny, w takim razie.

Najlepiej, aby Twoje opowiadanie było opowieścią o jednym - najważniejszym zdarzeniu, chociaż możesz przedstawić w nim jeszcze inne, mniej istotne sprawy. Przygotuj wstęp, w którym określisz: czas zdarzenia, miejsce zdarzenia, bohaterów.

PAMIĘTAJ O STOSOWANIU AKAPITÓW!

typy początków

• Był to jeden z tych zimowych, mroźnych dni, za którymi przepadają dzieci. Bo właśnie wtedy można sobie pojeździć na sankach czy porzucać śnieżkami ...
• Nigdy nie zapomnę tego niezwykłego spotkania, które odmieniło moje życie. Właśnie wtedy ujrzałem po raz pierwszy ...
• Historia, którą wam opowiem, wydarzyła się ...

• Nie uwierzysz, co wydarzyło się nam w ten lipcowy poranek!
• Kiedy wieczorami kładę się spać, do głowy przychodzą mi różne dziewne historie. Jedna z nich opowiada o ...
• Dawno temu na planecie B612 żył sobie ....
• Moja niezwykła przygoda wydarzyła się ...
• Nie znoszę poniedziałków, ponieważ wiem, że będę musiał aż pięć dni czekać na weekend. Ale w ten poniedziałek przydarzyło mi się coś niesamowitego ...

• Pewnego dnia, podczas lekcji ...
• Dni poprzedzające to zdarzenie naprawdę były do siebie podobne, jak dwie krople wody. A tu taka niespodzianka!
• "Małgosiu, przyjedź, bo jestem na dnie rozpaczy!" - tak zakończyłam list i włożyłąm go do koperty. Dobrze, że go wtedy wysłałam, bo przyjazd przyjaciółki zmienił mnie bardzo ...
• W pewne deszczowe popołudnie ...

Przydatne słownictwo

SŁOWNICTWO ZWIĄZANE Z OKOLICZNOŚCIAMI ZDARZEŃ:

gdy na niebie świeciło słońce, gdy promienie słońca oplatały ziemię, kiedy na niebo wszedł księżyc, pod firmamentem z gwiazd, podczas naszych ostatnich wakacji, gdy nadeszły ferie świąteczne, kiedy bujałem się w hamaku pod palmą

OKREŚLENIA DOTYCZĄCE CZASU ZDARZEŃ:

w zeszłym tygodniu, miesiąc temu, dawno temu, w piątek, nie tak dawno, pewnego dnia, w ten sierpniowy poranek, kilka dni temu, dawniej, gdy jeszcze nie było elektryczności, wczoraj, rankiem, tego popołudnia, późnym wieczorem, nocną porą, o świcie, o wschodzie słońca, o zachodzie słońca, gdy kury poszły już spać, nazajutrz, w samo południe, gdy wybiła godzina dwunasta, równo z wybiciem północy

Określaj miejsca zdarzeń, używając słów:

• nad: rzeką, jeziorem, stawem, brzegami morza, burzliwym wodospadem,
• przy: brzegu rzeki, lesie, Mazowieckim Parku Krajobrazowym, urzędzie pocztowym,
• między: leśną polaną a brzegiem strumienia, niebem a ziemią, moim domkiem a willą cioci,
• na: wsi, basenie, wzgórzu, kopcu, złocistym pagórku, plaży, morskim brzegu,
• w: dolinie otoczonej krzewami, niecce, morzu, chatce z piernika, hipermarkecie, mieście.

Tu powinieneś:

Na tym etapie relacjonujesz wydarzenia, do których wprowadziłeś czytelników we wstępie. Ważne, byś wzmocnił zainteresowanie odbiorcy, prowadząc go do punktu kulminacyjnego.

Opisy krajobrazu i postaci powinny być krótkie. Nie twórz rozbudowanych opisów, lecz wykorzystuj dwa lub trzy zdania, aby wpleść je w narrację jako elementy opisu krajobrazu czy postaci.

Opis wydarzenia powinien być dynamiczny. Opis sytuacji może zająć większość opowiadania. Ma tu miejsce przedstawienie wydarzenia - akcja,

Wyrazy, które podkreślają wrażenie szybkości akcji:

wtem, nagle, znienacka, raptownie, w pewnej chwili, niespodziewanie, nieoczekiwanie, jak grom z jasnego nieba.

Dialog to rozmowa dwóch albo więcej osób. Kiedy zostaje zapisany, wpleciony w tok opowiadania, służy ożywieniu akcji i jej wzbogaceniu, bohaterowie stają się bliżsi i można lepiej ich poznać. Narrator nie omawia przebiegu danej rozmowy, ale przywołuje ją w jej oryginalnym brzmieniu.

Dialog składa się z różnych zdań, za pomocą których możesz:

Kwestia - to wypowiedź bohatera, np. Idź tam!, Która godzina?

Wprowadzanie dialogu

KWESTIA I UZUPEŁNIENIE DIALOGOWE

Zobacz, jak to wygląda:

PAMIĘTAJ O MYŚLNIKU!

Przed wypowiedzią bohatera wstaw myślnik, żeby oddzielić ją od słów narratora.

• Uzupełnienie dialogowe, które występuje po słowach bohatera, oddziel od samych słów myślnikiem. Wypowiedź też zacznij od myślnika, np.:
• - Kiedy wzeszło słońce? - zapytał bohater.
  

zasady zapisywania dialogu

Do uzupełnień dialogowych używaj zwrotów:

zabrał głos, zaczął dyskusję, stwierdził, zmienił temat, wtrącił się do rozmowy, mówiąc, poprosił o głos, ciągnął, kontynuował, wykrzyknął z pasją, zwrócił się do kogoś z prośbą, by podjął temat, upierał się, dopytywał się, zauważył, że, objaśniał, przypomniał o, tłumaczył, że, spytał stanowczo, odpowiedział

Przytaczając słowa bohatera, używaj czasowników w różnych czasach, np. w czasie teraźniejszym, ale w uzupełnieniach dialogowych zawsze stosuj czas przeszły, np.:

- Kasiu, idziesz wreszcie na obiad? - zdenerwował się tata dziewczynki.

- Agatko, jutro przyjedzie nasza mama! - oznajmił radośnie Kuba.

Monolog wewnętrzny to wypowiedź, którą bohater kieruje do samego siebie. To zapis niewypowiedzianych myśli, marzeń, tego, co mamy w głowie. Ujmujemy go w cudzysłów!

Przykłady:

W dialogach i w narracyjnych fragmentach opowiadaniania powinieneś ujawniać:

Budując wypowiedzi, pamiętaj, że możesz mówić:

Zakończenie opowiadania powinno być zawsze oryginalne i ciekawe. Możesz zakończyć swoje wypracowanie na wiele sposobów, np.:

1

2

3

Puenta to celne, często dowcipne zakończenie opowiadania, które krótko ujmuje najważniejszą myśl utworu.

Przykładowe zakończenia opowiadania:

• Odtąd już nigdy nie kupowałem róż. Tamto zdarzenie wywarło na mnie niezapomniane wrażenie ...
• Do tej pory pamiętam jej twarz ...
• Wiem, że już na zawsze przechowam w pamięci te niezwykłe chwile, gdy ...
• Przygoda ta nauczyła mnie, że ...
• Dzięki tej przygodzie poznałem ...

Na zakończenie opowiadania zadaj sobie pytania:

• co najbardziej utkwiło mi w pamięci?
• czego się nauczyłem?
• jaki morał mogę z tego wypowiedzieć ?
• czy pragnę znów powrócić do tego zdarzenia?

Na egzaminie opowiadanie twórcze będzie zawsze związane z treścią lektury obowiązkowej wskazanej w poleceniu. To oznacza, że musisz wykazać się dobrą znajomością utworu.

W swoim opowiadaniu umieścisz bohaterów lektury np. w nowej sytuacji, zmienisz bieg wydarzeń. Pamiętaj jednak, że musisz zachować realia charakterystyczne dla utworu - to oznacza, że np. nie możesz wyposażyć bohaterów w zachowania dla nich nietypowe lub w cechy, ktorych nie posiadają w książce.

W swoim wypracowaniu musisz wykorzystać co najmniej 6 spośród 10 elementów twórczych: czas wydarzeń, miejsce zdarzeń, elementy opisu (np. bohatera, przedmiotu, krajobrazu, przeżyć), elementy charakterystyki postaci, zwroty akcji, punkt kulminacyjny, puenta, monolog bohatera, dialogi postaci, retrospekcja.