Zadanie 7 grupa HISTORYCY

ZADANIE 7

Naszym zadaniem było przedstawienie dalszych losów wybranej przez nas postaci historycznej, o której mowa w jednym z postów Instytutu Pileckiego. Wybraliśmy historię o powstaniu w getcie warszawskim, którego jednym z przywódców był Marek Eldman. Zdecydowaliśmy się na właśnie to wydarzenie oraz związaną z nim postać, ponieważ uważamy, że to powstanie jest zdecydowanie godne podziwu, a także jest niesamowicie ciekawym tematem. Dodatkowo Marek Eldman jest bliski naszym sercom, gdyż w późniejszych latach prowadził działalność w życiu politycznym i społecznym w mieście położonym nieopodal nas. Jakim? Dowiecie się w przygotowanej prezentacji! Mamy nadzieję, że informacje o dalszych losach getta, jak i Marka Eldmana będziecie pożerać z ciekawością

1943

MAJ 1943

1944

1946-1989

PODCZAS STANU WOJENNEGO W POLSCE 13 grudnia 1981, po wprowadzeniu stanu wojennego, został internowany w ośrodku odosobnienia w Łęczycy. Na skutek licznych interwencji (m.in. Jana Józefa Szczepańskiego, prezesa Związku Literatów Polskich i Aleksandra Gieysztora, prezesa PAN) już 16 grudnia tego samego roku odzyskał wolność. Nawiązał następnie kontakty z redakcją podziemnego „Tygodnika Mazowsze”. W 1983 odmówił wejścia w skład Honorowego Komitetu Obchodów 40. rocznicy Powstania w Getcie Warszawskim, natomiast Służba Bezpieczeństwa uniemożliwiła mu udział w obchodach niezależnych. Wówczas jego list pod pomnikiem Bohaterów Getta odczytał Roman Zimand. W 1984, wraz z Jerzym Dłużniewskim, został członkiem podziemnej Regionalnej Komisji Wykonawczej Ziemia Łódzka. W drugim obiegu ukazywały się wznowienia jego książki z 1945 pt. Getto walczy. Udział Bundu w obronie getta warszawskiego. W 1985 podpisał list (wraz z Władysławem Bartoszewskim, Janem Józefem Lipskim i Tadeuszem Mazowieckim) przeciw uniemożliwieniu Sewerynowi Blumsztajnowi powrotu do Polski. Od 18 grudnia 1988 członek Komitetu Obywatelskiego przy Przewodniczącym NSZZ „Solidarność” Lechu Wałęsie, gdzie kierował komisją współpracy z mniejszościami narodowymi. W 1989 uczestniczył w obradach Okrągłego Stołu w podzespole ds. służby zdrowia. W kwietniu 1989 był przewodniczącym Wojewódzkiego Komitetu Obywatelskiego w Łodzi, organizującego kampanię wyborczą przed nadchodzącymi wyborami parlamentarnymi.

1990-2009

POWSTANIE W GETCIE

CO ZOSTAŁO PO GETCIE?

WYDARZYŁO SIĘ JUTRO

MAREK EDELMAN

Po powstaniu w getcie

Życie i działalność w PRL

Marka Edelmana

Działalność w III RP

PRZEBIEG POWSTANIAPowstańców w obu organizacjach było około 1000, z czego kilkuset bojowników Żydowskiej Organizacji Bojowej i ponad 150 członków Żydowskiego Związku Wojskowego. W tym czasie w getcie przebywało kilkadziesiąt tysięcy ludzi. Powstanie wybuchło w odpowiedzi na niemiecką akcję mającą na celu ostateczną likwidację getta. To było pierwsze miejskie powstanie w okupowanej przez Rzeszę Europie. Powstanie nie miało militarnych celów strategicznych. Powstańcy wiedzieli, że nie mają szans wygrać z Niemcami, ani utrzymać się dłużej na swoich pozycjach. Ich celem było pokazanie światu, że Żydzi wciąż walczą, a Niemców można zranić. Chodziło o honorową śmierć i godność żydowskiego narodu.Niemcy wkroczyli do getta 19 kwietnia 1943 roku, w wigilię żydowskiego święta Pesach. Pierwszego dnia liczące około 1,5-2 tysięcy żołnierzy oddziały niemieckie, wspierane przez czołgi i wozy opancerzone zostały zaskoczone skalą żydowskiego oporu i determinacją powstańców. Niemcy musieli się wycofać, jednak niedługo przeprowadzili kolejny atak. Zawiązało się kilka głównych punktów oporu. ŻOB walczył przy dwóch bramach getta, na rogu Nalewek i Gęsiej oraz na rogu Zamenhofa i Gęsiej, a ŻZW niedaleko swojej siedziby na pl. Muranowskim. Symbolem powstania stały się dwie flagi zawieszone obok siebie przez ŻZW: niebieska syjonistyczna i biało-czerwona polska. Szczególnie krwawe starcia toczyły się w rejonie pl. Muranowskiego. Generał Jürgen Stroop, dowódca SS i policji dystryktu warszawskiego przyznawał, że plac był najbardziej ufortyfikowaną redutą w getcie. Zacięte walki trwały także w warsztatach szczotkarzy u wylotu ulicy Bonifraterskiej. Tam obroną dowodził Marek Edelman, członek lewicowego Bundu, wchodzący w skład ŻOB.

GETTO WARSZAWSKIE ,,NAZAJUTRZ", A WŁAŚCIWIE JEGO RUINY

UDZIAŁ W POWSTANIU WARSZAWSKIM Po ucieczce z getta wraz z grupą żydowskich bojowców uczestniczył w powstaniu warszawskim w szeregach Armii Ludowej na Starym Mieście, a następnie, po ewakuacji kanałami, na Żoliborzu. W AL posiadał stopień podporucznika i pełnił funkcję zastępcy dowódcy plutonu. Po upadku powstania ukrywał się wraz grupą kolegów (m.in. Icchakiem Cukiermanem, Cywią Lubetkin, Teodozją Goliborską, Zygmuntem Warmanem, i Salem Fiszgrundem) przy ul. Promyka 43. Z uwagi na rosnące niebezpieczeństwo odkrycia przez Niemców budujących umocnienia w bezpośrednim sąsiedztwie kryjówki i wyczerpywanie się zapasów żywności, 15 listopada 1944 zostali oni ewakuowani przez ekipę zorganizowaną przez personel szpitala Polskiego Czerwonego Krzyża z Boernerowa. Osłabiony Edelman został przetransportowany na noszach. Żydowscy powstańcy zostali wyprowadzeni poza Warszawę, umieszczeni w szpitalu i zaopatrzeni w fałszywe dokumenty.

PRZED WPROWADZENIEM STANU WOJENNEGO Po wojnie nie wyjechał z Polski. W 1946 na stałe zamieszkał w Łodzi. Działał w reaktywowanym Bundzie. W 1948 sprzeciwiał się decyzji o samolikwidacji tej partii. W 1951 został absolwentem Akademii Medycznej w Łodzi, specjalizował się następnie w zakresie kardiologii. W latach 1951–1967 pracował w Klinice Chorób Wewnętrznych macierzystej uczelni. W tym okresie był współpracownikiem prof. Jana Molla, pioniera leczenia zawałów serca w Polsce, z którym opracował metodę przeprowadzania operacji kardiologicznych w stanie rozległego zawału. Pracę Edelman stracił w wyniku nagonki antysemickiej, co wywołało szerokie poruszenie w kraju i za granicą. W znalezieniu nowego zatrudnienia pomógł mu ówczesny premier Józef Cyrankiewicz. Od 1967 do 1972 pracował jako lekarz na Oddziale Kardiochirurgii Wojskowej Akademii Medycznej. Od 1972 pracował jako ordynator Oddziału Intensywnej Terapii Szpitala im. Mikołaja Pirogowa w Łodzi. W 1962 uzyskał na Uniwersytecie Łódzkim stopień doktora nauk medycznych na podstawie pracy pt. „Pochodne hormonów kory nadnerczy w leczeniu ciężkich postaci niewydolności krążenia”. W 1968 z przyczyn politycznych odrzucona została jego rozprawa habilitacyjna. 31 stycznia 1976 został sygnatariuszem Listu 101 do Sejmu PRL przeciwko planowanym zmianom w Konstytucji. Od 1976 współpracował z Komitetem Obrony Robotników, następnie z KSS KOR. W październiku 1979 sprawował opiekę medyczną nad uczestnikami głodówki w kościele Świętego Krzyża w Warszawie, podjętej na znak solidarności z aresztowanymi działaczami czechosłowackiej Karty 77.

DZIAŁALNOŚĆ W III RP W 1990 był jednym z założycieli Ruchu Obywatelskiego Akcja Demokratyczna. Następnie działał w Unii Demokratycznej, Unii Wolności (był m.in. członkiem rady politycznej partii) oraz Partii Demokratycznej. W 1993 był uczestnikiem konwoju z pomocą humanitarną do Sarajewa. W 1999 wystosował apel o rozpoczęcie interwencji NATO w Kosowie. W 1999 był wraz z Jackiem Kuroniem współautorem listu otwartego do prezydenta Czech Václava Havla przeciw budowie płotu w Uście nad Łabą, mającego odgrodzić czeskich mieszkańców od domów zamieszkałych przez Romów. W 2003 zdecydowanie poparł wojnę koalicji międzynarodowej z Irakiem. Jednocześnie występował w obronie prześladowanych przez władze izraelskie Palestyńczyków. Był członkiem Komitetu Budowy Muzeum Historii Żydów Polskich. Przez ostatnie dwa lata życia mieszkał w Warszawie u Pauli Sawickiej, swojej przyjaciółki. Zmarł 2 października 2009 z powodu niewydolności oddechowej. Został pochowany 9 października na cmentarzu żydowskim przy ulicy Okopowej (kwatera 12). W pogrzebie uczestniczyło około 2 tysięcy osób. Mowę nad grobem wygłosił Jacek Bocheński. Wcześniej przed pomnikiem Bohaterów Getta przemawiali także: Tadeusz Mazowiecki, Adam Michnik i Aleksander Smolar. Na uroczystości obecni byli również m.in. prezydent RP Lech Kaczyński, sekretarz stanu w Kancelarii Prezydenta RP Ewa Junczyk-Ziomecka, naczelny rabin Polski Michael Schudrich, były ambasador Izraela w Polsce Szewach Weiss, przewodniczy warszawskiej gminy żydowskiej Piotr Kadlczik, były minister spraw zagranicznych Izraela Mosze Arens, marszałek Senatu Bogdan Borusewicz, były prezydent RP Lech Wałęsa, prezydent m.st. Warszawy Hanna Gronkiewicz-Waltz, a także reżyserka Agnieszka Holland, Symcha Rotem i Konstanty Gebert

INFORMACJE O GETTCIE Niemcy utworzyli warszawskie getto 2 października 1940 roku. Było to największe getto w Europie. W kwietniu 1941 roku za 3 metrowym murem znalazło się ok. 450 tysięcy Żydów. Jego mieszkańcy na co dzień walczyli ze śmiercią. Największym zabójcą, obok regularnych niemieckich akcji eksterminacyjnych, był głód. Oprócz tego ludność zmagała się z brakiem możliwości pracy zarobkowej, brakiem opału, leków, odzieży oraz z celowo utrzymywanym przez okupanta katastrofalnym stanem sanitarnym getta.