EKSPRESJA FREINET

DZIEŃ DOBRY, PANIE FREINECIE !

SIEĆ WSPARCIA PEDAGOGIKI C. FREINETA

Dorota Kozioł- Żurawska

C.Freinet (1896-1966) – twórca oryginalnej koncepcji pedagogicznej określanej nazwą „Nowoczesnej Szkoły Francuskiej Technik Freineta” wypracował nowe metody nauczania oparte na pełnej aktywności, swobodnej ekspresji, zainteresowaniu pracą, podkreślając, że zapewniają one dzieciom maksymalny rozwój osobowości.

C.Freinet w swojej koncepcji uwzględnił naturalne sposoby zdobywania wiedzy, które realizuje poprzez tzw.„techniki pedagogiczne”.

Ma on być ,,partnerem” współdziałającym z dziećmi i animatorem ich samodzielnych poszukiwań, osobą, która inspiruje, wzbudza zainteresowanie, do czegoś pobudza, zachęca i ożywia. Jego życzliwa postawa ma stwarzać klimat wzajemnego zaufania, sprzyjać nawiązaniu naturalnego dialogu między dzieckiem a środowiskiem.
Przyjmujemy projektowanie różnego typu sytuacji edukacyjnych, w zależności od stopnia inicjatywy nauczyciela będą to:
- sytuacje naturalne , pozostawiające dziecku maksimum możliwości wyboru i inicjatywy,
- sytuacje naturalnie wzmocnione, w których nauczyciel kieruje uwagę dzieci na konkretną sprawę, pozostawiając im swobodny wybór rodzaju i formy działania,
- sytuacje organizowane, gdzie nauczyciel określa temat, formę, cel, stawia konkretne zadania, pozostawiając sposób wykonania inwencji dzieci.

Swoją filozofię pedagogiczną C. Freinet poparł szeregiem nowych i oryginalnych technik pracy szkolnej. Punktem wyjścia w swojej koncepcji uczynił swobodną ekspresję. Uważał ją za podstawowy element przygotowujący dziecko do przeżywania świata. Różnorodne formy swobodnej ekspresji: artystyczna, praktyczna, słowna, włączone w realizację zadań
dydaktyczno-wychowawczych szkoły w zakresie różnych treści nauczania mogą stać się w sprzyjających warunkach elementem rozwijającym wszystkie sfery osobowości dziecka.

Swobodna ekspresja we wszystkich dziedzinach pozwala innym osobom, a w szczególności nauczycielowi, lepiej poznać dziecko, zrozumieć je i skuteczniej pomóc, gdy zachodzi tego potrzeba.
Jednocześnie sam uczeń poznaje siebie, biorąc pod uwagę reakcje, jakie wywołują w grupie jego prace i podejmowane próby rozwiązania zadania.
Warunki takie stwarzają możliwości dla swobodnego,
a także racjonalnego myślenia oraz działania każdego dziecka.

Swobodna ekspresja słowna, czyli swobodny tekst, to technika, która może mieć ogromny udział w procesie kształcenia języka mówionego i pisanego ucznia. Nie jest on zwykłym zadaniem szkolnym. Nie jest także wypracowaniem na dowolny temat przeznaczonym wyłącznie do przeczytania przez nauczyciela, który po poprawieniu go, oceni dziecko mniej lub bardziej sprawiedliwie.

Swobodna ekspresja twórcza (plastyczna, techniczna, muzyczna) wykorzystuje naturalną radość tworzenia przez dzieci. Nie jest tu najważniejszy ostateczny kształt pracy, ale droga, na której ona powstała. Sam proces tworzenia staje się doskonałym sposobem na rozwijanie artystycznej wyobraźni oraz budzenie wiary we własne możliwości. Dziecko w atmosferze szczerości i zaufania z łatwością i prostotą ujawnia swój świat i nawiązuje kontakty. Nie wystarczy przecież wyposażyć uczniów w gotową wiedzę i czynności odtwórcze. Należy wykształcić w nich umiejętność samodzielnego dostrzegania i rozwiązywania problemów z różnych dziedzin rzeczywistości. Swobodna ekspresja twórcza dziecka, która jest najlepszym wyrazem jego wewnętrznego świata, może zaniknąć pod wpływem braku stymulacji.

Swobodna ekspresja twórcza dziecka pełni funkcję integrującą w pedagogice Freinetowskiej. Dotyczy to całego systemu łącznie ze strefą motywacyjną jak i konkretno-oceniającą.
Uczeń u Freineta bierze udział w planowaniu pracy i ma wpływ na decyzje podejmowane
w zespole.
Szerokiego wymiaru nabierają w dzisiejszym systemie oświatowym takie pojęcia jak: swoboda, serdeczna życzliwość dla dziecka i nauczyciela, umiłowanie prawdy, zrozumienie przejawów życia, głęboka wiara w postęp pedagogiczny - przeciwko pojęciom, krytykowanym przez niego, jak: sztuczność, wymuszanie, schematyzm, rutyna.
Jego sformułowanie prawdy, a nawet jak czasami je nazwał - prawa - mimo, że nie są naukowo udowodnione, to jednak są przyjmowane i akceptowane. To współczesna pedagogika stara się uzasadnić spuściznę Freineta w sposób naukowy przez poddanie jej formalnym rygorom nauki. Należy sądzić, że zamiar ten zostanie zrealizowany pozytywnie, a jego rezultatem chyba będzie jeszcze szersze rozbudowanie jego koncepcji.

Swobodna ekspresja plastyczna, muzyczna i teatralna.

Ekspresja twórcza, aby była autentyczna, musi być motywowana wewnętrznie. Musi zaistnieć potrzeba wyrażania siebie, potrzeba konkretyzacji wewnętrznego świata, zainteresowanie dla tych czynności i radości odczuwania z samorealizacji dla siebie i innych. Ekspresja może przejawiać się w różnych formach.
R. Popek proponuje następujący podział czynności ekspresyjnych: ekspresja ruchowo-mimiczna, ruchowo-muzyczna, słowna (werbalna), słowno-muzyczna, muzyczna, konstrukcyjno-techniczna, zabawowa, plastyczna.

Ekspresja plastyczna, czyli nanoszenie bądź komponowanie na płaszczyźnie śladów, znaków, a więc form wizualnych (rysunek, grafika, malarstwo) lub formowanie w przestrzeni trójwymiarowej z różnych materiałów (wszelkiego rodzaju rzeźby, architektura, urbanistyka) jest jednym z podstawowych i najstarszych w rozwoju kultury językiem wypowiedzi i porozumiewania się

Wytwór plastyczny staje się komunikatem, a proces twórczy jest nie tylko ekspresją, ale i transformacją doświadczeń rzeczywistości.
Jest niewyczerpalnym źródłem wiedzy o życiu psychicznym dziecka.
S. Szuman pisał, że dziecko wyraża się poprzez swoje rysunki, stwarza mowę kształtów, która jest zdolna wyrażać świat subiektywnie przeżywany.
Sztuka dziecka jest jego graficznym wypowiadaniem się.
Dziecko kształtuje rzeczywistość na wzór idei, które sobie o niej wytworzyło, ilustruje swój świat wewnętrzny i nie naśladuje wiernie obrazu świata zewnętrznego. Małe dziecko tworzy na podstawie tego, co wie o świecie i jak go przeżywa, a nie na podstawie tego, co akurat widzi

Działanie stymulujące dyspozycje twórcze, wprowadzone na zajęciach,
w grupie wymagają zupełnie innej postawy nauczyciela.
Tradycyjne podstawowe czynności nauczyciela to: instruowanie, pouczanie, pytanie, ocenianie.
W zajęciach twórczych natomiast nauczyciel staje się inicjatorem procesu uczenia się, który doświadcza na równi z uczniami. Do takich zajęć należy stworzyć z grupę współdziałającą ze sobą, sprawnie komunikujących się, akceptujących nawzajem, równych sobie ludzi.
Do wytworzenia takiego klimatu grupowego, takiej „twórczej atmosfery” służą tzw. ćwiczenia interpersonalne.
Są to ćwiczenia ułatwiające osiągnięcie poczucia bezpieczeństwa, akceptacji, empatii.

Na wszystkich zajęciach obowiązują podstawowe dyrektywy służące sprzyjającej atmosferze:

Rozwijanie ekspresji plastycznej w przedszkolu polega na:
1) Kształtowaniu zaangażowanej postawy wobec otaczającego świata oraz uwrażliwieniu na piękno i wzbudzaniu przeżyć estetycznych.
2) Pobudzaniu inicjatywy i inwencji w spontanicznej twórczości plastycznej przez oddziaływanie na wyobraźnię, fantazję, sferę uczuciowo -intelektualną dziecka oraz przez dostarczenie środków wyrażania.
3) Subtelnym lecz sugestywnym stawianiu dziecku zagadnień plastycznych i zachęcaniu go do całkowicie swobodnego ich rozwiązania. Wszelki przymus, narzucanie dziecku gotowych wzorów ze strony n-lki nie tylko nie przynosi pozytywnych rezultatów, lecz wprost przeciwnie -zniechęca dziecko.

Twórczy wysiłek dziecka wtedy może dać dobre rezultaty, gdy wypływa z jego wewnętrznej potrzeby wyrażania własnych spostrzeżeń, wyobrażeń, przeżyć emocjonalnych. Zajęcia i zabawy organizowane w atmosferze nie skrępowanej niczym swobody inspirują dziecko, pobudzają jego chęć badania i dokonywania doświadczeń. Nauczycielka powinna w trakcie zajęć plastycznych dostarczać i umiejętnie dobierać narzędzia i materiały, aby pobudzały jego twórczą wyobraźnię. Różnorodne papiery, kawałki tkanin, różne tworzywa naturalne, jak słoma, konopie, kora drzew, liście, wąsy kukurydzy i in. stanowią podnietę nawet dla najbardziej nieśmiałego dziecka.

Organizowanie i kierowanie zabaw i zajęć, które polegają na czynnym kontakcie z przyrodą, jest jedną z wielu możliwości inspirowania twórczości dziecka.
Zjawiska natury, światło, barwa, bogactwo kształtów roślin, śpiew ptaków silnie oddziałują na sferę przeżyć umysłowych i emocjonalnych dziecka, fascynują i pobudzają jego wyobraźnię i fantazję.

Przeżycia dziecka obcującego stale ze zjawiskami przyrody pogłębiają się i wzbogacają szczególnie wtedy, gdy dziecko odbiera je wszystkimi zmysłami, np. obserwując drzewo dotknięte palcami kory, usłyszy szmer poruszającego się na wietrze listowia i poczuje zapach.

W pierwszej fazie wieku przedszkolnego dziecko żywo reaguje na dźwięk, rytm i rym, choć nie rozumie w pełni wszystkich wyrazów w słyszanym tekście. W drugiej fazie wieku przedszkolnego dziecko precyzyjniej i uważniej słucha baśni, legend ludowych, opowiadań i poezji, głębiej przeżywa ich treść.
Odnosi się z wielką sympatią do bohaterów czytanych utworów, z którymi się utożsamia, przeżywając ich smutki i radości, klęski i sukcesy.

Dla inspiracji twórczości plastycznej przez muzykę nauczycielka organizuje zajęcia plastyczne(rysunkowe, malarskie, dekoracyjne i inne), których tematem są przeżycia dzieci w trakcie słuchania prostych utworów słowno -muzycznych. Na zajęciach tego typu dziecko, mając przygotowane narzędzia, materiały i tworzywo, słucha wykonanego na instrumencie czy odtworzonego z płyty lkrótkiego utworu i w trakcie słuchania, bądź po wysłuchaniu rysuje lub maluje doznane wrażenia i przeżycia.

Twórcze działanie jest najlepszym i niekiedy jednym sposobem zaspokajania coraz to nowych potrzeb człowieka. Dlatego już od przedszkola trzeba wdrażać wychowanków
do chętnego i odważnego podejmowania problemów, które wzbudzają twórczą lub badawczą postawę, pozwolą ukształtować chętnych do odkrywania i kreowania pożądanych wartości duchowych i materialnych.

Literatura:

EKSPRESJA
RUCHOWA
i
muzyczna

Ekspresja ruchowa jest jednym ze skutecznych sposobów zbliżania dzieci do muzyki, głównie dlatego, iż dostarcza im bezpośredniego przeżycia tempa, dynamiki, rytmu i przebiegu linii melodycznej. Niewątpliwie w ten sposób dziecko przeżywając emocjonalnie tę formę aktywności uwrażliwia się również estetycznie.
Wyrabia w sobie również zdolność koncentracji uwagi, kształci orientację, pamięć oraz pobudza aktywność. Mając na uwadze wszystkie te zalety, stwierdzić należy, iż zabawy rozwijające ekspresję ruchową są szczególnie cenioną metodą pracy z dziećmi.

„Ruch będący istotą tańca, jest nieodzownym składnikiem naszego życia zarówno fizjologicznego (bicie serca, krążenie krwi, oddychanie), jak i motorycznym (chód, bieg, siadanie itp.) działaniu naszego organizmu(…)
Ruchy nasze podporządkowane są prawom rytmu rządzącego funkcjami naszego organizmu (rytmiczne bicie serca, miarowe oddychanie) oraz techniką wykonywania każdej czynności. Ruch i rytm są więc podstawowymi składnikami tańca.”

Ekspresja ruchowa pomaga wprowadzić dzieci w pogodny nastrój, co sprzyja pozytywnemu myśleniu i przyswajaniu wiedzy. Ponadto podczas operowania własnym ciałem dziecko zaczyna dbać o prawidłową postawę, estetykę ruchów, doskonali ich koordynację i płynność. Uczy się tzw. „mowy ciała”.
Ten rodzaj ekspresji pobudza inicjatywę nawet dzieci nieśmiałych. Pomaga im odkryć, że nauka może być przyjemna. Dla dzieci nadpobudliwych jest zaś okazją do uwolnienia nadmiaru energii i swoistą terapią, przynoszącą wyciszenie.

Nauczyciel podczas swoich oddziaływań dydaktyczno-wychowawczych powinien zapewnić dzieciom warunki do swobodnej ekspresji twórczej oraz umiejętnie służyć mu pomocą, gdy staje przed nowymi zadaniami.
Sposób, w jaki dziecko upora się z zadaniem, jakie wykaże przy tym pomysły, jest przejawem jego samodzielnej, twórczej aktywności.
Przykładowe formy ekspresji muzyczno-ruchowej dzieci :

Jak wszystkie metody twórcze, tak i w ekspresji twórczej
nie zaleca się żadnego z góry narzuconego toku.
Najistotniejsze jest przestrzeganie trzech zasad: ·

EKSPRESJA WOKALNA

EKSPRESJA W GRZE NA INSTRUMENTACH
Największą zaletą gry na instrumentach jest jej atrakcyjność. Gra na instrumentach kształtuje przede wszystkim wrażliwość dziecka na „barwę” poszczególnych instrumentów oraz rozwija poczucie rytmu. Instrumenty dają możliwość zaobserwowania różnicy wysokości dźwięków, kierunku melodii, rozwijają wyobraźnię muzyczną oraz inwencję twórczą dziecka. Gra na instrumentach wpływa ponadto na rozwijanie sprawności manualnej, wpływa na koncentrację uwagi oraz zdyscyplinowanie. W edukacji przedszkolnej (a nawet wcześniej) dzieci zapoznają się z barwą i sposobem gry na instrumentach perkusyjnych (bębenkach, grzechotkach, kołatkach, klawesach, trójkątach, itp.), mogą tworzyć również własne instrumenty z różnych przedmiotów (np. pudełek, pojemników wypełnionych grochem lub kamykami, itp.), a więc łączyć ekspresję muzyczną z plastyczną. Musimy również pamiętać, że klaskanie, tupanie, uderzanie o uda, łydki, kląskanie, mlaskanie, gwizdanie czy cmokanie, także możemy zaliczyć do ekspresji gry na instrumentach (jakimi staje się nasze ciało).

ekspresja

Głównymi celami edukacji teatralnej uczniów młodszych jest rozbudzanie w nich wrażliwości estetycznej i zachęcanie do twórczej ekspresji. Zajęcia teatralne przygotowują dzieci do odbioru dzieł literackich, plastycznych i muzycznych.
Dzieci uczą się ruchu scenicznego, znaczenia gestów i operowania nimi, oddziaływania słowem, tworzenia obrazów przy współudziale muzyki, tworzenia rekwizytów.
Wykonując ćwiczenia choreograficzne, uczą się wspólnego działania, ćwiczą cierpliwość i wytrwałość.
Branie udziału w zajęciach teatralnych pomaga przełamać nieśmiałość i radzić sobie z tremą. Dzieci nabywają umiejętności kontrolowania własnych emocji i wpływania na emocje innych.

Sztuka teatralna jest przede wszystkim dla dziecka narzędziem wypowiadania się.

Przykłady zabaw paratetralnych

Chodzę jak...
Cele: wyczucie czasu i przestrzeni, wyrażanie emocji ruchem, kontrola ciała. Uczestnicy spacerują po sali w różnych kierunkach. Prowadzący wydaje polecenia, które co jakiś czas zmienia, np. jesteśmy bardzo zmęczeni. Niesiemy ciężką paczkę. Spieszymy się na autobus. Jesteśmy szczęśliwi, bo wygraliśmy na loterii. Idziemy z otwartym parasolem, który wyrywa nam wiatr. Przechodzimy po chyboczącym się moście nad przepaścią.

• Defilada dziwaków

Stanisław Popek wyróżnił siedem rodzajów ekspresji:

Dziękuję i zapraszam do kontaktu

505080954

doradcametodycznykatowice@gmail.com

Doradca w przedszkolu Katowice