ćwiczenia usprawniające percepcję wzrokową

Ćwiczenia usprawniające percepcję wzrokową

Na percepcję wzrokową składają się złożone procesy analizy i syntezy zachodzące w mózgu. Rozważając związane z nią problemy należy najpierw wykluczyć u dziecka istnienie wad wzroku, a więc nieprawidłowej budowy anatomicznej oka. Korekcja wad w tym zakresie, to sprawa okulisty. Dzieci o obniżonym poziomie percepcji wzrokowej mają zasadnicze trudności ze zróżnicowaniem kształtów, stąd ich problemy z nauką pisania. Błędy w pisaniu są również konsekwencją słabej pamięci wzrokowej. Przyczyną popełnianych błędów ortograficznych jest słaba pamięć wzrokowa ortogramów. Mylenie podobnych kształtów, a także niemożność wyodrębnienia poszczególnego kształtu z pozostałych powoduje występowanie trudności w czytaniu. Wyodrębnienie pojedynczych liter z pozostałych jest szczególnie trudne przy odczytywaniu pisma „pisanego", gdzie elementy łączą się ze sobą i izolowanie danych kształtów wymaga sprawnego przebiegu analizy i syntezy wzrokowej. Prowadzone z dzieckiem ćwiczenia usprawniające funkcję analizatora wzrokowego powinny uwzględniać takie jego funkcję jak:

• spostrzegawczość;
• analizę;
• syntezę;
• kierunkowość;
• pamięć wzrokową.

Za kluczowe elementy związane z percepcją wzrokową, mające wpływ na opanowywanie czytania i pisania, uznaje się:

• umiejętność szybkiego rozpoznawania obrazów wzrokowych (spostrzegawczość, automatyzacja procesu syntezy);
• umiejętność ujmowania zależności między całością obrazu i jego elementami składowymi (analiza i synteza);
• orientację kierunkową i przestrzenną;
• pamięć wzrokową oraz koordynację wzrokowo-ruchową.

1

2

3

4

5

6

8

7

9

10

11

12

Rozpoznawanie przedmiotów na obrazkach pokazywanych bardzo krótko. Prowadzący pokazuje dziecku obrazek przez krótką chwilę i następnie chowa go. Dziecko ma powiedzieć, co jest na obrazku. Ćwiczenie to może również przyjąć formę gry parami. Dwoje dzieci mających jednakową liczbą obrazków siedzi naprzeciwko siebie. Jedno pokazuje obrazek, drugie rozpoznaje, co on przedstawia. Następnie drugie dziecko pokazuje obrazek a pierwsze mówi, co na nim jest narysowane i tak na przemian

Dobieranie części do całości. Prowadzący przygotowuje dwa komplety obrazków. Całe i takie same, ale przecięte na dwie części. Rozkłada przed dzieckiem całe obrazki, a następnie pokazuje mu - z drugiego kompletu - górną połówkę jednego z nich. Dziecko ma położyć ją na właściwym obrazku. W następnych ćwiczeniach można eksponować dolne części obrazków, które są trudniejsze do rozpoznania.

Układanie figur według wzoru, z pamięci i bez wzoru. Prowadzący przygotowuje (np. wycina z brystolu) różne figury geometryczne, tak by można z nich było układać różne kompozycje. Wykonuje dwa zestawy tych figur o identycznym kształcie i rozmiarach (można wykorzystać klocki typu „mozaika”). Biorąc pod uwagę stopień trudności ćwiczenia, należy uwzględniać trzy etapy:

• kompozycje według przedstawionego wzoru. Dziecko ma przed sobą ułożoną przez prowadzącego określoną kompozycję; obserwując ją, układa taką samą;

prowadzący pokazuje dziecku określony układ figur, prosi, aby dokładnie się przyjrzało i zapamiętało, jak są ułożone. Następnie proponujemy dziecku, aby ułożyło tak samo;

• prowadzący daje dziecku zestaw figur i zachęca, aby ułożył z niego jakąś kompozycję: ("coś ładnego").

Układanie figur z patyczków i klocków. Ćwiczenie polega na układaniu z patyczków modeli figur (kwadraty, prostokąty, romby, trójkąty oraz różne kombinacje tych figur) lub liter: A, T, K, F, E, H, I, L, M, N, Y itd. Ćwiczenia tego typu mogą, być urozmaicane poprzez układanie z patyczków figur geometrycznych przestrzennych.

Składanie pociętych figur z papieru (kwadrat, trójkąt, koło, romb) według wzoru. Prowadzący kładzie przed dzieckiem kolejno całe figury, prosząc, aby dokładnie im się przyjrzało. Następnie dziecko otrzymuje figury w częściach i ma z nich (najpierw z 4, a potem z 6 i 8) złożyć taką samą figurę jak ta, którą obserwuje.

Składanie pociętych obrazków (bez wzoru). Prowadzący podaje dziecku przygotowane obrazki zwierząt, owoców, ptaków itp. pocięte na równe części (4,6,8 i więcej). Instruuje: z tych pociętych obrazków można ułożyć cały obrazek, spróbuj to zrobić. Jeżeli dziecko ma trudności z ułożeniem, prowadzący informuje je co ma przedstawiać każdy obrazek.

Dopasowywanie części obrazków do całości.Prowadzący przygotowuje obrazki zwierząt (np. psa, kota, krowy, konia, kozy, świni) oraz osobno rysunki ich kończyn. Pokazuje dziecku najpierw obrazki zwierząt prosząc, aby dobrze im się przyjrzało, następnie pokazuje obrazki kończyn i poleca, aby dopasowało je do oglądanych zwierząt.Wyszukiwanie różnic między obrazkami. Prowadzący przygotowuje obrazki różniące się między sobą drobnymi szczegółami i część obrazków identycznych — podwójnych.

• Dziecko otrzymuje 2 obrazki podobne. Zadanie polega na odszukaniu i wskazanie różnic między nimi.
• Dziecko otrzymuje serię obrazków różniących się nieznacznymi szczegółami. W serii znajdują się 2 obrazki jednakowe. Zadaniem dziecka jest ich odnalezienie.
• Dziecko otrzymuje 2 jednakowe zestawy, zawierające kilka obrazków różniących się od siebie różnymi szczegółami. Zadaniem dziecka jest dobranie pary takich samych obrazków z obydwu zestawów.

Uzupełnianie braków na obrazkach. Prowadzący przygotowuje kilka (kilkanaście) par obrazków. Jeden obrazek z każdej pary powinien być pozbawiony jakiejś części, np. ptak - dzioba, pojazd - koła, grzebień - zęba, koło - szprychy, okulary - szkiełka, dłoń - palca, kot - wąsów, zegarek - wskazówki, oko - źrenicy itp. Pokazuje dziecku kolejno rysunki z brakującymi elementami i mówi: przyjrzyj się tym obrazkom i powiedz, czego w nich brakuje. Jeżeli dziecko nie może zidentyfikować brakujących części, należy mu pokazać obrazek kompletny i zachęcać, aby porównało obrazki i wskazało część brakującą.

Kreślenie kształtów graficznych w powietrzu.

• Prowadzący „kreśli" palcem w powietrzu proste figury geometryczne (koło, trójkąt, kwadrat). Zadaniem dziecka jest naśladowanie tych ruchów. Jeśli dziecko ma duże trudności przy naśladowaniu ruchów – prowadzący wykonuje ręką dziecka odpowiednie ruchy.

Prowadzący „kreśli" .palcem w powietrzu kształty wybranych liter. Dziecko naśladuje jego ruchy z jednoczesną artykulacją. Najpierw w powietrzu, a potem na materiale stawiającym mały opór, np. na tacy z piaskiem lub kaszą

Odtwarzanie z pamięci uprzednio zaobserwowanych elementów wzrokowych oraz stosunków przestrzennych, jakie między nimi zachodziły. Do ćwiczeń należy przygotować: kilka drobnych przedmiotów (gumka, ołówek, linijka, agrafka, kreda itp.), figury geometryczne (wycięte z kolorowego papieru i naklejone na karton) — koło, kwadrat, trójkąt. Przebieg ćwiczenia:

• prowadzący układa na stole kilka przedmiotów. Zadaniem dziecka jest zapamiętanie jak największej ich liczby oraz wskazanie miejsc, na których leżały. Przykładowo, prowadzący eksponuje dwukrotnie te same przedmioty, ale zmienia się ich układ. Zadaniem dziecka jest wskazanie różnic między dwoma kolejno eksponowanymi układami przedmiotów;
• prowadzący układa na stole figury geometryczne z kolorowego papieru. Zadaniem dziecka jest ułożyć po pewnym czasie te same figury w tych samych miejscach. W kolejnych ćwiczeniach skraca się czas ekspozycji i wydłuża przerwę między ekspozycją a wykonaniem zadania;

prowadzący rysuje w obecności dziecka proste figury geometryczne. Zadaniem dziecka jest odtworzenie z pamięci kształtu figur i ich położenia w stosunku do siebie oraz w stosunku do kartki papieru

Na kartkach z brystolu prowadzący przygotowuje trzy rysunki:

1. dwie proste równolegle w odległości 1 cm;
2. dwie proste równoległe w odległości 5 mm;
3. okrąg o promieniu 4 cm oraz kilka okręgów wewnętrznych o zmniejszających się promieniach co 5 mm.

Zadanie dziecka polega na narysowaniu ołówkiem linii pomiędzy liniami już narysowanymi tak, aby ich nie przeciąć.

Rysowanie kształtów literowych za pomocą szablonu. Dziecko podkłada papier pod szablon z literą i obwodzi ołówkiem po stronie wewnętrznej. Następnie zamalowuje kredkami lub farbami i wycina. W następnym etapie dziecko maluje literę pędzlem na dużym arkuszu papieru, a na końcu zapisuje literę w zeszycie. Dziecko może lepić literę z plasteliny, układać ze sznurka itp. Od początku .należy łączyć literę z przedmiotem rozpoczynającym się odpowiadającą jej głoską. Wykorzystać tu można alfabet obrazkowy.