Środki stylistyczne

Środki stylistyczne i ich funkcje

Epitet

To określenie rzeczownika, najczęściej wyrażone przymiotnikiem.

Funkcje epitetów: - uplastyczniają wiersz, - wpływają na wyobraźnię czytelnika, - wzbogacają treść.

Określeniem nie zawsze jest przymiotnik. Czasem może to być liczebnik czy rzeczownik. - (Wieża) Babel - piętnasta (książka)

Przykłady: drewniany (stół) niebieska (sukienka)

Metafora

Inaczej przenośnia. Zespół słów, w których znaczenie jednych zostaje przeniesione na znaczenie pozostałych słów. Trzeba dostrzec między nimi, mniej lub bardziej odległe pokrewieństwa.

Metafora potocznaMetafora poetycka

• używasz ich na co dzień

- rzuć okiem na tablicę- weź, ogarnij się

• wymaga znajomości kontekstu utworu

- wpłynąłem na suchego przestwór oceanu- śród kwiatów powodzi

Przykłady: - odpłynąć marzeniami

Funkcje matafor: - uplastycznianie, - wpływanie na wyobraźnię, - zmuszenie do przemyśleń.

Animizacja

Jej matką jest metafora.

Funkcje animizacji: - wpływają na wyobraźnię, - ożywiają przedmioty, rzeczy, pojęcia, zjawiska.

Przykłady: - chmury biegną po niebie.

Ożywienie - nadawanie przedmiotom, zjawiskom, rzeczom, pojęciom cech istot żywych.

Personifikacja

Przykład: - Lis przemówił do zgromadzonych

Jej matką jest metafora.

Uosobienie - nadawanie zwierzętom, roślinom, przedmiotom, zjawiskom cech ludzkich.

Funkcje personifikacji: - wpływanie na wyobraźnię, - nadawanie cech ludzkich.

Porównanie

Funkcje porównania: - uplastycznienie wiersza, - wpływanie na wyobraźnię czytelnika, - uwydatnienie podobnych cech.

Porównanie homeryckie: - porównanie, którego jeden człon jest rozbudowanym opisem, - nadal szukamy cech podobnych, - występuje w trenie V (śmierć Urszulki porównana do ścięcia drzewka oliwkowego).

Zestawienie ze sobą dwóch pojęć, rzeczy, przedmiotów, zjawisk w przeróżnych konfiguracjach mające na celu wskazanie wzajemnego podobieństwa.

Przykład: - usta jak maliny

Eufemizm

Warto używać eufemizmów w niektórych sytuacjach życiowych, żeby nie wyjść na prostaków i gburów.

Funkcje eufemizmów: - uplastycznianie wypowiedzi, - wpływanie na wyobraźnię czytelnika, - wyrażanie pozytywnego stosunku do odbiorcy.

Przykład: - mijać się z prawdą (kłamać)

To taki wyraz lub zwrot, którego używamy w celu zastąpienia słowa, które - z jakichś względów - nie może być użyte w danym momencie.

Peryfraza

To zastąpienie danego wyrazu grupą innych wyrazów, które są metaforycznym lub opisowym równoważnikiem jego znaczenia.

Funkcje peryfraz: - uplastycznienie, - zwrócenie uwagi na ozdobność stylu, - poszerzenie tematu, - wpływanie na wyobraźnię.

Przykład: - ujął ją sen żelazny (umarła)

Często spotkasz ten środek stylistyczny w poezji.

Oksymoron

Zestawienie wyrazów oparte na sprzeczności.

Funkcje oksymoronów: - powodują zdziwienie, zaskoczenie, - zmuszają do przemyśleń, - podkreślają sprzeczność, - wpływają na wyobraźnię.

Przykład: - sucha woda

Oksymorony występują w popularnej kolędzie: ogień krzepnie, blask ciemnieje, ma granice - Nieskończony.

Alegoria

To pojęcie związane jest również ze sztuką - malarstwem.

Przykład: - lis (spryt)

Funkcje alegorii: - zmuszają do przemyśleń, - wzbogacają interpretację tekstu, - zmuszają do szukania zależności.

Motyw lub zestaw motywów, które oprócz znaczenia dosłownego mają też znaczenie ukryte.

Symbol

Funkcje symboli: - wpływają na wyobraźnię, - wpływają na emocje czytelnika, - zmuszają do przemyśleń, - wzbogacają interpretację, - zmuszają do szukania zależności.

Motyw lub zespół motywów w dziele, które zastępują określony przedmiot, zdarzenie lub pojęcie, a znaczenia trzeba się domyśleć.

Symbol często myli się z alegorią. Oba te środki stylistyczne mają ukryte znaczenia. Alegoria - ma sens jednoznaczny. Symbol - ma sens wieloznaczny.

Przykład: Lew - symbol władzy, potęgi, mocy, siły

Onomatopeja

Przykład: - bum, bum, - szeleści.

Wyrazy, które naśladują dźwięku otaczającego nas świata.

Funkcje onomatopei: - pozwalają odtworzyć dźwięki natury, - wpływają na wyobraźnię, - wpływają na emocje czytelnika, - uatrakcyjniają wypowiedź.

Jest bardzo popularna w komiksach.

Neologizm

Miron Białoszewski był chyba znawcą w tym temacie. "Namuzowywanie" MuzoNa­tchniu­zotakcikoń­ców­ko­wu­jęz nie­pi­sa­nio­wo­ścina­treśćmiościiuzo

To nowo utworzony wyraz.

Przykład: - kałużyści

Funkcje neologizmów: - nadają nowe nazwy istniejącym już przedmiotom, zjawiskom itp., - poznajemy punkt widzenia i autora, - pobudzają wyobraźnię.

Archaizm

To wyraz, konstrukcje składniowe, które wyszły z użycia. Są przestarzałe względem języka danej epoki.

Funkcje archaizmów: - oddanie charakteru epoki, - urozmaicenie języka, - osiągnięcie pożądanego humoru, - osiągnięcie pożądanego patosu.

Przykład: - waćpan

By zrozumieć tekst autorstwa np. Jana Kochanowskiego, często potrzebujesz wyjaśnień właśnie archaizmów.

Zdrobnienie

To wyraz, który wyraża pozytywne nastawienie do kogoś/czegoś lub podkreśla mały rozmiar.

Funkcje zdrobnień: - podkreślają pozytywne nastawienie do czegoś, - uwydatniają mały rozmiar czegoś, - potęguje cechę znaczeniową wyrazu, - wpływają na wyobraźnię czytelnika.

Przykład: - Kasieńka - domek

Jeśli komuś chcesz "słodzić" - używaj zdrobnień.

Zgrubienie

To wyraz, który wyraża negatywne nastawienie do kogoś/czegoś lub podkreśla duży rozmiar.

Funkcje zgrubień: - podkreślają negatywne nastawienie do czegoś, - uwydatniają duży rozmiar czegoś, - potęguje cechę znaczeniową wyrazu, - pobudzają wyobraźnię.

Przykład: - psisko

Czasem użycie zgrubienia może zostać odebrane jako pogarda.

Wykrzyknienie

To wyraz, grupa wyrazów lub zdanie wykrzyknikowe, eliptyczne, wtrącone w tok wypowiedzi, często w formie apostrofy.

Funkcje wykrzyknień: - oddają emocje autora, podmiotu lirycznego, - potęgują cechę znaczeniową wyrazu, - zwracają uwagę na ważność wyrazu, zadnia, - potęguje ekspresję.

W mowie zaznaczamy wykrzyknienia odpowiednią intonacją, w piśmie - wykrzyknikami.

Przykład: - „(...) Nagle zerknął do lusterka...Nie chce wierzyć... Znowu zerka.Znalazł! Są! Okazało się,Że je ma na własnym nosie (...)“

Apostrofa

Przykład: - "Litwo! Ojczyzno moja!

Funkcje apostrof: - podkreślenie ważności adresata, - jest sposobem na kontakt z odbiorcą, - nadaje tekstowi podniosły charakter.

To bezpośredni zwrot do adresata.

Apostrofy znajdziesz nie tylko w poezji.

Anafora

Funkcje anafor: - podkreślenie ważności słów, zwrotów, - zwrócenie uwagi na fragment wiersza, - wpływanie na rytmizację utworu.

Anafora jest jednym z typów powtórzenia.

To powtórzenie tego samego słowa lub zwrotu na początku kilku kolejnych zdań, wersów, strof.

Przykład: "Precz z moich oczu... Precz z mego serca... Precz z mej pamięci..."

Pytanie retoryczne

Funkcje pytań retorycznych: - podkreślają punkt widzenia autora, - zdradzają emocje autora, - wzmacniają uwagę odbiorcy, - wpływają na wyobraźnię czytelnika.

Przykład: - czy ja mówię po chińsku?

Możesz używać pytań retorycznych, pisząc przemówienie. To przykuwa uwagę odbiorcy.

Pytanie, na które nie oczekuje się odpowiedzi, bo jest ona ogólnie znana.

Przerzutnia

Przykład: I nie miłować ciężko, i miłować Nędzna pociecha (...)

To przerzucenie do następnego wersu wyrazu lub kilku wyrazów należących treściowo do wersu poprzedniego.

To największa zmora sprawnego odczytywania poezji.

Funkcje przerzutni: - zaakcentowanie treści, - zwiększenie tempa, - wpływanie na dynamikę, - pobudzanie wyobraźni czytelnika.

Wyliczenia

Przykład: - Dźwięk, cień, dym, wiatr, błysk, głos, punkt - żywot ludzki słynie. Słońce więcej nie wschodzi to, które raz minie,

To wymienienie w szeregu analogicznie zbudowanych zdań coraz to nowych elementów tej samej kategorii.

Funkcje wyliczeń: - zwrócenie uwagi na konkretne treści, - wpływanie na rytmizację utworu, - wpływanie na wyobraźnię.

Wyliczenia przydają się w zabiegach perswazyjnych.

Dziękuję za uwagę!

Hanna Koniorczyk