wiosna

O czym mówi przyroda, gdy nadchodzi wiosna?

Kalendarzowa wiosna rozpoczyna się 21 marca. Wtedy też cała przyroda budzi się do życia. Dni stają się dłuższe, robi się coraz cieplej. Już tylko nocami zdarzają się przymrozki. Topnieje zalegający gdzieniegdzie śnieg, zwiększa się wilgotność ziemi i powietrza. Wydłużający się dzień i wyższe temperatury wywołują duże zmiany w świecie roślin.

Z ciepłych krajów powracają pierwsze ptaki takie jak skowronki, czajki, bociany, które stosunkowo dobrze znoszą niskie temperatury.

Od kiedy możemy delektować się śpiewem skowronków? Już na przełomie lutego i marca. Trudno je zauważyć na polach i łąkach, gdyż są barwy ziemistoszarej i tylko nieznacznie wielkością przerastają wróbla. Skowronki są ściśle związane z krajobrazem rolniczym. Nie bez powodu mówi się, że rolnik wychodzi w pole ze skowronkiem i ze skowronkiem kładzie się spać.

Wczesnym zwiastunem wiosny jest także czajka, która już w marcu przylatuje na lęgowiska. Zdarza się, że czajki w Polsce można spotkać już pod koniec lutego. Czajkę rozróżnić można po charakterystycznym czubku oraz biało-czarnym ubarwieniu. Niestety, czajka jest coraz bardziej nieobecna. Przyczyną jest intensyfikacja rolnictwa − mechanizacja i chemizacja w rolnictwie, drapieżnictwo lisów, psów, kotów, wron czy srok przyczynia się do stałego spadku liczebności tych wspaniałych ptaków.

Jednym z pierwszych zwiastunów wiosny jest żuraw. Ptak ten wraca do Polski na przełomie lutego i marca. Również w maju może się zdarzyć, że usłyszymy nad głowami donośny gardłowy głos zwany klangorem i zobaczymy przelatujący klucz żurawi. Żuraw to najokazalszy i największy z naszych ptaków.

Zaraz za żurawiami do Polski zaczynają zlatywać bociany białe (od drugiej polowy marca). Bociany, które zimę z reguły spędzają w Afryce, w podróż powrotną wyruszają w pierwszej połowie lutego. Ich powrót trwa około sześciu tygodni. Z reguły boćki wracają do tego samego gniazda – po przylocie zaczynają je remontować i poprawiać. Nie czekają jednak na powrót dawnego partnera. Jeśli ten zjawi się zbyt późno, w gnieździe może już nie być dla niego miejsca.

Chociaż mówi się, że „jedna jaskółka wiosny nie czyni”, to właśnie przylot tych ptaków zwiastuje wiosenne ocieplenie. W Polsce gniazdują trzy gatunki jaskółek: brzegówka, oknówka oraz dymkówka. Jaskółki przylatują już gdy wiosna zadomowia się w Polsce na dobre, w połowie kwietnia. Jaskółki znane są z tego, że dzięki ich zachowaniu możemy przewidzieć pogodę. Jak mówi mądrość ludowa: gdy jaskółki nisko latają to znaczy, że będzie padało. Z czego to wynika? Jaskółki chwytają owady w locie. W ciepłe, słonecznie dni prądy powietrzne wynoszą owady w górę, z kolei kiedy zbliża się deszcz, zmienia się ciśnienie i wilgotność powietrza, owady nie mogą wzbić się wysoko i szukają schronienia tuż nad ziemią. A jaskółki podążają za owadami – wznosząc się wysoko w górę w słoneczną pogodę, albo nurkując w kierunku ziemi, kiedy zbliża się deszcz.

Przylot jerzyka – na przełomie kwietnia i maja – to znak, że już wiosna w pełni. Sylwetka tego ptaka przypomina jaskółkę, ale bliżej mu do kolibra. Dawniej jerzyki gniazdowały w skałach i w lasach. Wraz z rozwojem miast człowiek stworzył tym ptakom dogodne warunki lokalowe, zwłaszcza za sprawą bloków mieszkalnych budowanych w latach 60. i 70. XX w. Takie obiekty często posiadają stropodachy, które stanowią idealne miejsca do założenia gniazda przez jerzyka (albo wróbla). Niestety wraz z pracami termomodernizacyjnymi zatykane są wszelkie szczeliny w ścianach. W konsekwencji jerzykowi zaczyna brakować miejsc do gniazdowania. W takich sytuacjach, jedyną rekompensatą strat siedliskowych jest montaż skrzynek lęgowych, których na szczęście powstaje coraz więcej.

W pierwszych promieniach wiosennego słońca mienią się żółte, podłużne „kiełbaski” zwisające z gałązek wysokiego, rozłożystego krzewu… Kiedy je lekko trącić, w powietrzu unosi się złocisty pyłek. Co to? To leszczyna, pierwszy zwiastun wiosny. Czasem pyli już pod koniec lutego!

Podobne miejsca zajmuje inny chroniony wiosenny gatunek – śnieżyczka przebiśnieg. Jej białe, delikatne kwiaty, pojawiające się nawet w lutym, znają chyba wszyscy. Przebiśniegi naturalnie rosną w wilgotnych lasach liściastych, jednak często sadzi się je przy domach. Czasem mogą być śladem po dawnych, nieistniejących już zabudowaniach.

Jeśli mieszkamy w górach, oprócz śnieżyczek możemy spotkać na wycieczce większe i bardziej efektowne śnieżyce wiosenne. Śnieżyce, podobnie jak śnieżyczki, większość roku przeżywają w postaci cebul, a wczesną wiosną mogą rozkwitać nawet w śniegu. Poza górami śnieżyce można spotkać m.in. koło Poznania w rezerwacie „Śnieżycowy Jar”.

Krokusy są dla nas przede wszystkim zwiastunami wiosny. Rozkwitają już w lutym-marcu, niektóre odmiany kwitną też w kwietniu. W ogrodach uprawiamy przede wszystkim krokusy wiosenne i ich odmiany oraz mieszańce. Do tego gatunku bywa zaliczany też dziko rosnący krokus spiski, którego łany pokrywają górskie łąki.

Przylaszczka pospolita - występuje na terenie niemal całej Europy oraz na Dalekim Wschodzie. W Polsce należy do dość rozpowszechnionych gatunków w żyznych lasach liściastych i tylko lokalnie jest rzadsza lub całkiem jej brak. W wielu krajach jest uprawiana jako roślina ozdobna, w przeszłości była także stosowana jako roślina lecznicza.

Jeśli w pierwsze ciepłe dni wiosny wybierzemy się na wycieczkę do wilgotnego lasu, może nas przywitać przywiewany z wiatrem słodki, kwiatowy zapach. Żeby znaleźć jego źródło, trzeba wejść nieco głębiej w zarośla i dobrze się rozejrzeć… Różowe kwiaty oblepiają gęsto gałązki niewielkiego krzewu. Wawrzynek wilczełyko to krzew rzadki, ściśle chroniony, typowy dla wilgotnych lasów łęgowych. Kwitnie od marca do kwietnia. Uwaga na czerwone owoce – są silnie trujące, podobnie jak cała roślina. Wawrzynek bywa też uprawiany w ogrodach i parkach jako roślina ozdobna.

Z zimowego snu budzą się owady stanowiące pożywienie ptaków coraz liczniej powracających z ciepłych krajów. Płazy, np. żaby i ropuchy, zaczynają składać skrzek, z którego rozwiną się nowe osobniki. Ptaki budują gniazda i składają jaja. Wiosna jest dla zwierząt idealną porą do rozrodu, gdyż mają zapewnioną dużą ilość pokarmu.