Treny Jana Kochanowskiego

TREN JAKO GATUNEK LITERACKI

TREN I

TREN V

TREN VII

TREN VIII

JAN KOCHANOWSKI

TRENY

TREN - CECHY GATUNKOWE

TREN - to podniosły utwór o charakterze żałobnym poświęcony zmarłej osobie; wyrażający żal, rozpacz po jej stracie. Zawiera pochwałę oraz podkreśla zalety i dokonania osoby zmarłej. Jest to utwór liryczny, o budowie stroficznej, zawierający często nagromadzenie różnych środków stylistycznych.

TRENY JANA KOCHANOWSKIEGO: - cykl 19 utworów napisanych po śmierci ukochanej córki poety - Urszuli, - opisują ból ojca po stracie dziecka oraz kryzys wartości, które były mu wcześniej bliskie, - odwołują się do symboliki antycznej, - podkreślają wyjątkowość zmarłego dziecka, - ich bohaterami są zrozpaczony ojciec i przedwcześnie zmarła dziewczynka. Treny Jana Kochanowskiego, napisane w 50. roku życia poety, to swoisty pamiętnik cierpienia i zrodzonych przez to cierpienie przemyśleń. Ceni się ten cykl utworów za obraz ojcowskiego bólu i ojcowskiej miłości.

Cykl Trenów Jana Kochanowskiego poprzedza dedykacja: ORSZULI KOCHANOWSKIEJ, WDZIĘCZNEJ, UCIESZONEJ, NIEPOSPOLITEJ DZIECINIE, KTÓRA CNÓT WSZYTKICH I DZIELNOŚCI PANIEŃSKICH POCZĄTKI WIELKIE POKAZAWSZY, NAGLE, NIEODPOWIEDNIE, W NIEDOSZŁYM WIEKU SWOIM, Z WIELKIM A NIEZNOŚNYM RODZICÓW SWYCH ŻALEM ZGASŁA, JAN KOCHANOWSKI, NIEFORTUNNY OCIEC, SWOJEJ NAJMILSZEJ DZIEWCE ZŁZAMI NAPISAŁ. NIE MASZ CIĘ, ORSZULO MOJA.

TREN I

Utwór rozpoczyna rozbudowana apostrofa, w której osoba mówiąca - ojciec - pragnie zwrocić ku sobie wszystkie rodzaje płaczu i symbole żałoby. Mają one pomóc w wyrażaniu ogromnego żalu i rozpaczy po śmierci córki. Przywołane osoby nie są przypadkowe. Heraklit z Efezu to antyczny filozof wyrażający pesymistyczną wizję ludzkiego losu, a Symonides to starożytny poeta - autor kunsztownych trenów. Odwołania te z jednej strony wzmacniają cierpienie ojca, a z drugiej wskazują, że nie jest on w swym doświadczeniu straty odosobniony. Dramatyzmu nadaje ukazanie Urszulki jako słowika pożeranego przez okrutnego smoka. Poluje on na bezbronnego słowika na oczach zrozpaczonej matki. Ta bardzo emocjonalna i wzruszająca scena podkreśla bezsilność rodziców wobec śmierci ukochanego dziecka. Pod koniec utworu pojawia się refleksja nad tym, jaką postawę powinien przyjąć człowiek cierpiący.

TREN V

Utwór podkreśla niespodziewaną i przedwczesną śmierć Urszulki. Jest rozbudowanym porównaniem (tzw. porównanie homeryckie - szczególny rodzaj porównania praktykowany przez Homera: jego drugi człon jest niezwykle rozbudowany, stanowi małą scenę fabularną). Dziewczynka zostaje zatem porównana do drzewka oliwnego, które zostało przypadkowo podcięte przez nieuważnego ogrodnika. Rodzice z radością obserwowali, jak rośnie ich dziecko. Otaczali je miłością i troską, nie spodziewając się, że przyjdzie im patrzeć, jak umiera. Nie godzą się na tę śmierć, czego wyrazem są słowa skierowane do Persefony - greckiej bogini świata zmarłych. W tej wypowiedzi poeta podkreśla, jak niesprawiedliwy jest los, pozwalając mu daremnie opłakiwać ukochaną córkę.

TREN VII

Utwór rozpoczyna apostrofa do ubrań, które pozostały po zmarłej Urszulce. Są one bezużyteczne, a ich widok potęguje cierpienie rodziców. Plany i nadzieje na obdarowanie córki wyprawą ślubną przekreśliła okrutna śmierć. Zastosowane zdrobnienia zwracają uwagę na niewinność i delikatność dziecka. Podmiot liryczny rozpaczliwie stwierdza, że "ten sen" to tak naprawdę świadomość nieodwracalnej śmierci jego dziecka.

TREN VIII

Utwór rozpoczyna apostrofa do zmarłej córki. Jest ona jednocześnie skargą ojca, który nie może pogodzić się ze stratą ukochanego dziecka. Utwór zbudowany jest na zasadzie kontrastu pomiędzy radosnym, pełnym życia domem, kiedy żyła Urszulka, a pustką, jaka się w nim pojawiła po jej śmierci. Cztery pierwsze i ostatnie wersy utworu opisują smutek, jaki panuje w domu po odejściu dziewczynki. Zakończenie z kolei wyraża brak nadziei na ujrzenie córki, ale też brak możliwości jakiegokolwiek pocieszenia dla strapionego ojca.