Budowa zdania pojedynczego
Bożena Furgol
Created on April 29, 2020
More creations to inspire you
ORDER OF OPERATIONS WITHOUT SOLUTIONS
Personalized
NEW ZEALAND
Personalized
HISTORY REVIEW TIMELINE
Personalized
PROYECTO CREDO
Personalized
WIRTUALNE INSTRUMENTY
Personalized
ĆWICYMY DZIELENIE
Personalized
KALENDARZ ADWENTOWY
Personalized
Transcript
Temat: Powtórzenie wiadomości o budowie zdania pojedynczego.
Po dziejszej lekcji powinieneś:& wiedzieć, czym jest podmiot i orzeczenie,& umieć wskazać podmiot i orzeczenie w zdaniu,& umieć wskazać związki wyrazów w zdaniu,& umieć narysować wykres zdania pojedynczego.
Każde zdanie składa się z wyrazów, które są jego poszczególnymi częściami. Najważniejsze części zdania to podmiot i orzeczenie.
PODMIOT to część zdania, która nazywa wykonawcę czynności. Odpowiada najczęściej na pytania: kto? co?
ORZECZENIE to część zdania, która nazywa czynność lub stan. Odpowiada na pytania: co robi? co się z nim dzieje? w jakim jest stanie?
Średniowieczne utwory ukazują wzór rycerza.
co?
co robią?
orzeczenie
podmiot
Zdanie pojedyncze to wypowiedzenie, które zawiera tylko jedno orzeczenie, np. Rycerze bronili dóbr swojego pana.
Może składać się z podmiotu i orzeczenia lub samego orzeczenia.
Dziecko czyta.Pada deszcz.Pies szczeka.
Biegam.Chodźmy!Będę.
orzeczenie
Może także oprócz podmiotu i orzeczenia zawierać inne określenia.
Zadanie 1. W podanych zdaniach wskaż podmioty. Kliknij na odpowiedni wyraz.
Średniowieczni
rycerze
tworzyli
ważną
grupę
społeczną.
jako
służył
najpierw
rycerza
na
Kandydat
paź.
Zadanie 2. W podanych zdaniach wskaż orzeczenia. Kliknij na odpowiedni wyraz.
bronią.
i władania
jazdy konnej
uczył się
chłopak
Młody
Towarzyszył
jako giermek.
służbę
rozpoczynał
młodzieniec
latach
Po kilku
rycerzowi
doświadczenie.
zdobywał
W ten
sposób
na turniejach.
Zatem zdanie: Średniowieczni rycerze tworzyli ważną grupę społeczną,można przedstawić w następujący sposób:
Budowa zdania przypomina trochę rodzinę. Jest mama i tata, czyli podmiot i orzeczenie oraz dzieci, czyli pozostałe części zdania (wyrazy).
W zdaniach wyrazy łączą się ze sobą tworząc tzw. związki wyrazowe.Podmiot i orzeczenie tworzą zawsze związek główny. Pozostałe związki to tzw. związki poboczne.
Średniowieczni rycerze tworzyli ważną grupę społeczną.
rycerze
rycerze
co robili?
związek główny
tworzyli
tworzyli
jacy?
średniowieczni
co?
grupę
jaką?
ważną
grupę
jaką?
społeczną
grupę
związki poboczne
Zadanie 3. Wypisz związki wyrazów z podanych zdań.
Młody i silny Bolko walczy z dużym zaangażowaniem.
Niższy Godfryd sprytnie unika uderzeń przeciwnika.
Za chwilę mistrz pokaże chłopakom swój słynny cios.
Część wyrazów w zdaniu łączy się z podmiotem, a część z orzeczeniem.Podmiot wraz z określeniami to grupa podmiotu.Orzeczenie wraz z określeniami to grupa orzeczenia.
Przykład:
Średniowieczne utwory ukazują wzór rycerza.
co?
co robią?
orzeczenie
podmiot
grupa orzeczenia
grupa podmiotu
Zależności między wyrazami w zdaniu pojedynczym można przedstawić za pomocą wykresu.
Średniowieczne utwory ukazują wzór rycerza.
ukazują
co robią?
utwory
wzór
jakie?
średniowieczne
kogo?
rycerza
co?
Rysowanie wykresu zaczynamy od znalezienia w zdaniu podmiotu i orzeczenia. W tym zdaniu są to "utwory" (podmiot)i "ukazują" (orzeczenie). Zapisujemy je na górze wykresu w jednej linii. Między nimi na strzałce wpisujemy pytanie.Następnie czytamy zdanie i sprawdzamy, z którą częścią zdania (podmiotem czy orzeczeniem) łączą się pozostałe wyrazy. Zapisujemy w odpowiednim miejscu na wykresie. Jak widać na wykresie nie wszystkie części zdania łączą się bezpośrednio z podmiotem lub orzeczeniem; mogą także łączyć się między sobą.
Oprócz związków wyrazowych w skład zdania pojedynczego mogą w chodzić tzw. szeregi. Są to ciągi wyrazów, w których nie da się wyróżnić wyrazów określających i określanych.Wyrazy w szeregu są oddzielone przecinkiem lub połączone spójnikami: i, lub, oraz, lecz, albo, ale, ani.
Ludzie słuchają opowieści o królach, rycerzach i smokach.
szereg
(wyrazy: królach, rycerzach i smokachnie określają się nawzajem i nie są sobie podporządkowane)
Sprawdź, ile umiesz. Odpowiedz na pytania:1. Czym jest podmiot?2. Co to jest orzeczenie?3. Po czym poznajemy zdanie pojedyncze?4. Narysuj wykresy zdań: * Wysoki mężczyzna sprężystym krokiem szedł przez park.* Mała Jola dała swojej mamie piękne czerwone tulipany.
Jeżeli potrafisz odpowiedzieć poprawnie na te pytania, osiągnąłeś cel lekcji.Jeżeli z czymś masz jeszcze problem, wróć do prezentacji, zajrzyj do notatek lub podręcznika.